TED2001
Eva Zeisel: The playful search for beauty
Eva Zeisel o radosnym poszukiwaniu piękna
Filmed:
Readability: 3.5
503,633 views
Projektantka ceramiki Eva Zeisel wspomina 75 lat swojej kariery zawodowej. Co sprawia, że w 2008 roku (jej ostatnia linia produkcyjna) ma tak świeże pomysły jak w roku 1926? Jej wyczucie piękna i zamiłowanie do przygód. Posłuchaj opowieści z jej barwnego życia.
Eva Zeisel - Designer
The legendary Eva Zeisel worked as a ceramics designer -- whose curvy, sensual pieces bring delight and elegance to tabletops around the world. Full bio
The legendary Eva Zeisel worked as a ceramics designer -- whose curvy, sensual pieces bring delight and elegance to tabletops around the world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So I understand that this meeting was planned,
0
0
4000
Rozumiem, że to jest spotkanie
00:16
and the slogan was From Was to Still.
1
4000
4000
pod hasłem: Od "kiedyś" do "wciąż".
00:20
And I am illustrating Still.
2
8000
5000
I ja obrazuję to "wciąż".
00:25
Which, of course, I am not agreeing with because,
3
13000
4000
Z czym się oczywiście nie zgadzam, ponieważ,
00:29
although I am 94, I am not still working.
4
17000
4000
mimo że mam 94 lata, nie pracuję "wciąż".
00:33
And anybody who asks me, "Are you still doing this or that?"
5
21000
6000
I kiedy ktoś mnie pyta: "Czy wciąż robisz to albo tamto?"
00:39
I don't answer because I'm not doing things still, I'm doing it like I always did.
6
27000
7000
Nie odpowiadam, bo nie robię "wciąż", tylko tak, jak zawsze robiłam.
00:46
I still have -- or did I use the word still? I didn't mean that.
7
34000
6000
Wciąż mam -- czy ja powiedziałam "wciąż"? Nie to miałam na myśli.
00:52
(Laughter)
8
40000
4000
(Śmiech)
00:56
I have my file which is called To Do. I have my plans.
9
44000
10000
Mam teczkę z rzeczami "Do zrobienia". Mam plany.
01:06
I have my clients. I am doing my work like I always did.
10
54000
5000
Mam klientów. Pracuję, jak zawsze.
01:13
So this takes care of my age.
11
61000
4000
To nie pozwala mi myśleć o wieku.
01:18
I want to show you my work so you know what I am doing and why I am here.
12
66000
7000
Pokażę wam moje prace, żebyście wiedzieli, co robię i czemu tu jestem.
01:25
This was about 1925.
13
73000
3000
To z około 1925 roku.
01:30
All of these things were made during the last 75 years.
14
78000
7000
Wszystkie te rzeczy zrobiłam przez ostatnie... 75 lat.
01:39
(Laughter)
15
87000
2000
(Śmiech)
01:41
(Applause)
16
89000
5000
(Oklaski)
01:47
But, of course, I'm working since 25,
17
95000
3000
Ale, rzecz jasna, pracuję od 25. roku życia,
01:50
doing more or less what you see here. This is Castleton China.
18
98000
5000
nad takimi rzeczami, jak tu widzicie. To jest Castleton.
01:55
This was an exhibition at the Museum of Modern Art.
19
103000
4000
To z wystawy w Muzeum Sztuki Współczesnej.
02:01
This is now for sale at the Metropolitan Museum.
20
109000
3000
To można teraz kupić w Metropolitan Museum.
02:05
This is still at the Metropolitan Museum now for sale.
21
113000
3000
To wciąż można kupić w Metropolitan Museum.
02:11
This is a portrait of my daughter and myself.
22
119000
3000
To przedstawia mnie i moją córkę.
02:16
(Applause)
23
124000
10000
(Oklaski)
02:26
These were just some of the things I've made.
24
134000
4000
To tylko niektóre z moich prac.
02:30
I made hundreds of them for the last 75 years.
25
138000
5000
Stworzyłam setki takich przez ostatnie 75 lat.
02:35
I call myself a maker of things.
26
143000
3000
Nazywam siebie "twórcą rzeczy".
02:39
I don't call myself an industrial designer because I'm other things.
27
147000
7000
Nie uważam się za projektanta przemysłowego,
02:47
Industrial designers want to make novel things.
28
155000
4000
bo projektanci przemysłowi chcą tworzyć rzeczy nowatorskie.
02:52
Novelty is a concept of commerce, not an aesthetic concept.
29
160000
8000
Nowatorstwo to pojęcie komercyjne, nie estetyczne.
03:01
The industrial design magazine, I believe, is called "Innovation."
30
169000
8000
Pismo dla projektantów przemysłowych nazywa się chyba "Innovation".
03:09
Innovation is not part of the aim of my work.
31
177000
5000
Innowacja nie jest celem mojej pracy.
03:19
Well, makers of things: they make things more beautiful, more elegant,
32
187000
8000
Cóż, twórcy rzeczy...tworzą przedmioty piękniejsze, elegantsze,
03:27
more comfortable than just the craftsmen do.
33
195000
5000
wygodniejsze niż te robione przez rzemieślników.
03:32
I have so much to say. I have to think what I am going to say.
34
200000
5000
Tyle chciałabym powiedzieć... Aż się muszę zastanowić, co.
03:37
Well, to describe our profession otherwise,
35
205000
4000
Inaczej mówiąc, nasza praca
03:41
we are actually concerned with the playful search for beauty.
36
209000
6000
to radosne poszukiwanie piękna.
03:48
That means the playful search for beauty was called the first activity of Man.
37
216000
8000
To znaczy, radosne poszukiwanie piękna było pierwszą czynnością człowieka.
03:57
Sarah Smith, who was a mathematics professor at MIT, wrote,
38
225000
6000
Sarah Smith, profesor matematyki w MIT, napisała:
04:03
"The playful search for beauty was Man's first activity --
39
231000
6000
"Radosne poszukiwanie piękna było pierwszą czynnością człowieka --
04:10
that all useful qualities and all material qualities
40
238000
6000
wszystkie rzeczy przydatne i materialne
04:16
were developed from the playful search for beauty."
41
244000
6000
powstały wskutek radosnego poszukiwania piękna".
04:22
These are tiles. The word, "playful" is a necessary aspect of our work
42
250000
7000
To są kafelki. Słowo "radosne" jest ważnym elementem naszej pracy,
04:29
because, actually, one of our problems is that we have to make,
43
257000
9000
ponieważ, w zasadzie, jednym z problemów jest to, że musimy
04:38
produce, lovely things throughout all of life, and this for me is now 75 years.
44
266000
12000
tworzyć cudowne rzeczy całe nasze życie, w moim przypadku to już 75 lat.
04:51
So how can you, without drying up,
45
279000
3000
Więc jak można, nie wypaliwszy się,
04:54
make things with the same pleasure, as a gift to others, for so long?
46
282000
8000
tworzyć z takim samym zapałem i obdarowywać innych przez tak długo?
05:03
The playful is therefore an important part of our quality as designer.
47
291000
9000
Radość jest więc ważna dla nas jako twórców.
05:16
Let me tell you some about my life.
48
304000
4000
Opowiem teraz trochę o moim życiu.
05:21
As I said, I started to do these things 75 years ago.
49
309000
7000
Jak mówiłam, zaczęłam pracę 75 lat temu.
05:29
My first exhibition in the United States
50
317000
5000
W Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy wystawiono moją pracę
05:34
was at the Sesquicentennial exhibition in 1926 --
51
322000
5000
w ramach Sesquicentennial Exposition w 1926 r. --
05:39
that the Hungarian government sent one of my hand-drawn pieces as part of the exhibit.
52
327000
10000
rząd węgierski wysłał tam jeden z moich rysunków.
05:57
My work actually took me through many countries,
53
345000
8000
Moja praca sprawiła, że byłam w wielu krajach,
06:05
and showed me a great part of the world.
54
353000
3000
zobaczyłam kawał świata.
06:08
This is not that they took me -- the work didn't take me --
55
356000
4000
To nawet nie tak, że to przez pracę -- nie ona była przyczyną --
06:12
I made the things particularly because I wanted to use them to see the world.
56
360000
8000
tworzyłam te rzeczy właśnie po to, by dzięki nim zobaczyć świat.
06:20
I was incredibly curious to see the world, and I made all these things,
57
368000
8000
Byłam niezwykle ciekawa świata i tworzyłam te rzeczy,
06:28
which then finally did take me to see many countries and many cultures.
58
376000
6000
które w końcu pozwoliły mi poznać wiele krajów i kultur.
06:35
I started as an apprentice to a Hungarian craftsman,
59
383000
11000
Zaczynałam jako terminator u węgierskiego rzemieślnika,
06:46
and this taught me what the guild system was in Middle Ages.
60
394000
8000
to nauczyło mnie, jak wyglądał system gildii w średniowieczu.
06:54
The guild system: that means when I was an apprentice,
61
402000
5000
System gildii: to znaczy, że gdy byłam terminatorem,
06:59
I had to apprentice myself in order to become a pottery master.
62
407000
6000
musiałam odbyć praktykę, by zostać mistrzem ceramiki.
07:08
In my shop where I studied, or learned, there was a traditional hierarchy
63
416000
11000
W zakładzie, w którym się uczyłam, była tradycyjna hierarchia:
07:21
of master, journeyman and learned worker, and apprentice,
64
429000
7000
mistrz, czeladnik, doświadczony pracownik i terminator.
07:28
and I worked as the apprentice.
65
436000
3000
Ja pracowałam jako terminator.
07:33
The work as an apprentice was very primitive.
66
441000
7000
To była bardzo primitywna praca.
07:40
That means I had to actually learn every aspect of making pottery by hand.
67
448000
9000
To znaczy, że musiałam nauczyć się wszystkiego o ręcznym wyrabianiu ceramiki.
07:49
We mashed the clay with our feet when it came from the hillside.
68
457000
11000
Ucieraliśmy stopami glinę, którą nam dostarczano ze zbocza.
08:02
After that, it had to be kneaded. It had to then go in, kind of, a mangle.
69
470000
5000
Później trzeba ją było ugnieść i włożyć do czegoś podobnego do wyżymaczki.
08:07
And then finally it was prepared for the throwing.
70
475000
7000
Potem przygotowywaliśmy ją do toczenia.
08:15
And there I really worked as an apprentice.
71
483000
4000
Tam naprawdę terminowałam.
08:19
My master took me to set ovens
72
487000
5000
Mój mistrz kazał mi stawiać piece.
08:24
because this was part of oven-making, oven-setting, in the time.
73
492000
8000
W tamtych czasach stawianie pieców było częścią praktyki.
08:32
And finally, I had received a document
74
500000
5000
I w końcu otrzymałam dokument
08:37
that I had accomplished my apprenticeship successfully,
75
505000
6000
potwierdzający odbytą praktykę
08:43
that I had behaved morally, and this document was given to me
76
511000
7000
i moralność mojego zachowania. Ten dokument dostałam
08:50
by the Guild of Roof-Coverers, Rail-Diggers, Oven-Setters,
77
518000
7000
od Cechu Dekarzy, Robotników Kolei, Zdunów,
08:57
Chimney Sweeps and Potters.
78
525000
4000
Kominiarzy i Garncarzy.
09:01
(Laughter)
79
529000
3000
(Śmiech)
09:04
I also got at the time a workbook which explained my rights
80
532000
6000
Dostałam też wtedy książeczkę opisującą moje prawa
09:10
and my working conditions, and I still have that workbook.
81
538000
6000
i warunki pracy. Ciągle ją mam.
09:16
First I set up a shop in my own garden,
82
544000
5000
Najpierw otworzyłam sklep we własnym ogrodzie
09:21
and made pottery which I sold on the marketplace in Budapest.
83
549000
5000
i wyrabiałam ceramikę, by później sprzedawać ją na rynku w Budapeszcie.
09:27
And there I was sitting, and my then-boyfriend --
84
555000
7000
Tam sobie siedziałam, a mój ówczesny chłopak --
09:34
I didn't mean it was a boyfriend like it is meant today --
85
562000
4000
nie chłopak w takim sensie, w jakim się to rozumie dzisiaj --
09:38
but my boyfriend and I sat at the market and sold the pots.
86
566000
5000
w każdym razie on i ja siedzieliśmy na rynku i sprzedawaliśmy ceramikę.
09:43
My mother thought that this was not very proper,
87
571000
3000
Moja matka uważała, że to niestosowne,
09:46
so she sat with us to add propriety to this activity.
88
574000
9000
więc siedziała z nami, by przydać stosowności temu zajęciu.
09:55
(Laughter)
89
583000
2000
(Śmiech)
09:58
However, after a while there was a new factory being built in Budapest,
90
586000
6000
Jednak po jakimś czasie w Budapeszcie powstała nowa fabryka.
10:04
a pottery factory, a large one.
91
592000
3000
Duża fabryka ceramiki.
10:07
And I visited it with several ladies, and asked all sorts of questions of the director.
92
595000
7000
Odwiedziłam ją z kilkoma paniami, zadając dyrektorowi mnóstwo pytań.
10:14
Then the director asked me, why do you ask all these questions?
93
602000
4000
Wtedy on mnie zapytał: "Czemu o to wszystko pytasz?"
10:18
I said, I also have a pottery.
94
606000
4000
Powiedziałam, że też mam ceramikę.
10:22
So he asked me, could he please visit me, and then finally he did,
95
610000
5000
Zapytał, czy mógłby mnie odwiedzić i gdy w końcu przyszedł,
10:27
and explained to me that what I did now in my shop was an anachronism,
96
615000
6000
wytłumaczył mi, że to, co wyrabiam w sklepie, jest anachroniczne,
10:33
that the industrial revolution had broken out,
97
621000
3000
że rozpoczęła się rewolucja przemysłowa
10:36
and that I rather should join the factory.
98
624000
3000
i że powinnam zacząć pracować w fabryce.
10:39
There he made an art department for me where I worked for several months.
99
627000
6000
Zrobił mi tam dział sztuki, gdzie pracowałam kilka miesięcy.
10:45
However, everybody in the factory spent his time at the art department.
100
633000
8000
Okazało się, że wszyscy w fabryce przychodzili do działu sztuki.
10:53
The director there said there were several women casting
101
641000
9000
Dyrektor powiedział, że kilka kobiet zaczęło
11:02
and producing my designs now in molds, and this was sold also to America.
102
650000
8000
produkować moje wzory z formy i sprzedawać je w Ameryce.
11:10
I remember that it was quite successful.
103
658000
4000
Pamiętam, że odniosły spory sukces.
11:14
However, the director, the chemist, model maker -- everybody --
104
662000
7000
Jednak dyrektor, chemik, modelarz --wszyscy --
11:21
concerned himself much more with the art department --
105
669000
4000
o wiele więcej uwagi poświęcali działowi sztuki --
11:25
that means, with my work -- than making toilets,
106
673000
4000
to znaczy, mojej pracy -- niż zrobieniu toalet,
11:29
so finally they got a letter from the center, from the bank who owned the factory,
107
677000
8000
więc w końcu przyszedł list od banku -- właściciela fabryki,
11:37
saying, make toilet-setting behind the art department, and that was my end.
108
685000
5000
w którym kazano zbudować toalety za działem sztuki, i to był mój koniec.
11:43
So this gave me the possibility because now I was a journeyman,
109
691000
4000
Ale to dało mi nową szansę: byłam już czeladnikiem
11:47
and journeymen also take their satchel and go to see the world.
110
695000
6000
i mogłam wziąć swoją sakwę i wyruszyć w świat.
11:53
So as a journeyman, I put an ad into the paper that I had studied,
111
701000
6000
Więc umieściłam w gazecie ogłoszenie, pisząc, że jestem wykształconym,
11:59
that I was a down-to-earth potter's journeyman
112
707000
4000
rozsądnym czeladnikiem garncarza
12:03
and I was looking for a job as a journeyman.
113
711000
3000
i że szukam pracy.
12:06
And I got several answers, and I accepted the one
114
714000
5000
Dostałam kilka ofert i przyjęłam tę
12:11
which was farthest from home and practically, I thought, halfway to America.
115
719000
6000
najdalej od domu i, jak mi się wydawało, w pół drogi do Ameryki.
12:17
And that was in Hamburg.
116
725000
3000
To był Hamburg.
12:20
Then I first took this job in Hamburg, at an art pottery
117
728000
8000
Więc podjęłam pracę w Hamburgu przy ceramice artystycznej,
12:28
where everything was done on the wheel,
118
736000
3000
gdzie wszystko się robiło na kole.
12:31
and so I worked in a shop where there were several potters.
119
739000
7000
Pracowałam tam w zakładzie z kilkoma garncarzami.
12:38
And the first day, I was coming to take my place at the turntable --
120
746000
10000
Pierwszego dnia, zajęłam miejsce przy kole --
12:48
there were three or four turntables -- and one of them, behind where I was sitting,
121
756000
9000
a było ich trzy czy cztery -- przy którym siedział garbus,
12:57
was a hunchback, a deaf-mute hunchback, who smelled very bad.
122
765000
7000
głuchoniemy garbus, który bardzo śmierdział.
13:04
So I doused him in cologne every day, which he thought was very nice,
123
772000
7000
Więc pryskałam go codziennie wodą kolońską, co mu się bardzo podobało
13:11
and therefore he brought bread and butter every day,
124
779000
5000
i w zamian przynosił mi co dzień chleb z masłem,
13:16
which I had to eat out of courtesy.
125
784000
3000
który zjadałam przez grzeczność.
13:19
The first day I came to work in this shop
126
787000
4000
Pierwszego dnia, kiedy przyszłam do tego zakładu
13:23
there was on my wheel a surprise for me.
127
791000
6000
na kole czekała na mnie niespodzianka.
13:30
My colleagues had thoughtfully put on the wheel where I was supposed to work
128
798000
12000
Moi koledzy położyli mi na moim kole, moim miejscu pracy,
13:42
a very nicely modeled natural man's organs.
129
810000
6000
bardzo ładnie ukształtowane -- z gliny -- męskie organy.
13:48
(Laughter)
130
816000
4000
(Śmiech)
13:54
After I brushed them off with a hand motion, they were very --
131
822000
5000
Po tym, jak zrzuciłam je ręką, byli bardzo --
13:59
I finally was now accepted, and worked there for some six months.
132
827000
6000
w końcu mnie zaakceptowali. Pracowałam tam około pół roku.
14:06
This was my first job.
133
834000
3000
To była moja pierwsza praca.
14:11
If I go on like this, you will be here till midnight.
134
839000
4000
Jak tak dalej pójdzie, będziecie tu siedzieć do północy.
14:15
(Laughter)
135
843000
2000
(Śmiech)
14:17
(Applause)
136
845000
4000
(Oklaski)
14:21
So I will try speed it up a little
137
849000
3000
Spróbuję się więc trochę pospieszyć.
14:24
(Laughter)
138
852000
2000
(Śmiech)
14:26
Moderator: Eva, we have about five minutes.
139
854000
2000
Moderator: Mamy około pięciu minut.
14:28
(Laughter)
140
856000
4000
(Śmiech)
14:33
Eva Zeisel: Are you sure?
141
861000
2000
Eva Zeisel: Jest pan pewny?
14:36
Moderator: Yes, I am sure.
142
864000
3000
Moderator: Tak, jestem pewny.
14:39
EZ: Well, if you are sure,
143
867000
2000
EZ: Skoro tak,
14:41
I have to tell you that within five minutes I will talk very fast.
144
869000
5000
będę mówiła bardzo szybko przez te pięć minut.
14:46
And actually, my work took me to many countries
145
874000
8000
Moja praca zawiodła mnie do wielu krajów.
14:54
because I used my work to fill my curiosity.
146
882000
5000
Wykorzystywałam ją, by zaspokoić swoją ciekawość.
14:59
And among other things, other countries I worked, was in the Soviet Union,
147
887000
7000
Pracowałam między innymi w Związku Radzieckim
15:06
where I worked from '32 to '37 -- actually, to '36.
148
894000
8000
od '32 do '37 roku -- w zasadzie do '36.
15:14
I was finally there, although I had nothing to do -- I was a foreign expert.
149
902000
6000
Byłam tam, mimo że nie miałam nic do roboty -- jako zagraniczny ekspert.
15:20
I became art director of the china and glass industry,
150
908000
3000
Zostałam dyrektorem artystycznym od porcelany i szkła,
15:23
and eventually under Stalin's purges -- at the beginning of Stalin's purges,
151
911000
11000
i w końcu podczas czystek stalinowskich -- na początku czystek,
15:34
I didn't know that hundreds of thousands of innocent people were arrested.
152
922000
6000
nie wiedziałam, że zaaresztowano setki tysięcy niewinnych ludzi.
15:40
So I was arrested quite early in Stalin's purges,
153
928000
5000
Zaaresztowano i mnie dosyć wcześnie
15:45
and spent 16 months in a Russian prison.
154
933000
8000
i spędziłam 16 miesięcy w rosyjskim więzieniu.
15:53
The accusation was that I had successfully prepared an Attentat on Stalin's life.
155
941000
8000
Oskarżono mnie o zamach na życie Stalina.
16:01
This was a very dangerous accusation.
156
949000
6000
To było bardzo poważne oskarżenie.
16:07
And if this is the end of my five minutes, I want to tell you that
157
955000
7000
Jeśli moje pięć minut dobiega już końca, chcę powiedzieć
16:14
I actually did survive, which was a surprise.
158
962000
5000
że ostatecznie przeżyłam, co było dużą niespodzianką.
16:21
But since I survived and I'm here,
159
969000
3000
A skoro przeżyłam i tu jestem,
16:24
and since this is the end of the five minutes, I will --
160
972000
4000
i skoro czas mi się kończy, powiem --
16:28
Moderator: Tell me when your last trip to Russia was.
161
976000
2000
Moderator: Kiedy ostatnio była pani w Rosji?
16:30
Weren't you there recently?
162
978000
2000
Jakoś niedawno?
16:32
EZ: Oh, this summer, in fact,
163
980000
3000
EZ: Tak, w lecie,
16:35
the Lomonosov factory was bought by an American company, invited me.
164
983000
11000
zaprosiła mnie fabryka Łomonosowa wykupiona przez amerykańską firmę.
16:47
They found out that I had worked in '33 at this factory,
165
995000
4000
Dowiedzieli się, że pracowałam w tej fabryce w '33 roku
16:51
and they came to my studio in Rockland County,
166
999000
7000
i przyjechali do mojej pracowni w hrabstwie Rockland
16:58
and brought the 15 of their artists to visit me here.
167
1006000
6000
wraz z 15 swoimi artystami.
17:04
And they invited myself to come to the Russian factory last summer,
168
1012000
6000
Zaprosili mnie do rosyjskiej fabryki zeszłego lata
17:10
in July, to make some dishes, design some dishes.
169
1018000
5000
w lipcu, by zaprojektować jakieś naczynia.
17:15
And since I don't like to travel alone, they also invited my daughter,
170
1023000
8000
A ponieważ nie lubię podróżować sama, wzięłam ze sobą córkę,
17:23
son-in-law and granddaughter,
171
1031000
2000
zięcia i wnuczkę
17:25
so we had a lovely trip to see Russia today,
172
1033000
5000
i mieliśmy udaną wycieczkę do Rosji,
17:30
which is not a very pleasant and happy view.
173
1038000
4000
która nie jest radosnym i przyjemnym miejscem.
17:35
Here I am now, if this is the end? Thank you.
174
1043000
5000
Tak więc jestem tu. Czy to już koniec? Dziękuję.
17:40
(Applause)
175
1048000
23000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Eva Zeisel - DesignerThe legendary Eva Zeisel worked as a ceramics designer -- whose curvy, sensual pieces bring delight and elegance to tabletops around the world.
Why you should listen
Young Eva Zeisel was driven by two desires: to make beautiful things, and to see the world. Her long and legendary career in ceramics helped her do both. Born in Budapest in 1906, she apprenticed to a guild of potters as a teenager, then worked in Germany and later Russia (where she was imprisoned by Stalin for 16 months) and Vienna. Landing in New York in 1938 with her husband Hans, Zeisel began her second design career.
In the American postwar period, Zeisel's work simply defined the era. Organic shapes, toned colors, a sense of fun and play -- her Town and Country line for Red Wing in particular evokes an urbane early-1950s kitchen where you'd be likely to get an excellent cup of coffee and some good conversation.
Zeisel took a break from design in the 1960s and 1970s, returning to the scene in the 1980s as interest in her older work revived. But as she collected lifetime achievement awards and saw centenary exhibitions open and close, she didn't simply rehash her older work for the repro crowd -- instead branching out into glassware and furniture. Zeisel died in late 2011 at the age of 105.
Eva Zeisel | Speaker | TED.com