ABOUT THE SPEAKER
Nicolas Perony - Animal scientist
Nicolas Perony models the movement of animal groups to understand: what is the individual behavior that guides the behavior of the larger society?

Why you should listen

Nicolas Perony started his career as a roboticist. But after one of his robots -- which was designed to follow a white line -- destroyed itself because of a lighting snafu on demo day, he realized that he was less interested in creating complicated robots and more interested in studying the complexity that already exists out there in the animal kingdom. He quickly changed course and is now a quantitative scientist at the Chair of Systems Design at ETH Zurich, where he studies the structure and dynamics of animal societies.

Perony conducts his research by placing GPS collars on animals like Bechstein's bats and meerkats, and studying the spacial data of the group. He creates models of the movement over time to see patterns. He then tries to ascertain at the simple rules that individuals in the animal group seem to be following that, when done en masse, result in the larger flow. In other words, he looks at the underlying mechanics that lead to the collective movement of animal groups.

More profile about the speaker
Nicolas Perony | Speaker | TED.com
TEDxZurich 2013

Nicolas Perony: Puppies! Now that I’ve got your attention, complexity theory

Nicolas Perony: Chó con! Giờ tôi đã khiến bạn tập trung, hãy đến với thuyết phức hợp

Filmed:
1,021,641 views

Hành vi của động vật không hề phức tạp, mà là phức hợp. Nicolas Perony nghiên cứu cách mà các cá thể động vật riêng rẽ -- cụ thể là chó săn Xcốt-len, dơi, hay chồn meerkat -- tuân theo các quy luật đơn giản mà theo đó tạo nên hành vi tập thể. Và cách thức mà sự phức hợp được tạo thành từ sự đơn giản có thể giúp chúng thích nghi với những tình huống mới, khi chúng phát sinh.
- Animal scientist
Nicolas Perony models the movement of animal groups to understand: what is the individual behavior that guides the behavior of the larger society? Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
ScienceKhoa học,
0
3393
1228
Khoa học,
00:16
sciencekhoa học has allowedđược cho phép us to know so much
1
4621
3337
khoa học đã cho phép chúng ta
biết được rất nhiều điều
00:19
about the farxa reachesđạt tới of the universevũ trụ,
2
7958
3026
về những nơi xa xôi trong vũ trụ,
00:22
which is at the sametương tự time tremendouslyrất nhiều importantquan trọng
3
10984
3195
những điều vừa vô cùng quan trọng
00:26
and extremelyvô cùng remotexa,
4
14179
2066
vừa vô cùng xa xôi,
00:28
and yetchưa much, much closergần hơn,
5
16245
2459
nhưng tuy vậy, cũng rất gần gũi
00:30
much more directlytrực tiếp relatedliên quan to us,
6
18704
2091
có liên hệ trực tiếp tới chúng ta rất nhiều
00:32
there are manynhiều things we don't really understandhiểu không.
7
20795
2468
còn rất nhiều điều
mà chúng ta không thực sự hiểu.
00:35
And one of them is the extraordinarybất thường
8
23263
2129
Và một trong số chúng là
00:37
socialxã hội complexityphức tạp of the animalsđộng vật around us,
9
25392
3326
sự phức hợp xã hội phi thường
của các loài động vật quanh ta,
00:40
and todayhôm nay I want to tell you a fewvài storiesnhững câu chuyện
10
28718
2016
và hôm nay, tôi muốn kể cho các bạn nghe
một vài câu chuyện
00:42
of animalthú vật complexityphức tạp.
11
30734
2008
về sự phức hợp của động vật.
00:44
But first, what do we call complexityphức tạp?
12
32742
3350
Nhưng trước tiên, sự phức hợp là như thế nào ?
00:48
What is complexphức tạp?
13
36092
1487
Phức hợp là gì?
00:49
Well, complexphức tạp is not complicatedphức tạp.
14
37579
3427
Thực ra, phức hợp không hề phức tạp.
00:53
Something complicatedphức tạp comprisesbao gồm manynhiều smallnhỏ bé partscác bộ phận,
15
41006
3448
Những thứ phức tạp
được tạo ra từ nhiều phần nhỏ,
00:56
all differentkhác nhau, and eachmỗi of them
16
44454
2430
khác biệt nhau, và mỗi phần trong đó
00:58
has its ownsở hữu precisetóm lược rolevai trò in the machinerymáy móc.
17
46899
3104
có vai trò riêng biệt trong cả bộ máy.
01:02
On the oppositeđối diện, a complexphức tạp systemhệ thống
18
50003
2811
Ngược lại, một hệ phức hợp
01:04
is madethực hiện of manynhiều, manynhiều similargiống partscác bộ phận,
19
52814
2641
lại được cấu thành từ
rất nhiều, rất nhiều thành phần tương tự,
01:07
and it is theirhọ interactionsự tương tác
20
55455
2008
và chính sự tương tác giữa chúng
01:09
that producessản xuất a globallytoàn cầu coherentmạch lạc behaviorhành vi.
21
57463
3320
tạo ra hành vi nhất quán tổng thể.
01:12
ComplexKhu phức hợp systemshệ thống have manynhiều interactingtương tác partscác bộ phận
22
60783
3836
Các hệ phức hợp
có rất nhiều phần tương tác
01:16
which behavehành xử accordingtheo to simpleđơn giản, individualcá nhân rulesquy tắc,
23
64619
3426
vốn tuân theo các quy luật
riêng rẽ và đơn giản,
01:20
and this resultscác kết quả in emergentcấp cứu propertiestính chất.
24
68045
3349
và điều này tạo ra những "đặc tính hợp trội".
01:23
The behaviorhành vi of the systemhệ thống as a wholetoàn thể
25
71394
1888
Hành vi của toàn bộ hệ thống
01:25
cannotkhông thể be predicteddự đoán
26
73282
1668
không thể được dự đoán trước
01:26
from the individualcá nhân rulesquy tắc only.
27
74950
2152
nếu chỉ dựa trên các quy luật riêng rẽ.
01:29
As AristotleAristotle wroteđã viết,
28
77102
1810
Như Aristotle đã viết,
01:30
the wholetoàn thể is greaterlớn hơn than the sumtổng hợp of its partscác bộ phận.
29
78912
3060
tổng thể lớn hơn
tổng cơ học từng phần của nó gộp lại.
01:33
But from AristotleAristotle, let's movedi chuyển ontotrên
30
81972
2462
Nhưng từ câu nói của Aristotle,
hãy đi tới
01:36
a more concretebê tông examplethí dụ of complexphức tạp systemshệ thống.
31
84434
3690
một ví dụ chắc chắn hơn
về hệ thống phức hợp.
01:40
These are ScottishNgười Scotland terrierschó săn hang Terrier.
32
88124
1956
Đây là những chú chó sục Xcốt-len.
01:42
In the beginningbắt đầu, the systemhệ thống is disorganizedxáo.
33
90080
3751
Ban đầu, hệ thống mất trật tự.
01:45
Then comesđến a perturbationnhiễu loạn: milkSữa.
34
93831
3801
Sau đó xuất hiện nhân tố gây nhiễu: sữa.
01:49
EveryMỗi individualcá nhân startsbắt đầu pushingđẩy in one directionphương hướng
35
97632
3850
Tất cả các cá thể
bắt đầu đẩy nhau theo một hướng
01:53
and this is what happensxảy ra.
36
101482
3309
và đây là những gì sẽ xảy ra.
01:56
The pinwheelChong chóng is an emergentcấp cứu propertybất động sản
37
104791
2826
Chong chóng quay là một "đặc tính hợp trội"
01:59
of the interactionstương tác betweengiữa puppieschó con
38
107617
1903
xảy ra do tương tác
giữa những chú chó con
02:01
whose only rulequi định is to try to keep accesstruy cập to the milkSữa
39
109520
3910
mà quy luật duy nhất
là cố gắng duy trì sự tiếp cận của chúng với tô sữa.
02:05
and thereforevì thế to pushđẩy in a randomngẫu nhiên directionphương hướng.
40
113430
3607
và do đó, đẩy chúng đi
theo một hướng ngẫu nhiên.
02:09
So it's all about findingPhát hiện the simpleđơn giản rulesquy tắc
41
117037
3975
Do đó, tất cả đều xoay quanh việc
tìm ra các quy luật đơn giản
02:13
from which complexityphức tạp emergesxuất hiện.
42
121012
2758
mà từ đó nảy sinh phức hợp .
02:15
I call this simplifyingđơn giản hóa complexityphức tạp,
43
123770
2940
Tôi gọi nó là đơn giản hóa phức hợp,
02:18
and it's what we do at the chaircái ghế of systemshệ thống designthiết kế
44
126710
2135
và đó là những gì
chúng tôi làm tại cơ sở thiết kế hệ thống
02:20
at ETHETH ZurichZurich.
45
128845
1977
ở ETH Zurich.
02:22
We collectsưu tầm datadữ liệu on animalthú vật populationsdân số,
46
130822
3705
Chúng tôi thu thập dữ liệu
về các quần thể động vật,
02:26
analyzephân tích complexphức tạp patternsmẫu, try to explaingiải thích them.
47
134527
3811
phân tích các mẫu phức hợp,
cố gắng lý giải chúng.
02:30
It requiresđòi hỏi physicistsnhà vật lý who work with biologistsnhà sinh vật học,
48
138338
2619
Nó đòi hỏi các nhà vật lý
phải làm việc cùng với các nhà sinh học,
02:32
with mathematiciansnhà toán học and computermáy vi tính scientistscác nhà khoa học,
49
140957
2723
với các nhà toán học
và các nhà khoa học máy tính,
02:35
and it is theirhọ interactionsự tương tác that producessản xuất
50
143680
2820
và chính sự tương tác giữa họ
tạo ra
02:38
cross-boundaryCross-biên giới competencenăng lực
51
146500
1714
khả năng vượt ra ngoài ranh giới
02:40
to solvegiải quyết these problemscác vấn đề.
52
148214
1578
để giải quyết những vấn đề trên.
02:41
So again, the wholetoàn thể is greaterlớn hơn
53
149792
2272
Vậy nên, một lần nữa, tổng thể thì lớn hơn
02:44
than the sumtổng hợp of the partscác bộ phận.
54
152064
1400
tổng từng phần của chúng.
02:45
In a way, collaborationhợp tác
55
153464
2150
Theo một cách nào đó, sự cộng tác
02:47
is anotherkhác examplethí dụ of a complexphức tạp systemhệ thống.
56
155614
3491
là một ví dụ khác của hệ thống phức hợp.
02:51
And you mayTháng Năm be askinghỏi yourselfbản thân bạn
57
159105
1876
Và có lẽ bạn sẽ tự hỏi
02:52
which sidebên I'm on, biologysinh học or physicsvật lý?
58
160981
2817
tôi phải theo bên nào đây, sinh học hay vật lý?
02:55
In factthực tế, it's a little differentkhác nhau,
59
163798
2111
Thực ra, có một chút khác biệt,
02:57
and to explaingiải thích, I need to tell you
60
165909
1589
và để giải thích nó,
tôi cần phải kể cho bạn nghe
02:59
a shortngắn storycâu chuyện about myselfriêng tôi.
61
167498
2342
một câu chuyện ngắn về bản thân tôi.
03:01
When I was a childđứa trẻ,
62
169840
1727
Khi còn nhỏ,
03:03
I lovedyêu to buildxây dựng stuffđồ đạc, to
createtạo nên complicatedphức tạp machinesmáy móc.
63
171567
4109
tôi thích chế tạo các thứ,
để tạo ra những chiếc máy phức tạp.
03:07
So I setbộ out to studyhọc electricalđiện engineeringkỹ thuật
64
175676
2737
Vậy nên tôi đã đến với điện kỹ thuật
03:10
and roboticsrobot,
65
178413
1552
và rô bốt,
03:11
and my end-of-studiescuối cùng của nghiên cứu projectdự án
66
179965
2093
và đề án tôi muốn thực hiện
khi tốt nghiệp
03:14
was about buildingTòa nhà a robotrobot calledgọi là ER-ER-1 --
67
182058
2926
là chế tạo con rô bốt với tên ER-1...
03:16
it lookednhìn like this—
68
184984
1930
nó trông như thế này đây...
03:18
that would collectsưu tầm informationthông tin from its environmentmôi trường
69
186914
2371
với chức năng thu thập thông tin
từ môi trường xung quanh
03:21
and proceedtiếp tục to followtheo a whitetrắng linehàng on the groundđất.
70
189285
3498
và đi theo các vạch trắng trên mặt đất.
03:24
It was very, very complicatedphức tạp,
71
192783
2379
Nó vô cùng, vô cùng phức tạp,
03:27
but it workedđã làm việc beautifullyđẹp in our testthử nghiệm roomphòng,
72
195162
2984
nhưng nó vận hành suôn sẻ
trong phòng thí nghiệm,
03:30
and on demogiới thiệu day, professorsgiáo sư had
assembledlắp ráp to gradecấp the projectdự án.
73
198146
3453
và vào ngày thực nghiệm,
các giáo sư đều có mặt để đánh giá đề án.
03:33
So we tooklấy ER-ER-1 to the evaluationđánh giá roomphòng.
74
201607
2902
Do vậy chúng tôi đem ER-1
đến phòng đánh giá.
03:36
It turnedquay out, the lightánh sáng in that roomphòng
75
204509
2310
Cuối cùng thì ánh sáng trong phòng
03:38
was slightlykhinh bỉ differentkhác nhau.
76
206819
1819
có đôi chút khác biệt.
03:40
The robot'scủa robot visiontầm nhìn systemhệ thống got confusedbối rối.
77
208638
2331
Hệ thống thị giác của rô bốt bị rối loạn.
03:42
At the first bendbẻ cong in the linehàng,
78
210969
1761
Tại đường rẽ đầu tiên,
03:44
it left its coursekhóa học, and crashedbị rơi into a wallTường.
79
212730
3739
nó đi lệch hướng, và đâm thẳng vào tường.
03:48
We had spentđã bỏ ra weekstuần buildingTòa nhà it,
80
216469
2087
Chúng tôi đã mất nhiều tuần để chế tạo nó,
03:50
and all it tooklấy to destroyhủy hoại it
81
218556
1673
vậy mà để phá hủy nó
03:52
was a subtletế nhị changethay đổi in the colormàu of the lightánh sáng
82
220229
2656
chỉ cần một thay đổi rất nhỏ của ánh sáng
03:54
in the roomphòng.
83
222885
1596
trong phòng.
03:56
That's when I realizedthực hiện that
84
224481
1515
Đó là khi tôi nhận ra rằng
03:57
the more complicatedphức tạp you make a machinemáy móc,
85
225996
2327
bạn làm một chiếc máy càng phức tạp,
04:00
the more likelycó khả năng that it will failThất bại
86
228323
2039
nó càng dễ bị hư hỏng
04:02
dueđến hạn to something absolutelychắc chắn rồi unexpectedbất ngờ.
87
230362
2563
do một thứ gì đó hoàn toàn không ngờ tới.
04:04
And I decidedquyết định that, in factthực tế,
88
232925
1830
Và tôi đi đến quyết định, thực ra,
04:06
I didn't really want to createtạo nên complicatedphức tạp stuffđồ đạc.
89
234755
3013
tôi không hề muốn tạo ra các thứ phức tạp.
04:09
I wanted to understandhiểu không complexityphức tạp,
90
237768
2942
Tôi muốn hiểu được sự phức hợp,
04:12
the complexityphức tạp of the worldthế giới around us
91
240710
1988
sự phức hợp của thế giới xung quanh chúng ta
04:14
and especiallyđặc biệt in the animalthú vật kingdomVương quốc.
92
242698
2405
và đặc biệt trong thế giới loài vật.
04:17
Which bringsmang lại us to batsdơi.
93
245103
3320
Điều này đưa chúng ta tới ví dụ về loài dơi.
04:20
Bechstein'sCủa Bechstein batsdơi are a commonchung
speciesloài of EuropeanChâu Âu batsdơi.
94
248423
3051
Bechstein là một loài dơi phổ biến
thuộc họ dơi châu Âu.
04:23
They are very socialxã hội animalsđộng vật.
95
251474
1413
Chúng là loài động vật có tính xã hội cao.
04:24
MostlyChủ yếu là they roostroost, or sleepngủ, togethercùng với nhau.
96
252887
3291
Phần lớn chúng đậu và ngủ cùng nhau.
04:28
And they livetrực tiếp in maternitythai sản coloniesthuộc địa,
97
256178
1679
Và chúng sống trong các quần thể dơi cái,
04:29
which meanscó nghĩa that everymỗi springmùa xuân,
98
257857
1540
điều này có nghĩa vào mỗi mùa xuân,
04:31
the femalesnữ giới meetgặp after the wintermùa đông hibernationngủ đông,
99
259397
3258
các con cái tập trung lại
sau giấc ngủ đông,
04:34
and they stayở lại togethercùng với nhau for about sixsáu monthstháng
100
262655
2089
và sống cùng nhau
trong vòng khoảng 6 tháng
04:36
to rearphía sau theirhọ youngtrẻ,
101
264744
2486
để nuôi con non,
04:39
and they all carrymang a very smallnhỏ bé chipChip,
102
267230
2805
và tất cả chúng
đều mang một con chip rất nhỏ,
04:42
which meanscó nghĩa that everymỗi time one of them
103
270035
1871
điều này có nghĩa là
mỗi lần một trong số chúng
04:43
entersđi vào one of these speciallyđặc biệt equippedtrang bị batgậy boxeshộp,
104
271906
3057
đi vào trong một trong những hộp dơi
được trang bị đặc biệt,
04:46
we know where she is,
105
274963
1643
chúng ta sẽ biết nó ở đâu,
04:48
and more importantlyquan trọng,
106
276606
1169
và quan trọng hơn nữa,
04:49
we know with whomai she is.
107
277775
2563
chúng ta biết nó đậu cùng con nào.
04:52
So I studyhọc roostingđịa associationsHiệp hội in batsdơi,
108
280338
3694
Do vậy, tôi nghiên cứu quần hợp cùng đậu
của loài dơi,
04:56
and this is what it looksnhìn like.
109
284032
2445
và nó trông như thế này đây.
04:58
DuringTrong thời gian the day, the batsdơi roostroost
110
286477
2442
Trong suốt một ngày, các con dơi đậu
05:00
in a numbercon số of sub-groupstiểu nhóm in differentkhác nhau boxeshộp.
111
288919
2304
trong một số phân nhóm
tại những hộp khác nhau.
05:03
It could be that on one day,
112
291223
1929
Nó có thể giữ nguyên như thế
trong một ngày,
05:05
the colonythuộc địa is splitphân chia betweengiữa two boxeshộp,
113
293152
2220
quần thể được tách làm đôi
giữa hai chiếc hộp,
05:07
but on anotherkhác day,
114
295372
1300
nhưng một ngày khác,
05:08
it could be togethercùng với nhau in a singleĐộc thân boxcái hộp,
115
296672
2241
chúng có thể ở cùng nhau
trong một hộp duy nhất,
05:10
or splitphân chia betweengiữa threesố ba or more boxeshộp,
116
298913
2316
hoặc tách ra giữa ba hộp hoặc nhiều hơn,
05:13
and that all seemsdường như ratherhơn erraticthất thường, really.
117
301229
2927
và trông chúng có vẻ khá thất thường.
05:16
It's calledgọi là fission-fusionhạch dynamicsđộng lực học,
118
304156
3203
Nó được gọi là động lực học phân tách-hợp nhất,
05:19
the propertybất động sản for an animalthú vật groupnhóm
119
307359
1713
đặc tính của một nhóm động vật
05:21
of regularlythường xuyên splittingchia tách and mergingsáp nhập
120
309072
2178
thường xuyên tách và hợp nhất
05:23
into differentkhác nhau subgroupsNhóm con.
121
311250
1661
thành các phân nhóm khác nhau.
05:24
So what we do is take all these datadữ liệu
122
312911
2562
Vậy nên những gì chúng tôi làm
là lấy toàn bộ dữ liệu
05:27
from all these differentkhác nhau daysngày
123
315473
1662
từ những ngày khác nhau
05:29
and poolbơi them togethercùng với nhau
124
317135
1504
và tập hợp chúng lại
05:30
to extracttrích xuất a long-termdài hạn associationhiệp hội patternmẫu
125
318639
2617
để rút ra một mô hình quần hợp dài hạn
05:33
by applyingáp dụng techniqueskỹ thuật with networkmạng analysisphân tích
126
321256
2505
bằng cách áp dụng các kỹ thuật
với phân tích mạng lưới
05:35
to get a completehoàn thành picturehình ảnh
127
323761
1621
để có được bức tranh hoàn chỉnh
05:37
of the socialxã hội structurekết cấu of the colonythuộc địa.
128
325382
2537
về kết cấu xã hội của quần thể này.
05:39
Okay? So that's what this picturehình ảnh looksnhìn like.
129
327919
4265
Các bạn rõ rồi chứ?
Vậy thì bức tranh trông như thế này.
05:44
In this networkmạng, all the circleshình tròn
130
332184
2394
Trong mạng lưới này, tất cả các vòng tròn
05:46
are nodesnút, individualcá nhân batsdơi,
131
334578
2777
tức các mắt nối
là các cá thể dơi riêng lẻ,
05:49
and the linesđường dây betweengiữa them
132
337355
1583
và các đường giữa chúng
05:50
are socialxã hội bondstrái phiếu, associationsHiệp hội betweengiữa individualscá nhân.
133
338938
3664
là mối gắn kết, quần hợp xã hội giữa từng cá thể.
05:54
It turnslượt out this is a very interestinghấp dẫn picturehình ảnh.
134
342602
2678
Hóa ra đây là một bức tranh vô cùng thú vị.
05:57
This batgậy colonythuộc địa is organizedtổ chức
135
345280
1982
Quần thể dơi được tổ chức
05:59
in two differentkhác nhau communitiescộng đồng
136
347262
1868
thành 2 cộng đồng khác nhau
06:01
which cannotkhông thể be predicteddự đoán
137
349130
1839
mà không thể được đoán trước
06:02
from the dailyhằng ngày fission-fusionhạch dynamicsđộng lực học.
138
350969
2249
dựa trên động lực học phân tách-hợp nhất
hàng ngày.
06:05
We call them cryptickhó hiểu socialxã hội unitscác đơn vị.
139
353218
3550
Chúng tôi gọi chúng
là các đơn vị xã hội bí ẩn.
06:08
Even more interestinghấp dẫn, in factthực tế:
140
356768
1616
Thực ra, điều thú vị hơn là:
06:10
EveryMỗi yearnăm, around OctoberTháng mười,
141
358384
2364
Hàng năm, vào khoảng tháng 10,
06:12
the colonythuộc địa splitschia tách up,
142
360748
1561
quần thể tách ra
06:14
and all batsdơi hibernatengủ đông separatelyriêng,
143
362309
2698
và tất cả các con dơi ngủ đông riêng rẽ,
06:17
but yearnăm after yearnăm,
144
365007
1461
nhưng năm này qua năm khác,
06:18
when the batsdơi come togethercùng với nhau again in the springmùa xuân,
145
366468
3073
khi các con dơi tụ tập lại vào mùa xuân,
06:21
the communitiescộng đồng stayở lại the sametương tự.
146
369541
2590
các quần thể vẫn không thay đổi.
06:24
So these batsdơi remembernhớ lại theirhọ friendsbạn bè
147
372131
2720
Vậy nên những con dơi này nhớ được
những người bạn của chúng
06:26
for a really long time.
148
374851
1830
trong thời gian rất dài.
06:28
With a brainóc the sizekích thước of a peanutđậu phộng,
149
376681
2474
Với kích cỡ não chỉ bằng một hạt lạc,
06:31
they maintainduy trì individualizedcá nhân,
150
379155
2125
chúng duy trì mối liên kết xã hội
06:33
long-termdài hạn socialxã hội bondstrái phiếu,
151
381280
2142
lâu dài, riêng biệt.
06:35
We didn't know that was possiblekhả thi.
152
383422
1724
Chúng ta không hề biết là
chúng có thể làm được điều đó.
06:37
We knewbiết that primateslinh trưởng
153
385146
1759
Chúng ta biết các loài linh trưởng,
06:38
and elephantsvoi and dolphinscá heo could do that,
154
386905
2568
voi và cá heo có thể làm điều đó,
06:41
but comparedso to batsdơi, they have hugekhổng lồ brainsnão.
155
389473
2628
nhưng nếu so với dơi,
chúng có bộ não khổng lồ.
06:44
So how could it be
156
392101
2399
Vậy làm sao mà
06:46
that the batsdơi maintainduy trì this complexphức tạp,
157
394500
1951
loài dơi có thể duy trì kết cấu xã hội
06:48
stableổn định socialxã hội structurekết cấu
158
396451
1688
ổn định và phức hợp này
06:50
with suchnhư là limitedgiới hạn cognitivenhận thức abilitieskhả năng?
159
398139
3532
với khả năng nhận thức hạn chế như thế?
06:53
And this is where complexityphức tạp bringsmang lại an answercâu trả lời.
160
401671
2889
Đây là lúc thuyết phức hợp
đem lại câu trả lời.
06:56
To understandhiểu không this systemhệ thống,
161
404560
2141
Để hiểu được hệ thống này,
06:58
we builtđược xây dựng a computermáy vi tính modelmô hình of roostingđịa,
162
406701
2797
chúng tôi đã xây dựng một mô hình máy tính
về việc đậu của chim,
07:01
baseddựa trên on simpleđơn giản, individualcá nhân rulesquy tắc,
163
409498
2018
dựa trên các quy luật cá thể, đơn giản,
07:03
and simulatedmô phỏng thousandshàng nghìn and thousandshàng nghìn of daysngày
164
411516
2435
và mô phỏng hàng nghìn, hàng nghìn ngày
07:05
in the virtualảo batgậy colonythuộc địa.
165
413951
2019
trong quần thể dơi ảo.
07:07
It's a mathematicaltoán học modelmô hình,
166
415970
2124
Đây là mô hình toán học,
07:10
but it's not complicatedphức tạp.
167
418094
1954
nhưng không hề phức tạp.
07:12
What the modelmô hình told us is that, in a nutshellTóm lại,
168
420048
3098
Nói một cách ngắn gọn,
những gì mô hình muốn truyền tải là
07:15
eachmỗi batgậy knowsbiết a fewvài other colonythuộc địa memberscác thành viên
169
423146
3186
mỗi con dơi biết một vài thành viên khác trong quần thể
07:18
as her friendsbạn bè, and is just slightlykhinh bỉ more likelycó khả năng
170
426332
2488
như bạn của chúng, và có xu hướng
07:20
to roostroost in a boxcái hộp with them.
171
428820
2510
đậu cùng một hộp với chúng.
07:23
SimpleĐơn giản, individualcá nhân rulesquy tắc.
172
431330
2444
Quy luật cá thể, đơn giản.
07:25
This is all it takes to explaingiải thích
173
433774
1712
Đó là tất cả những gì
cần để giải thích
07:27
the socialxã hội complexityphức tạp of these batsdơi.
174
435486
2389
sự phức hợp xã hội của loài dơi.
07:29
But it getsđược better.
175
437875
1718
Nhưng còn hơn thế nữa.
07:31
BetweenGiữa 2010 and 2011,
176
439593
2848
Vào giữa năm 2010 và 2011,
07:34
the colonythuộc địa lostmất đi more than two thirdsthứ ba of its memberscác thành viên,
177
442441
3453
quần thể mất đi
hơn 2/3 số lượng cá thể,
07:37
probablycó lẽ dueđến hạn to the very coldlạnh wintermùa đông.
178
445894
2986
có lẽ là do mùa đông quá lạnh.
07:40
The nextkế tiếp springmùa xuân, it didn't formhình thức two communitiescộng đồng
179
448880
3144
Mùa xuân tiếp theo,
nó không hình thành 2 cộng đồng
07:44
like everymỗi yearnăm,
180
452024
1271
giống mọi năm,
07:45
which mayTháng Năm have led the wholetoàn thể colonythuộc địa to diechết
181
453295
2203
điều có thể khiến cả quần thể bị chết
07:47
because it had becometrở nên too smallnhỏ bé.
182
455498
2095
do số lượng trở nên quá ít.
07:49
InsteadThay vào đó, it formedhình thành a singleĐộc thân, cohesivegắn kết socialxã hội unitđơn vị,
183
457593
5373
Thay vào đó, chúng hình thành
một đơn vị xã hội gắt kết duy nhất
07:54
which allowedđược cho phép the colonythuộc địa to survivetồn tại that seasonMùa
184
462966
2732
điều đã giúp quần thể sống sót qua mùa đó
07:57
and thrivephát đạt again in the nextkế tiếp two yearsnăm.
185
465698
3104
và tiếp tục sinh trưởng trong 2 năm tiếp theo.
08:00
What we know is that the batsdơi
186
468802
1778
Điều chúng ta biết là
08:02
are not awareý thức that theirhọ colonythuộc địa is doing this.
187
470580
2907
những con dơi không biết được
quần thể của chúng đang làm việc này.
08:05
All they do is followtheo simpleđơn giản associationhiệp hội rulesquy tắc,
188
473487
3546
Tất cả những gì chúng làm
là tuân theo một quy luật quần hợp đơn giản
08:09
and from this simplicitysự đơn giản
189
477033
1349
và chính từ sự đơn giản này
08:10
emergesxuất hiện socialxã hội complexityphức tạp
190
478382
2441
hình thành nên phức hợp xã hội
08:12
which allowscho phép the colonythuộc địa to be resilientđàn hồi
191
480823
2840
điều giúp cho quần thể nhanh chóng thích nghi
08:15
againstchống lại dramatickịch tính changesthay đổi
in the populationdân số structurekết cấu.
192
483663
2981
trước sự thay đổi đột ngột
trong kết cấu số lượng.
08:18
And I find this incredibleđáng kinh ngạc.
193
486644
2694
Và tôi thấy điều này thật tuyệt vời.
08:21
Now I want to tell you anotherkhác storycâu chuyện,
194
489338
2084
Bây giờ, tôi muốn kể cho bạn
một câu chuyện khác,
08:23
but for this we have to traveldu lịch from EuropeEurope
195
491422
1555
nhưng lần này
chúng tôi phải đi từ châu Âu
08:24
to the KalahariKalahari DesertSa mạc in SouthNam AfricaAfrica.
196
492977
3048
đến sa mạc Kalahari ở Nam Phi.
08:28
This is where meerkatsmèo hồ livetrực tiếp.
197
496025
2027
Đây là nơi loài chồn đất châu Phi
meerkat sinh sống.
08:30
I'm sure you know meerkatsmèo hồ.
198
498052
1500
Tôi chắc là bạn biết về chúng.
08:31
They're fascinatinghấp dẫn creaturessinh vật.
199
499552
2106
Chúng là những sinh vật tuyệt diệu.
08:33
They livetrực tiếp in groupscác nhóm with a
very strictnghiêm khắc socialxã hội hierarchyhệ thống cấp bậc.
200
501658
2989
Chúng sống theo đàn
với phân cấp xã hội rất khắt khe.
08:36
There is one dominantcó ưu thế pairđôi,
201
504647
1459
Đây là cặp đầu đàn,
08:38
and manynhiều subordinatescấp dưới,
202
506106
1382
và rất nhiều con phụ thuộc khác,
08:39
some actingdiễn xuất as sentinelsgác,
203
507488
1714
một vài con đóng vai trò lính gác,
08:41
some actingdiễn xuất as babysittersngười giữ trẻ,
204
509202
1337
một vài con là bảo mẫu,
08:42
some teachinggiảng bài pupschuột con, and so on.
205
510539
1897
một vài con dạy dỗ các con non, vân vân.
08:44
What we do is put very smallnhỏ bé GPSGPS collarscổ áo
206
512436
3321
Những gì chúng tôi làm
là đeo vòng cổ cho chúng
08:47
on these animalsđộng vật
207
515757
1525
trên đó có gắn thiết bị định vị rất nhỏ
08:49
to studyhọc how they movedi chuyển togethercùng với nhau,
208
517282
1875
để nghiên cứu
cách mà chúng di chuyển cùng nhau,
08:51
and what this has to do with theirhọ socialxã hội structurekết cấu.
209
519157
3717
và điều đó có liên hệ gì
tới tổ chức xã hội của loài này.
08:54
And there's a very interestinghấp dẫn examplethí dụ
210
522874
1490
Và đây là một ví dụ rất thú vị
08:56
of collectivetập thể movementphong trào in meerkatsmèo hồ.
211
524364
2716
về chuyển động tập thể ở chồn meerkat.
08:59
In the middleở giữa of the reservedự trữ which they livetrực tiếp in
212
527080
2367
Trong khoảng đất nơi chúng sống
09:01
liesdối trá a roadđường.
213
529447
1209
có một con đường.
09:02
On this roadđường there are carsxe hơi, so it's dangerousnguy hiểm.
214
530656
3233
Trên đường có xe qua lại nên rất nguy hiểm.
09:05
But the meerkatsmèo hồ have to crossvượt qua it
215
533889
2284
Nhưng những con chồn meerkat
phải băng qua chúng
09:08
to get from one feedingcho ăn placeđịa điểm to anotherkhác.
216
536173
2574
để đi từ chỗ kiếm ăn này sang chỗ khác.
09:10
So we askedyêu cầu, how exactlychính xác do they do this?
217
538747
4751
Vậy chúng tôi đặt ra câu hỏi, chính xác là
chúng đã làm việc đó như thế nào?
09:15
We foundtìm that the dominantcó ưu thế femalegiống cái
218
543498
1836
Chúng tôi nhận thấy
con cái đầu đàn
09:17
is mostlychủ yếu the one who leadsdẫn the groupnhóm to the roadđường,
219
545334
2621
chủ yếu là con dẫn đàn tới con đường,
09:19
but when it comesđến to crossingbăng qua it, crossingbăng qua the roadđường,
220
547955
3272
nhưng khi phải thực sự băng qua đường,
09:23
she givesđưa ra way to the subordinatescấp dưới,
221
551227
2351
nó để các con khác đi lên trước,
09:25
a mannercách thức of sayingnói,
222
553578
1777
như thực sự muốn nói,
09:27
"Go aheadphía trước, tell me if it's safean toàn."
223
555355
2682
"Đi trước đi, và báo cho ta nếu nó an toàn."
09:30
What I didn't know, in factthực tế,
224
558037
1664
Thực ra, điều tôi không biết là
09:31
was what rulesquy tắc in theirhọ behaviorhành vi the meerkatsmèo hồ followtheo
225
559701
3142
những con chồn meerkat
đã tuân theo quy luật ứng xử nào
09:34
for this changethay đổi at the edgecạnh of the groupnhóm to happenxảy ra
226
562843
2925
để khiến cho sự hoán đổi này
xảy ra tại vệ đường
09:37
and if simpleđơn giản rulesquy tắc were sufficientđầy đủ to explaingiải thích it.
227
565768
3850
và liệu rằng các quy luật đơn giản
có đủ để lý giải nó.
09:41
So I builtđược xây dựng a modelmô hình, a modelmô hình of simulatedmô phỏng meerkatsmèo hồ
228
569618
3991
Vậy nên, tôi xây dựng một mô hình,
mô hình mô phỏng những con chồn meerkat
09:45
crossingbăng qua a simulatedmô phỏng roadđường.
229
573609
1913
đang băng qua một con đường mô phỏng.
09:47
It's a simplisticđơn giản modelmô hình.
230
575522
1872
Nó là một mô hình đơn giản hóa.
09:49
MovingDi chuyển meerkatsmèo hồ are like randomngẫu nhiên particlescác hạt
231
577394
2840
Những con chồn di chuyển
như là những phần tử ngẫu nhiên
09:52
whose uniqueđộc nhất rulequi định is one of alignmentliên kết.
232
580234
2222
mà quy luật độc nhất là sự liên kết.
09:54
They simplyđơn giản movedi chuyển togethercùng với nhau.
233
582456
2406
Chúng đơn giản di chuyển cùng nhau.
09:56
When these particlescác hạt get to the roadđường,
234
584862
3184
Khi những phần tử này tới con đường,
10:00
they sensegiác quan some kindloại of obstacletrở ngại,
235
588046
1942
chúng cảm nhận nó như một chướng ngại vật,
10:01
and they bouncethư bị trả lại againstchống lại it.
236
589988
2084
và chúng nhảy lên con đường.
10:04
The only differenceSự khác biệt
237
592072
1156
Khác biệt duy nhất
10:05
betweengiữa the dominantcó ưu thế femalegiống cái, here in redđỏ,
238
593228
2042
giữa con cái đầu đàn, ở đây có màu đỏ,
10:07
and the other individualscá nhân,
239
595270
1485
và những con khác,
10:08
is that for her, the heightChiều cao of the obstacletrở ngại,
240
596755
2554
là đối với nó,
độ cao của chướng ngại vật,
10:11
which is in factthực tế the riskrủi ro perceivedcảm nhận from the roadđường,
241
599309
2505
thực chất là độ nguy hiểm cảm nhận từ con đường,
10:13
is just slightlykhinh bỉ highercao hơn,
242
601814
1949
có chút cao hơn,
10:15
and this tinynhỏ bé differenceSự khác biệt
243
603763
1661
và chính sự khác biệt nhỏ này
10:17
in the individual'scủa cá nhân rulequi định of movementphong trào
244
605424
1838
trong quy luật di chuyển của cá thể
10:19
is sufficientđầy đủ to explaingiải thích what we observequan sát,
245
607262
2446
là đủ để giải thích điều mà chúng ta quan sát được,
10:21
that the dominantcó ưu thế femalegiống cái
246
609708
2560
rằng con cái đầu đàn
10:24
leadsdẫn her groupnhóm to the roadđường
247
612268
1434
dẫn đoàn của nó tới con đường
10:25
and then givesđưa ra way to the othersKhác
248
613702
1670
và sau đó nhường đường cho con khác
10:27
for them to crossvượt qua first.
249
615372
2863
để chúng băng qua trước.
10:30
GeorgeGeorge BoxHộp, who was an EnglishTiếng Anh statisticianthống kê,
250
618235
3651
Nhà thống kê người Anh, George Box,
10:33
onceMột lần wroteđã viết, "All modelsmô hình are falsesai,
251
621886
2962
đã từng viết, "Tất cả các mô hình đều sai,
10:36
but some modelsmô hình are usefulhữu ích."
252
624848
2059
nhưng một vài trong số chúng là hữu dụng."
10:38
And in factthực tế, this modelmô hình is obviouslychắc chắn falsesai,
253
626907
3197
Và thực chất, mô hình này hiển nhiên là sai,
10:42
because in realitythực tế, meerkatsmèo hồ are
anything but randomngẫu nhiên particlescác hạt.
254
630104
3968
vì trên thực tế, meerkat không phải là
các phần tử ngẫu nhiên.
10:46
But it's alsocũng thế usefulhữu ích,
255
634072
1637
Nhưng nó cũng hữu dụng,
10:47
because it tellsnói us that extremecực simplicitysự đơn giản
256
635709
2749
vì nó cho ta biết sự vô cùng đơn giản
10:50
in movementphong trào rulesquy tắc at the individualcá nhân levelcấp độ
257
638458
3358
trong quy luật di chuyển ở cấp độ cá thể
10:53
can resultkết quả in a great dealthỏa thuận of complexityphức tạp
258
641816
2351
có thể dẫn đến một sự phức hợp rất lớn
10:56
at the levelcấp độ of the groupnhóm.
259
644167
1938
trên cấp độ của cả đàn.
10:58
So again, that's simplifyingđơn giản hóa complexityphức tạp.
260
646105
4056
Vậy một lần nữa,
đó là đơn giản hóa sự phức hợp.
11:02
I would like to concludekết luận
261
650161
1448
Tôi muốn đi tới kết luận
11:03
on what this meanscó nghĩa for the wholetoàn thể speciesloài.
262
651609
2817
về ý nghĩa của điều này cho mọi loài.
11:06
When the dominantcó ưu thế femalegiống cái
263
654426
1664
Khi con cái đầu đàn
11:08
givesđưa ra way to a subordinatetrực thuộc,
264
656090
1566
nhường đường cho con khác,
11:09
it's not out of courtesylịch sự.
265
657656
2117
đó không phải là lịch sự.
11:11
In factthực tế, the dominantcó ưu thế femalegiống cái
266
659773
1507
Thực chất, con cái đầu đàn
11:13
is extremelyvô cùng importantquan trọng for the cohesiongắn kết of the groupnhóm.
267
661280
2519
là vô cùng quan trọng
cho sự gắn kết của cả đàn.
11:15
If she dieschết on the roadđường, the wholetoàn thể groupnhóm is at riskrủi ro.
268
663799
3512
Nếu nó chết trên đường,
cả đàn sẽ gặp nguy hiểm.
11:19
So this behaviorhành vi of riskrủi ro avoidancetránh
269
667311
2236
Vậy hành vi tránh rủi ro này
11:21
is a very old evolutionarytiến hóa responsephản ứng.
270
669547
2801
là đặc trưng tiến hóa từ xa xưa.
11:24
These meerkatsmèo hồ are replicatingsao chép an evolvedphát triển tacticchiến thuật
271
672348
3869
Những con chồn meerkat
đang lặp lại thủ thuật tiến hóa
11:28
that is thousandshàng nghìn of generationscác thế hệ old,
272
676217
2233
đã được truyền lại
từ hàng nghìn thế hệ trước đó,
11:30
and they're adaptingthích nghi it to a modernhiện đại riskrủi ro,
273
678450
2414
và chúng tương thích nó
với mội mối nguy hiểm của ngày nay,
11:32
in this casetrường hợp a roadđường builtđược xây dựng by humanscon người.
274
680864
3325
trong trường hợp này
là con đường của con người.
11:36
They adaptphỏng theo very simpleđơn giản rulesquy tắc,
275
684189
2395
Chúng thích ứng những quy luật vô cùng đơn giản,
11:38
and the resultingkết quả là complexphức tạp behaviorhành vi
276
686584
2289
và tạo nên hành vi phức hợp
11:40
allowscho phép them to resistkháng cự humanNhân loại encroachmentxâm lấn
277
688873
2956
cho phép chống lại sự xâm lấn của loài người
11:43
into theirhọ naturaltự nhiên habitatmôi trường sống.
278
691829
2448
đến nơi sinh sống tự nhiên của loài
11:46
In the endkết thúc,
279
694277
1802
Cuối cùng,
11:48
it mayTháng Năm be batsdơi which changethay đổi theirhọ socialxã hội structurekết cấu
280
696079
2700
đó có thể là loài dơi
thay đổi kết cấu xã hội
11:50
in responsephản ứng to a populationdân số crashtai nạn,
281
698779
2384
trước sự sụt giảm số lượng,
11:53
or it mayTháng Năm be meerkatsmèo hồ
282
701163
1399
hoặc loài chồn meerkat
11:54
who showchỉ a novelcuốn tiểu thuyết adaptationthích nghi to a humanNhân loại roadđường,
283
702562
3202
cho thấy sự thích ứng lạ thường
đối với con đường do con người tạo nên,
11:57
or it mayTháng Năm be anotherkhác speciesloài.
284
705764
2685
hoặc có thể ở các loài khác.
12:00
My messagethông điệp here -- and it's not a complicatedphức tạp one,
285
708449
2793
Thông điệp của tôi ở đây là,
nó không hề phức tạp,
12:03
but a simpleđơn giản one of wonderngạc nhiên and hopemong --
286
711242
2764
mà chỉ là một niềm băn khoăn
và hi vọng đơn thuần
12:06
my messagethông điệp here is that animalsđộng vật
287
714006
3093
thông điệp của tôi ở đây là
các loài động vật
12:09
showchỉ extraordinarybất thường socialxã hội complexityphức tạp,
288
717099
2424
cho thấy sự phức hợp xã hội phi thường,
12:11
and this allowscho phép them to adaptphỏng theo
289
719523
2441
và điều này cho phép chúng thích nghi
12:13
and respondtrả lời to changesthay đổi in theirhọ environmentmôi trường.
290
721964
3481
và phản hồi lại
các thay đổi trong môi trường của mình
12:17
In threesố ba wordstừ ngữ, in the animalthú vật kingdomVương quốc,
291
725445
2768
Tóm lại trong 3 từ, ở thế giới loài vật,
12:20
simplicitysự đơn giản leadsdẫn to complexityphức tạp
292
728213
2774
đơn giản dẫn tới phức hợp
12:22
which leadsdẫn to resiliencehồi phục.
293
730987
1483
điều này dẫn tới sự phục hồi nhanh chóng.
12:24
Thank you.
294
732470
2284
Xin cảm ơn.
12:26
(ApplauseVỗ tay)
295
734754
6680
(Vỗ tay)
12:42
DaniaDania GerhardtGerhardt: Thank you very much, NicolasNicolas,
296
750694
1953
Dania Gerhardt: Cảm ơn rất nhiều, Nicolas,
12:44
for this great startkhởi đầu. Little bitbit nervouslo lắng?
297
752647
3279
phần khởi đầu rất tuyệt.
Hơi căng thẳng đúng không?
12:47
NicolasNicolas PeronyPerony: I'm okay, thankscảm ơn.
298
755926
1644
Nicolas Perony: Tôi ổn mà, cảm ơn nhé!
12:49
DGDG: Okay, great. I'm sure a
lot of people in the audiencethính giả
299
757570
2460
DG: Được rồi, tốt lắm.
Tôi chắc rằng rất nhiều khán giả
12:52
somehowbằng cách nào đó triedđã thử to make associationsHiệp hội
300
760030
1864
bằng cách nào đó đã cố gắng kết nối
12:53
betweengiữa the animalsđộng vật you were talkingđang nói about --
301
761894
1824
giữa những loài động vật
mà anh đã nói đến
12:55
the batsdơi, meerkatsmèo hồ -- and humanscon người.
302
763718
2056
như dơi, chồn meerkat và loài người.
12:57
You broughtđưa some examplesví dụ:
303
765774
1208
Anh đã đưa ra vài ví dụ:
12:58
The femalesnữ giới are the socialxã hội onesnhững người,
304
766982
1735
Các con cái là các con mang vai trò xã hội,
13:00
the femalesnữ giới are the dominantcó ưu thế onesnhững người,
305
768717
1713
các con cái là các con đầu đàn,
13:02
I'm not sure who thinksnghĩ how.
306
770430
1673
Tôi không chắc mọi người nghĩ như thế nào.
13:04
But is it okay to do these associationsHiệp hội?
307
772103
2895
Nhưng liên kết như vậy có ổn không?
13:06
Are there stereotypeskhuôn mẫu you can confirmxác nhận in this regardquan tâm
308
774998
2800
Có hay không những khuôn mẫu như thế
về vấn đề này
13:09
that can be validcó hiệu lực acrossbăng qua all speciesloài?
309
777798
3273
mà có giá trị trên tất cả các loài?
13:13
NPNP: Well, I would say there are alsocũng thế
310
781071
1603
NP: Vâng, tôi có thể nói rằng
13:14
counter-examplesphản ví dụ to these stereotypeskhuôn mẫu.
311
782674
1952
cũng có những ví dụ
chống lại những khuôn mẫu này.
13:16
For examplesví dụ, in seabiển horsesngựa or in koalasnhững chú gấu túi, in factthực tế,
312
784626
3140
Ví dụ như, trên thực tế,
ở loài cá ngựa hay loài koala,
13:19
it is the malesnam giới who take carequan tâm of the youngtrẻ always.
313
787766
3698
những con đực là kẻ chăm sóc các con non,
luôn luôn là như thế.
13:23
And the lessonbài học is that it's oftenthường xuyên difficultkhó khăn,
314
791464
5041
Và bài học ở đây là thường rất khó
13:28
and sometimesđôi khi even a bitbit dangerousnguy hiểm,
315
796505
1752
và đôi khi thậm chí hơi nguy hiểm
13:30
to drawvẽ tranh parallelssong song betweengiữa humanscon người and animalsđộng vật.
316
798257
2672
khi đưa ra những sự tương quan
giữa con người và loài vật.
13:32
So that's it.
317
800929
2106
Như vậy đấy.
13:35
DGDG: Okay. Thank you very much for this great startkhởi đầu.
318
803035
2846
DG: Vâng. Cảm ơn rất nhiều
vì phần khởi đầu rất tuyệt này.
13:37
Thank you, NicolasNicolas PeronyPerony.
319
805881
2080
Cảm ơn anh, Nicolas Perony.
Translated by Ha Thu Ng
Reviewed by Sang Tô

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Nicolas Perony - Animal scientist
Nicolas Perony models the movement of animal groups to understand: what is the individual behavior that guides the behavior of the larger society?

Why you should listen

Nicolas Perony started his career as a roboticist. But after one of his robots -- which was designed to follow a white line -- destroyed itself because of a lighting snafu on demo day, he realized that he was less interested in creating complicated robots and more interested in studying the complexity that already exists out there in the animal kingdom. He quickly changed course and is now a quantitative scientist at the Chair of Systems Design at ETH Zurich, where he studies the structure and dynamics of animal societies.

Perony conducts his research by placing GPS collars on animals like Bechstein's bats and meerkats, and studying the spacial data of the group. He creates models of the movement over time to see patterns. He then tries to ascertain at the simple rules that individuals in the animal group seem to be following that, when done en masse, result in the larger flow. In other words, he looks at the underlying mechanics that lead to the collective movement of animal groups.

More profile about the speaker
Nicolas Perony | Speaker | TED.com