TEDGlobal 2017
Ameenah Gurib-Fakim and Stephanie Busari: An interview with Mauritius's first female president
Ameenah Gurib-Fakim: Phỏng vấn nữ Tổng Thống đầu tiên của Mauritius
Filmed:
Readability: 4.1
955,773 views
Ameenah Gurib-Fakim từng là một học giả, một doanh nhân và hiện là Tổng Thống Mauritius - vị nữ Tổng Thống Đạo Hồi đầu tiên tại Châu Phi. Trong cuộc trò chuyện về nhiều chủ đề với nhà báo Stephanie Busari, Ameenah Gurib-Fakim đã chia sẻ khởi đầu khiêm tốn của bà trong sự nghiệp chính trị, sẽ thế nào khi vừa là một người có đức tin vừa là một nhà khoa học, và tại sao cần coi trọng kiến thức truyền thống của người Châu Phi, cùng nhiều chủ đề khác. "Tôi không nghĩ bạn nên nghiêm khắc với bản thân", bà nói. "Bạn cần tin vào điều mình có thể làm, tin vào bản thân và đặt ra cho mình những mục tiêu và vươn tới chúng".
Ameenah Gurib-Fakim - President of Mauritius
Ameenah Gurib-Fakim is the president of the Republic of Mauritius. She has been a university professor and entrepreneur before her election as the first female Head of State of Mauritius. Full bioStephanie Busari - Journalist
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital. Full bio
Ameenah Gurib-Fakim is the president of the Republic of Mauritius. She has been a university professor and entrepreneur before her election as the first female Head of State of Mauritius. Full bioStephanie Busari - Journalist
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Stephanie Busari: President Ameenah,
thank you for joining us.
thank you for joining us.
0
904
2972
S.Busari: Tổng Thống Ameenah,
cảm ơn bà đã tham gia cùng chúng tôi.
cảm ơn bà đã tham gia cùng chúng tôi.
00:15
Even as TED speakers go,
you're something of an overachiever.
you're something of an overachiever.
1
3900
4378
Thường thì các diễn giả của TED
là người thành đạt,
là người thành đạt,
nhưng bà còn hơn thế nữa.
Ameenah Gurib-Fakim: (cười)
Ameenah Gurib-Fakim: (cười)
00:21
Ameenah Gurib-Fakim: (Laughs)
2
9016
1403
00:22
SB: You have a PhD in organic chemistry,
3
10443
2911
SB: Bà là tiến sĩ ngành hóa hữu cơ,
từng là phó hiệu trưởng
trường đại học Mauritius,
trường đại học Mauritius,
00:25
you were vice chancellor
of the University of Mauritius,
of the University of Mauritius,
4
13378
2658
00:28
a successful entrepreneur,
5
16060
1701
một doanh nhân thành đạt,
00:29
you've won numerous awards
for your work in science
for your work in science
6
17785
3689
đã gặt hái vô số giải thưởng
về thành tựu khoa học
về thành tựu khoa học
và là người phụ nữ Hồi giáo đầu tiên
đứng đầu một quốc gia châu Phi.
đứng đầu một quốc gia châu Phi.
00:33
and you're the first Muslim
female head of state in Africa.
female head of state in Africa.
7
21498
3513
00:37
(Applause)
8
25035
2784
(Tiếng vỗ tay)
Và dĩ nhiên, bà cũng không xa lạ gì
với sân khấu của TEDGlobal.
với sân khấu của TEDGlobal.
00:42
And of course, you're no stranger
to the TEDGlobal stage;
to the TEDGlobal stage;
9
30641
2733
00:45
you gave a talk in 2014.
10
33398
2225
Bà từng diễn thuyết vào năm 2014.
00:48
Did you have any political
ambitions at that time?
ambitions at that time?
11
36357
3392
Bà đã có tham vọng chính trị
ở thời điểm đó chưa ?
ở thời điểm đó chưa ?
00:51
How did you go from academic to president?
12
39773
3378
Từ một học giả, bà đến
với chức vị Tổng Thống như thế nào?
với chức vị Tổng Thống như thế nào?
AGF: Cảm ơn, Stephanie.
00:55
AGF: OK, thanks, Stephanie.
13
43175
1541
Lời đầu tiên,
tôi muốn cảm ơn TED
tôi muốn cảm ơn TED
00:56
First of all, I'd like to thank TED
14
44740
1757
00:58
for having given me
the opportunity to be here today.
the opportunity to be here today.
15
46521
2606
đã cho tôi cơ hội
đến đây hôm nay.
đến đây hôm nay.
01:01
And I would also like to thank
the government of Tanzania
the government of Tanzania
16
49151
3709
Và tôi cũng muốn cảm ơn
chính phủ và tổng thống Tanzania
chính phủ và tổng thống Tanzania
01:04
and the president for the welcome.
17
52884
3345
về sự tiếp đón nồng nhiệt.
01:08
And also, I'd like to thank
the contribution of our consul,
the contribution of our consul,
18
56253
3426
Và tôi cũng xin cảm ơn những đóng góp
của ông Rizvi, đại sứ của Mauritius
của ông Rizvi, đại sứ của Mauritius
người cũng có mặt tại đây,
01:11
Mr. Rizvi, who's here,
19
59703
1433
01:13
has been very supportive
for all our stay here.
for all our stay here.
20
61160
3454
đã hỗ trợ chúng tôi hết mình
trong suốt thời gian tại đây.
trong suốt thời gian tại đây.
Bây giờ,
để trả lời câu hỏi của bạn
để trả lời câu hỏi của bạn
01:16
Now, to answer your question,
21
64638
2482
về việc hồi đó tôi có tham vọng
dấn thân vào chính trị không?
dấn thân vào chính trị không?
01:19
did I have any ambitions in politics?
22
67144
2962
Câu trả lời ngắn gọn là không.
01:22
The straight answer is no.
23
70130
1934
01:24
I did not choose the world of politics;
24
72088
2300
Tôi không chọn chính trị;
chính trị đã chọn tôi.
chính trị đã chọn tôi.
01:26
the world of politics chose me.
25
74412
1835
Và giờ tôi ở đây.
01:28
So here I am.
26
76271
1150
01:29
(Applause)
27
77852
1657
(Tiếng vỗ tay)
SB: Vậy, có điều gì trong cuộc sống
khiến bà nghĩ rằng
khiến bà nghĩ rằng
01:32
SB: So, was there ever
anything in your journey
anything in your journey
28
80181
2302
01:34
that ever made you think
29
82507
1853
ngày nào đó mình sẽ
làm Tổng Thống không?
làm Tổng Thống không?
01:36
that one day you would become
president of your country?
president of your country?
30
84384
2984
Đã bao giờ bà nghĩ như vậy?
01:39
Did you ever imagine that?
31
87392
1289
AGF: Chưa bao giờ.
01:40
AGF: Absolutely not.
32
88705
1152
01:41
I think the journey started
immediately after TED, actually.
immediately after TED, actually.
33
89881
3442
Thật ra, tôi nghĩ hành trình của mình
bắt đầu ngay sau khi đến với TED.
bắt đầu ngay sau khi đến với TED.
01:45
When I went back,
this journalist called me and said,
this journalist called me and said,
34
93347
3541
Khi về tới nhà, một phóng viên
đã gọi và nói với tôi:
đã gọi và nói với tôi:
01:48
"You know, your name has been cited
for the president of the republic,"
for the president of the republic,"
35
96912
3500
"Bà biết không, tên bà được nhắc đến
cho chức vị Tổng Thống,"
cho chức vị Tổng Thống,"
Tôi nói: "Cô nhầm rồi,
vì tôi không có tham vọng này."
vì tôi không có tham vọng này."
01:52
I said, "Ma'am, you must be mistaken,
36
100436
1830
01:54
because I have no ambition whatsoever."
37
102290
1913
Cô ấy nói:
"Không, tôi nghiêm túc đấy."
"Không, tôi nghiêm túc đấy."
01:56
She said, "No, it's serious.
38
104227
1344
01:57
Can you come and tell me this
in the form of a declaration?
in the form of a declaration?
39
105595
3407
"Cô có thể đến và cho
tôi xem tuyên bố chính thức không ?
tôi xem tuyên bố chính thức không ?
Được rồi,
cô sẽ đến đúng không?"
cô sẽ đến đúng không?"
02:01
So, OK, you'll come?"
40
109026
1537
02:02
So, of course, as good journalists go,
41
110587
2634
Và như thế,
khi cánh phóng viên rời đi,
khi cánh phóng viên rời đi,
02:05
the next day I see my TED picture
42
113245
2251
ngày hôm sau, tôi thấy
hình TED của mình
hình TED của mình
02:07
and, with my name, Ameenah Gurib-Fakim,
43
115520
2700
cùng với tên Ameenah Gurib-Fakim,
"Làm Tổng Thống?"
"Làm Tổng Thống?"
02:10
"For president?"
44
118244
1260
Với một dấu chấm hỏi nhỏ -
02:11
A very small interrogation mark --
45
119528
2046
02:13
and people don't see
the interrogation mark,
the interrogation mark,
46
121598
2213
và mọi người
không thấy dấu chấm hỏi ấy,
không thấy dấu chấm hỏi ấy,
02:15
they just see my name
and they see my picture.
and they see my picture.
47
123835
2667
họ chỉ thấy
tên và hình của tôi.
tên và hình của tôi.
02:18
And that was a sounding board.
48
126526
1731
Và đó là một phản ứng tốt.
02:20
And again, as you have just said,
49
128686
2885
Và như bạn đã nói,
đó là một kịch bản
hết sức thú vị
hết sức thú vị
02:23
it was a very interesting scenario
50
131595
2754
mà ở đó, người dân
muốn một người nào đó,
muốn một người nào đó,
02:26
because it was a scenario
where they wanted to have somebody
where they wanted to have somebody
51
134373
4195
đáng tin cậy,
02:30
who was credible,
52
138592
1537
02:32
had this political neutrality
53
140153
2800
có sự trung lập về chính trị
và đồng thời,
ủng hộ người thiểu số
ủng hộ người thiểu số
02:34
and at the same time, was for a minority
54
142977
2401
vì Đạo Hồi
là đạo thiểu số ở Mauritius,
là đạo thiểu số ở Mauritius,
02:37
because Islam is a minority
religion in Mauritius,
religion in Mauritius,
55
145402
2634
02:40
because in Mauritius,
we stratify people's origins
we stratify people's origins
56
148060
3382
ở Mauritius, chúng tôi
phân tầng gốc gác của mọi người
phân tầng gốc gác của mọi người
dựa trên
đức tin tôn giáo của họ
đức tin tôn giáo của họ
02:43
by virtue of their religious belief.
57
151466
2790
Và -- tôi là một phụ nữ.
02:46
And -- I was a woman.
58
154694
1772
02:48
So this made it all very interesting.
59
156878
1939
Điều khiến mọi thứ
càng trở nên thú vị hơn.
càng trở nên thú vị hơn.
02:50
So there we go, and this
whole campaign started,
whole campaign started,
60
158841
3251
Và thế là,
chiến dịch tranh cử bắt đầu,
chiến dịch tranh cử bắt đầu,
mọi người nói:
"Tại sao không?"
"Tại sao không?"
02:54
and then people said, "Why not?"
61
162116
1584
02:55
Now, this is very important
to note, Stephanie,
to note, Stephanie,
62
163724
2253
Đây là một điều
rất quan trọng cần ghi lại,
rất quan trọng cần ghi lại,
02:58
because normally, the president
is elected after the election.
is elected after the election.
63
166001
4110
vì thông thường, Tổng Thống
được chọn sau cuộc bầu cử.
được chọn sau cuộc bầu cử.
Với chúng tôi,
03:02
And here we had a scenario
64
170135
1411
03:03
where the name of the president
was flagged before the election process,
was flagged before the election process,
65
171570
5701
tên của Tổng Thống
lại được để ý trước bầu cử,
lại được để ý trước bầu cử,
trong chiến dịch bầu cử.
03:09
during the campaign.
66
177295
1170
03:10
So when people voted,
they knew that at some point,
they knew that at some point,
67
178489
2423
Nên khi đi bầu,
mọi người đã biết lúc nào đó,
mọi người đã biết lúc nào đó,
03:12
they would have
this Muslim woman president.
this Muslim woman president.
68
180936
2674
người phụ nữ Đạo Hồi này
sẽ làm Tổng Thống.
sẽ làm Tổng Thống.
SB: Là phụ nữ,
bà có cảm thấy tầm quan trọng
bà có cảm thấy tầm quan trọng
03:16
SB: Does it feel significant
to you as a woman
to you as a woman
69
184132
2411
03:18
to be the first female president
of your country?
of your country?
70
186567
3089
của việc trở thành
nữ Tổng Thống đầu tiên ở nước bà không?
nữ Tổng Thống đầu tiên ở nước bà không?
AGF: Có nhiều lí do
tại sao điều đó quan trọng.
tại sao điều đó quan trọng.
03:22
AGF: It's important for many reasons.
71
190224
2659
Rõ ràng là,
theo thông kê ít ỏi mà bạn vừa nhắc tới
theo thông kê ít ỏi mà bạn vừa nhắc tới
03:24
I think, obviously, you just mentioned
the terrible statistics
the terrible statistics
72
192907
4074
03:29
of two female presidents
in the whole of Africa.
in the whole of Africa.
73
197005
3954
chỉ có hai nữ Tổng Thống
trên toàn Châu Phi.
trên toàn Châu Phi.
03:32
But more importantly,
74
200983
1771
Nhưng quan trọng hơn,
03:34
I think it's important also coming
from the background I come from --
from the background I come from --
75
202778
4627
tôi nghĩ đó là
xuất phát điểm của mình --
xuất phát điểm của mình --
tôi không có ý nói về gốc gác dân tộc,
mà là một học giả và doanh nhân --
mà là một học giả và doanh nhân --
03:39
by background I mean not ethnic,
but more academic and entrepreneurial --
but more academic and entrepreneurial --
76
207429
5887
để hiện diện ở đó,
03:45
to be there,
77
213340
1151
03:46
to be that role model for that little girl
growing in my village
growing in my village
78
214515
3717
là hình mẫu cho các bé gái
lớn lên ở trong làng xã của tôi
lớn lên ở trong làng xã của tôi
để nói: "Đúng, điều đó có thể."
03:50
to say, "Yes, it's possible."
79
218256
1471
03:51
It's possible.
80
219751
1150
Điều đó là có thể.
03:53
(Applause)
81
221386
2623
(Tiếng vỗ tay)
Sự đa dạng cũng quan trọng, Stephanie,
03:57
It's also important, Stephanie,
82
225740
1728
03:59
while I talk about diversity --
83
227492
2164
sự đa dạng
theo nghĩa bao quát nhất.
theo nghĩa bao quát nhất.
04:01
diversity in the widest sense of the word.
84
229680
2637
04:04
We've seen that whenever
there was diversity,
there was diversity,
85
232981
3929
Ta thấy rằng
bất cứ khi nào có sự đa dạng,
bất cứ khi nào có sự đa dạng,
sự cởi mở,
04:08
whenever there was openness,
86
236934
1712
các cuộc đối thoại,
04:10
whenever there was dialogue,
87
238670
1784
04:12
this was the time when societies
have been most productive.
have been most productive.
88
240478
3225
đó là khi xã hội
hoạt động hiệu quả nhất.
hoạt động hiệu quả nhất.
Khi nói về
thời Vàng Son của người Ả Rập,
thời Vàng Son của người Ả Rập,
04:16
When we talk about the Arab Golden Age,
89
244231
2445
04:18
we cannot not think of Ibn Sina,
90
246700
3296
ta không thể
không nghĩ đến lbn Sina,
không nghĩ đến lbn Sina,
al-Haytham,
04:22
al-Haytham,
91
250468
1521
Averroes,
04:24
Averroes,
92
252013
1192
Maimonides.
04:25
Maimonides.
93
253229
1157
04:26
This was a time
when cultures, religions --
when cultures, religions --
94
254410
3549
Đây là thời kỳ
mà văn hóa, tôn giáo --
mà văn hóa, tôn giáo --
đối thoại với nhau.
04:29
they were talking to each other.
95
257983
1574
Chúng tồn tại hài hoà cùng nhau.
04:31
They were at peace with each other.
96
259581
1696
04:33
And this was a time
when they were highly productive.
when they were highly productive.
97
261301
2549
Và đây là thời kì
ta làm việc cực kì hiệu quả.
ta làm việc cực kì hiệu quả.
Tôi muốn nói là:
hãy gỡ bỏ rào cản.
hãy gỡ bỏ rào cản.
04:35
So I would say: bring down these walls.
98
263874
2064
SB: Chắc chắn rồi.
04:37
SB: Absolutely, absolutely.
99
265962
1722
04:39
(Applause)
100
267708
2671
(Tiếng vỗ tay)
04:42
AGF: Virtual or otherwise.
101
270791
1589
AGF: Là ảo hay là gì đi nữa.
04:45
SB: Let's also talk about
another conflict area
another conflict area
102
273149
3148
SB: Hãy nói về
một khía cạnh xung đột khác
một khía cạnh xung đột khác
mà bà xử lí
một cách khá thú vị.
một cách khá thú vị.
04:48
which you straddle quite interestingly.
103
276321
3401
04:51
As a woman of faith and also a scientist,
104
279746
3405
Là một phữ nữ có đức tin và
cũng là một nhà khoa học,
cũng là một nhà khoa học,
bà biết đấy, đức tin và khoa học
dường như không tương thích
dường như không tương thích
04:55
you know, faith and science
seem to be at loggerheads.
seem to be at loggerheads.
105
283175
3796
không phải khi nào cũng vậy,
04:58
It wasn't always so,
106
286995
1351
05:00
but I'm interested to get your thoughts
on how you reconcile both
on how you reconcile both
107
288370
5034
nhưng tôi muốn biết
bà đã dàn xếp chúng như thế nào,
bà đã dàn xếp chúng như thế nào,
để cùng tồn tại
trong cuộc sống cá nhân.
trong cuộc sống cá nhân.
05:05
and how they coexist for you personally.
108
293428
2667
AGF: Chúng không loại trừ lẫn nhau.
05:09
AGF: They're not mutually exclusive.
109
297044
2070
05:11
I mean, if you're a scientist,
110
299138
2471
Tôi nghĩ rằng,
là một nhà khoa học,
là một nhà khoa học,
05:13
you tend to really look
at the perfection of the human body,
at the perfection of the human body,
111
301633
4262
bạn có xu hướng nhìn vào sự hoàn hảo
của cơ thể con người,
của cơ thể con người,
cách cơ thể hoạt động.
05:17
the way it functions.
112
305919
1175
05:19
If you look at nature as a whole.
113
307118
1850
Khi nhìn vào
tổng thế tự nhiên,
tổng thế tự nhiên,
05:20
I'm still amazed at the perfection
114
308992
3051
tôi vẫn kinh ngạc
trước sự hoàn hảo
trước sự hoàn hảo
05:24
with which the entire
ecosystem functions together.
ecosystem functions together.
115
312067
3276
mà toàn bộ hệ sinh thái
hoạt động cùng nhau.
hoạt động cùng nhau.
05:27
However, to the purists,
to those who are of faith,
to those who are of faith,
116
315367
4712
Tuy nhiên, với người
trọng truyền thống, người có đức tin,
trọng truyền thống, người có đức tin,
họ sẽ nói với bạn rằng:
"Đúng là có sự tiến hóa"
"Đúng là có sự tiến hóa"
05:32
they will tell you, "Yes,
there has been evolution."
there has been evolution."
117
320103
2674
05:34
Even the Pope has agreed
that evolution exists.
that evolution exists.
118
322801
3796
Thậm chí, cả Đức Giáo Hoàng
cũng đồng ý rằng tiến hóa tồn tại.
cũng đồng ý rằng tiến hóa tồn tại.
05:38
But there's always the question:
What came first?
What came first?
119
326621
2690
Nhưng câu hỏi là:
Cái gì xuất hiện đầu tiên?
Cái gì xuất hiện đầu tiên?
Cái gì có trước?
05:41
What came before this?
120
329335
1308
05:42
When we talk about all
the various strata of evolution,
the various strata of evolution,
121
330667
3904
Khi nói về các bước
khác nhau của tiến hóa,
khác nhau của tiến hóa,
chúng ta
sẽ luôn đặt câu hỏi là,
sẽ luôn đặt câu hỏi là,
05:46
we'll always be asking the question,
122
334595
1873
phải có thứ gì đó trước.
05:48
there must be something before.
123
336492
1595
05:50
So I'm of the opinion that yes,
124
338111
1835
Vì thế, tôi cho rằng, đúng,
05:51
there is this great spiritual force
which is guiding the process,
which is guiding the process,
125
339970
4594
có một sức mạnh thần thánh
dẫn đường cho quá trình này,
dẫn đường cho quá trình này,
và những việc như thế
không xảy ra một cách ngẫu nhiên.
không xảy ra một cách ngẫu nhiên.
05:56
and things like this
don't happen by chance.
don't happen by chance.
126
344588
3307
Dù bạn gọi nó là tôn giáo
05:59
Now, whether you call it religiosity,
127
347919
2186
06:02
whether you call
this great spirit by any name --
this great spirit by any name --
128
350129
3505
hay sức mạnh thần thánh
bằng bất cứ tên nào --
bằng bất cứ tên nào --
Brahma, Allah,
Ba Ngôi Thánh thần --
Ba Ngôi Thánh thần --
06:05
Brahma, Allah, the Holy Trinity --
129
353658
2858
bất cứ tên gì --
06:08
you name it --
130
356540
1176
06:09
but I still think that these two
are not mutually exclusive.
are not mutually exclusive.
131
357740
3272
tôi vẫn nghĩ rằng
hai điều này không loại trừ nhau.
hai điều này không loại trừ nhau.
06:13
They can still coexist with each other.
132
361036
2397
Chúng có thể cùng tồn tại với nhau.
SB: Hãy chuyển sang
một trong những đam mê của bà -- khoa học.
một trong những đam mê của bà -- khoa học.
06:16
SB: So let's move
to one of your passions -- science.
to one of your passions -- science.
133
364257
3790
Bà đã chia sẻ rộng rãi về điều này.
06:20
You've made no secret of that.
134
368071
1676
06:21
And you've always been
passionate about science.
passionate about science.
135
369771
2481
Rằng bà đam mê khoa học.
06:24
I read that when you were
a very young girl,
a very young girl,
136
372722
2213
Tôi đọc được rằng
khi còn là một cô gái rất trẻ,
khi còn là một cô gái rất trẻ,
06:26
you went to a career guidance counselor
137
374959
2510
bà tìm đến một cố vấn hướng nghiệp,
06:29
and told them you wanted
to become a chemist,
to become a chemist,
138
377493
2733
và nói rằng
bà muốn trở thành nhà hóa học,
bà muốn trở thành nhà hóa học,
06:32
and they said, "No, it's for boys.
139
380250
3681
và được trả lời:
"Không, nó dành cho các chàng trai.
"Không, nó dành cho các chàng trai.
Các chàng trai mới làm khoa học."
06:35
Boys do science."
140
383955
1658
06:37
Did that make you even more
determined to study science
determined to study science
141
385637
3967
Điều đó có làm bà
quyết tâm hơn để theo đuổi khoa học
quyết tâm hơn để theo đuổi khoa học
và thành công ở lĩnh vực này?
06:41
and to succeed in that field?
142
389628
1444
06:43
How did you respond to that?
143
391096
2606
Bà muốn nói gì về điều này?
AGF: Để bắt đầu,
06:45
AGF: Well, to begin with,
144
393726
1288
06:47
I must say, before I came
to that career guidance officer,
to that career guidance officer,
145
395038
3356
phải nói rằng,
trước khi gặp cố vấn hướng nghiệp,
trước khi gặp cố vấn hướng nghiệp,
06:50
I had great teachers who motivated.
146
398418
3162
tôi có những giáo viên tuyệt vời,
những người truyền cảm hứng.
những người truyền cảm hứng.
06:53
And this is something I would like
to draw attention to again,
to draw attention to again,
147
401604
2958
Đây là điều mà một lần nữa
tôi muốn thu hút sự quan tâm,
tôi muốn thu hút sự quan tâm,
tới hệ thống giáo dục.
06:56
to our education system.
148
404586
1578
06:58
We have to do away
with this rote learning.
with this rote learning.
149
406188
2229
Chúng ta phải
tránh xa việc học vẹt.
tránh xa việc học vẹt.
07:00
We have to ensure that we drive
this curiosity in the child,
this curiosity in the child,
150
408441
3924
Phải đảm bảo rằng
chúng ta thúc đẩy sự hiếu kỳ ở trẻ,
chúng ta thúc đẩy sự hiếu kỳ ở trẻ,
và chúng cần sự hiếu kỳ.
07:04
and they need to be curious.
151
412389
1608
07:06
And if we want to move along the line
for them to become great scientists,
for them to become great scientists,
152
414021
4434
Nếu muốn trẻ đi đường dài
để trở thành những nhà khoa học giỏi,
để trở thành những nhà khoa học giỏi,
07:10
they need to become more and more
curious in everything they do.
curious in everything they do.
153
418479
3072
chúng cần phải hiếu kỳ hơn nữa
với mọi thứ chúng làm.
với mọi thứ chúng làm.
07:13
So every time -- exactly --
I went to see the careers guidance,
I went to see the careers guidance,
154
421575
3006
Chính xác là, mỗi lần
đến gặp người hướng nghiệp,
đến gặp người hướng nghiệp,
07:16
he looked at me and said,
"What do you want to do?"
"What do you want to do?"
155
424605
2415
ông ấy nhìn tôi và nói:
"Cô gái, cháu muốn làm gì?"
"Cô gái, cháu muốn làm gì?"
07:19
I said, "I want to study chemistry."
156
427044
1741
"Cháu muốn học Hóa học."
07:20
"Well, you shouldn't study chemistry
because this is for boys.
because this is for boys.
157
428809
2921
"Cháu không nên học Hóa,
vì nó dành cho con trai.
vì nó dành cho con trai.
07:23
And the next thing, when you come
back, there'll be no job for you."
back, there'll be no job for you."
158
431754
3238
Còn nữa, khi cháu trở về,
sẽ không có việc cho cháu đâu."
sẽ không có việc cho cháu đâu."
07:27
So I went back home,
159
435016
1154
Thế là tôi về nhà, nơi tôi có
một hoạt náo viên giỏi, chính là ba tôi.
một hoạt náo viên giỏi, chính là ba tôi.
07:28
and I had a great cheerleader at home
who happens to be my father.
who happens to be my father.
160
436194
3226
Ông nói: "Con muốn làm gì?"
và hỏi: "Ông ấy đã nói gì?"
và hỏi: "Ông ấy đã nói gì?"
07:31
He said, "What do you want to do?"
and asked, "What did he say?"
and asked, "What did he say?"
161
439444
3051
"Ông ấy nói..."
Rồi ba hỏi: "Con sẽ làm gì?"
Rồi ba hỏi: "Con sẽ làm gì?"
07:34
I said, "This is what he said ..."
He said, "What are you going to do?"
He said, "What are you going to do?"
162
442519
3419
Tôi trả lời:
"Con sẽ học Hóa học"
"Con sẽ học Hóa học"
07:37
I said, "I'm going to do chemistry."
163
445962
1741
Và thế là tôi làm.
07:39
So there I was.
164
447727
1251
Tôi sẽ nói một điều thế này:
Hãy nghe theo trái tim mình.
Hãy nghe theo trái tim mình.
07:41
And one thing I will say:
one must always follow your heart.
one must always follow your heart.
165
449002
3458
Và trái tim tôi thuộc về hóa học.
07:44
And my heart was always in chemistry.
166
452484
2051
07:46
I did what I was passionate about,
167
454559
2082
Tôi đã theo đuổi
niềm đam mê của mình,
niềm đam mê của mình,
07:48
and I thought at some point
that I had developed this thinking
that I had developed this thinking
168
456665
3304
và tôi đã từng nghĩ
mình phát hiện ra chân lý này
mình phát hiện ra chân lý này
07:51
that if you're passionate
about what you do,
about what you do,
169
459993
2283
rằng nếu bạn
đam mê điều bạn làm,
đam mê điều bạn làm,
07:54
you will not have to work
a single day in your life,
a single day in your life,
170
462300
2452
bạn sẽ không phải
làm việc một ngày nào trong đời,
làm việc một ngày nào trong đời,
07:56
until I realized it was
Confucius who said that.
Confucius who said that.
171
464776
2592
cho đến khi tôi nhận ra
Khổng Tử đã nói vậy.
Khổng Tử đã nói vậy.
07:59
(Laughter)
172
467392
1731
(Tiếng cười)
SB: Vậy ở cương vị này,
bà có cảm thấy mình có trách nhiệm,
bà có cảm thấy mình có trách nhiệm,
08:01
SB: So do you feel a responsibility,
as someone in your position,
as someone in your position,
173
469847
5276
khuyến khích các bé gái,
đặc biệt là trên châu lục này,
đặc biệt là trên châu lục này,
08:07
to encourage young girls,
especially on this continent,
especially on this continent,
174
475147
3175
học các ngành
khoa học tự nhiên?
khoa học tự nhiên?
08:10
to study STEM subjects?
175
478346
4117
Đó có phải là vấn đề
bà tích cực hoạt động không?
bà tích cực hoạt động không?
08:14
Is that something
that you actively work --
that you actively work --
176
482487
2721
08:17
AGF: You know, over the past
two days, Stephanie,
two days, Stephanie,
177
485232
2354
AGF: Bạn biết đấy,
hơn hai ngày nay, Stephanie
hơn hai ngày nay, Stephanie
08:19
we've been hearing a lot of conversation
178
487610
1988
ta đã nghe
rất nhiều cuộc đối thoại
rất nhiều cuộc đối thoại
08:21
about the sustainable development goals.
179
489622
1963
về những mục tiêu
phát triển bền vững.
phát triển bền vững.
08:23
We've seen that, for example,
180
491609
1430
Ta đã thấy, ví như,
Châu Phi phải có nguồn lương thực đảm bảo.
Châu Phi phải có nguồn lương thực đảm bảo.
08:25
Africa must be food secure,
181
493063
1422
08:26
Africa must be energy secure,
182
494509
2099
Châu Phi phải có
nguồn năng lượng đảm bảo
nguồn năng lượng đảm bảo
08:28
Africa must be water secure.
183
496632
1814
Châu Phi phải có
nguồn nước đảm bảo
nguồn nước đảm bảo
08:30
If we want to get
to that level of development --
to that level of development --
184
498869
3100
Nếu muốn
đạt được mức phát triển đó,
đạt được mức phát triển đó,
08:33
Agenda 2030 is not very far away --
185
501993
2803
Mục tiêu 2030
không còn xa --
không còn xa --
nếu muốn thành công,
08:36
if you want to have success,
186
504820
1684
08:38
we need to have
an educated youth in Africa.
an educated youth in Africa.
187
506528
5031
ta cần phải có
lớp trẻ có học thức ở Châu Phi.
lớp trẻ có học thức ở Châu Phi.
Như một câu nói rất cũ:
08:43
And again, to be very cliché:
188
511583
2325
08:45
you cannot achieve,
you cannot win a football match,
you cannot win a football match,
189
513932
3765
bạn không thể làm được,
bạn không thể thắng một trận bóng,
bạn không thể thắng một trận bóng,
08:49
if you're going to leave 52 percent
of the team outside.
of the team outside.
190
517721
4424
khi để 52% cầu thủ
ngoài sân.
ngoài sân.
Đó là điều không thể.
08:54
It's not possible.
191
522169
1548
08:56
(Applause)
192
524144
2985
(Tiếng vỗ tay)
SB: Đúng thế.
08:59
SB: Yes.
193
527554
1155
09:00
AGF: So we need highly educated,
194
528733
1827
AGF: Chúng ta cần
phụ nữ có học thức,
phụ nữ có học thức,
09:02
we need female intuition,
195
530584
1785
chúng ta cần
trực giác của phụ nữ
trực giác của phụ nữ
09:04
and we need to get them there.
196
532393
1849
và giúp họ đạt được điều đó.
09:06
And this is where a great deal
of effort has to be done
of effort has to be done
197
534266
3552
Và đây là khía cạnh
còn nhiều điều phải làm
còn nhiều điều phải làm
để truyền cảm hứng
cho họ từ tuổi nhỏ,
cho họ từ tuổi nhỏ,
09:09
to actually motivate
them from a very young age,
them from a very young age,
198
537842
2541
09:12
to tell that girl
that she can do anything.
that she can do anything.
199
540407
2636
để nói với cô gái đó
rằng cô có thể làm bất cứ điều gì.
rằng cô có thể làm bất cứ điều gì.
Và nếu thông điệp đó
đến từ cha,
đến từ cha,
09:15
And if the message comes from her father,
200
543582
2372
09:17
if the message comes from her brother,
201
545978
2026
hay anh trai cô,
nó thậm chí
còn mạnh mẽ hơn nữa.
còn mạnh mẽ hơn nữa.
09:20
it's even much more powerful.
202
548028
1530
09:21
We need to tell her
that anything is possible
that anything is possible
203
549582
2512
Chúng ta cần nói với cô rằng
mọi thứ đều có thể, cô có thể làm được.
mọi thứ đều có thể, cô có thể làm được.
09:24
and she can do it.
204
552118
1166
09:25
We need to build her self-confidence
from a very early age,
from a very early age,
205
553308
3603
Chúng ta cần xây dựng sự tự tin
cho các cô gái từ rất sớm,
cho các cô gái từ rất sớm,
nhưng quan trọng hơn,
09:28
but more importantly,
206
556935
1269
09:30
we also need to actually
look at the books,
look at the books,
207
558228
2598
ta cũng cần để tâm tới sách vở,
vì đã có quá nhiều rập khuôn.
09:32
because there are too many stereotypes.
208
560850
2316
09:35
Last year, I was very shocked
when I went to a debate on Women's Day.
when I went to a debate on Women's Day.
209
563190
3676
Năm ngoái, tôi đã sốc khi đến
một cuộc tranh luận vào Ngày Phụ Nữ.
một cuộc tranh luận vào Ngày Phụ Nữ.
Họ có một cuộc khảo sát,
09:38
They had a survey,
210
566890
1186
09:40
and they were asking these girls
how many women inventors we have,
how many women inventors we have,
211
568100
4581
hỏi rằng: chúng ta có
bao nhiêu nhà phát minh nữ,
bao nhiêu nhà phát minh nữ,
bao nhiêu nhà khoa học nữ.
09:44
how many women scientists do we have.
212
572705
2493
09:47
And you'd be shocked
that hardly anyone knew
that hardly anyone knew
213
575222
3102
Và bạn sẽ sốc khi
rất ít trong số họ biết
rất ít trong số họ biết
09:50
that Ada Lovelace was there
behind computer science,
behind computer science,
214
578348
3194
rằng Ada Lovelace
khơi nguồn cho khoa học máy tính,
khơi nguồn cho khoa học máy tính,
09:53
that Marie Curie still remains iconic
with two Nobel prizes.
with two Nobel prizes.
215
581566
3740
rằng Marie Curie
là một tượng đài với hai giải Nobel.
là một tượng đài với hai giải Nobel.
09:57
So there's a lot of homework to do
to actually make --
to actually make --
216
585330
3402
Nên thực sự
còn rất nhiều việc phải làm --
còn rất nhiều việc phải làm --
10:00
to remove all these gender biases
at a very young age;
at a very young age;
217
588756
4264
để xoá bỏ sự thiên vị giới tính
từ độ tuổi rất nhỏ;
từ độ tuổi rất nhỏ;
để xây dựng
sự tự tin cho các cô gái;
sự tự tin cho các cô gái;
10:05
instill that confidence in that girl;
218
593044
2183
10:07
to tell her that she can do as well
if not better than her brother.
if not better than her brother.
219
595251
4248
để nói rằng họ có thể làm tốt,
thậm chí còn tốt hơn anh trai họ.
thậm chí còn tốt hơn anh trai họ.
10:11
SB: Yes.
220
599523
1151
SB: Vâng.
10:12
(Applause)
221
600698
3081
(Tiếng vỗ tay)
Cảm ơn bà.
10:16
Thank you.
222
604759
1151
Hãy nói tiếp đến
lĩnh vực mà bà tham gia rất tích cực,
lĩnh vực mà bà tham gia rất tích cực,
10:17
So, let's move on to an area
that I know you've been very active in,
that I know you've been very active in,
223
605934
4709
đó là vấn đề
đa dạng sinh học.
đa dạng sinh học.
10:22
which is the issue of biodiversity.
224
610667
2301
10:24
You've been quite clear that this
is an area that Africa must embrace.
is an area that Africa must embrace.
225
612992
5550
Bà đã nhấn mạnh
đây là lĩnh vực Châu Phi phải tận dụng.
đây là lĩnh vực Châu Phi phải tận dụng.
Chúng ta có vô số ứng dụng
chữa bệnh bằng thảo mộc và thực vật
chữa bệnh bằng thảo mộc và thực vật
10:30
We have an abundance of rich
herbal traditions and plants
herbal traditions and plants
226
618566
4399
10:34
that could be developed
into a big pharmaceutical industry.
into a big pharmaceutical industry.
227
622989
4073
có thể phát triển
thành ngành công nghiệp dược phẩm lớn.
thành ngành công nghiệp dược phẩm lớn.
Bà có thể chia sẻ về việc
sử dụng chuyên môn của mình
sử dụng chuyên môn của mình
10:39
Can you tell us a little bit
of how you've been using your expertise
of how you've been using your expertise
228
627086
4018
để khai thác
sự tăng trưởng trong lĩnh vực này?
sự tăng trưởng trong lĩnh vực này?
10:43
to harness growth in this area?
229
631128
2734
AGF: Cảm ơn.
10:46
AGF: Thank you.
230
634432
1151
10:47
Yesterday, I was listening
to one of the talks;
to one of the talks;
231
635607
2305
Hôm qua,
tôi có nghe một buổi diễn thuyết;
tôi có nghe một buổi diễn thuyết;
10:49
it was the talk about the need for Africa
to turn into a knowledge economy.
to turn into a knowledge economy.
232
637936
4265
về sự cần thiết của việc
biến Châu Phi thành nền kinh tế tri thức.
biến Châu Phi thành nền kinh tế tri thức.
Châu Phi là một châu lục
giàu truyền thống.
giàu truyền thống.
10:54
Africa has got very rich traditions.
233
642225
3087
Vùng Hạ-Sahara phía Nam Châu Phi,
10:57
Sub-Saharan Africa, southern Africa,
234
645336
2540
có hơn 5000 loài cây thuốc,
chưa được khai thác.
chưa được khai thác.
10:59
has got over 5,000
medicinal plant species,
medicinal plant species,
235
647900
3094
11:03
not harnessed.
236
651018
1199
Và, trên thực tế,
tại buổi diễn thuyết năm 2014,
tại buổi diễn thuyết năm 2014,
11:04
And, in fact, at the TED talk
I gave in 2014,
I gave in 2014,
237
652241
2921
11:07
I came out with one sentence:
238
655186
1853
tôi đã nói
một câu thế này:
một câu thế này:
11:09
"Biodiversity underpins life on earth."
239
657063
3071
"Đa dạng sinh học là nền tảng
cho sự sống trên trái đất."
cho sự sống trên trái đất."
11:12
And if we don't look after
this biodiversity,
this biodiversity,
240
660158
3141
Và nếu không chăm sóc
sự đa dạng sinh học này,
sự đa dạng sinh học này,
không bảo vệ nó,
11:15
if we don't protect it,
241
663323
1472
11:16
if we don't actually
harness it in the right way,
harness it in the right way,
242
664819
3517
không thực sự khai thác đúng cách,
chúng ta sẽ đe dọa sự sống
của chính mình trên hành tinh này.
của chính mình trên hành tinh này.
11:20
we are threatening
our own livelihoods on this planet.
our own livelihoods on this planet.
243
668360
3794
11:24
When we talk about the contribution
from countries of the north
from countries of the north
244
672178
4669
Khi nói về sự đóng góp
của các nước Phương Bắc
của các nước Phương Bắc
vào Green Fund (Quỹ Xanh)
cho việc bảo vệ hành tinh chúng ta,
cho việc bảo vệ hành tinh chúng ta,
11:28
to the Green Fund
for the protection of our planet,
for the protection of our planet,
245
676871
3556
11:32
it is not charity.
246
680451
1657
đó không phải làm từ thiện.
11:34
It is to ensure our own collective
livelihoods on this planet.
livelihoods on this planet.
247
682544
4996
Đó là để đảm bảo sự sống
của tất cả chúng ta trên hành tinh này.
của tất cả chúng ta trên hành tinh này.
Đó là điều ta cần xử lí.
11:39
So this is something
that must be addressed.
that must be addressed.
248
687564
2103
Quay trở lại, khi bạn nói về
11:41
Now, again, when you talk about
249
689691
1845
11:43
getting this biodiversity
of Africa working for us,
of Africa working for us,
250
691560
3768
để sự đa dạng sinh học
ở Châu Phi phục vụ chúng ta
ở Châu Phi phục vụ chúng ta
bạn sẽ sốc khi biết
11:47
you'd be shocked to know
251
695352
1306
trong số 1.100 loại thuốc
bán chạy trên thị trường,
bán chạy trên thị trường,
11:48
that out of the 1,100 blockbuster drugs
that we have on the market,
that we have on the market,
252
696682
6363
chỉ có 83 loại
làm từ các loại cây ở Châu Phi.
làm từ các loại cây ở Châu Phi.
11:55
only 83 come from African plants.
253
703069
3773
Tại sao lại như vậy?
11:58
Why is this so?
254
706866
1390
Chúng ta phải chịu trách nhiệm;
12:00
Because we are responsible;
255
708280
1897
người Châu Phi chúng ta.
12:02
us Africans.
256
710201
1190
Chúng ta không coi trọng
kiến thức truyền thống của mình.
kiến thức truyền thống của mình.
12:03
We don't value
our own traditional knowledge.
our own traditional knowledge.
257
711415
2809
Chúng ta không cho chúng vị trí
ngang bằng với các loại thuốc hiện đại.
ngang bằng với các loại thuốc hiện đại.
12:06
We don't give it the same status
as allopathic medicine.
as allopathic medicine.
258
714621
4543
Hãy xem những gì
Trung Quốc đã làm.
Trung Quốc đã làm.
12:11
Look at what China has done.
259
719188
1593
Trung Quốc đã đánh giá
giá trị thuốc truyền thống
giá trị thuốc truyền thống
12:12
China has given the same status
for traditional Chinese medicine
for traditional Chinese medicine
260
720805
4196
ngang bằng các loại thuốc hiện đại
từ năm 2016.
từ năm 2016.
12:17
as allopathic medicine,
261
725025
1558
12:18
as of 2016.
262
726607
1887
Chính phủ và người dân của chúng ta,
đã không thu thập,
đã không thu thập,
12:21
Our governments, our people,
have not documented,
have not documented,
263
729482
3471
và nghiêm túc xem xét
nguồn kiến thức này
nguồn kiến thức này
12:24
have not taken this knowledge seriously.
264
732977
2599
12:27
If you want to get serious about Africa
becoming a knowledge continent,
becoming a knowledge continent,
265
735600
6969
Nếu muốn Châu Phi
trở thành châu lục tri thức,
trở thành châu lục tri thức,
ta phải nghiêm túc
xử lí vấn đề này,
xử lí vấn đề này,
12:34
this is something that we need
to address very seriously,
to address very seriously,
266
742593
2741
chúng ta
cần bắt đầu thu thập,
cần bắt đầu thu thập,
12:37
we need to start documenting,
267
745358
1441
12:38
we need to start codifying this knowledge,
268
746823
2066
và giải mã kiến thức này,
không may là,
ta đang phải chạy đua với thời gian
ta đang phải chạy đua với thời gian
12:40
and unfortunately,
we are racing against time
we are racing against time
269
748913
2833
12:43
because tradition in Africa is that
the transmission has always been oral.
the transmission has always been oral.
270
751770
4821
vì những truyền thống Châu Phi
thường được truyền miệng.
thường được truyền miệng.
Nên hãy cùng nhau hành động
và hiện thực hoá điều đó.
và hiện thực hoá điều đó.
12:48
So we need to get our act together
and make it happen.
and make it happen.
271
756615
2988
12:51
SB: So there's really a sense
of urgency around this.
of urgency around this.
272
759627
2618
SB: Vậy đây là vấn đề cấp bách.
Đúng thế
12:54
AGF: Yes.
273
762269
1308
12:55
(Applause)
274
763601
3439
(Tiếng vỗ tay)
12:59
SB: And have you done anything yourself
in respect to documenting --
in respect to documenting --
275
767064
4932
SB: Vậy bà đã làm gì để thu thập
những kiến thức này? --
những kiến thức này? --
AGF: Tôi đã làm rồi.
13:04
AGF: Yes, I definitely did.
276
772020
1767
13:05
When I started my career in academia,
277
773811
2911
Khi bắt đầu
sự nghiệp nghiên cứu,
sự nghiệp nghiên cứu,
13:08
one of the first things I did
was I documented precisely these plants.
was I documented precisely these plants.
278
776746
3323
một trong những điều đầu tiên tôi làm
là thu thập những loại cây này.
là thu thập những loại cây này.
13:12
And I'll tell you one thing --
it was not perceived to be very serious,
it was not perceived to be very serious,
279
780093
3489
Và tôi sẽ nói điều này --
điều tôi làm đã không được coi trọng,
điều tôi làm đã không được coi trọng,
13:15
because here I was,
in synthetic organic chemistry,
in synthetic organic chemistry,
280
783606
3228
vì tôi làm hoá học hữu cơ nhân tạo,
việc nói chuyện với các cụ già,
13:18
going out there,
talking to these grandmothers,
talking to these grandmothers,
281
786858
3306
thu thập công thức của họ.
13:22
documenting their recipes.
282
790188
1994
13:24
I mean, you can't be serious --
bringing weeds in the lab,
bringing weeds in the lab,
283
792206
3226
bạn không thể nghiêm túc --
mang cỏ dại về phòng thí nghiệm,
mang cỏ dại về phòng thí nghiệm,
và nói: "Ta sẽ nghiên cứu chúng."
13:27
and say, "We're going
to be working on these."
to be working on these."
284
795456
2232
13:29
Are we going to get results?
285
797712
1475
Liệu bạn
có tìm thấy kết quả?
có tìm thấy kết quả?
13:31
So it was really a race against prejudice
286
799211
3947
Nên đó thực sự
là một cuộc chạy đua chống lại định kiến
là một cuộc chạy đua chống lại định kiến
để chỉ ra cho mọi người --
13:35
to try to take people's --
287
803182
2735
13:37
bring them to the table and say,
"Look, this is very important."
"Look, this is very important."
288
805941
3101
để họp họ lại mà nói:
"Nhìn xem, điều này rất quan trọng".
"Nhìn xem, điều này rất quan trọng".
Tôi mừng
vì mình đã làm,
vì mình đã làm,
13:41
But I'm glad I did,
289
809066
1152
13:42
because by that time, you start
developing a crocodile skin,
developing a crocodile skin,
290
810242
2863
vì đến thời điểm đó,
bạn đã dạn dày rồi,
bạn đã dạn dày rồi,
13:45
especially when you're a woman in the lab
doing different things.
doing different things.
291
813129
3075
đặc biệt khi bạn là phụ nữ
ở phòng thí nghiệm làm điều khác biệt.
ở phòng thí nghiệm làm điều khác biệt.
13:48
You know -- you become suspect.
292
816228
1543
Bạn trở nên đáng ngờ.
13:49
So I documented it; I'm very happy I did.
293
817795
2306
Tôi đã thu thập;
Tôi rất hạnh phúc vì đã làm vậy.
Tôi rất hạnh phúc vì đã làm vậy.
13:52
And now, almost 20 years
since the documentation,
since the documentation,
294
820125
3568
Và giờ, gần 20 năm
kể từ ngày thu thập,
kể từ ngày thu thập,
13:55
it now constitutes prior art,
295
823717
1981
nó đã trở thành tiền đề,
được lưu giữ đầy đủ tại WIPO,
được lưu giữ đầy đủ tại WIPO,
13:57
and is now very well-documented at WIPO,
296
825722
2074
và trở thành
những thông tin mà,
những thông tin mà,
13:59
and it is now the information which,
297
827820
3002
14:02
subsequently, my company actually
started working on as well.
started working on as well.
298
830846
4208
sau đó, công ty của tôi
đã bắt đầu nghiên cứu chúng.
đã bắt đầu nghiên cứu chúng.
SB: Quan sát bà
trong phòng trang điểm
trong phòng trang điểm
14:07
SB: So, I watched you in the makeup room
299
835500
3694
selfie với chuyên gia trang điểm,
14:11
taking selfies with the makeup artist,
300
839218
2462
14:13
and just being generally very accessible.
301
841704
2911
và khá dễ gần,
tôi nhận ra bà không phải
là lãnh đạo Châu Phi thường thấy,
là lãnh đạo Châu Phi thường thấy,
14:16
And it strikes me
302
844639
1208
14:17
that you're not the kind of typical,
big-man, African leader.
big-man, African leader.
303
845871
3516
những vị đàn ông to cao.
Bà dường như rất ---
Bà dường như rất ---
14:21
You seem very --
304
849411
1158
AGF: Bạn giáng chức tôi.
Bạn gọi tôi là đàn ông.
Bạn gọi tôi là đàn ông.
14:22
AGF: You just demoted me.
You called me a man.
You called me a man.
305
850593
2334
(Tiếng cười)
14:24
(Laughter)
306
852951
1047
14:26
SB: I mean your style --
307
854022
1234
SB: Ý tôi là --
14:27
(Applause)
308
855280
1210
(Tiếng vỗ tay)
14:28
Your style seems to be very accessible
and quite unassuming.
and quite unassuming.
309
856514
6384
Phong cách của bà
rất dễ gần và khá khiêm tốn.
rất dễ gần và khá khiêm tốn.
Vậy điều này --
14:34
So is this --
310
862922
1526
Ý tôi là, người ta
thường hỏi lãnh đạo nữ
thường hỏi lãnh đạo nữ
14:36
I mean, people tend to ask women leaders
311
864472
3313
14:39
if their gender has a bearing
on the way they rule,
on the way they rule,
312
867809
4969
liệu giới tính của họ
có ảnh hưởng đến phong cách quản lý,
có ảnh hưởng đến phong cách quản lý,
hay phong cách lãnh đạo.
14:44
or the way they lead.
313
872802
1993
14:46
Does that apply to you?
314
874819
2584
Điều này
có đúng với bà không?
có đúng với bà không?
AGF: Tôi chưa từng
nghiêm khắc với bản thân.
nghiêm khắc với bản thân.
14:49
AGF: You know, I've never
taken myself seriously.
taken myself seriously.
315
877427
2356
SB: Ok. Thế là tốt.
14:51
SB: OK. That's good.
316
879807
1151
(Tiếng cười)
14:52
(Laughter)
317
880982
1214
AGF: Tôi vẫn nghĩ thế.
14:54
AGF: I still don't.
318
882220
1151
14:55
And I don't think you should
take yourself seriously.
take yourself seriously.
319
883395
2890
Và tôi không nghĩ
bạn nên nghiêm khắc với bản thân.
bạn nên nghiêm khắc với bản thân.
14:58
You need to have trust in what you can do,
320
886309
2187
Bạn cần tin vào điều bạn có thể làm,
15:00
have confidence in yourself
321
888520
1774
tin vào bản thân
15:02
and give yourself a set of goals
and just work towards them.
and just work towards them.
322
890318
3657
và đặt ra nhiều mục tiêu
rồi vươn tới.
rồi vươn tới.
Mục tiêu tôi đặt ra cho mình là, OK,
tôi đang sống cuộc sống thứ ba --
tôi đang sống cuộc sống thứ ba --
15:05
So the goal I've given myself is,
OK, I'm leading my third life --
OK, I'm leading my third life --
323
893999
4090
vì tôi đã là một học giả,
một doanh nhân, và giờ tôi đang ở đây.
một doanh nhân, và giờ tôi đang ở đây.
15:10
because I've been an academic,
I've been an entrepreneur, now I'm here.
I've been an entrepreneur, now I'm here.
324
898113
3434
Tôi hi vọng
có cuộc sống thứ tư.
có cuộc sống thứ tư.
15:13
I'm hoping to have a fourth life.
325
901571
1613
15:15
So put these to work for the continent.
326
903208
2783
Sống những cuộc sống đó
để giúp ích cho châu lục này.
để giúp ích cho châu lục này.
15:18
And this is why I have chosen
to give my voice to so many initiatives
to give my voice to so many initiatives
327
906015
4584
Và đây là lí do tại sao
tôi ủng hộ rất nhiều sáng kiến
tôi ủng hộ rất nhiều sáng kiến
15:22
that would help the youth of Africa
become tech-savvy,
become tech-savvy,
328
910623
3928
giúp giới trẻ Châu Phi
trở nên am hiểu công nghệ,
trở nên am hiểu công nghệ,
am hiểu khoa học,
15:26
become science-savvy,
329
914575
1400
15:27
because as I said earlier on,
330
915999
1621
vì như tôi đã nói,
15:29
up until they get to grips with science,
331
917644
3998
chỉ khi nào
họ hiểu biết về khoa học,
họ hiểu biết về khoa học,
15:33
with whatever is around --
media, technology, you name it,
media, technology, you name it,
332
921666
4668
về những thứ xung quanh,
như truyền thông, công nghệ, gì đi nữa,
như truyền thông, công nghệ, gì đi nữa,
tất cả đều đòi hỏi một nền tảng tốt
về khoa học, công nghệ, và sáng tạo.
về khoa học, công nghệ, và sáng tạo.
15:38
all calls for a good grounding in science,
technology and innovation.
technology and innovation.
333
926358
4339
Tôi nghĩ chúng ta sẽ ở đây,
15:42
I think we'll be here,
334
930721
1282
15:44
10 years, 20 years down the line,
335
932027
1930
10 hay 20 năm nữa,
15:45
having the same conversation.
336
933981
1647
có một cuộc đối thoại tương tự.
SB: Hãy nói nhanh
về thách thức
về thách thức
15:48
SB: Let's talk quickly
about the challenges
about the challenges
337
936041
2034
15:50
of leadership and governance.
338
938099
2437
về mặt lãnh đạo
và quản trị nhà nước.
và quản trị nhà nước.
15:52
It's hard to ignore
that there's corruption on this continent
that there's corruption on this continent
339
940560
5407
Khó có thể bỏ qua
vấn đề tham nhũng trên châu lục này
vấn đề tham nhũng trên châu lục này
của một số nhà lãnh đạo.
15:57
with some of our leaders.
340
945991
1697
15:59
How have you confronted that in your role,
341
947712
3547
Bà đối mặt với vấn đề này như thế nào
trên cương vị của mình?
trên cương vị của mình?
16:03
and what experiences can you
share with us around this issue?
share with us around this issue?
342
951283
5357
Bà có thể chia sẻ
một số kinh nghiệm xung quanh vấn đề này?
một số kinh nghiệm xung quanh vấn đề này?
AGF: Chúng ta có nạn tham nhũng
16:08
AGF: We've had corruption --
343
956664
1408
16:10
corruption doesn't exist only in Africa.
344
958096
1947
Nhưng nó tồn tại
không chỉ ở Châu Phi.
không chỉ ở Châu Phi.
16:12
Where there is a corruptee,
there is a corrupter.
there is a corrupter.
345
960067
2311
Khi có người đút lót,
sẽ có người nhận đút lót.
sẽ có người nhận đút lót.
16:14
Right? It's always a two-way process.
346
962402
2619
Đúng không?
Đó là một quá trình hai chiều.
Đó là một quá trình hai chiều.
16:18
We have focused in my country,
347
966230
2095
Chúng tôi
tập trung vào đất nước mình,
tập trung vào đất nước mình,
16:20
we are working very hard towards
doing something about corruption,
doing something about corruption,
348
968349
4223
chúng tôi làm việc chăm chỉ
để làm điều gì đó về nạn tham nhũng
để làm điều gì đó về nạn tham nhũng
nhưng bạn biết đấy,
Châu Phi cũng có người giỏi.
Châu Phi cũng có người giỏi.
16:24
but, you know, they also have
great people in Africa.
great people in Africa.
349
972596
2499
16:27
Why do we always focus on the negative?
Why don't we talk about ...
Why don't we talk about ...
350
975119
3178
Tại sao luôn tập trung
vào mặt tiêu cực?
vào mặt tiêu cực?
16:30
I want to bring on board, for example,
the great quotes of Nelson Mandela.
the great quotes of Nelson Mandela.
351
978321
4240
Tôi muốn nhắc đến
một câu nói nổi tiếng của Nelson Mandela.
một câu nói nổi tiếng của Nelson Mandela.
Rằng, di sản ông ấy để lại
vẫn còn hiện hữu.
vẫn còn hiện hữu.
16:34
His legacy is still very much alive.
352
982585
2397
Chúng ta có những người --
ở Tanzania, từng có Julius Nyerere,
ở Tanzania, từng có Julius Nyerere,
16:37
We have people in -- even in Tanzania,
we've had Julius Nyerere,
we've had Julius Nyerere,
353
985006
3702
chúng ta có Nkrumah,
16:40
he have Nkrumah,
354
988732
1284
chúng ta có Kenyatta,
16:42
we have Kenyatta,
355
990040
1284
16:43
we have all these people
who have been champions of Africa.
who have been champions of Africa.
356
991348
2786
chúng ta có những người
làm nên lịch sử Châu Phi.
làm nên lịch sử Châu Phi.
16:46
I think we need to take
pages of their book and see.
pages of their book and see.
357
994158
2665
Tôi nghĩ ta nên
lấy họ làm gương và suy ngẫm.
lấy họ làm gương và suy ngẫm.
16:48
In fact, Julius Nyerere himself
had been a great advocate for science
had been a great advocate for science
358
996847
3985
Trên thực tế, Julius Nyerere đã
cổ vũ nhiệt tình cho khoa học
cổ vũ nhiệt tình cho khoa học
khi nói rằng:
"Khoa học sẽ khiến sa mạc nở hoa."
"Khoa học sẽ khiến sa mạc nở hoa."
16:52
when he said that "science
will make deserts bloom."
will make deserts bloom."
359
1000856
3816
16:56
So these are some of the founding
fathers of this continent;
fathers of this continent;
360
1004696
3669
Họ là một trong những
nhà sáng lập ra châu lục này;
nhà sáng lập ra châu lục này;
chúng ta cần học tập từ họ
17:00
we need to take pages from them
361
1008389
1636
và tiến lên phía trước.
17:02
and move ahead.
362
1010049
1311
17:03
(Applause)
363
1011384
2481
(Tiếng vỗ tay)
SB: Cảm ơn rất nhiều,
Tổng Thống Fakim.
Tổng Thống Fakim.
17:05
SB: Thank you very much,
President Fakim.
President Fakim.
364
1013889
1970
17:07
AGF: Thank you.
365
1015893
1176
AGF: Cảm ơn.
17:09
(Applause)
366
1017093
1822
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKERS
Ameenah Gurib-Fakim - President of MauritiusAmeenah Gurib-Fakim is the president of the Republic of Mauritius. She has been a university professor and entrepreneur before her election as the first female Head of State of Mauritius.
Why you should listen
In June 2015, Ameenah Gurib-Fakim became the first female president of Mauritius. She's been honored as one of Foreign Policy's 2015 Global Thinkers and is moving to create opportunity and growth for her island home. Gurib-Fakim has been, prior to joining the State House, the Managing Director of the Centre International de Développement Pharmaceutique (CIDP) Research and Innovation as well as professor of organic chemistry with an endowed chair at the University of Mauritius.
Gurib-Fakim has long been a leading biodiversity scientist studying and validating the flora of Mauritius, one of the world's key biodiversity hotspots. As an entrepreneur at CIDP R & I and professor of organic chemistry, she analyzed the plants from the region for their health, nutritional and cosmetic applications.
Ameenah Gurib-Fakim | Speaker | TED.com
Stephanie Busari - Journalist
Stephanie Busari is a journalist and editor at CNN International Digital.
Why you should listen
Stephanie Busari moved to Lagos from London in July 2016 to pioneer CNN's first digital and multimedia bureau. She also reports on-air in breaking news situations for CNN International.
In April 2016 Busari exclusively obtained the "proof of life" video that showed that the missing Chibok schoolgirls who were kidnapped in Nigeria in 2014 were still alive. She was also an instrumental member of the CNN team that won a Peabody Award in May 2015 for the network's coverage of the missing girls. Busari recently won a Gracie Award for her persistence in covering this story, and she's also a previous recipient of the Outstanding Woman in the Media Awards.
Busari is a passionate community activist who curated TEDxBrixton for three years before she left London. She founded TEDxBrixton in 2013 driven by a desire to bring disparate elements of her community together and to create a platform for those who wouldn't normally have one to share their ideas worth spreading.
A passionate and adept public speaker, Busari is regularly invited to share her insights and host panels. She has spoken at UN Women, Said Business School, Oxford, Africa Gathering among others.
Over a 15-year career, Busari has worked as a news reporter, entertainment and features writer, court reporter and columnist, and she has been published in many of the UK and international media's most influential outlets, such as the BBC and Daily Mirror.
During a six-month stint in Northern Ireland in 2003, Busari spent time in some of the worst affected areas of "The Troubles" and secured interviews with a crucifixion victim, government ministers and paramilitaries. While there, she also launched and edited an award-winning lifestyle column.
A native Yoruba speaker, Busari also speaks fluent French and is currently learning Hausa.
Stephanie Busari | Speaker | TED.com