ABOUT THE SPEAKER
Suchitra Krishnan-Sarin - Biobehavioral scientist
Suchitra Krishnan-Sarin is focused on developing a bio-behavioral understanding of substance use behaviors in adult and adolescent substance users.

Why you should listen

In the area of adolescent tobacco use, Suchitra Krishnan-Sarin has conducted qualitative research including focus groups and surveys to understand patterns and perceptions of use of tobacco products; clinical trials to develop and test the use of novel behavioral and pharmacological cessation and prevention interventions; and experimental evaluations of behavioral and neural predictors of use and cessation behaviors. Because of her expertise in youth tobacco use behaviors, she has contributed to the Surgeon General's report on Preventing Tobacco Use among Young People and also serves as a member of the FDA's Tobacco Product Scientific Advisory Committee. Krishnan-Sarin is a professor of psychiatry at the Yale University School of Medicine and the Co-PI on the Yale Tobacco Centers of Regulatory Science.

More profile about the speaker
Suchitra Krishnan-Sarin | Speaker | TED.com
TEDMED 2018

Suchitra Krishnan-Sarin: What you should know about vaping and e-cigarettes

Suchitra Krishnan-Sarin: သင်သိထားသင့်တဲ့ e-cigarette တွေ နဲ့ vaping အကြောင်း

Filmed:
2,353,117 views

လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်ကတည်းက e-cigarette တွေ နဲ့ vape တွေဟာ အလွန်ခေတ်စားလာကြပါတယ်၊ အထူးသဖြင့် လူငယ်နဲ့လူလတ်ပိုင်း အကြားမှာခေတ်စားပါတယ်။ ၂၀၁၁ နဲ့ ၂၀၁၅ ခုနှစ်ကြား US နိုင်ငံရဲ့ အထက်တန်း ကျောင်းသားတွေကြား သုံးစွဲမှု ၉၀၀% လောက်ထိ တိုးလာခဲ့ပါတယ်။ ဇီဝအမူအကျင့် ဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာရှင် Suchitra Krishnan-Sarin က ကျွန်တော်တို့ vape ရှူတဲ့အခါ အမှန်တကယ် ဘာတွေရှူသွင်းနေတယ် ဆိုတာကို ရှင်းပြထားပြီး (ရေငွေ့လုံးဝမဟုတ်ပါ) ကလေးတွေကို ပစ်မှတ် ထားတဲ့ ဒီကိရိယာရဲ့ ရည်ရွယ်ရင်း ဖြစ်ကြတဲ့ ကလေးများအား ရောင်းချပေးရန် သုံးနေကြတဲ့ နည်းဗျူဟာတွေကိုပါ စူးစမ်းတင်ပြထားပါတယ်။ ‘‘ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေး၊ ကျွန်မတို့ ကလေးတွေ၊ အနာဂတ်မျိုးဆက်ရဲ့ ကျန်းမာရေးဟာ သိပ်ကို တန်ဖိုးကြီးမားလွန်းလို့ အဲဒါကို မီးခိုးထဲ ဒါမမှဟုတ် ရေငွေ့များထဲ လွင့်ပါသွားမှာကို ခွင့်ပြုလို့ မရနိုင်ပါဘူး’’လို့ သူမက ဆိုပါတယ်။
- Biobehavioral scientist
Suchitra Krishnan-Sarin is focused on developing a bio-behavioral understanding of substance use behaviors in adult and adolescent substance users. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

’’အရင်ကထက် ပိုအဆင်ပြေလာတယ် မဟုတ်လား’’
00:13
"It gets easier, right?"
0
1192
1577
00:15
These are the words
I often hear from young parents
1
3307
2963
ဒီစကားက ငယ်ရွယ်တဲ့ မိဘတွေဆီကနေ
ကျွန်မ အမြဲကြားနေရတဲ့ စကားပါ
00:18
who are new to the game
of worrying about their children.
2
6294
2687
ခုမှ ကိုယ့်ကလေးတွေကို စပြီးစိတ်ပူ
ရတော့မယ်သူတွေပေါ့။
မဟုတ်ပါဘူးလို့ ကျွန်မ
သူတို့ကို ပြန်ငြင်းတယ်။
00:21
I tell them that it doesn't.
3
9435
1519
00:23
It gets different,
4
11582
1570
အခု အရင်ကနဲ့မတူတာ ဟုတ်ပေမဲ့၊
00:25
but there's always something
to worry about as parents.
5
13176
3109
မိဘဖြစ်လာရင်တော့ စိတ်ပူပန်စရာ
တစ်ခုခု အမြဲတမ်းရှိပါတယ်။
ကျွန်မအိပ်ယာထဲ နိုးတစ်ဝက်နဲ့ လှဲနေရင်း
ငယ်ငယ်တုန်းက ပန်းနာရောဂါ ရှိနေခဲ့တဲ့
00:29
I remember how I would lie
half-awake at night
6
17275
2814
ကျွန်မသား အသက်ရှူသံကို နားထောင်နေခဲ့တာ
00:32
listening to my son breathe
7
20113
1755
00:33
when he was young and had asthma,
8
21892
2582
ကျွန်မ အခုထက်ထိကို မှတ်မိနေလျက်ပါ။
အဲဒီနောက် သူဆယ်ကျော်သက် အရွယ်ရောက်တော့
00:36
and then, when he was a teen,
9
24498
1397
00:37
until I heard the front door chime open,
10
25919
2152
ကျွန်မ အိမ်ရှေ့တံခါးဖွင့်သံ မကြားမချင်း
00:40
and I knew that he was home safe.
11
28095
1801
သူဟာ အိမ်မှာ
လုံခြုံစွာရှိနေတာ ကျွန်မသိခဲ့တယ်။
ကျွန်မတို့ ကလေးတွေကို စိုးရိမ်တာက
နယ်မြေအလိုက် ရှိတတ်ရှိပါတယ်။
00:43
Worrying about our kids
comes with the territory.
12
31037
2417
00:46
Now, many of these worries
are about basic issues,
13
34318
3344
အခုတော့၊ အဲဒီလို စိုးရိမ်မှုတွေဟာ
သာမန်ကိစ္စလေးတွေနဲ့ ဆိုင်ပါတယ်၊
00:49
like what they eat,
where they are, who they're with.
14
37686
3783
သူတို့ဘာစားတယ်၊ ဘယ်သွားတယ်၊ ဘယ်သူတွေနဲ့
ပေါင်းသင်းနေလဲ ဆိုတာမျိုးတွေပေါ့။
00:53
But we also need to keep an eye on
new behaviors and fads.
15
41493
3852
ဒါပေမဲ့ ကလေးတွေရဲ့ အပြုအမူသစ်တွေ၊ နေထိုင်
ပုံတွေကိုလည်း ကျွန်မတို့ သတိထားရပါမယ်။
00:58
The latest craze is something
that may not yet be on everyone's radar
16
46470
4278
အခု ရေပန်းစားနေတဲ့ဟာက ကျန်းမာရေး
နဲ့ပတ်သက်နေတယ်လို့
01:02
as a serious health concern,
17
50772
2087
လူတိုင်း သတိမထားမိကြသေးပါဘူး၊
01:04
and that is the newfound
popularity of vaping,
18
52883
3119
အဲဒါက ပုံစံသစ် ဆေးလိပ်သောက်နည်းတစ်မျိုးပါ၊
01:08
or inhaling sweet aerosols
19
56026
2101
ချိုတဲ့အရသာရှိတဲ့ e-cigarettes
အရည်တွေကို
01:10
produced by vaporizing
e-liquids in e-cigarettes.
20
58151
3368
အငွေ့ပြန်ထုတ်ပေးတာကို
ရှူနေကြတာဖြစ်ပါတယ်။
01:14
E-cigarettes, or "vapes,"
as they are commonly called,
21
62835
2799
အားလုံးက e-cigarettes (သို့)
vapes လို့ခေါ်တဲ့ ကိရိယာတွေက
01:17
are flying off the shelves like candy.
22
65658
2208
ချိုချဉ်တွေရဲ့နေရာကို ယူလာနေကြပါပြီ။
01:20
This year, the e-cigarette
market is expected to drive
23
68375
2707
ဒီနှစ်ထဲမှာ e-cigarettes တွေကို
ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်ထဲမှာ
01:23
26 billion dollars in sales worldwide.
24
71106
3170
၂၆ ဘီလီယံ လောက် တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ
ရောင်းဖို့ မျှော်လင့်ထားကြပါတယ်။
01:26
Over the next six years,
25
74639
1593
နောက်လာမယ့် ၆ နှစ်ကျလို့ရှိရင်၊
01:28
that volume is expected to double.
26
76256
1999
ပမာဏဟာ နှစ်ဆတက်လာမယ်လို့
ခန့်မှန်းကြပါတယ်။
01:31
We have a lot of serious concerns
about the health impact of vaping,
27
79681
3386
vaping လုပ်လို့ဖြစ်လာမယ့် ကျန်းမာရေး
အကျိုးဆက်တွေများကြပြီး၊
01:35
and unfortunately,
not nearly enough answers.
28
83091
2823
ကံဆိုးတာက လုံလောက်တဲ့
အဖြေတွေ မရှိသေးခြင်းပါပဲ။
01:38
This becomes even more concerning
when you think of who uses e-cigarettes.
29
86625
4211
e-cigarettes သုံးစွဲသူတွေအကြောင်း
စဉ်းစားမိရင် ပိုတောင်စိုးရိမ်စရာပါ။
US တစ်နိုင်ငံတည်းမှာတောင် e-cigarette
သုံးစွဲမှုနှုန်းဟာ
01:43
E-cigarette use, at least in the US,
30
91558
2449
01:46
has grown rapidly among youth
and young adults --
31
94031
3672
လူငယ်တွေနဲ့ လူလတ်ပိုင်းတွေကြားမှာ
အလျင်အမြန် တိုးလာနေတယ်၊
01:49
our kids,
32
97727
1216
ကျွန်မတို့ ကလေးတွေ၊
01:50
our most vulnerable population.
33
98967
1916
ကျွန်မတို့ရဲ့ အထိခိုက်လွယ်ဆုံး
လူဦးရေတွေပါ။
01:53
There was a 900 percent growth
in the use of e-cigarettes by youth
34
101750
4626
၂၀၁၂ နဲ့ ၂၀၁၅ နှစ်တွေအကြားမှာ e-cigarette
01:58
between 2012 and 2015.
35
106400
2165
သုံးစွဲတဲ့လူငယ်တွေ ၉၀ဝ% တိုးလာခဲ့တယ်။
လတ်တလော ခန့်မှန်းချက်အရ
02:01
The most recent estimates suggest
36
109415
2131
02:03
that approximately 3.6 million
high school and middle school students
37
111570
4493
US နိုင်ငံထဲက ၃.၆ သန်းနီးပါးရှိတဲ့
အထက်တန်းနဲ့အလယ်တန်း
ကျောင်းသားတွေဟာ e-cigarette ကို
သုံးစွဲခဲ့ဖူးကြတယ်။
02:08
have used e-cigarettes in the US.
38
116087
2231
တကယ်တော့၊ သန့်စင်ထားတဲ့ နီကိုတင်းပါတဲ့
e-cigarette တွေက ဆေးလိပ်သောက်သူတွေ
02:11
Now, e-cigarettes were originally created
39
119635
2851
02:14
to offer smokers a cleaner
form of nicotine
40
122510
2218
ဆေးလိပ်ဖြတ်ဖို့အတွက်
ဆေးလိပ်အစား သုံးစွဲဖို့
02:16
to help with their cigarette addiction.
41
124752
1917
ရည်ရွယ်ပြီး ထုတ်လုပ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
02:19
In the US, these devices
come under the FDA's jurisdiction
42
127520
3901
အမေရိကားမှာ ဒီပစ္စည်းတွေက
ဆေးရွက်ကြီးထုတ်ကုန်
အဖြစ်နဲ့ FDA ရဲ့ကြီးကြပ်မှုနဲ့
ထုတ်လုပ်တာပါ။
02:23
as a tobacco product.
43
131445
1718
02:25
But the science on these devices
has not been able to keep up
44
133187
3383
ဒါပေမဲ့ အလျင်အမြန်တိုးတက်လာနေတဲ့
ဒီပစ္စည်းရဲ့ဈေးကွက်ကို
သိပ္ပံပညာဟာ
ထိန်းချူပ်နိုင်ဖို့ လိုက်မမီနိုင်လို့၊
02:28
with the rapid market growth,
45
136594
2354
02:30
so regulations on the components
of these devices and e-liquids
46
138972
4401
ဒီကိရိယာတွေမှာပါတဲ့ အရည် (e-liquid) နဲ့
အခြားပါဝင်ပစ္စည်းတွေ ဆိုင်ရာ
02:35
are lagging.
47
143397
1209
စည်းကမ်းချက်တွေဟာ လိုက်မမှီနိုင်ဘူး။
02:37
Current regulations do restrict
sales of these devices
48
145586
3341
လက်ရှိ ဥပဒေက အသက် ၁၈ နှစ်အောက်
ဘယ်သူကိုမဆို
02:40
to anyone under the age of 18,
49
148951
2694
ဒီပစ္စည်းတွေ မရောင်းပေးဖို့
တားမြစ်ထားပါတယ်။
02:43
but these do not seem
to have had much of an impact
50
151669
2884
ဒါပေမဲ့ ဆယ်ကျော်သက်တွေ အနေနဲ့
ဒီပစ္စည်းအား သုံးစွဲမှုအပေါ်
02:46
on the explosion in the use
of these devices by teens.
51
154577
3239
အကျိုးသက်ရောက်မှူ သိပ်ရှိပုံမရပါဘူး။
ကျွန်မ e-cigarette ကို
ပထမဆုံးအကြိမ် မြင်လိုက်ရချိန်မှာ
02:51
You know, the first time
I heard of and saw an e-cigarette,
52
159052
3122
ဆယ်ကျော်သက်တွေ အကြိုက်ဖြစ်မယ်လို့
ချက်ချင်း နားလည်လိုက်တယ်။
02:54
I knew right away
that teens would love it.
53
162198
2565
02:57
These devices are technology on a stick,
54
165335
2819
ဒီကိရိယာတွေကနည်းပညာပါတဲ့
အချောင်းပုံစံလေးပဲ၊
03:00
a perfect fit for
the smartphone generation --
55
168178
3067
စမတ်ဖုန်းကြိုက်တဲ့ မျိုးဆက်သစ်
တွေအတွက် ကွက်တိပဲပေါ့။
03:03
small, rechargeable, easy to use,
easy to modify, nice smelling --
56
171269
6122
သေးတယ်၊ အားသွင်းနိုင်တယ်၊
သုံးရလွယ်ပြီးတော့ မွှေးတယ်လေ။
တစ်ချို့ဆို ကိုယ့်ဖုန်းနဲ့ ချိန်ဆက်ထားပြီး
ဘယ်လောက်ရှူပြီး​ကြောင်း ကြည့်နိုင်တယ်။
03:09
some even sync with your smartphone
to let you know how much you have vaped.
57
177415
3775
03:13
Even I was very drawn
to these very clever devices.
58
181214
3244
ကျွန်မတောင် ဒီလိုစမတ်ကျတဲ့
ဒီပစ္စည်းတွေကို စိတ်ဝင်စားခဲ့သေးတယ်။
03:17
And since I had spent a long time
researching teen and adult addictions,
59
185429
4549
ဆယ်ကျော်သက်နဲ့လူကြီးတွေရဲ့ စွဲလမ်းမှုကို
ကျွန်မက သုတေသနအများကြီးလုပ်ခဲ့လို့
03:22
I immediately realized that these devices
fit perfectly into the teen psyche.
60
190002
5387
ဒီပစ္စည်းတွေက လူငယ်တွေရဲ့အကြိုက်ဖြစ်မှာကို
ကျွန်မ ချက်ချင်းနားလည်လိုက်တယ်။
03:28
Teens are impulsive,
and they love to try new things.
61
196622
3586
လူငယ်တွေက တဇွတ်ထိုးလုပ်တတ်ကြပြီး
ပစ္စည်းသစ်တွေကို စမ်းသပ်ရတာ ကြိုက်ကြတယ်လေ။
03:32
They're also craving independence,
and they love to make things their own.
62
200589
3845
သူတို့ဟာ လွတ်လပ်မှုကို ရှာယူလိုကြပြီး
ကိုယ်ပိုင် ပစ္စည်းတွေရှိတာကို ကြိုက်ကြတယ်။
03:37
E-cigarettes meet these needs perfectly
63
205086
2580
e-cigarettes တွေက ဒီအချက်တွေနဲ့
ကွက်တိဖြစ်နေတယ်၊
03:39
by allowing them the chance
to both innovate and personalize
64
207690
3800
သူတို့ဟာ ဆန်းသစ်တဲ့နည်းဖြင့်
အငွေ့ရှူရခြင်းကို
03:43
their vape experience.
65
211514
1436
ကိုယ်ပိုင် အတွေ့အကြုံအဖြစ်
ခံယူနိုင်ကြတာကိုး။
03:45
They can choose from over 15,000
different e-liquid flavors
66
213624
4898
အနံ့အရသာပေါင်း ၁၅၀ဝ၀ လောက်ကို
ရွေးချယ်နိုင်ပြီးတော့
နီကိုတင်းပါဝင်မှု နှူန်းကိုလည်း
ရွေးချယ်နိုင်ပါသေးတယ်။
03:50
and multiple nicotine concentrations.
67
218546
2253
03:52
They can even create their own
nicotine flavor combination.
68
220823
4561
သူတို့ဟာ သူတို့ကိုယ်ပိုင် နီကိုတင်း
အနံ့အရသာကို ပေါင်းစပ်ပြီး ရှူနိုင်ကြတယ်။
ကိုယ်က အငွေ့ဘယ်လောက်
ထွက်စေချင်လဲ ဆိုတာကို
03:58
They can change how much vapor
is produced from these devices
69
226280
3576
အဲဒီမှာပါတဲ့ ပစ္စည်းတွေ၊ ရှူသွင်းမှု ပမာဏ၊
04:01
by modifying the puff volume
and the constituents
70
229880
2963
04:04
and the power and temperature
of the devices.
71
232867
2273
အဲ့ဒီပစ္စည်းရဲ့ အပူချိန်တွေကို
စိတ်ကြိုက် ဖန်တီးယူလို့ရပါတယ်။
04:08
They can even use these devices
for "cloud chasing."
72
236410
2874
ဒီကိရိယာတွေနဲ့ "cloud chasing"
ကို ပြုလုပ်လို့ရပါတယ်။
အငွေ့ရှူမှု လှည့်ကွက်များ ဒါမှမဟုတ်
ဆေးလိပ်ရှူမှု လှည့်ကွက်များလို့
04:12
Cloud chasing, also called vape tricks
73
240317
2828
04:15
or smoke tricks,
74
243169
1286
ခေါ်ကြသေးတဲ့
04:16
involves producing large vape clouds
with quirky shapes and names,
75
244479
4120
"cloud chasing" ထဲတွင် အငွေ့များဖြင့်
ထူးဆန်းတဲ့ ပုံများကို ထုတ်လုပ်ကြတယ်။
04:20
like rings, dragons, ghosts ...
76
248623
2815
နာမည်၊ အကွင်းပုံတွေ၊ နဂါးပုံတွေ သရဲပုံတွေ
စသဖြင့်ပေါ့။
04:23
Cloud chasers can even participate
in cloud competitions
77
251462
3342
အဲသလို 'cloud chasing'
ပြိုင်ပွဲတွေတောင်ရှိတယ်။
04:26
and win prizes for creating
the most innovative shaped clouds.
78
254828
3623
အဆန်းသစ်ဆုံး ပုံစံကို
လုပ်ပြနိုင်သူကို ဆုချပေးပါတယ်။
04:31
Teens can also change the strength
and throat hit from the vapor
79
259884
3781
ကလေးတွေက အငွေ့ရဲ့ပြင်းအားနဲ့ အာခေါင်အား
ရိုက်ခတ်မှုအားကို
04:35
by either vaporizing the e-liquid
at higher temperatures
80
263689
3461
အe-liquid ကို ပိုမြင့်တဲ့ အပူချိန်မှာ
အငွေ့ပျံစေခြင်းဖြင့် ဒါမှမဟုတ်
04:39
or dripping the e-liquid
directly onto a heated coil.
81
267174
3042
e-liquid ကို ပူပြင်းနေတဲ့ အကွင်းပေါ်သို့
အစက်ချပေးခြင်းဖြင့် လုပ်ပေးနိုင်ကြတယ်။
04:43
They can even use these devices
for marijuana vaping.
82
271423
2859
အဲဒီကိရိယာထဲမှာ ဆေးခြောက်ထည့်ပြီး
ရှူဖို့လည်း သုံးနိုင်တယ်။
04:46
And since the devices
use lower temperatures
83
274941
2367
အဲဒီကိရိယာတွေ
သုံးကြတဲ့ အပူချိန်က နိမ့်နေပြီး
04:49
and do not combust or burn the marijuana,
84
277332
3021
အထဲကဆေးခြောက်ဟာ
လောင်ကျွမ်း သွားတာမျိုးမရှိလို့၊
04:52
they can do this very discreetly,
85
280377
1805
ဆေးခြောက်နံ့ ခံမရစေဘဲ
လူငယ်တွေကဆေးခြောက်ကို
04:54
without the distinctive smell
of burnt marijuana.
86
282206
2591
သိုသိပ်စွာ ဘယ်သူမှမသိအောင် သုံးနိုင်ပါတယ်။
ဆိုတော့ ဒီကိရိယာတွေနဲ့ သူတို့ဟာ စိတ်ကြိုက်
စမ်းသပ် လုပ်ကိုင်နိုင်ကြလို့၊
04:57
So they can really make these vape
experiences their own,
87
285577
3227
05:00
which may explain the astounding rise
in the use of these devices by youth.
88
288828
4185
ဒီကိရိယာတွေ လူငယ်တွေကြားမှာ အံ့ဖွယ်
ရေပန်းစားနေတာကို ရှင်းပြရနိုင်ပါတယ်။
05:06
E-cigarettes are technically
a very simple device.
89
294723
2987
E-cigarette တွေက
နည်းပညာအရ ရိုးရှင်းတဲ့ ကိရိယာပါ။
05:10
There is a receptacle for the e-liquid
which can be a tank, a pod or a plug.
90
298388
5878
e-liquid ထည့်ရန် နေရာရှိမယ်၊ ဒါက
ဗူးပုံစံ၊ အိုးပုံစံ စသဖြင့်ရှိနိုင်တယ်။
05:16
There is a battery that charges the coil,
which then vaporizes the e-liquid.
91
304290
4533
e-liquid ကို အငွေ့ပျံစေတဲ့ အကွင်းလေးကို
ပူလာစေတဲ့ ဘက်ထရီပါရမယ်။
ပါးစပ်နဲ့စုပ်ဖို့ စုပ်တံ ပါရမယ်၊
05:20
And then there is a mouthpiece,
92
308847
1494
05:22
where the user can actually draw
from the e-cigarette.
93
310365
2571
သုံးစွဲသူဟာ စုပ်တံမှ တစ်ဆင့်
e-cigarette ကို ရှူကြတာပါ။
05:25
In 2017, there were 466 e-cigarette
devices in the marketplace.
94
313624
6030
၂၀၁၇ ခုနှစ်မှာ ဈေးကွက်ထဲတွင် e-cigarette
စုစုပေါင်း ၄၆၆ မျိုး ရှိခဲ့တယ်။
05:32
These range from cigarette-like devices
which are also called "cigalikes"
95
320594
4579
အဲပမာဏထဲတွင် 'cigalikes' ခေါ် ကိရိယာများ
စတင်လျက်
05:37
to tank systems,
which are also called "pens."
96
325197
3671
ဘောပင်ပုံစံ တိုင်ကီ စနစ်တွေအဆုံး
ပါဝင်ပါတယ်။
05:40
And then there are modified devices,
which are also called "mods."
97
328892
3928
ပြီးတော့ 'mods' ခေါ် အဲ့ကိရိယာတွေကို
အဆင့်မြှင့်ထားတဲ့ ကိရိယာတွေ ရှိသေးတယ်။
05:44
Mods look nothing like a cigarette,
98
332844
2456
'mods' တွေဟာ စီးကရက်နဲ့
လုံးဝမတူပါဘူး၊
05:47
and they come in various shapes and sizes,
99
335324
3138
၎င်းတို့ရဲ့ ပုံစံဟာဖြင့် မျိုးစုံပြီး
အရွယ်အစား အစုံပါပဲ၊
05:50
with different kinds of attachments
and user adjustments.
100
338486
3304
ချိတ်တွဲသုံးစရာ အမျိုးမျိုး ပါပြီး
သုံးစွဲသူက စိတ်ကြိုက် ညှိနှိုင်းနိုင်တယ်။
05:53
They're very popular for cloud chasing.
101
341814
2090
၎င်းတို့ဟာ 'cloud chasing' အတွက်
သိပ်ကို နာမည်ကြီးကြတယ်။
05:56
The most recent entrance
into the marketplace
102
344772
2385
ဈေးကွက်ထဲကို လတ်တလောဝင်လာတဲ့
05:59
are the pod devices,
103
347181
1534
ပစ္စည်းက pod ကိရိယာတွေကျတော့
06:00
which contain the e-liquid in a pod.
104
348739
2387
e-liquid ကို pod ထဲ ထည့်ထားတယ်။
အဲဒါတွေဟာ လူငယ်တွေကြားမှာ
သိပ်ကို ရေးပန်းစားနေပါတယ်။
06:03
These are very popular,
by the way, among teens.
105
351713
2302
06:06
An example of this is the Juul,
106
354039
2350
အဲဒါရဲ့ ဥပမာ တစ်ခုက Juul ပါ၊
06:08
which not only looks like a USB device
107
356413
2603
အဲဒါက USB နဲ့တူရုံတင်မဟုတ်ဘူး
06:11
but can also be plugged
into a USB outlet to charge.
108
359040
3322
USB အပေါက်ထဲ ထည့်ပြီး
အားသွင်းလို့လည်းရသေးတယ်။
ဆယ်ကျော်သက်အများစုက ဒါကို
e-cigarettes လို့တောင်မထင်ကြဘဲ
06:15
Many teens do not even think
that these are e-cigarettes,
109
363142
2667
06:17
which has led to the use of terms
like "juuling" instead of "vaping."
110
365833
4209
အငွေ့ရှူမှု vaping အစား juuling
ဆိုပြီး သုံးနှုန်းနေကြတယ်။
အဲဒီကိရိယာ တော်တော်များများဆို
အနံ့မပြင်းတဲ့အပြင် အငွေ့ထွက်မှု နည်းလို့
06:22
Many of these devices are so discreet
and produce so little vapor
111
370897
4088
ဆယ်ကျော်သက်တွေက
စာသင်ခန်းထဲမှာတောင်သုံးနေကြပြီး
06:27
that teens are using them in classrooms
112
375009
2162
06:29
and hiding them in objects
like Sharpie pens, their clothes,
113
377195
3679
သူတို့ရဲ့ ဘောပင်တွေ၊ အဝတ်အစားနဲ့
စာအုပ်တွေထဲမှာ ဝှက်ထားနိုင်ကြတယ်။
06:32
their books.
114
380898
1150
06:34
Now, many teens think
that these devices produce water vapor,
115
382452
3021
ဆယ်ကျော်သက် အများအပြားတို့က
ဒီကိရိယာတွေဟာ ရေငွေ့ကို ထုတ်ပေးတာဘဲ၊
06:37
and therefore, they are safe to use.
116
385497
1806
သုံးရတာ ဘေးကင်းတယ်လို့ ထင်မြင်ကြတယ်လေ။
06:39
But this could not be
further from the truth.
117
387327
2371
ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒါဟာ အမှန်တရားမဟုတ်နိုင်ပါဘူး။
06:42
What is produced is not even a vapor,
118
390285
2194
ထုတ်လုပ်ပေးတဲ့အရာက ရေငွေ့
မဟုတ်ရုံတင် မကသေးဘဲ၊
06:44
it's an aerosol,
119
392503
1243
aerosol ခေါ် ဓာတုဆေးပါ၊
06:45
and let me tell you, the difference
is quite pronounced.
120
393770
2755
ခြားနားချက်ဟာ သိပ်ကို သိသာထင်ရှား
လှတာကို ကျွန်မ ပြောပြပါရစေ။
06:49
Aerosols contain many finely suspended
particles of liquids and gases
121
397237
4758
Aerosol ထဲမှာ အရည်နဲ့ ဂက်စ်တွေရဲ့
နူးညံ့လှတဲ့ အမှုန်တွေ ပါဝင်ကြပြီး
06:54
that are created
from whatever is in the e-liquid.
122
402019
2631
အဲဒါတွေကို e-liquid ထဲ ပါရှိတဲ့
အရာမှနေပြီး ဖန်တီးပေးပါတယ်။
06:57
So an aerosol could contain
propylene glycol and glycerin,
123
405338
3332
ဒါကြောင့် aerosol ထဲမှာ e-liquid
ထဲတွင် ပျော်ဝင်နေကြတဲ့
07:00
which are solvents in the e-liquid.
124
408694
1688
propylene glycol နဲ့
ဂလစ်ဆရင် တွေ ပါဝင်ကြတယ်။
07:02
Now, these solvents are known
to be safe for edible use,
125
410883
3107
အဲဒီဓာတုပစ္စည်းတွေက စားသုံးရန်
ဘေးကင်းတယ်လို့ ယူဆရလို့
07:06
so for use in products that you eat,
126
414014
2814
ကျွန်မတို့စားတဲ့ ထုတ်ကုန်များထဲမှာ
သုံးရနိုင်ပေမဲ့၊
07:08
but we know very little about their safety
following long-term inhalational exposure.
127
416852
4826
၎င်းတို့ကို ရေရှည် ရှူသွင်းမှု ဘေးကင်း
သလားကို ကျွန်မတို့ သိထားတာ နည်းလှပါတယ်။
07:14
The e-liquids can also contain alcohol,
128
422918
2004
e-liquid တွေထဲတွင် အရက်လည်းပါဝင်နိုင်ပြီး၊
07:16
sometimes in high levels,
129
424946
1743
တစ်ခါတစ်ရံ ပါဝင်မှုအဆင့်မြင့်တော့၊
07:18
and inhaling alcohol is known
to have toxic effects on the brain.
130
426713
3839
အရက်ကို ရှူသွင်းခြင်းက ဦးနှောက်ကို
အဆိပ်သင့်စေနိုင်ကြောင်း သိကြပါတယ်။
07:23
I told you earlier that the e-liquids
contain over 15,000 different flavors.
131
431957
4221
ကျွန်မ စောစောကပြောခဲ့သလိုပဲ e-liquid
တွေထဲမှာ အနံ့အရသာ ၁၅၀ဝ၀ ကျော်ပါဝင်တယ်။
07:28
Here are some examples,
132
436202
1412
ဥပမာတစ်ချို့ ဖေါ်ပြပေးရရင်၊
07:30
some with very catchy but familiar names
like "Skittles" and "Fruit Loops,"
133
438440
4675
တစ်ချို့က မှတ်ရလွယ်ပြီး ရင်းနှီးဖွယ်
Skittles နဲ့ Fruit Loops အမည်ဖြစ်လျက်၊
07:35
and others with more exotic names
like "Dragon's Milk" and "Tiger's Blood"
134
443139
4446
တစ်ချို့အမည်တွေက ပိုပြီးထူးခြားပါတယ်
Dragon's milk တို့၊ Tiger's Blood တို့၊
07:39
and "Unicorn Puke."
135
447609
1498
Unicorn Puke တို့လိုပေါ့။
07:41
The e-liquid or the aerosol
can also contain metallic particles
136
449522
4488
အဲဒီ e-liquid ဒါမှမဟုတ် aerosol ထဲမှာ
ခရိုမီယံ၊ ကက်ဒ်မီယံ နဲ့ ခဲဓာတ်တို့လို
07:46
like chromium, cadmium and lead.
137
454034
2051
သတ္တုအမှုန်အစတွေလည်း ပါနိုင်ပါတယ်။
07:48
These are generated
from the heating coil in the devices
138
456521
3366
ဒါတွေကို ကိရိယာများထဲရှိ အပူပေးတဲ့
အကွင်းမှ ထုတ်လွှတ်ပေးခြင်း ဖြစ်ပြီး၊
07:51
and are also known to have
many toxic effects on vital organs.
139
459911
3534
ကျွန်မတို့ရဲ့ အရေးပါတဲ့ ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်း
တွေကို အဆိပ်ဖြစ်စေကြောင်း သိရတယ်။
07:55
So no, let me make this very clear:
140
463973
2616
ဆိုတော့ ကျွန်မ ရှင်းသွားအောင်
ထောက်ပြလိုတာက-
07:58
what is produced is definitely
not water vapor.
141
466613
3053
အဲဒီကနေ ထုတ်လွှတ်ပေးလိုက်တဲ့ဟာက
ရေငွေ့လုံး ဝမဟုတ်တာ သေချာပါတယ်။
08:04
Exposure of the teen brain to nicotine
through e-cigarettes
142
472009
3418
e-cigarettes မှတဆင့် ကလေးတွေရဲ့ ဦးနှောက်ထဲ
နီကိုတင်း ဝင်ရောက်လာမှုဟာ
08:07
is also very concerning.
143
475451
1438
အင်မတန်မှ စိုးရိမ်စရာကောင်းပါတယ်
ကလေးတွေရဲ့ ဦးနှောက်ဟာ နီကိုတင်းပမာဏ
နည်းနည်းကြောင့်ကိုပင် အရမ်းထိခိုက်လွယ်ပြီး
08:09
The teen brain is very sensitive
to even low levels of nicotine
144
477833
3138
08:12
and gets very easily addicted.
145
480995
1703
ဆေးစွဲမိဖို့လည်း အရမ်းကိုလွယ်ပါတယ်။
08:15
In fact, we have known for a long time
146
483174
2717
တကယ်တော့ ကျွန်မတို့ အရင်ကတည်းက
သိထားရသလို
08:17
that 90 percent of smokers start smoking
cigarettes prior to the age of 18.
147
485915
4722
ဆေးလိပ်သောက်သူရဲ့ ၉၀% က စီးကရက်ကို
အသက် ၁၈ နှစ် မတိုင်မီက စခဲ့ကြတာပါ။
08:23
Those who start early are more addicted
and have a harder time quitting smoking.
148
491256
4291
စောပြီး စသောက်လာသူဟာ ပိုစွဲမိပြီး
ဖြတ်ဖို့လည်း ပိုပြီးခက်ခဲတတ်ပါတယ်။
08:28
In other words, and to quote
a past FDA commissioner,
149
496269
4005
တစ်နည်းအားဖြင့်၊ FDA
ကော်မရှင်နာ ဟောင်းကို ကိုးကားရပါက-
08:32
"Nicotine addiction ...
is a pediatric disease."
150
500298
2868
‘‘နီကိုတင်းစွဲမှုဟာ ကလေးများဆိုင်ရာ
ရောဂါ တစ်ခုပါ။’’
e-cigarette တွေကို သုံးခြင်းဖြင့် ဆယ်ကျော်
သက်တွေဟာ နီကိုတင်းကို များစွာရနိုင်ကြတယ်။
08:36
E-cigarettes can expose teens
to a lot of nicotine.
151
504435
3096
အဲဒီကိရိယာ အများအပြားတွင်
ပါဝင်တဲ့ နီကိုတင်း ပမာဏဟာဖြင့်
08:40
Many of these devices contain
the amount of nicotine
152
508043
2471
08:42
that is in a full pack of cigarettes.
153
510538
1845
စီးကရက်ထုပ် အပြည့်နဲ့ အတူတူပါပဲ။
နောက်ဆုံးထုတ် pod ကိရိယာများကျတော့
နီကိုတင်းဆား ဆိုတာ ပါဝင်ရာ၊
08:45
The more recent pod devices
contain a nicotine salt,
154
513165
3729
08:48
which has a smoother taste
and is much easier to use
155
516918
2955
ပိုချောမွေ့တဲ့ အရသာရှိပြီး
သုံးရလည်းလွယ်လို့
08:51
and can produce rapid increases
in brain nicotine levels.
156
519897
3277
ဦးနှောက်ထဲရှိ နီကိုတင်းပမာဏကို
လျင်မြန်စွာ မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါတယ်။
e-cigarette မှန်မှန်သုံးကြတဲ့ ကလေး
တွေက ဆာလောင်မှုလက္ခဏာကို ပြတတ်ကြပြီး
08:56
Teens who use e-cigarettes regularly
report symptoms of craving --
157
524487
3807
သူတို့ရဲ့ e-cigarette မသေုံးရရင်မသုံးရရင်
စိုးရိမ်မှုတွေ ခံစားကြရပါတယ်။
09:00
feeling anxious when they don't
have their e-cigarettes.
158
528318
2802
09:03
All these are hallmarks
of a behavioral addiction.
159
531144
2685
ဒါတွေအားလုံးက ဆေးစွဲမှုရဲ့
ထင်ရှားတဲ့ လက္ခဏာတွေပါပဲ။
09:07
E-cigarettes are not only addictive
160
535087
4848
e-cigarette တွေဟာ စွဲတတ်ရုံတင် မကသေးဘဲ၊
09:11
but they also affect
many other organs in the body.
161
539959
2968
ခန္ဓာကိုယ်ထဲက တခြားအစိတ်အပိုင်းတွေကိုလည်း
ဆိုးကျိုးဖြစ်စေပါတယ်။
09:15
So nicotine, which is
in e-cigarettes, for example,
162
543340
2492
ဒါကြောင့်၊ ဥပမာ၊ e-cigarette ထဲမှာပါတဲ့
နီကိုတင်းဟာ
အာရုံခံစနစ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ကျွန်မတို့
ခန္ဓာကိုယ်ထဲက အစိတ်အပိုင်းအားလုံး
09:17
binds to a receptor called
the nicotinic acetylcholine receptor,
163
545856
4053
09:21
which plays a key role in the functioning
of almost all organ systems
164
549933
3823
ပုံမှန်လည်ပတ်နိုင်ဖို့အတွက် အရေးပါတဲ့
nicotinic acetylcholine အာရုံခံစနစ်နဲ့
ချိတ်ဆက်မိနေပြီးတော့
09:25
in the human body.
165
553780
1283
09:27
And chronic exposure to nicotine
changes the functioning of these systems.
166
555415
4132
နီကိုတင်းကို ရေရှည် သုံးစွဲခြင်းင ဒီစနစ်
တွေရဲ့ လည်ပတ်ပုံကို ပြောင်းလဲသွားစေပါတယ်။
09:32
So as an example,
167
560016
1748
ဥပမာ အနေနဲ့ ပြောမယ်ဆိုရင်၊
09:33
chronic exposure to nicotine decreases
the flexibility of the blood vessels
168
561788
3865
နီကိုတင်းကို နှစ်ရှည်သုံးစွဲရင် သွေးကြော
ပြွန်တွေရဲ့ ပျော့ပြောင်းမှုကို နည်းစေလို့
09:37
and changes how the heart responds
to acute challenges like stress.
169
565677
4306
စိတ်ဖိစီးမှုလို ပြင်းထန်တဲ့ စိန်ခေါ်မှုအား
နှလုံးမှ တုံ့ပြန်ပုံကို ပြောင်းလဲစေပါတယ်။
09:43
The teen brain is not only sensitive
to the addictive effects of nicotine
170
571221
3717
ကလေးတွေရဲ့ ဦးနှောက်က နီကိုတင်းကို
စွဲလမ်းမှုရဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကိုသာမက
အဆိပ်ဖြစ်စေတဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေကိုပါ
ခံနိုင်ရည် မရှိကြပါဘူး။
09:46
but also to its toxic effects.
171
574962
2143
09:49
In adolescent animals, nicotine
is a very well-established neurotoxin,
172
577605
4602
အရွယ်ဝင်စ တိရိစ္ဆာန်လေးတွေမှာ နီကိုတင်းက
အာရုံကြောစနစ်အတွက် အဆိပ်ဖြစ်ပါတယ်၊
09:54
and it decreases learning,
memory and attention processes
173
582231
3240
ပြီးတော့ သင်ယူမှု၊ မှတ်ဉာဏ်၊ အာရုံ
စူးစိုက်မှုတို့ကို နှေးကွေးစေပြီး
09:57
and increases hyperactivity symptoms.
174
585495
2432
ပုံမှန်ထက် တက်ကြွလှုပ်ရှားမှု
လက္ခဏာတွေ တိုးလာစေတတ်တယ်။
09:59
Teens who use tobacco products
are more likely to use
175
587951
2901
ဆေးရွက်ကြီးသုံးတတ်တဲ့ လူငယ်တွေက
ဆေးခြောက်နဲ့ အရက်ကိုလည်း သုံးစွဲ
ဖို့ အလားအလာ ပိုများပြီး
10:02
marijuana and alcohol
176
590876
1520
10:04
and also develop depression and anxiety
as a teen or as an adult.
177
592420
4759
လူကြီး၊ လူငယ်မဆို စိုးရိမ်စိတ်များနဲ့
စိတ်ကျရောဂါ ဖြစ်စေပါတယ်။
10:10
So nicotine addiction through e-cigarettes
could be leading them down the path
178
598648
4264
ဒါကြောင့် e-cigarette သောက်ပြီး နီကိုတင်း
စွဲလမ်းနေပြီဆိုရင် တခြားစွဲလမ်းမှုတွေအတွက်
လမ်းဖွင့်ပြီး တခြားစိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာ
တွေလည်း ကြုံရနိုင်ပါတယ်။
10:14
of other addictions
and other mental health problems.
179
602936
3480
နီကိုတင်းဟာ ကြီးကောင်ဝင်စ တိရိစ္ဆာန်တွေရဲ့
မျိုးရိုးဗီဇကိုပါ ပြောင်းလဲလာစေနိုင်ပါတယ်။
10:19
Now, in adolescent animals, nicotine
also produces epigenetic changes,
180
607210
4401
ဒါမှမဟုတ် မျိုးရိုးဗီဇလိုက်ခြင်းကို
ပြောင်းလဲသွားစေပါတယ်။
10:23
or heritable changes in gene expression,
181
611635
2408
10:26
for example, in the genes
involved in asthma.
182
614067
2600
ဥပမာ မျိုးရိုးလိုက် ပန်းနာရောဂါမျိုးပေါ့။
10:29
So teens who use nicotine may not only
be harming themselves
183
617385
3626
ဒါကြောင့် နီကိုတင်းသုံးစွဲတဲ့ လူငယ်ဟာ
ကိုယ့်ကိုကိုယ် ထိခိုက်စေရုံတင်မကပဲ
10:33
but they could be harming
their future generations.
184
621035
2765
သူတို့ရဲ့ အနာဂါတ်မျိုးဆက်တွေကိုပါ
အန္တရာယ်ပြုရာ ရောက်ပါတယ်။
10:37
You know, the very existence
of e-cigarettes
185
625141
2606
e-cigarette တွေရှိနေခြင်း ကိုယ်၌က
10:39
could have led to an entire generation
of nicotine-addicted youth.
186
627771
3950
မျိုးဆက် တစ်ခုလုံးကို နီကိုတင်းစွဲနေတဲ့
လူငယ်တွေ ဖြစ်သွားစေနိုင်ပါတယ်။
10:44
Easy access to these devices
could have led to more experimentation
187
632861
3394
ဒီကိရိယာတွေကို လွယ်လွယ်နဲ့ ရနိုင်ခြင်းက
ဆေးခြောက်နဲ့
10:48
with marijuana and many other
vaporizable substances by youth.
188
636279
3854
တခြား ရှူသွင်းတဲ့ ဆေးပစ္စည်းတွေကို ပိုမို
သုံးစွဲစေရေးဆီ ဦးတည်စေနိုင်ပါတယ်။
10:53
While there is no doubt that providing
smokers with a cleaner form of nicotine
189
641308
4609
ဆေးလိပ်စွဲနေသူတို့အတွက် ဆေးလိပ်အစား
ပိုသန့်တဲ့ နီကိုတင်းပုံစံကို စီမံပေးခြင်းက
10:57
is and should continue
to be a critical goal,
190
645941
3400
ဆက်လုပ်သွားသင့်တဲ့ အရေးကြီးတဲ့
ပန်းတိုင်ဖြစ်သင့်ပေမဲ့၊
11:01
we still do not know if these devices
help smokers quit smoking,
191
649365
3861
ဒီကိရိယာတွေက ဆေးလိပ်စွဲသူကို ဆေးလိပ်
ဖြတ်ရာတွင် ကူပေးသလား ကျွန်မတို့မသိပါဘူး။
11:05
and we know very little about
the long-term effects of these devices.
192
653250
3709
ဒီကိရိယာတွေရဲ့ ရေရှည်အကျိုးဆက်တွေကို
ကျွန်မတို့ သိထားတာ နည်းလှပါတယ်။
11:10
What we do know is that youth --
lots of youth -- are using these devices.
193
658190
4942
ကျွန်မတို့ သိထားတာက လူငယ်အတော်များများက
ဒီကိရိယာတွေကို သုံးနေကြခြင်းပါပဲ။
11:15
In fact, the FDA commissioner
recently used the term "epidemic"
194
663489
4004
တကယ်တော့ FDA ကော်မရှင်နာက လတ်တလောမှာ
e-cigarette ကို US တွင် သုံးနေကြပုံကို
11:19
to describe e-cigarette use in the US.
195
667517
2417
‘‘ကပ်ရောဂါကြီး’’ ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို
သုံးနှုန်း ဖေါ်ပြသွားခဲ့ပါတယ်။
11:23
While trying to solve one huge
public health problem, cigarette smoking,
196
671280
4247
ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းလို ဧရာမ ပြည်သူ့
ကျန်းမာရေး ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနေရင်း
ကျွန်မတို့ဟာ နောက်ထပ် ကြီးမားလှတဲ့ ပြဿနာ
တစ်ခုကို ဖန်တီးနေတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
11:27
we may have created another colossal one.
197
675551
2169
11:30
Our lack of vigilance in the earlier years
around cigarette smoking
198
678759
3600
လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်တွေမှာ ကျွန်မတို့က စီးကရက်
သောက်မှုကို လျစ်လျူရှူခဲ့ကြလို့
11:34
led to a cigarette epidemic and many,
many cigarette-related diseases.
199
682383
3948
စီးကရက်ကပ်ဘေးကို ဖြစ်လာစေခဲ့ပြီး စီးကရက်
ဆိုင်ရာ ရောဂါများစွာကို ဖြစ်လာစေခဲ့ပါတယ်။
11:38
We do not want to repeat
the same mistakes with e-cigarettes.
200
686764
3216
ကျွန်မတို့ e-cigarette ကိစ္စွမှာလည်း
အလားတူအမှားမျိုးကို ထပ်မလုပ်မိလိုပါဘူး။
11:43
So now is the time for action,
201
691092
3360
ဒီတော့ အရေးယူ ဆောင်ရွက်ဖို့ အချိန်
ရောက်လာပါပြီ၊
11:46
for regulations that address the appeal
and access of these devices to youth.
202
694476
4726
အဲဒီကိရိယာများကို လူငယ်တွေ သုံးနေကြပုံကို
ထိန်းချူပ်ရန် စည်းကမ်းချက်တွေ ချမှတ်ရမယ်။
11:52
Do smokers really need 15,000
kid-friendly flavors to quit smoking?
203
700405
5481
ဆေးလိပ်စွဲသူတွေ ဆေးလိပ်ဖြတ်ရန် ကလေးတွေ
အကြိုက် အနံ့ပေါင်း ၁၅၀ဝ၀ ကို လိုအပ်ကြလား။
11:58
Do they need so many different
kinds of devices?
204
706736
2934
သူတို့ဟာ ဒီလိုများပြားတဲ့ ကိရိယာတွေကို
လိုအပ်ကြပါသလား။
12:02
Is it a good idea to have devices
which are so easy to hide
205
710458
3791
သုံးဖို့လွယ်ပြီး ဝှက်ထားဖို့ပါ
သိပ်ကိုလွယ်ကူတဲ့ အဲဒီလို
12:06
and so easy to use?
206
714273
1700
ရှိနေကြခြင်းဟာ ကောင်းပါသလား။
12:09
We recently heard that the FDA plans
to introduce stricter regulations
207
717292
4610
e-liquid ပါတဲ့ ဒီလို ကိရိယာတွေကို
ကုန်စုံဆိုင်များနဲ့ ဓာတ်ဆီဆိုင်များမှာ
12:13
on sales of these devices
that contain e-liquid flavors
208
721926
3925
ရောင်းချမှုဆိုင်ရာ ပိုတင်းကျပ်တဲ့
စည်းမျဉ်းတွေ ထုတ်ပြန်ဖို့ ရှိနေကြောင်း
12:17
in retail locations like convenience
stores and gas stations,
209
725875
3545
ပြီးတော့ ဒီလိုကိရိယာများကို
လူငယ်များအား အင်တာနက်မှ ရောင်းချမှုကို
12:21
and also introduce stricter regulations
210
729444
1926
ပိုပြီး တင်းကျပ်စွာ ထိန်းချုပ်သွားဖို့
12:23
on sales of devices
to minors over the internet.
211
731394
2691
FDA မှ အရေးယူမယ့် စီမံချက်တွေ
ရှိနေကြောင်း ကျွန်မတို့ သိရပါတယ်။
12:26
Is this going to be sufficient to change
this rapid increase in youth uptake?
212
734951
4465
အဲဒါက လူငယ်တွေကြား ဒီလျင်မြန်တဲ့ ပြောင်း
လဲမှုကို ထိန်းချုပ်ဖို့ လုံလောက်ပါ့မလား။
ဒီလိုအရေးကြီးတဲ့မေးခွန်းတွေကို ကျွန်မတို့
မေးပြီး အဖြေရှာဖို့လိုပါတယ်။
12:32
We need to ask and answer
such critical questions.
213
740411
2932
12:36
Now is also the time for a serious
public education campaign.
214
744684
3714
ပြီးတော့ အများပြည်သူကို ပညာပေးရေး
လှုံ့ဆော်မှုကို ဆင်နွဲရမယ့် အချိန်ပါ။
12:40
Teens and their parents need to know
215
748946
2317
မိဘတွေနဲ့ ကလေးတွေသိဖို့ လိုတာက
12:43
that while e-cigarettes may contain
less toxins than cigarettes,
216
751287
3689
e-cigarette တွေဟာ စီးကရက်တွေထက်
အဆိပ်ပါဝင်မှု နည်းတယ်ဆိုပေမဲ့
12:47
they're certainly not benign.
217
755000
1763
ဒီဟာတွေက ဘေးမကင်းတာ သေချာတယ်။
ဒီကိရိယာတွေက ထုတ်လွှတ်ပေးကြတဲ့ ဓာတုပစ္စည်း
တွေ သူတို့ခန္ဓာကိုယ်ထဲသို့ ရောက်သွားခြင်းက
12:49
Exposure of their bodies to the chemicals
produced by these devices
218
757773
3611
သူတို့ဟာ သူတို့ လိုချင်ကြမှာမဟုတ်တဲ့
ပုံစံမျိုးဖြင့် ပြောင်းလဲလာစေပြီး
12:53
could be changing them in ways
they may not like
219
761408
2744
12:56
and setting them up for future
unknown toxicities and health problems.
220
764176
3647
မသိရသေးတဲ့ အနာဂတ် အဆိပ်သင့်မှုနဲ့ ကျန်းမာ
ရေး ပြဿနာတွေကို ရင်ဆိုင်ရနိုင်ပါတယ်။
ကျွန်မ စောစောပိုင်းတွင်
13:01
You know, when I said earlier
221
769526
1396
13:02
that e-cigarettes were a perfect fit
for the smartphone generation,
222
770946
3180
e-cigarette တွေက စမတ်ဖုန်းကြိုက်တဲ့
မျိုးဆက်တွေ အကြိုက်တွေ့မယ်လို့
13:06
I was not kidding.
223
774150
1150
ကျွန်မ ပြောကြားခဲ့တာ နောက်နေတာမဟုတ်ပါဘူး
13:07
We live in a technology-crazed world,
224
775911
2891
ကျွန်မတို့က နည်းပညာခေတ်ကြီးမှာ
နေထိုင်နေကြတာလေ၊
13:10
where the latest device
and technology gets a lot of attention
225
778826
4124
နောက်ဆုံးပေါ်နည်းပညာတွေ၊ ပစ္စည်းတွေကို
လူတွေ သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားကြတယ်လေ၊
13:14
just because it is technology
and because it is the latest thing.
226
782974
3557
နောက်ဆုံးပေါ်ပစ္စည်းမို့လို့၊
နည်းပညာပစ္စည်းမို့လို့ပါ။
ကျွန်မတို့ သက်တမ်း တစ်လျှောက်မှာ
လာမယ့် နှစ်များအတွင်းမှာ
13:19
More and more over the next few years
and for the rest of our lives,
227
787414
3650
ကျွန်မတို့ဟာ ဈေးကွက်ထဲ ဝင်လာကြမယ့်
နည်းပညာသစ်တွေကို တွေ့မြင်ကြရဦးမှာပါ၊
13:23
we are going to see technologies
coming into the marketplace
228
791088
3034
အဲဒါတွေက အစပိုင်းတွင် ကျန်းမာရေး
အတွက် ပြဿနာရယ်လို့ ထင်ချင်မှ ထင်ရပါမယ်၊
13:26
that may not raise
any health flags at first,
229
794146
2576
13:28
simply because they don't look unhealthy
230
796746
2560
အဲဒီကိရိယာတွေရဲ့ ပုံပန်းက
ကျန်းမာရေးကို အန္တရာယ်ပြုနိုင်မယ်
13:31
or they're not a medical device.
231
799330
1945
ဒါမှမဟုတ် အဲဒါတွေဟာ ဆေးကုသရေး
ကိရိယာတွေ မဟုတ်ဘူးလို့ ထင်ရလို့ပါ။
13:33
For example, we could see devices
232
801938
1971
ဥပမာ၊ ဒီကိရိယာတွေက
13:35
that may make it easier
to go longer without sleep
233
803933
3375
မအိပ်ပဲ အချိန်အကြာကြီး နေနိုင်တာကို
13:39
or help us lose weight --
234
807332
1287
ဒါမှမဟုတ် ဝိတ်ကျစေနိုင်ပါတယ် --
13:40
a personal goal of mine --
235
808643
1551
ကျွန်မရဲ့ စိတ်ကြိုက် ပန်းတိုင်တွေပေါ့ --
13:42
or achieve any number of other goals
236
810218
2266
ဒါမှမဟုတ် စားသုံးသူအနေနဲ့ ကျွန်မတို့
အရမ်းလိုချင်ကြတဲ့
13:44
that we as consumers
are very, very interested in.
237
812508
3186
အခြား ရည်ရွယ်ချက်တွေကို
ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်တယ်လေ။
13:48
But many of these devices may come
with unacceptable risks to our own health.
238
816832
5207
ဒီကိရိယာအများစုတွင် ကျန်းမာရေးအတွက်
လက်ခံမရနိုင်တဲ့ ဆိုးကျိုးတွေပါလာနိုင်တယ်။
13:54
So if we want to protect our health
and the health of our children,
239
822904
3875
ဒါကြောင့် ကလေးတွေနဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့
ကျန်းမာရေးကို ကာကွယ်ချင်တယ်ဆိုရင်၊
13:58
perhaps we should get out of the habit
240
826803
2146
ကျွန်မတို့ဟာ ဒီလိုနည်းပညာသစ်တွေကို
အလိုအလျောက်
14:00
of automatically celebrating
such new technology
241
828973
3543
ဝမ်းပန်းတသာ လက်ခံတတ်တဲ့အကျင့်ကို
ပြင်ပေးလျက်
14:04
and get into the habit of looking
at them with a critical eye,
242
832540
4200
အဲဒီကိရိယာတွေကို ဝေဖန်ဆန်းစစ်တဲ့
အမြင်မျိုးဖြင့် ကြည့်ရှုရန် လိုအပ်ပြီး
14:08
perhaps even through a medical lens.
243
836764
1830
ကျန်းမာရေး ရှုထောင့်မှ
ကြည့်ရှုရန် လိုအပ်ပါမယ်။
သင်တို့ အားလုံး သိထားရမယ့် အချက်ကပါလဲ။
14:11
Because, you know something?
244
839331
1682
14:13
Our health, the health of our children
and our future generations
245
841037
4401
ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေး၊ ကလေးတွေနဲ့
နောင်မျိုးဆက်သစ်တွေရဲ့ ကျန်းမာရေးဟာ
သိပ်ကို တန်ဖိုးကြီးမားလွန်းလို့
ဆေးလိပ်ငွေ့ထဲမှာပဲ ဖြစ်စေ --
14:17
is far too valuable
to let it go up in smoke --
246
845462
4012
aerosol ထဲမှာပဲဖြစ်စေ၊
လွင့်စင်သွားမှာကို ခွင့်ပြု မရနိုင်ပါဘူး။
14:21
or even in aerosol.
247
849498
1531
14:23
Thank you.
248
851363
1150
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
14:24
(Applause)
249
852537
2630
(လက်ခုပ်တီးသံ)
Translated by Seng Hkawng
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Suchitra Krishnan-Sarin - Biobehavioral scientist
Suchitra Krishnan-Sarin is focused on developing a bio-behavioral understanding of substance use behaviors in adult and adolescent substance users.

Why you should listen

In the area of adolescent tobacco use, Suchitra Krishnan-Sarin has conducted qualitative research including focus groups and surveys to understand patterns and perceptions of use of tobacco products; clinical trials to develop and test the use of novel behavioral and pharmacological cessation and prevention interventions; and experimental evaluations of behavioral and neural predictors of use and cessation behaviors. Because of her expertise in youth tobacco use behaviors, she has contributed to the Surgeon General's report on Preventing Tobacco Use among Young People and also serves as a member of the FDA's Tobacco Product Scientific Advisory Committee. Krishnan-Sarin is a professor of psychiatry at the Yale University School of Medicine and the Co-PI on the Yale Tobacco Centers of Regulatory Science.

More profile about the speaker
Suchitra Krishnan-Sarin | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee