TED2017
Prumsodun Ok: The magic of Khmer classical dance
ឱក ព្រហ្មសុដន្ត្រ: ភាពអស្ចារ្យនៃរបាំបុរាណខ្មែរ
Filmed:
Readability: 4.1
1,616,145 views
អស់រយះពេលជាង១០០០ឆ្នាំមកហើយដែលអ្នករបាំខ្មែរត្រូវបានចាត់ទុកជាស្ពានចម្លងរវាងឋានសួគ៌និងឋានមនុស្សុ។ នៅក្នុងការសម្ដែងរាំ និងនិយាយ សិល្បករ ឱក ព្រហ្មសុដន្ត្រៈ ដែលជាស្ថាបនិកនៃក្រុមរបាំដែលជាបុរសទាំងអស់ និងភេទទី៣ ដំបូងបង្អស់របស់ប្រទេសកម្ពុជា បានបង្ហាញយ៉ាងលំអិតអំពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបាំបុរាណខ្មែរនិងការរស់ឡើងវិញរបស់របាំបុរាណខ្មែរ ហើយក៏បានបង្ហាញនូវតួនាទីបុរាណ និងចំណាស់នៃសិល្បករជាសារអសប់រំមួយផងដែរ។
Prumsodun Ok - Interdisciplinary artist
TED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance. Full bio
TED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
"Robam kbach boran,"
0
760
1776
របាំក្បាច់បុរាណ
00:14
or the art of Khmer classical dance,
1
2560
1776
ឬសិល្បៈនៃរបាំខ្មែរបុរាណ
00:16
is more than 1,000 years old.
2
4360
1800
មានអាយុកាលជាង១០០០ឆ្នាំមកហើយ។
00:19
It was developed as a prayer in movement
3
7000
2576
របាំនេះបង្កើតឡើងជារបាំសម្ដែងដើម្បីបន់ស្រន់
00:21
for rain and fertility,
4
9600
2176
សម្រាប់សុំទឹកភ្លៀង និងជីជាតិ
00:23
and a prosperity that this meant
for an agricultural society.
for an agricultural society.
5
11800
3400
ព្រមទាំងភាពរុងរឿង ចំពោះវិស័យកសិកម្ម។
00:29
Dancers who were both men and women
6
17000
2736
អ្នករបាំទាំងប្រុសទាំងស្រី
បានបូជាថ្វាយដល់ប្រាង្គប្រាសាទ
00:31
were offered to temples
7
19760
1256
ដែលជាកន្លែងពួកគេជឿថាជាស្ពានរវាង
ឋានសួគ៌ និងឋានមនុស្សលោក។
ឋានសួគ៌ និងឋានមនុស្សលោក។
00:33
where they served as living bridges
between heaven and earth.
between heaven and earth.
8
21040
3080
រាងកាយរាំរបស់ពួកគេពាំនាំយក
ពាក្យបន់ស្រន់របស់មនុស្សទៅកាន់ទេវតា
ពាក្យបន់ស្រន់របស់មនុស្សទៅកាន់ទេវតា
00:36
Their dancing bodies carried the prayers
of the people up to the gods,
of the people up to the gods,
9
24800
4936
និងការប្រទាន់ពរពីទេវតា
បានបញ្ជូនមកតាមពួកគេ
បានបញ្ជូនមកតាមពួកគេ
00:41
and the will of the deities
was delivered back through them
was delivered back through them
10
29760
3376
00:45
to the people and the land.
11
33160
1520
មកកាន់ប្រជារាស្រ្ត និងដែនដីរបស់ពួកគេ។
ក្បាច់ពត់រាំនៅក្នុងរបាំខ្មែរ
មានច្រើនបែបណាស់។
មានច្រើនបែបណាស់។
00:49
There are a lot of curves in Khmer dance.
12
37720
2800
ខ្នងយើងត្រូវពើងឡើងលើ
00:53
Our backs are arched,
13
41440
1520
00:55
our knees are bent,
14
43760
1896
ជង្គង់យើងត្រូវបត់ចុះ
00:57
our toes are curled,
15
45680
2016
ម្រាមជើងយើងពត់ង
កែងដៃយើងលាត្រង់
00:59
our elbows are hyperflexed
16
47720
2336
និងម្រាមដៃយើងពត់មកក្រោយ។
01:02
and our fingers are curved backwards.
17
50080
2440
ក្បាច់ពត់រាំទាំងនេះបង្កើត
ជាចលនាបត់បែនដូចពស់វែក
ជាចលនាបត់បែនដូចពស់វែក
01:05
All of these curves
create a serpentine impression,
create a serpentine impression,
18
53600
3656
ហើយមានសារៈសំខាន់ណាស់
ព្រោះមុនកំណើតសាសនាធំៗ
ព្រោះមុនកំណើតសាសនាធំៗ
01:09
and this is important because before
the introduction of major religions,
the introduction of major religions,
19
57280
4776
ប្រជាជនខ្មែរ និងមនុស្សនៅលើពិភពលោក
មានជំនឿលើវិញ្ញាណ។
មានជំនឿលើវិញ្ញាណ។
01:14
Khmers, and people all over the world
practiced animism.
practiced animism.
20
62080
5760
01:21
Serpents were especially important
in this belief system
in this belief system
21
69120
2896
ពស់វែក គឺជាតួអង្គសំខាន់
ជាពិសេសនៅក្នុងជំនឿនេះ
ជាពិសេសនៅក្នុងជំនឿនេះ
01:24
because in their fluid,
curvilinear movement,
curvilinear movement,
22
72040
4376
ដោយសារតែខ្លួនវាមានចលនាបត់បែន
(វង្ករេខា)
(វង្ករេខា)
វាធ្វើចលនាទោរទន់តាមលំហូរនៃទឹក។
01:28
they mimicked the flow of water.
23
76440
1640
ដូច្នេះដើម្បីធ្វើឲ្យមានភាពទោរទន់
ដូចជាពស់ក្នុងខ្លួនអ្នករាំ
ដូចជាពស់ក្នុងខ្លួនអ្នករាំ
01:31
So to invoke the serpent
in your dancing body then
in your dancing body then
24
79520
3536
គឺត្រូវស្រមៃដល់រូបភាពទន្លេ
ដែលហូរកាត់ផែនដី
ដែលហូរកាត់ផែនដី
01:35
was to conjure the image
of rivers cutting across the earth:
of rivers cutting across the earth:
25
83080
3760
ដែលធ្វើឲ្យមានលំហូរ
នៃទឹកផ្ដល់ជីវិត។
នៃទឹកផ្ដល់ជីវិត។
01:39
inspire the flow of life-giving waters.
26
87680
2960
ដូចអ្វីដែលអ្នកបានឃើញពេលនោះ
01:45
As you can see then,
27
93440
1296
01:46
Khmer classical dance
is a transformation of nature,
is a transformation of nature,
28
94760
3416
របាំខ្មែរបុរាណ គឺជាការវិវត្តន៏របស់ធម្មជាតិ
ទាំងរបស់ដែលមានរូបរាងជុំវិញយើង
និងវិញ្ញាណដែលនៅខាងក្នុងខ្លួនរបស់យើង ។
និងវិញ្ញាណដែលនៅខាងក្នុងខ្លួនរបស់យើង ។
01:50
of both the physical world around us
and of our own internal universe.
and of our own internal universe.
29
98200
4120
យើងមានកាយវិការដៃ៤សំខាន់ៗ
ដែលយើងប្រើ។
ដែលយើងប្រើ។
01:55
We have four primary
hand gestures that we use.
hand gestures that we use.
30
103280
2976
តើយើងអាចធ្វើតាមទាំងអស់គ្នាបានទេ?
01:58
Can we do them together?
31
106280
1200
បាន? ល្អ
02:00
Yeah? OK.
32
108640
1360
02:04
This is a tree.
33
112080
1880
នេះគឺជាដើមឈើ។
ដើមឈើនេះនឹងដុះឡើង
02:07
That tree will grow,
34
115680
1520
ហើយវានឹងមានស្លឹកជាច្រើន
02:10
and then it will have leaves.
35
118480
3040
បន្ទាប់ពីមានស្លឹកហើយ
02:14
After it has leaves,
36
122600
1536
02:16
it'll have flowers,
37
124160
2720
វានឹងចេញជាផ្កា
បន្ទាប់ពីចេញផ្កា
02:19
and after it has flowers,
38
127960
2296
វានឹងបង្កើតជាផ្លែ។
02:22
it'll have fruit.
39
130280
1720
ផ្លែនោះនឹងទុំជ្រុះ
02:24
That fruit will drop
40
132880
2336
ហើយដើមឈើថ្មីនឹងដុះឡើង។
02:27
and a new tree will grow.
41
135240
2016
នៅក្នុងកាយវិការដៃទាំង៤នោះ
02:29
And in those four gestures
42
137280
2056
តំណាងឲ្យដំណើរវិវត្ដន៍នៃជីវិត ។
02:31
is the cycle of life.
43
139360
1600
កាយវិការដៃទាំង៤ នេះត្រូវបានប្រើ
02:40
These four gestures are then used
44
148920
2616
ដើម្បីបង្កើតភាសាថ្មីស្រឡះមួយសម្រាប់
អ្នករបាំក្នុងការបញ្ចេញពីអារម្មណ៍ពួកគេ។
អ្នករបាំក្នុងការបញ្ចេញពីអារម្មណ៍ពួកគេ។
02:43
to create a whole entire language
with which dancers express themselves.
with which dancers express themselves.
45
151560
4656
ឧទាហរណ៍
02:48
So for example,
46
156240
1296
ខ្ញុំអាចនិយាយថា
02:49
I can say,
47
157560
1336
"ខ្ញុំ"
02:50
"I."
48
158920
1200
"ខ្ញុំ"។
02:53
"I."
49
161000
1200
ក្នុងរបាំវាទៅជា...
02:54
In dance that would be ...
50
162680
1440
02:58
"I."
51
166720
1576
"ខ្ញុំ"
03:00
Or I can say ...
52
168320
1200
ឬខ្ញុំអាចនិយាយថា...
"នែ! លោក អញ្ជើញមកនេះ មកនេះ"។
03:03
"Hey you, come here, come here."
53
171440
2936
03:06
In dance ...
54
174400
1200
ក្នុងរបាំ ...
"មកនេះ"
03:11
"Come here,"
55
179440
1256
03:12
or, "Go, go."
56
180720
1896
ឬ,"ចេញទៅ ទៅ!"
(សម្លេងសើច)
03:14
(Laughter)
57
182640
1200
"ទៅ"។
03:18
"Go."
58
186880
1416
និងអ្វីគ្រប់យ៉ាងពី ...
03:20
And everything from ...
59
188320
1240
សេចក្ដីស្រលាញ់ ...
03:24
love ...
60
192280
1200
03:31
to sadness,
61
199280
1280
ទៅជាទុក្ខសោក
03:33
to --
62
201480
1216
ទៅ --
(ទម្លាក់ជើងខ្លាំង)
03:34
(Stomping)
63
202720
1016
03:35
anger
64
203760
1336
កំហឹង
03:37
can be expressed
through the dance as well.
through the dance as well.
65
205120
2240
ក៏អាចបង្ហាញចេញមកតាមរយៈរបាំបានដែរ។
គេមានសិល្បៈសិល្ប៍ជាក់លាក់មួយ
03:42
There's a certain magic
66
210160
1656
03:43
in the way that things are filtered,
transformed and put together
transformed and put together
67
211840
4136
ដែលគ្រប់របស់ដែលត្រូវបានច្រោះ
ផ្លាស់ប្ដូរ និងដាក់បញ្ចូលគ្នា
ផ្លាស់ប្ដូរ និងដាក់បញ្ចូលគ្នា
03:48
to create limitless possibilities in art.
68
216000
2640
ដើម្បីបង្កើតសមត្ថភាពដ៏អស្ចារ្យ
គ្មានដែនកំណត់ក្នុងសិល្ប:។
គ្មានដែនកំណត់ក្នុងសិល្ប:។
03:51
The Khmer word for art,
69
219600
1736
ពាក្យខ្មែរសសម្រាប់សិល្ប:គឺ
សិល្បៈ
03:53
silapak,
70
221360
1216
តាមការពិត ឫសគល់នៃពាក្យនេះគឺ
មានន័យថា"សិល្ប៍"។
មានន័យថា"សិល្ប៍"។
03:54
in fact, at its root, means "magic."
71
222600
2600
អ្នកសិល្បៈ --
03:58
The artist --
72
226320
1216
សិល្បករ
03:59
the silapakar,
73
227560
1496
ឬសិល្បការិនី កាលពីមុន
04:01
or the silapakarani, then,
74
229080
1416
04:02
is nothing short of a magician.
75
230520
2160
គឺពោរពេញដោយសិល្សសាសន៍
(អ្នកចេះសិល្ប៍)។
(អ្នកចេះសិល្ប៍)។
ខ្ញុំពិតជាមានមោទនភាពណាស់ក្នុងការនិយាយថា
04:06
I am very proud to say
76
234360
1936
ខ្ញុំជាខ្សែស្រឡាយដ៏វែងនៃអ្នកចេះសិល្ប៏សាសន៍
04:08
that I belong to a long line of magicians,
77
236320
3016
តាំងពីអ្នកគ្រូរបស់ខ្ញុំ គឺ
សូភីលីន ឈៀម សាភីរ៉ូ
សូភីលីន ឈៀម សាភីរ៉ូ
04:11
from my teacher, Sophiline Cheam Shapiro,
78
239360
2280
រហូតដល់គ្រូរបស់គាត់ទៀត
ដែលគាត់ជាអតីតតារាសម្ដែងនៅឯព្រះរាជវាំង
ដែលគាត់ជាអតីតតារាសម្ដែងនៅឯព្រះរាជវាំង
04:14
to her teachers who were stars
in the royal palace,
in the royal palace,
79
242480
3040
ទៅដល់អ្នករបាំបុរាណកាលពីសម័យអង្គរ
04:18
to the ancient dancers of Angkor
80
246360
2776
និងរហូតដល់អ្នកភូមិដំបូង
04:21
and to the primal villagers
81
249160
1536
04:22
from which the art form
originally took life.
originally took life.
82
250720
2560
ដែលជាដើមកំណើតនៃសិល្បៈ។
04:27
That said,
83
255480
1216
យ៉ាងណាមិញ
04:28
our cherished heritage was once
almost completely destroyed.
almost completely destroyed.
84
256720
3760
កេរ្ដ៍ដំណែលរបស់យើងជិតនឹងត្រូវបាន
បំផ្លាញទាំងស្រុង។
បំផ្លាញទាំងស្រុង។
04:36
If you are wearing glasses,
85
264760
1776
ប្រសិនបើមានអ្នកណាពាក់វ៉ែនតា
04:38
please stand up.
86
266560
1200
សូមមេត្តាក្រោកឈរឡើង។
04:44
If you speak more than one language,
87
272760
2376
ប្រសិនបើអ្នកចេះនិយាយ
លើសពីមួយភាសា
លើសពីមួយភាសា
04:47
please stand up.
88
275160
1200
សូមមេត្តាក្រោកឈរឡើង។
04:53
If you have light skin,
89
281320
1576
ប្រសិនបើអ្នកមានសម្បុរស
04:54
please stand up.
90
282920
1200
សូមមេត្តាក្រោកឈរឡើង។
05:03
Your glasses meant
that you could afford health care.
that you could afford health care.
91
291800
3240
វ៉ែនតារបស់អ្នកបញ្ជាក់ថា អ្នកអាចមាន
លទ្ធភាពបង់ថ្លៃសេវាពិនិត្យសុខភាព។
លទ្ធភាពបង់ថ្លៃសេវាពិនិត្យសុខភាព។
05:08
That second or third language you spoke
indicated your elite education.
indicated your elite education.
92
296960
4480
ភាសាទី២ ឬទី៣ដែលអ្នកអាចនិយាយបាន
បង្ហាញពីការសិក្សាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់អ្នក។
បង្ហាញពីការសិក្សាដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់របស់អ្នក។
05:15
Your light skin meant
you didn't have to work beneath the sun.
you didn't have to work beneath the sun.
93
303320
3400
សម្បុរសរបស់អ្នកមានន័យថា
អ្នកមិនចាំបាច់ធ្វើការក្រោមពន្លឺថ្ងែនោះឡើយ។
អ្នកមិនចាំបាច់ធ្វើការក្រោមពន្លឺថ្ងែនោះឡើយ។
05:20
Under the Khmer Rouge,
94
308040
1536
នៅក្រោមរបបខ្មែរក្រហម
ដែលបានកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជា
ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩
ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩
05:21
who took over Cambodia from 1975 to 1979,
95
309600
4336
05:25
we would all be dead now,
96
313960
2176
បើគិតទៅ
ពួកយើងអាចនឹងស្លាប់បាត់ទៅហើយ
ពួកយើងអាចនឹងស្លាប់បាត់ទៅហើយ
05:28
targeted because of our assumed privilege.
97
316160
2880
ព្រោះយើងជាមុខសញ្ញារបស់គេ
ដោយសារតែអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់យើង។
ដោយសារតែអភ័យឯកសិទ្ធិរបស់យើង។
05:37
You see,
98
325160
1216
ដូចដែលឃើញហើយ
05:38
the Khmer Rouge looked to Cambodia,
99
326400
2136
ពួកខ្មែរក្រហមមើលមកប្រទេសកម្ពុជា
05:40
and they saw centuries
of rigid inequality.
of rigid inequality.
100
328560
3616
ហើយពួកគេបានមើលឃើញភាពមិនស្មើគ្នា
កើតមានជាច្រើនសតវត្ស។
កើតមានជាច្រើនសតវត្ស។
05:44
The king and the few elites around him
101
332200
2176
ស្តេច និងពួកឥស្សរជននៅជុំវិញគាត់
05:46
had all the pleasures
and comforts of the world
and comforts of the world
102
334400
2856
មានភាពសប្បាយរីករាយ
និងការសោយសុខក្នុងជីវិតរបស់ពួកគេ
និងការសោយសុខក្នុងជីវិតរបស់ពួកគេ
05:49
while the mass majority
suffered from backbreaking labor
suffered from backbreaking labor
103
337280
3216
ខណៈពេលដែលប្រជាជនជាច្រើន
ទទួលរងទុក្ខពីការធ្វើពលកម្មឥតឈប់ឈរ
ទទួលរងទុក្ខពីការធ្វើពលកម្មឥតឈប់ឈរ
05:52
and harsh poverty.
104
340520
1240
និងភាពក្រីក្រ ទុរភឹក្សអត់ឃ្លាន។
05:54
You don't need a history book
to see that this is true.
to see that this is true.
105
342720
2640
អ្នកមិនចាំបាច់អានសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្ត
ដើម្បីយល់ដឹងពីការពិតនោះទេ។
ដើម្បីយល់ដឹងពីការពិតនោះទេ។
05:58
The Khmer word for "I,"
106
346120
2216
ពាក្យខ្មែរសម្រាប់ "I"
សម្រាប់ "me"
06:00
for "me,"
107
348360
1200
06:02
is khnhom.
108
350480
1360
គឺខ្ញុំ។
06:05
This very same word can also mean "slave"
109
353240
3696
ហើយពាក្យនេះក៏អាចមានន័យថា
"ទាសករ" បានដែរ
"ទាសករ" បានដែរ
06:08
and dancers were in fact known
as knhom preah robam,
as knhom preah robam,
110
356960
3736
ហើយអ្នករបាំត្រូវបានគេហៅថា
ជាខ្ញុំព្រះរបាំ
ជាខ្ញុំព្រះរបាំ
06:12
or "slaves of the sacred dance."
111
360720
2600
ឬ "ទាសករនៃរបាំអស្ចារ្យ"។
06:17
The Khmer Rouge sought
to end slavery in Cambodia,
to end slavery in Cambodia,
112
365200
3056
ខ្មែរក្រហមបានព្យាយាមលប់បំបាត់
ភាពជាទាសករនៅប្រទេសកម្ពុជា
ភាពជាទាសករនៅប្រទេសកម្ពុជា
06:20
yet somehow they turned
everyone into slaves to do it.
everyone into slaves to do it.
113
368280
3480
ផ្ទុយទៅវិញ ពួកគេធ្វើឲ្យប្រជាជនទាំងអស់
ក្លាយទៅជាទាសករដើម្បីបំបាត់ទាសភាព។
ក្លាយទៅជាទាសករដើម្បីបំបាត់ទាសភាព។
06:24
They became the oppression
that they sought to end.
that they sought to end.
114
372400
3000
ពួកគេក្លាយជាអ្នកជិះជាន់ប្រជារាស្រ្ដ
ពេលដែលពួកគេចង់លប់បំបាត់ទាសភាពទៅវិញ។
ពេលដែលពួកគេចង់លប់បំបាត់ទាសភាពទៅវិញ។
ពួកគេជម្លៀសប្រជាជនចេញពីរាជធានី(ភ្នំពេញ)
06:28
They evacuated the capital
115
376360
1696
06:30
and forced people into labor camps.
116
378080
2496
និងបង្ខំមនុស្សឱ្យទៅជំរំពលករ។
06:32
They tore families apart
117
380600
1896
ពួកគេបំបែកបំបាក់គ្រួសារជាច្រើន
06:34
and brainwashed children
against their own parents.
against their own parents.
118
382520
2760
និងបណ្ដុះផ្នត់គំនិតកុមារឲ្យ
ប្រឆាំងនឹងឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេ។
ប្រឆាំងនឹងឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេ។
06:38
Everywhere, people were dying
and being killed,
and being killed,
119
386080
3256
គ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់ ប្រជាជនស្លាប់
និងត្រូវបានគេសម្លាប់
និងត្រូវបានគេសម្លាប់
06:41
losing their lives from disease,
120
389360
2056
បាត់បង់ជីវិតដោយសារជម្ងឺ
06:43
overwork,
121
391440
1216
ធ្វើការលើសកម្លាំង
06:44
execution and starvation.
122
392680
2000
ការសម្លាប់(ប្រហារជីវិត) និងភាពអត់ឃ្លាន។
06:48
The result of this is that an entire third
of Cambodia's population was lost
of Cambodia's population was lost
123
396640
4696
លទ្ធផលនៃសកម្មភាពទាំងនេះគឺ
ប្រជាជនមួយភាគបីត្រូវបានបាត់បង់ជីវិត
ប្រជាជនមួយភាគបីត្រូវបានបាត់បង់ជីវិត
06:53
in less than four years,
124
401360
1816
ត្រឹមតែរយៈពេលតិចជាង ៤ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ
06:55
and in that number were 90 percent
of Khmer dance artists.
of Khmer dance artists.
125
403200
3840
ហើយក្នុងនោះ ៩០ ភាគរយ
គឺជាសិល្បកររបាំខ្មែរ។
គឺជាសិល្បកររបាំខ្មែរ។
07:00
In other words,
126
408280
1216
មានន័យថា
07:01
nine out of 10 visions
for the tradition and future were lost.
for the tradition and future were lost.
127
409520
4600
៩ ភាគ ១០ នៃទស្សនៈវិស័យសម្រាប់ប្រពៃណី
និងអនាគត ត្រូវបានបាត់បង់។
និងអនាគត ត្រូវបានបាត់បង់។
07:07
Thankfully, however,
128
415760
1696
ប៉ុន្ដែ ជាភ័ព្វសំណាងល្អ
07:09
it was my teacher's teachers,
129
417480
2056
គ្រូរបស់គ្រូរបស់ខ្ញុំ
07:11
Chea Samy, Soth Sam On and Chheng Phon,
130
419560
3736
ជា សាមី សុត សំអុន និង ឆេង ភុន
ដែលបានដឹកនាំ និងចងក្រង
វិស័យសិល្បៈឲ្យមានជីវិតសារជាថ្មី
វិស័យសិល្បៈឲ្យមានជីវិតសារជាថ្មី
07:15
who would lead the revival of the art form
131
423320
2056
07:17
from the ashes of war and genocide:
132
425400
2240
ពីផេះនៃសង្គ្រាម និងរបបប្រល័យពូជសាសន៍
07:20
one student,
133
428760
1536
ចាប់ផ្ដើមពី សិស្សម្នាក់
07:22
one gesture,
134
430320
1576
កាយវិការមួយ
07:23
one dance at a time.
135
431920
1976
ក្បាច់រាំម្ដងមួយៗ ។
07:25
They wrote the love,
136
433920
1896
ពួកគេបានសរសេរពីសេចក្តីស្រឡាញ់
07:27
magic,
137
435840
1456
សិល្ប៏សាសន៍
សម្រស់
07:29
beauty,
138
437320
1216
ប្រវត្តិសាស្រ្ត និងទស្សនវិជ្ជា
នៃពូជពង្សវង្សត្រកូលរបស់យើង
នៃពូជពង្សវង្សត្រកូលរបស់យើង
07:30
history and philosophy of our lineage
139
438560
2336
07:32
into the bodies of the next generation.
140
440920
2480
ចូលទៅក្នុងខ្លួនអ្នកជំនាន់ក្រោយ។
07:37
Nearly 40 years later,
141
445640
1896
រយៈ ៤០ ឆ្នាំក្រោយមក
07:39
Khmer classical dance
has been revived to new heights.
has been revived to new heights.
142
447560
3520
របាំបុរាណខ្មែរត្រូវបានរស់រានមានជីវិតឡើងវិញ
ទៅកាន់កម្រិតមួយថ្មី ។
ទៅកាន់កម្រិតមួយថ្មី ។
07:44
Yet somehow it still exists
in a vulnerable environment.
in a vulnerable environment.
143
452080
3560
ប៉ុន្ដែ របាំបុរាណនៅតែស្ថិតក្នុង
មជ្ឈដ្ឋានគ្រោះថ្នាក់ដដែល ។
មជ្ឈដ្ឋានគ្រោះថ្នាក់ដដែល ។
មហន្តរាយនៃសង្គ្រាមនៅតែដិតដាមក្នុង
ចិត្តប្រជាជនខ្មែររហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ចិត្តប្រជាជនខ្មែររហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
07:48
The disastrous effects of war
still haunt Khmer people today.
still haunt Khmer people today.
144
456640
4176
07:52
It is written in our bodies,
145
460840
2096
វាត្រូវបានចារជាប់នៅក្នុងរាងកាយរបស់យើង
07:54
manifested in a genetic passage of PTSD
146
462960
3536
បង្ហាញតាមការចម្លងហ្សែននៃ PTSD
(ជំងឺស្ត្រេសក្រោយទុក្ខវេទនា)
(ជំងឺស្ត្រេសក្រោយទុក្ខវេទនា)
07:58
and in families facing cyclical poverty
147
466520
2776
និងក្នុងគ្រួសារដែលប្រឈមនឹង
ភាពក្រីក្រដ៏យូរអង្វែង
ភាពក្រីក្រដ៏យូរអង្វែង
08:01
and immense cultural rifts
and language barriers.
and language barriers.
148
469320
2720
និងវប្បធម៌ដែលបែកបាក់យ៉ាងសម្បើម
ព្រមទាំងឧបសគ្គភាសាផងដែរនោះ។
ព្រមទាំងឧបសគ្គភាសាផងដែរនោះ។
08:06
Yet beauty is a most resilient thing.
149
474760
2640
ប៉ុន្ដែភាពស្រស់ស្អាតគឺជាភាពរឹងមាំបំផុត។
08:11
Beauty has this ability
to grow anywhere and everywhere
to grow anywhere and everywhere
150
479080
3856
ភាពស្រស់ស្អាតមានសមត្ថភាព
ក្នុងការដុះលូតលាស់គ្រប់ទីកន្លែង
ក្នុងការដុះលូតលាស់គ្រប់ទីកន្លែង
08:14
at any time.
151
482960
1200
នៅគ្រប់ពេលវេលា។
08:17
Beauty is what connects people
through time and place.
through time and place.
152
485560
3640
ភាពស្រស់ស្អាត គឺជាអ្វីដែលផ្សារភ្ជាប់មនុស្ស
ទៅនឹងពេលវេលា និងទីកន្លែង។
ទៅនឹងពេលវេលា និងទីកន្លែង។
08:22
Beauty is a liberation from suffering.
153
490640
3080
ភាពស្រស់ស្អាត គឺជាការរំដោះពីភាពរងទុក្ខ។
នៅពេលសិល្បករខ្មែរព្យាយាមស្តារ
ឡើងវិញនូវវប្បធម៌ និងប្រទេសរបស់យើង
ឡើងវិញនូវវប្បធម៌ និងប្រទេសរបស់យើង
08:28
As Khmer artists work to revive
our culture and country,
our culture and country,
154
496400
3576
08:32
we find that there are many paths
in which to move forward into the future.
in which to move forward into the future.
155
500000
4240
យើងរកឃើញថា មានផ្លូវជាច្រើន
ដើម្បីឈានទៅរកអនាគត។
ដើម្បីឈានទៅរកអនាគត។
08:38
And in a tradition where we often
don't know the dancer's names,
don't know the dancer's names,
156
506000
4336
ហើយក្នុងប្រពៃណីមួយដែលយើង
មិនបានស្គាល់ឈ្មោះអ្នករបាំផង
មិនបានស្គាល់ឈ្មោះអ្នករបាំផង
08:42
who they were,
157
510360
1216
ថាពួកគេជានរណា
ថាតើជីវិតរបស់ពួកគេមានទិដ្ធភាពយ៉ាងណា
08:43
what their lives were like,
158
511600
1496
08:45
what they felt,
159
513120
1856
ថាតើពួកគេមានអារម្មណ៍ដូចម្តេច
08:47
let me propose that we move forward
honestly and openly from "khnhom."
honestly and openly from "khnhom."
160
515000
5200
ខ្ញុំនឹងបង្ហាញថា យើងឈានទៅមុខដោយស្មោះត្រង់
និងដោយបើកចំហចេញពីពាក្យ "ខ្ញុំ" ។
និងដោយបើកចំហចេញពីពាក្យ "ខ្ញុំ" ។
08:53
Khnhom not as in slave,
161
521520
2056
ខ្ញុំ មិនមែនមានន័យថា ជាទាសករទេ
08:55
but as in conscious service.
162
523600
1920
ប៉ុន្ដែជាអ្នកបម្រើប្រកបដោយស្មារតីរឹងមាំ
08:58
Khnhom:
163
526720
1496
ខ្ញុំ
09:00
"I,"
164
528240
1616
"I"
09:01
"me,"
165
529880
1496
"me"
09:03
"flowering."
166
531400
1200
"ចេញផ្កា" ។
09:06
My name is Prumsodun Ok.
167
534520
2256
ខ្ញុំមានឈ្មោះថា ឱក ព្រហ្មសុដន្ដ
09:08
I am Khmer,
168
536800
1216
ខ្ញុំជាជនជាតិខ្មែរ
09:10
and I am American.
169
538040
1976
ហើយខ្ញុំជាជនជាតិអាមេរិក។
09:12
I am the child of refugees,
170
540040
2336
ខ្ញុំជាកូនរបស់ជនភៀសខ្លួន
09:14
a creator, a healer,
171
542400
1936
ជាអ្នកបង្កើត ជាអ្នកព្យាបាល
09:16
and a builder of bridges.
172
544360
1720
និង អ្នកសាងសង់ស្ពាន។
09:18
I am my teacher's first male student
173
546880
2376
ខ្ញុំជាសិស្សប្រុសដំបូងរបស់គ្រូខ្ញុំ
09:21
in a tradition understood
by many as female,
by many as female,
174
549280
3296
នៅក្នុងប្រពៃណីមួយដែលគេ
ស្គាល់ថា មានតែមនុស្សស្រីតែប៉ុណ្ណោះ
ស្គាល់ថា មានតែមនុស្សស្រីតែប៉ុណ្ណោះ
09:24
and I founded Cambodia's first
gay dance company.
gay dance company.
175
552600
3080
ហើយខ្ញុំបានបង្កើតនូវក្រុមរាំរបាំភេទទីបី
របស់កម្ពុជា។
របស់កម្ពុជា។
09:28
I am the incarnation
of the beauty, dreams and power
of the beauty, dreams and power
176
556800
4176
ខ្ញុំតំណាងឲ្យ ភាតរភាពនៃភាពស្រស់ស្អាត,
ក្តីសុបិន្ត និង អំណាច
ក្តីសុបិន្ត និង អំណាច
ដល់អ្នកដែលនៅចំពោះមុខខ្ញុំ។
09:33
of those who came before me.
177
561000
1936
ភាពរួមគ្នានៃអតីតកាល បច្ចុប្បន្ន និងអនាគត
09:34
The convergence
of past, present and future,
of past, present and future,
178
562960
3496
និងភាពរួមគ្នានៃបុគ្គល និងសមូហភាព។
09:38
and of individual and collective.
179
566480
2440
ខ្ញុំសូមបង្ហាញនូវតួនាទីដ៏មានវ័យចំណាស់
09:43
Let me then play
that ancient and ageless role
that ancient and ageless role
180
571080
3216
09:46
of the artist as messenger,
181
574320
2096
របស់សិល្បករជាសារ
តាមរយៈពាក្យពេចន៍របស់ ឆេង ភុន
09:48
by sharing the words of Chheng Phon
182
576440
2240
"សួនច្បារដែលមានតែផ្កាមួយប្រភេទ
09:52
"A garden with only one type of flower,
183
580240
3576
09:55
or flowers of only one color,
184
583840
2016
ឬផ្កាមានតែមួយពណ៌
09:57
is no good."
185
585880
1200
គឺមិនល្អទេ "។
10:00
This is a reminder that our strength,
186
588640
2880
នេះគឺជាការរំលឹកមួយដល់កម្លាំងរបស់យើង
10:04
growth,
187
592200
1216
ការលូតលាស់
ការរស់រានមានជីវិត
10:05
survival
188
593440
1216
និងអត្ថិភាព(ភាពម្ចាស់ដើម)
10:06
and very existence,
189
594680
1216
10:07
lies in diversity.
190
595920
1360
ស្ថិតនៅក្នុងភាពចម្រុះជាច្រើន
ហើយ វាគឺ
10:10
It is, however,
191
598680
1256
10:11
a message of courage as well.
192
599960
1800
ជាសារនៃភាពក្លាហានផងដែរ។
10:15
For a flower does not ask
for anyone's permission to bloom.
for anyone's permission to bloom.
193
603200
3680
ព្រោះផ្កាមិនចាំបាច់សុំការអនុញ្ញាតពី
នរណាម្នាក់ដើម្បីរីកនោះទេ។
នរណាម្នាក់ដើម្បីរីកនោះទេ។
10:20
It was born to offer itself to the world.
194
608000
2600
វាបានកើតមកដើម្បីថ្វាយខ្លួន
ដល់ពិភពលោកទាំងមូល។
ដល់ពិភពលោកទាំងមូល។
សេចក្ដីស្រឡាញ់ដែលឥតខ្លាចក្រែង
គឺធម្មជាតិរបស់វា។
គឺធម្មជាតិរបស់វា។
10:23
Fearless love is its nature.
195
611480
2840
10:26
Thank you.
196
614880
1216
សូមអរគុណ។
10:28
(Applause)
197
616120
5360
(សម្លេងទះដៃ)
ABOUT THE SPEAKER
Prumsodun Ok - Interdisciplinary artistTED Fellow Prumsodun Ok heals, empowers and advocates using the ancient art of Khmer classical dance.
Why you should listen
Prumsodun Ok groundbreaking performances have been described as "radical beauty" by the Bangkok Post and have been staged throughout Cambodia, Thailand, Mexico, Greece and the United States. Ok's 2013 book Moni Mekhala and Ream Eyso was reviewed in the Asian Theatre Journal as “a sampeah kru ritual of a sort: an offering to teachers living and deceased and to Moni Mekhala [the Goddess of the Ocean] herself.”
Ok has brought a diverse group of artists, activists and scholars together for Children of Refugees, a program of talks and performances raising awareness for the Syrian refugee crisis. Among many honors, Ok is a TED Senior Fellow and was named by Tea Uglow, creative director of Google Creative Lab in Sydney, an LGBT+ Creative Leader of Tomorrow for The Dots's and WeTransfer's Championing Diversity Initiative. Ok is based in Phnom Penh where he founded Prumsodun Ok & NATYARASA, Cambodia’s first gay dance company.
Prumsodun Ok | Speaker | TED.com