TEDxDublin
Aris Venetikidis: Making sense of maps
ئاریس ڤێنتیکیدس: دروستکردنی هەستی نەخشەکان
Filmed:
Readability: 4.4
715,612 views
دیزاینەری نەخشەسازی ئاریس ڤێنتیکیدس گرنگی بەو نەخشانە دەدات کە لە مێشکی خۆماندا دروستی دەکەین کاتێک لە شارێکدا دەسوڕێینەوە. ئەم نەخشانە لە نەخشەی جادەو بان ناچن بەڵکوو زیاتر لە نوسین و وێنە دەچن. وێنەی خەیاڵین کە پەیوەندی نێوان شوێنەکان دەردەخەن. چۆن ئێمە دەتوانین لەم نەخشە خەیاڵییانەوە فێرببین بۆ ئەوەی نەخشەی باشتری ڕاستی دروست بکەین؟ وەک تاقیکردنەوەیەک ئاریس نەخشەی پاسی دوبلین دروست دەکاتەوە.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
What I do is I organize information. I'm a graphic designer.
0
0
3216
ئەوەی من دەیکەم بریتیە لە رێکخستنی زانیاری، من دیزاینەرێکی نەخشەسازیم
00:19
Professionally, I try to make sense
1
3216
2743
وەک ئەرکێک، من هەوڵ دەدەم کە مانا دروست بکەم
00:21
often of things that don't make much sense themselves.
2
5959
3844
لە شتانێک کە خوودی خۆیان مانا نابەخشن
00:25
So my father might not understand what it is
3
9803
2233
بۆیە دەشێت باوکم تێنەگات کە ئەوە چییە
00:27
that I do for a living.
4
12036
1690
ئەوە ئەنجام دەدەم بۆ دابینکردنی ژیانم
00:29
His part of my ancestry has been farmers.
5
13726
2277
چونکە ئەو بەشەی ئەو لەڕەچەڵەکی مندا هەبوو جووتیار بوو
00:31
He's part of this ethnic minority called the Pontic Greeks.
6
16003
3124
ئەو سەر بەو ڕەچەڵەکەیە کەناو دەبرێت بە دەریای ڕەشی یۆنانییەکان
00:35
They lived in Asia Minor, and fled to Greece
7
19127
4386
لە ئاسیای بچووک ژیاون، وە پاشان کۆچیان کردووە بۆ یۆنان
00:39
after a genocide about a hundred years ago,
8
23513
2470
لەپاش کۆمەڵکوژییەک سەد ساڵ لەمەو بەر
00:41
and ever since that, migration has somewhat been
9
25983
2925
وە هەر لەو کاتەوە کۆچکردن بەجۆرێک لە جۆرەکان
00:44
a theme in my family.
10
28908
1589
بو بە دیاردەیەک لە خێزانەکەمدا
00:46
My father moved to Germany, studied there, and married,
11
30497
4447
باوکم کۆچی کرد بۆ ئەڵمانیا، لەوێ خوێندی وە خێزانی پێکهێنا
00:50
and as a result, I now have this half-German brain
12
34944
4264
وە دەرئەنجامی ئەوەش، ئەم مێشکە نیوە ئەڵمانیەم هەیە
00:55
with all the analytical thinking
13
39208
2276
لەگەڵ هەموو بیرە شیکارییەکانی
00:57
and that slight dorky demeanor that comes with that.
14
41484
3375
وە ئەو هەڵسوکەوتە گەمژانەش کە لەگەڵ ئەوەدا بێت
01:00
And of course it meant that I was a foreigner in both countries,
15
44859
3112
ئەوەش ئەوە دەگەیەنێت کە من بێگانە بووم لەهەردوو وڵاتەکەدا
01:03
and that of course made it pretty easy for me
16
47971
2538
ئەوەش کارەکەی زۆر ئاسان کردبوو بۆ من
01:06
to migrate as well, in good family tradition, if you like.
17
50509
4875
کەمنیش کۆچ بکەم، لەکلتووری خێزانیمدا، ئەگەر بتانەوێ
01:11
But of course, most journeys that we undertake
18
55384
2337
بەڵام بێگومان، زۆربەی ئەو گەشتانەی کەئەنجامی دەدەین
01:13
from day to day are within a city, and especially
19
57721
3638
لەڕۆژێکەوە بۆ رۆژێک لەشارەکان، وە بەتایبەتی
01:17
if you know the city, getting from A to B
20
61359
3000
ئەگەر شارەزابیت، لە ئەیەوە بچیت بۆ بی
01:20
may seem pretty obvious, right?
21
64359
3425
ئەوە زۆر ئاشکرایە، وایە؟
01:23
But the question is, why is it obvious?
22
67784
3750
بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە، ئەوە بۆچی ئاشکرایە؟
01:27
How do we know where we're going?
23
71534
2524
چۆن بزانین کە بۆ کوێ دەچین؟
01:29
So I washed up on a Dublin ferry port
24
74058
2184
لەبەر ئەوە لەبەندەرێک لە کەناری دبلنەوە گیرسامەوە
01:32
about 12 years ago, a professional foreigner, if you like,
25
76242
3656
دوانزە ساڵ لەمەو بەر، بێگانەیەکی شارەزابووم، ئەگەر بتانەوێ
01:35
and I'm sure you've all had this experience before, yeah?
26
79898
3491
ئێستا من دڵنیام کە ئێوە ئەم ئەزموونەتان پێشتر دیوە، وایە؟
01:39
You arrive in a new city, and your brain is trying
27
83389
3721
تۆ دەگەیتە شارێکی تازە، وە مێشکیشتان هەوڵ دەدات
01:43
to make sense of this new place.
28
87110
2369
کە مانایەک ببەخشێتە ئەم شوێنە تازەیە
01:45
Once you find your base, your home,
29
89479
3056
هەر جارێک کەبەردی بناغەی خۆتان دۆزییەوە، ماڵەکەت
01:48
you start to built this cognitive map of your environment.
30
92535
4600
هەڵدەستی بەدروستکردنی ئەم نەخشە زانراوانە لەبارەی ژینگەکەتەوە
01:53
It's essentially this virtual map that only exists
31
97135
2800
ئەوە لەبنەماوە ئەو نەخشە خەیاڵییە هەیە
01:55
in your brain. All animal species do it,
32
99935
2976
لە مێشکماندا، هەموو ئاژەڵەکانیش وادەکەن
01:58
even though we all use slightly different tools.
33
102911
3037
وابزانم هەر یەکەمان ئامرازی جیاواز بەکاردەهێننین
02:01
Us humans, of course, we don't move around
34
105948
2776
ئێمەی مرۆڤ، بێگومان ئێمە ناگەڕێین
02:04
marking our territory by scent, like dogs.
35
108724
3174
بۆ نیشانەکردنی ناوچەکەمان بە بۆن، وەکو سەگەکان
02:07
We don't run around emitting ultrasonic squeaks, like bats.
36
111898
5576
ئێمە بەو ناوەدا ناسوڕێینەوە و شەپۆلی سەروودەنگ دەر ناکەین، وەک شەمشەمەکوێرەکان
02:13
We just don't do that,
37
117474
1515
ئێمە واناکەین
02:14
although a night in the Temple Bar district can get pretty wild. (Laughter)
38
118989
5222
وە هەروەها شەوێک لەتێمبڵ باڕ دەشێت زۆر شێتانەبێت. پێکەنین
02:20
No, we do two important things to make a place our own.
39
124211
3864
نەخێر، ئێمە دوو شتی زۆر گرنگ ئەنجام دەدەین بۆ ئەوەی کە شوێنێک بکەین بە هی خۆمان
02:23
First, we move along linear routes.
40
128075
2858
یەکەم ئێمە دەجوڵێین لەسەر هێڵە سەرەکییەکان
02:26
Typically we find a main street, and this main street
41
130933
3529
بەشێوەیەکی نموونەیی ئێمە شەقامە سەرەکییەکە دەدۆزینەوە، ئەم شەقامە سەرەکییەش
02:30
becomes a linear strip map in our minds.
42
134462
2763
دەبێتە هێڵی سەرەکی سەرنەخشەی ناو مێشکمان
02:33
But our mind keeps it pretty simple, yeah?
43
137225
2400
بەڵام مێشکی ئێمە ئەوە زۆر بەئاسانی دەهێڵێتەوە، وایە؟
02:35
Every street is generally perceived as a straight line,
44
139625
3128
بە گشتی هەموو شەقامێک بەشێوەی هێڵێکی ڕاستی هەستپێکراوە
02:38
and we kind of ignore the little twists and turns that the streets make.
45
142753
4284
ئێمە بەجۆرێک ئەو پێچ و چەمانەوانەی شەقامەکە دروست دەکەین کە خۆمانی لێلادەدەین
02:42
When we do, however, make a turn into a side street,
46
147037
2551
کاتێک کە ئێمە وادەکەین، دەگەڕێینەوە بۆ بەشی ئەو پەڕی شەقامەکە
02:45
our mind tends to adjust that turn to a 90-degree angle.
47
149588
4712
مێشکی ئێمە ئارەزوو دەکات کە ئەو گەڕانەوەیە بکاتە ٩٠ پلەی گۆشەیی
02:50
This of course makes for some funny moments
48
154300
2701
بەدڵنیاییەوە ئەمە بۆ کەسانێک ساتەوەختی پێکەنیناوی دروست دەکەن
02:52
when you're in some old city layout that follows some sort of
49
157001
4513
کاتێک کە لە شارێکی نەخشە کۆنیت ئەوە هەستی جۆرێک
02:57
circular city logic, yeah?
50
161514
3122
شاری شێوە بازنەیی دەگەیەنێت، وایە؟
03:00
Maybe you've had that experience as well, right?
51
164636
1858
لەوانەیە ئێوە ئەو جۆرە ئەزموونەتان بینیبێت، وایە؟
03:02
Let's say you're on some spot on a side street that projects
52
166494
3269
باوابڵێین کە ئێوە لەشوێنێکی لای شەقامەکە کە ئەوە دەگەیەنێت
03:05
from a main cathedral square, and you want to get to
53
169763
3620
لە شەقامی سەرەکی کاثدێراڵ، وە دەتەوێت بێیتە
03:09
another point on a side street just like that.
54
173383
3643
خاڵێکی تری شەقامی ئەو بەر هەروەک ئەمە
03:12
The cognitive map in your mind may tell you, "Aris,
55
177026
5226
دەشێت نەخشە خەیاڵییەکەی ناو مێشکت پێت ڕابگەیەنێت، ئاریس
03:18
go back to the main cathedral square, take
56
182252
2704
بگەڕێیتەوە بۆ شەقامی کاثدێراڵەکە
03:20
a 90-degree turn, and walk down that other side street."
57
184956
3085
سوڕانەوەیەکی ٩٠ پلەیی، بگەڕێیتەوە بەرەو خواری شەقامەکە
03:23
But somehow you feel adventurous that day,
58
188041
2277
بەڵام هەر لەخۆتەوە هەست بەگەشت کردن دەکەیت ئەو ڕۆژە
03:26
and you suddenly discover that the two spots
59
190318
4606
لەناکاو بۆت دەردەکەوێ کە هەردوو ناوچەکە
03:30
were actually only a single building apart.
60
194924
2856
لەڕاستیدا ئەم لاو ئەولای باڵەخانەیەکن
03:33
Now, I don't know about you, but I always feel like I find
61
197780
2345
من بۆ نازانم، بەڵام هەمیشە هەستم وایە کە من
03:36
this wormhole or this inter-dimensional portal.
62
200125
4661
ئەم چاڵە یاخود ئەم دەرگایە دەدۆزمەوە
03:40
So we move along linear routes
63
204786
3245
بۆیە بەدرێژایی هێڵی شەقامەکان
03:43
and our mind straightens streets and perceives turns
64
208031
5000
وە مێشکمان شەقامی ڕاست و یوتێرنەکان دەخوێنێتەوە
03:48
as 90-degree angles.
65
213031
1578
بە گۆشەی ٩٠ پلەیی
03:50
The second thing that we do to make a place our own
66
214609
2851
دووەم شت کە ئێمە ئەنجامی دەدەین بۆ ئەوەی جێگایەک بکەین بە هی خۆمان
03:53
is we attach meaning and emotions to the things
67
217460
4496
ئەوەیە کە سۆز و مانا دەبەخشینە شتەکان
03:57
that we see along those lines.
68
221956
2615
ئێمە بەدرێژایی ڕێگاکان دەیانبینین
04:00
If you go to the Irish countryside, and you ask an old lady
69
224571
4337
ئەگەر بەلادێیەکی ئێرلەندیدا تێپەڕیت، وە بپرسیت لە خانمێکی پیر
04:04
for directions, brace yourself for some elaborate
70
228908
3924
لەبارەی ئاڕاستەکانەوە، خۆتان ئامادە بکەن بۆ هەندێ
04:08
Irish storytelling about all the landmarks. Yeah?
71
232832
3961
چیرۆکی ئێرلەندی باشت پێدەڵێت لەبارەی هەموو شوێنە دیارەکانەوە، وایە؟
04:12
She'll tell you the pub where her sister used to work,
72
236793
3230
ئەو باڕەت نیشان دەدات کە خوشکەکەی کاری لێکردوە
04:15
and go past the church where I got married, that kind of thing.
73
240023
3283
وە بەو پەرستگایەدا تێدەپەڕیت کە شووم لێکردووە، ئا لەو جۆرە شتانە
04:19
So we fill our cognitive maps with these markers of meaning.
74
243306
4176
بۆیە ئێمە نەخشە هەستەوەریەکانمان پڕکردۆتەوە بەم جۆرە هێمایانەی ماناکان
04:23
What's more, we abstract,
75
247482
3177
وە هەروەها، ئێمە وای دەردەبڕین
04:26
repeat patterns, and recognize them.
76
250659
2685
شێوازەکەی دووبارە دەکەینەوە، وە دەیانناسینەوە
04:29
We recognize them by the experiences,
77
253344
3124
ئێمە ئەوان دەناسینەوە بەهۆی ئەزموونەوە
04:32
and we abstract them into symbols.
78
256468
2917
وە ئێمە جیایان دەکەینەوە بۆ چەند نیشانەیەک
04:35
And of course, we are all capable
79
259385
2896
وە بێگومان، ئێمە ئەو توانایەمان هەیە
04:38
of understanding these symbols. (Laughter)
80
262281
2976
بۆ تێگەیشتن لەم شتانە، پێکەنین
04:41
What's more, we're all capable of understanding
81
265257
3261
وە هەروەها، ئێمە هەموو توانای تێگەیشتنمان هەیە
04:44
the cognitive maps, and you are all capable
82
268518
3838
بۆ نەخشە زانراوانەکان، وە ئێوەش هەموو لەتواناتاندا هەیە
04:48
of creating these cognitive maps yourselves.
83
272356
3599
بۆ دروستکردنی ئەم نەخشە زانراوانە بۆ خۆتان
04:51
So next time, when you want to tell your friend how to get to your place,
84
275955
2939
بۆیە جاری داهاتوو، کاتێک ویستتان بەهاوڕێیەکتان بڵێن کە چۆن بگاتە شوێنێک
04:54
you grab a beermat, grab a napkin,
85
278894
2900
تەپڵەکی ژێر پەرداخەکەت ڕابکێشە، دەستە سڕێ ڕابکێشە
04:57
and you just observe yourself create this awesome piece
86
281794
4525
تێبینی خۆت دەکەیت کە ئەم پارچە تەختە جوانە دروست دەکەیت
05:02
of communication design. It's got straight lines.
87
286319
3747
لە دیزاینی پەیوەندی بەستن، ئەوە هێڵە ڕاستەکانی وەرگرتووە
05:05
It's got 90 degree corners.
88
290066
2466
ئەوە گۆشە ٩٠ پلەکانی وەرگرتووە
05:08
You might add little symbols along the way.
89
292532
2097
لەوانەیە تۆ نیشانەیەکی بچووک جێبهێڵیت بە درێژایی ڕێگەکە
05:10
And when you look at what you've just drawn,
90
294629
3678
وە کاتێک کە تەماشای ئەوە دەکەیت کە کێشاوتە
05:14
you realize it does not resemble a street map.
91
298307
5200
بۆت دەردەکەوێت کە ئەوە لە نەخشەیەکی شەقامەکان ناچێت
05:19
If you were to put an actual street map
92
303507
2313
ئەگەر ویستت نەخشەیەکی ڕاستەقینەی شەقام بکێشیت
05:21
on top of what you've just drawn, you'd realize your streets
93
305820
3575
لەبەشی سەرەوەی ئەوەی کە کێشاوتە، شەقامەکانت دەناسنەوە
05:25
and the distances, they'd be way off.
94
309395
3475
وە دوورییەکانیش، کە دەیان بێت
05:28
No, what you've just drawn
95
312870
1891
نەخێر، ئەوەی کە کێشاوتە
05:30
is more like a diagram or a schematic.
96
314761
4099
زیاتر وەک نەخشەیەکە یان ئەندازەیەکە
05:34
It's a visual construct of lines, dots, letters,
97
318860
4415
ئەوە کێشراوێکی بەرجەستەی هێڵکارییە، خاڵێکی پیت لێدراوە
05:39
designed in the language of our brains.
98
323275
3094
دیزاین کراوە لەسەر شێوەی زمانی مێشکی ئێمە
05:42
So it's no big surprise that the big information design icon
99
326369
5055
بۆیە ئەوە سەڕسوڕمانێکی وەها نییە کە زانیارییەکی زۆری دیزاینی ئایکۆن
05:47
of the last century, the pinnacle of showing everybody
100
331424
4704
لەسەدەی پێشووەکاندا، ترۆیکی نیشاندانی هەمووانە
05:52
how to get from A to B, the London Underground map,
101
336128
3496
کە چۆن لەخاڵی (ئەی) بچین بۆ خاڵی (بی)، هێڵی ژێرزەمینی لەندەن
05:55
was not designed by a cartographer or a city planner.
102
339624
4763
لەلایەن ئەندازیاری شارستانی یاخود نەخشە سازێکەوە نەکێشرابوو
06:00
It was designed by an engineering draftsman.
103
344387
4238
لەلایەن نەخشەسازێکی هونەرییەوە نەخشەی بۆ کێشرابوو
06:04
In the 1930s, Harry Beck applied the principles of
104
348625
4027
لە ساڵی ١٩٣٠، (هاری بێک) بنەماکانی
06:08
schematic diagram design, and changed
105
352652
4252
دیزاینی نەخشەسازی بەیانی داهێنابوو، وە گۆڕی
06:12
the way public transport maps are designed forever.
106
356904
4185
ئەو شێوازەی کە دیزاینی هاتووچۆی گشتی پێ کرابوو بۆ هەتاهەتایە
06:16
Now the very key to the success of this map
107
361089
3550
ئێستا کلیلی سەرکەوتنی ئەم نەخشەیەیە
06:20
is in the omission of less important information
108
364639
4312
لە پشتگوێخستنی ئەو زانیارییانەدایە کەکەمتر گرنگن
06:24
and in the extreme simplification.
109
368951
2491
وە ئێجگار سادەشن
06:27
So straightened streets, corners of 90 and 45 degrees,
110
371442
4278
بۆیە ڕاستە شەقامەکان، گۆشەکانی (٤٥) و (٩٠)ەن
06:31
but also the extreme geographic distortion in that map.
111
375720
5826
بەڵام بەهەمان شێوە ئێجگار لە شێوازەکانی جوگرافیش لەو نەخشەیەدا
06:37
If you were to look at the actual locations of these stations,
112
381546
4270
ئەگەر ویستت سەیری پێگەی ڕاستەقینەی ئەم وێستگانە بکەیت
06:41
you'd see they're very different. Yeah?
113
385816
2637
دەبینی کە ئەوانە زۆر جیاوازن، وایە؟
06:44
But this is all for the clarity of the public tube map.
114
388453
4414
بەڵام ئەمە هەمووی بۆ ڕوونی نەخشەی شەمەندەفەرە کارەباییەکانە
06:48
Yeah? If you, say, wanted to get from Regent's Park Station
115
392867
3225
بەڵێ ئەگەر وتت دەتەوێت لە ڕیجنت پارک ستەیشنەوە بچیت
06:51
to Great Portland Street, the tube map would tell you,
116
396092
3315
بۆ جادەی گرەیت پۆرتلاند، نەخشەی شەمەندەفەرە کارەباییەکە پێت دەڵێت
06:55
take the tube, go to Baker Street, change over, take another tube.
117
399407
4892
سوار شەمەندەفەرەکە ببە، بچۆ بۆ جادەی بەیکەر، بسوڕێرەوە، سوار شەمەندەفەرێکی تر ببە
07:00
Of course, what you don't know is that the two stations
118
404299
3365
بێگومان، ئەوەی کەنایزانیت ئەوەیە کەئەو دوو وێستگەیە
07:03
are only about a hundred meters apart.
119
407664
3074
هەریەکەیان نزیکەی سەد مەترێک دوورن
07:06
Now we've reached the subject of public transport,
120
410738
3125
ئێستا ئێمە گەیشتوینەتە بابەتی هێڵی گشتی
07:09
and public transport here in Dublin
121
413863
2514
وە هێڵی هاتووچۆی گشتی لە دوبلین
07:12
is a somewhat touchy subject. (Laughter)
122
416377
4286
بابەتێکی بەجۆرێک هەستیارە، پێکەنین
07:16
For everybody who does not know the public transport here in Dublin,
123
420663
3489
بۆ هەموو ئەوانەی کە هێڵی گواستنەوەی دوبلین نازانێت
07:20
essentially we have this system of local buses
124
424152
2909
لەبنەڕەتدا ئەم سیستەمەی پاسە ناوخۆییەکانە
07:22
that grew with the city. For every outskirt that was added,
125
427061
3765
کە لەگەڵ شارەکەدا گەشەی کردووە، بۆ هەموو لایەکی زیادکراوە
07:26
there was another bus route added running
126
430826
2312
هێڵێکی تری پاس هەبوو کە دەست پێدەکات
07:29
from the outskirt all the way to the city center,
127
433138
3970
لەهەموو ناوچەکانەوە بەرەو ناوەندی شار
07:33
and as these local buses approach the city center,
128
437108
4685
وە هەموو ئەم بپاسە ناوخۆییانە نزیک دەبنەوە لەناوەندی شار
07:37
they all run side by side, and converge in pretty much
129
441793
2921
هەموویان شان بە شان دەڕۆن، بەیەکەوە
07:40
one main street.
130
444714
2938
بەشەقامی سەرەکیدا
07:43
So when I stepped off the boat 12 years ago,
131
447652
3124
بۆیە کاتێک کە لەبەلەمەکەدا کە هەنگاوی دابەزینم دا لە ١٢ ساڵ لەمەو بەر
07:46
I tried to make sense of that,
132
450776
3651
هەوڵم دا مانا لەوە دروست بکەم
07:50
because exploring a city on foot only gets you so far.
133
454427
5474
چونکە گەڕانی شارێک بە پێ تەنها دوورت دەخاتەوە
07:55
But when you explore a foreign and new public transport system,
134
459901
4752
بەڵام کاتێک کە سیستەمێکی گواستنەوەی گشتی بێگانە تاقی دەکەیتەوە
08:00
you will build a cognitive map in your mind
135
464653
3100
نەخشەیەکی زانین لەمێشکتدا دروست دەکەیت
08:03
in pretty much the same way.
136
467753
2999
بەشێوەی هاوشێوەی ئەمە
08:06
Typically, you choose yourself a rapid transport route,
137
470752
5114
بە شێوەیەکی نموونەیی، تۆ شێوازی هاتووچۆی گشتی خۆت ئامادە دەکەیت
08:11
and in your mind this route is perceived as a straight line,
138
475866
4079
وە لەمێشکی خۆتدا هێڵی سەرەکیت بە شێوەی هێڵێکی ڕاست وەرگرتووە
08:15
and like a pearl necklace, all the stations and stops
139
479945
3021
وە لەشێوەی ملوانکەیەکی مرواریدا، هەموو وێستگەکان و جێی وەستانەکان
08:18
are nicely and neatly aligned along the line,
140
482966
4273
هەمووی بەڕێکی بەجوانی ڕیزبەندکراون بەپێی هێڵەکە
08:23
and only then you start to discover some local bus routes
141
487239
4967
وە تەنها لەو کاتەدا تۆ دەست پێدەکەیت بە دۆزینەوەی هەندێ هێڵی پاسە ناوخۆییەکان
08:28
that would fill in the gaps and that allow you for those
142
492206
4324
کە ئەو بۆشاییانە پڕدەکاتەوە کە ڕێگە دەدات بە تۆ بۆ ئەو
08:32
wormhole, inter-dimensional portal shortcuts.
143
496530
4568
ڕێگایە، دەرگای ڕێگا کورتکراوە جیاوازەکان
08:36
So I tried to make sense, and when I arrived,
144
501098
3655
بۆیە هەوڵمدا مانا ببەخشم، وە کاتێک کە گەیشتم
08:40
I was looking for some information leaflets that would
145
504753
3287
دەگەڕام بەدوای هەندێ زانیاری هەڵواسراویدا کە
08:43
help me crack this system and understand it,
146
508040
3112
یارمەتیم بدات پەی بەم سیستەمە ببەم و لێی تێبگەم
08:47
and I found those brochures. (Laughter)
147
511152
5838
وە ئەو کتێبانەی ڕێبەریم دەستکەوت، پێکەنین
08:52
They were not geographically distorted.
148
516990
3503
بە شێوەیەکی جوگرافیانە ڕێکنەخرابوو
08:56
They were having a lot of omission of information,
149
520493
4285
ژمارەیەکی زۆری لە پشت گوێخستنی زانیاری تێدا بوو
09:00
but unfortunately the wrong information, say, in the city center.
150
524778
4088
بەڵام بەداخەوە زانیاری هەڵە، بڵێین، لەناوەندی شاردا بوو
09:04
There were never actually any lines that showed the routes.
151
528866
4638
لە ڕاستیدا هیچ هێڵێک نەبوو کە ڕێگەکان نیشان بدات
09:09
There are actually not even any stations with names.
152
533504
5955
لەڕاستیدا هیچ ناوێکیشی لەسەر نەبوو
09:15
Now the maps of Dublin transport, have gotten better,
153
539459
4189
ئێستا نەخشەکانی هێڵی گواستنەوەی دوبلین، باشتر کراون
09:19
and after I finished the project, they got a good bit better,
154
543648
6713
وە پاش ئەوەی کەپڕۆژەکەم تەواو کرد، ئەوانە کەمێکی تر باشتر بوون
09:26
but still no station names, still no routes.
155
550361
3157
بەڵام هێشتا ناوی وێستگە نییە، ڕێگە نییە
09:29
So, being naive, and being half-German, I decided,
156
553518
5968
بۆیە خۆشباوەڕیە، ڕەچەڵەکت نیوەی ئەڵمانی بێت، بڕیارم دا
09:35
"Aris, why don't you build your own map?"
157
559486
2502
ئاریس، بۆ نەخشەی خۆت بنیات نانێیت؟
09:37
So that's what I did. I researched how each
158
561988
2768
ئەوەش ئەوەبوو کە من ئەنجامم دا، لێکۆڵینەوەم کرد کە چۆن
09:40
and every bus route moved through the city,
159
564756
3316
هەر هێڵێکی پاس بە شارەکەدا ڕۆیشتووە
09:43
nice and logical, every bus route a separate line,
160
568072
3991
جوان و لۆژیکییە، هەر ڕێگەیەکی پاس هێڵێکی جیایە
09:47
and I plotted it into my own map of Dublin,
161
572063
3074
وە ئەوەم یاداشت کرد لەناو نەخشەکەی دوبلینی خۆم
09:51
and in the city center,
162
575137
2762
وە لەناوەندی شاردا
09:53
I got a nice spaghetti plate. (Laughter)
163
577899
4137
قاپێک سپاگێتی جوانم دەست کەوت. پێکەنین
09:57
Now this is a bit of a mess, so I decided, of course,
164
582036
5914
ئەمەش کەمێک بوو لە زۆرێک، بۆیە بەدڵنیاییەوە، بڕیارم دا
10:03
you're going to apply the rules of schematic design,
165
587950
3725
کەدەبێت یاساکانی دیزاینی هێڵی بەیانی جێبەجی بکەم
10:07
cleaning up the corridors, widening the streets
166
591675
2659
ڕێگای ڕاڕەوەکانم سڕییەوە، شەقامەکانم فراوانتر کرد
10:10
where there were loads of buses, and making the streets
167
594334
3516
کەتێیدا پاسەکان هەن، وە شەقامەکانم
10:13
at straight, 90-degree corners, 45-degree corners, or fractions of that,
168
597850
4542
ڕاست کردەوە، بۆسووچی ٩٠ پلەیی، وە سووچی ٤٥ پلەیی، یاخوود کەمکراوەی ئەوە
10:18
and filled it in with the bus routes. And I built this city center
169
602392
4822
خستمە نەخشەکەوە لەگەڵ هێڵی پاسەکاندا، وە ئەم نەخشەی ناوەندی شارەم
10:23
bus map of the system, how it was five years ago.
170
607214
4323
بۆ پاسەکانی سیستەمەکە کێشا، چۆن بووە پێنج ساڵ لەمەو بەر
10:27
I'll zoom in again so that you get the full impact of
171
611537
2492
جارێکی تر دەیهێنمەوە پێشەوە تا ئێوە بەتەواوی کاریگەربن بە
10:29
the quays and Westmoreland Street. (Laughter)
172
614029
4354
بە بەندەرەکان و جادەی وێستمۆرلاند، پێکەنین
10:34
Now I can proudly say — (Applause) —
173
618383
8410
ئێستا بە شانازییەوە دەتوانم بڵێم، چەپڵە لێدان
10:42
I can proudly say, as a public transport map,
174
626793
4288
ئێستا بەشانازییەوە دەتوانم بڵێم، وەک نەخشەی هێڵی گواستنەوەو
10:46
this diagram is an utter failure — (Laughter) —
175
631081
5784
ئەم نەخشەیە شکستێکی بێگومانە، پێکەنین
10:52
except probably in one aspect:
176
636865
2059
بەلایەنی کەمەوە جگە لەلایەنێکی
10:54
I now had a great visual representation
177
638924
3053
بەرجەستەکردنێکی بینراوم هەبوو کە
10:57
of just how clogged up and overrun the city center really was.
178
641977
4188
ناوەندی شار چەند پڕ ئاستەنگ و پێچاوپێچ بوو
11:02
Now call me old-fashioned, right, but I think
179
646165
2935
پێم بڵێن دواکەوتوو، باشە، بەڵام وای بۆ دەچم
11:05
a public transport route map should have lines,
180
649100
3428
کە نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی دەبێ هێڵی هەبێ
11:08
because that's what they are. Yeah?
181
652528
1776
چونکە ئەوان ئاوان، وایە؟
11:10
They're little pieces of string that wrap their way
182
654304
3611
ئەوان دەزووی بچوکن کە بەڕێگەی خۆیاندا لول دەبن
11:13
through the city center, or through the city.
183
657915
2760
بە تێپەڕبوون بەناوەندی شاردا، یاخود بە شارەکەدا
11:16
If you will, the Greek guy inside of me feels, if I don't
184
660675
3896
ئەگەر وا بکەیت، کوڕە یۆنانییەکەی ناو من هەست دەکات، ئەگەر
11:20
get a line, it's like entering the Labyrinth of the Minotaur
185
664571
4532
هێڵێک نەکێشم، ئەوە وەک ئەوە وایە بچیتە لایبیرینسی میناتۆر
11:25
without having Ariadne giving you the string to find your way.
186
669103
3182
بەبێ ئەوەی کە ئاریادانت لەگەڵدا بێت هەتا ڕێگەکەت پێنیشان بدات
11:28
So the outcome of my academic research,
187
672285
4106
بۆیە ئەنجامی لێکۆڵینەوە ئەکادیمیەکەم
11:32
loads of questionnaires, case studies,
188
676391
3506
ژمارەیەکی زۆر پرسیار، بابەتی لێکۆڵینەوە
11:35
and looking at a lot of maps, was that a lot of the problems
189
679897
5046
وە تەماشاکردنی ژمارەیەکی زۆر نەخشە، ئەوە ژمارەیەکی زۆری کێشەکان بوو
11:40
and shortcomings of the public transport system here in Dublin
190
684943
3076
وە خاڵی لاوازی گواستنەوەی دوبلین
11:43
was the lack of a coherent public transport map --
191
688019
2710
نەبوونی نەخشەی بەستەرەوەبوو...
11:46
a simplified, coherent public transport map --
192
690729
2274
نەخشەیەکی ئاسانکراو، هێڵی گواستنەوەی گشتی
11:48
because I think this is the crucial step to understanding
193
693003
3439
چونکە من پێم وایە کە ئەمە هەنگاوی یەکلاکەرەوەیە بۆ تێگەیشتن لە
11:52
a public transport network on a physical level,
194
696442
3498
لە هێڵی گواستنەوەی گشتی لە ئاستێکی فیزیاییدا
11:55
but it's also the crucial step to make
195
699940
2465
بەڵام بە هەمان شێوە هەنگاوی یەکلاکەرەوەیە بۆ ئەوەی
11:58
a public transport network mappable on a visual level.
196
702405
3750
کە هێڵی گواستنەوەی گشتی وا لێبکات کە زیاتر بۆ نەخشەکردن بگونجێ لەسەر ئاستێکی بەرجەستەتردا
12:02
So I teamed up with a gentleman called James Leahy,
197
706155
3650
بۆیە من گروپێکم پێک هێنا لە بەڕێزێک کە ناوی جەیمس لێیە
12:05
a civil engineer and a recent Master's graduate of
198
709805
3625
ئەندازیاری مەدەنی و دەرچووی ماستەری
12:09
the Sustainable Development Program at DIT,
199
713430
3563
پڕۆگرامی بەرەو پێش جوون لە(دی ئات تی)یە
12:12
and together we drafted this simplified model network
200
716993
3926
بەیەکەوە کە ئەم شێوازە ئاسانکراوەی نەخشەکە کە ئێستا
12:16
which I could then go ahead and visualize.
201
720919
3437
دەتوانم ڕاستەوخۆ بەکاری بهێنم و بەرجەستەی بکەم
12:20
So here's what we did.
202
724356
2115
کەوابێ، ئەمە ئەو کارە بوو کە ئەنجامماندا
12:22
We distributed these rapid transport corridors
203
726471
4685
ئێمە ئەم هێڵانەی گواستنەوە خێراکانمان دابەشکرد
12:27
throughout the city center, and extended them into the outskirts.
204
731156
4649
بەناو ناوەندی شارەکەدا، وە فراوانمان کرد بەدەوروبەریدا
12:31
Rapid, because we wanted them to be served
205
735805
2738
خێرا، چونکە ویستمان کە خزمەت بکەین
12:34
by rapid transport vehicles, yeah?
206
738543
3426
بە هۆی ئۆتۆمبێلە خێراکانی گواستنەوەوە، وایە؟
12:37
They would get exclusive road use, where possible,
207
741969
2943
ئەوان شێوازێکی تری بەکارهێنانی شەقامەکان بەدەست دێنن، کە ڕێی تێدەچێت
12:40
and it would be high-quantity, high-quality transport.
208
744912
3530
کە ژمارەیەکی زۆر دەبێت، وە چۆنییەتییەکەی باش دەبێت
12:44
James wanted to use bus rapid transport for that,
209
748442
2896
جەیمس ویستی هێڵی گواستنەوەی خێرای پاس بەکاربهێنێت بۆ ئەوە
12:47
rather than light rail. For me, it was important
210
751338
3030
زیاتر لە هێڵی ئاسنین، بۆ من ئەوە گرنگ بوو
12:50
that the vehicles that would run on those rapid transport corridors
211
754368
4090
کە ئەو ئۆتۆمبێلانە تێدەپەڕن بە هێڵی گواستنەوەی خێرای ڕێگەکاندا
12:54
would be visibly distinguishable from local buses on the street.
212
758458
6048
کە بەشێوەیەکی بەرچاو جیادەکرێتەوە لە پاسە ئاساییەکانی سەر شەقامەکان
13:00
Now we could take out all the local buses
213
764506
3243
ئێستا دەتوانین هەموو پاسە ناوخۆییەکان لاببەین
13:03
that ran alongside those rapid transport means.
214
767749
3207
کە تێدەپەڕن بەتەنیشت هێڵە گواستنەوە خێراکاندا
13:06
Any gaps that appeared in the outskirts were filled again.
215
770956
3499
هەر بۆشاییەکیش دروست بێت لەنێوان هێڵە لاوەکییەکاندا جارێکی تر پڕیان دەکەینەوە
13:10
So, in other words, if there was a street in an outskirt
216
774455
3163
کەوابێت، بەشێوەیەکی تر، ئەگەر شەقامێک هەبێت لەو دەوروبەرەدا
13:13
where there had been a bus, we put a bus back in,
217
777618
2963
کە پاسێکی پێدا تێپەڕ بێت، ئەوا پاسەکەی بۆ دەگێڕینەوە
13:16
only now these buses wouldn't run all the way to the city center
218
780581
4563
تەنها لە ئێستادا ئەم پاسانە ناتوانن بە هەموو ڕێگەکاندا بگەڕێنەوە ناوەندی شار
13:21
but connect to the nearest rapid transport mode,
219
785144
3482
بەڵام دەبەسترێنەوە بە هێڵی گواستنەوە خێراکانەوە
13:24
one of these thick lines over there.
220
788626
1944
یەکێک لەم هێڵە پانانەی کە لێرەدان
13:26
So the rest was merely a couple of months of work,
221
790570
3389
بەڵام ئەوەی تر کە مابۆوە تەنها چاند مانگێک کارکردنی دەوێت
13:29
and a couple of fights with my girlfriend of our place
222
793959
3042
وە چەند شەڕێک لەگەڵ هاوڕێ کچەکەمدا لە شوێنی خۆمان
13:32
constantly being clogged up with maps,
223
797001
3293
کەبەهۆی نەخشەی ڕێگە گیراوەکانەوە کەم بۆتەوە
13:36
and the outcome, one of the outcomes, was this map
224
800294
2600
وە داهاتەکەشی، وە یەکێک لەداهاتەکان ئەم نەخشەیە بوو
13:38
of the Greater Dublin Area. I'll zoom in a little bit.
225
802894
5113
لەبارەی ناوچەی گەورەی دوبلینەوە، کەمێک نزیکتری دەکەمەوە
13:43
This map only shows the rapid transport connections,
226
808007
3576
ئەم نەخشەیە تەنها پەیوەندییەکانی هێڵی گواستنەوە خێراکانە
13:47
no local bus, very much in the Metro map style
227
811583
3286
هیچ پاسێکی ناوخۆیی نیە، زۆر لە شێوازی نەخشەی میترۆ دەچێت
13:50
that was so successful in London, and that since
228
814869
3939
کە ئەوە زۆر سەرکەوتوتربوو لە لەندەن، وە لەو کاتەوە
13:54
has been exported to so many other major cities,
229
818808
3344
زۆر فراوان کرابوو بۆ زۆرێک لە شارەگەورەکان
13:58
and therefore is the language that we should use
230
822152
2492
بۆیە ئەو زمانەیە کە دەبێت بەکاربێت
14:00
for public transport maps.
231
824644
2869
بۆ نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی
14:03
What's also important is, with a simplified network like this,
232
827513
5304
وە ئەوەش کە گرنگە ، لەگەڵ نەخشەیەکی ئاسانکراوی وەک ئەمە
14:08
it now would become possible for me
233
832817
2700
ئەوە لە ئێستادا گونجاو دەبێت بۆ من
14:11
to tackle the ultimate challenge,
234
835517
3213
کە باس لە چارەسەرکردنی کێشمەکێشم دەکات
14:14
and make a public transport map for the city center,
235
838730
3513
وە نەخشەیەکی گشتگیری هێڵی گشتی دروست بکەین
14:18
one where it wouldn't just show rapid transport connections
236
842243
3274
یەکێک کە نەک تەنها هێڵی گواستنەوەی خێرا نیشان بدات
14:21
but also all the local bus routes, streets and the likes,
237
845517
3560
بەڵکو بەهەمان شێوە هێڵەکانی پاسی ناوخۆش، شەقامەکانیش
14:24
and this is what a map like this could like.
238
849077
2176
ئەمەش ئەوەیە کە دەشێت نەخشەکە لەم شێوەیەدا بێت
14:27
I'll zoom in a little bit.
239
851253
3399
کەمێکی تر نزیکی دەکەمەوە
14:30
In this map, I'm including each transport mode,
240
854652
6233
لەم نەخشەیەدا، ئاماژەم بە هەموو شێوازەکانی گواستنەوە کردووە
14:36
so rapid transport, bus, DART, tram and the likes.
241
860885
5221
هێڵە زۆر خێراکانی گواستنەوە، پاسەکان،دارت، هێڵی شەمەندەفەرو هاوشێوەکانی
14:42
Each individual route is represented by a separate line.
242
866106
6323
هەموو تاکە هێڵێک بە هێڵێکی جیا نمایش کراوە
14:48
The map shows each and every station,
243
872429
4874
نەخشەکە کە هەریەک وە هەموو وێستگەکان نیشان دەدات
14:53
each and every station name,
244
877303
3089
وە ناوی هەمووی لەگەڵ هەر وێستگەیەک
14:56
and I'm also displaying side streets,
245
880392
4687
وە بەهەمان شێوە شەقامە لاوەکیەکانیشم نیشان داوە
15:00
in fact, most of the side streets even with their name,
246
885079
3987
لەڕاستیدا، زۆربەی شەقامە لاوەکییەکان بە ناوەکانیشیانەوە
15:04
and for good measure, also a couple of landmarks,
247
889066
4312
وە بەپێوەرێکی باش، هەروەها چەند شوێنەوارێکی تریش
15:09
some of them signified by little symbols,
248
893378
2814
هەندێکیان بەنیشانەی بچووک بە دیارخراون
15:12
others by these isometric three-dimensional
249
896192
3114
لێرەدا ئەم شێوە سێ دوورییە
15:15
bird's-eye-view drawings.
250
899306
1569
ئەو کێشراوەی کە لەشێوازی باڵندەدان
15:16
The map is relatively small in overall size,
251
900875
3193
نەخشەکە تاڕادەیەک بچووک کرایەوە
15:19
so something that you could still hold as a fold-out map,
252
904068
3048
بۆیە ئەوەی کەبەدەستییەوە دەگری وەک کاغەزێکی قەدکراو وایە
15:23
or display in a reasonably-sized display box on a bus shelter.
253
907116
3702
یان کە بە شێوەیەکی بچووک دەردەکەوێت، لە چەکمەجەی پاسەکەدا
15:26
I think it tries to be the best balance
254
910818
4500
وای بۆ دەچم کە ئەوە وای لێهاتبێت کە هاوسەنگی بێت
15:31
between actual representation
255
915318
3165
لەنێوان بەرجەستەی ڕاستەقینەداو
15:34
and simplification, the language of way-finding in our brain.
256
918483
5586
وە ئاسانکارییەکان، زمانی دۆزینەوەی ڕێگاکان لەمێشکمدا
15:39
So straightened lines, cleaned-up corners,
257
924069
3448
هێڵی زۆر ڕاستە کێشراون، کە سوچەکانی لابردراون
15:43
and, of course, that very, very important
258
927517
1951
وە بێگومان، ئەوە زۆر زۆر گرنگە
15:45
geographic distortion that makes public transport maps possible.
259
929468
5180
تێکدانە جوگرافییەکان نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی ئاسان دەکات
15:50
If you, for example, have a look at the two main
260
934648
1961
بۆ نموونە ئەگەر تۆ، تەماشایەکی هەردوو
15:52
corridors that run through the city,
261
936609
2348
ڕاڕەوی سەرەکی بکەیت کە بەشارەکەدا تێدەپەڕێن
15:54
the yellow and orange one over here, this is how
262
938957
2148
زەردەکەو پرتەقاڵیەکەی ئێرە، ئەمە ئەوەیە کە چۆن
15:57
they look in an actual, accurate street map,
263
941105
3323
دەردەکەون لەسەر نەخشەی چەسپاندنی هێڵی شەقام
16:00
and this is how they would look in my distorted,
264
944428
3684
ئەمە ئەو شێوەیەیە کە دەردەکەون دوای دەستکارییەکەی من
16:04
simplified public transport map.
265
948112
3261
نەخشەی هێڵی گواستنەوەی گشتی
16:07
So for a successful public transport map,
266
951373
3134
بۆیە، بۆ نەخشەیەکی هێڵی گواستنەوەی گشتی
16:10
we should not stick to accurate representation,
267
954507
1993
نابێت بوەستیت لە چەسپاندنی بەرجەستەییدا
16:12
but design them in the way our brains work.
268
956500
2819
بەڵام دیزاین کردن بەو شێوەیەی کە مێشکمان کاری پێدەکات
16:15
The reactions I got were tremendous. It was really good to see.
269
959319
3223
ئەو پەرچەکردارانەی کە نواندم، ئەوە زۆر باشبوو کە بیبینم
16:18
And of course, for my own self, I was very happy to see
270
962542
3624
وە بەدڵنیاییەوە، بۆ خودی خۆم، زۆر دڵخۆش بووم بە بینینی
16:22
that my folks in Germany and Greece finally have an idea
271
966166
3422
ئەوەی کە دواجار گەلەکەم لە یۆنان و ئەڵمانیادا بیرۆکەیەکیان هەیە
16:25
what I do for a living. (Laughter) Thank you. (Applause)
272
969588
5978
لەبارەی ئەوەی کە من چی دەکەم بۆ سەرچاوەی ژیانم. پێکەنین. سوپاس. چەپڵە لێدان
ABOUT THE SPEAKER
Aris Venetikidis - MapmakerAris Venetikidis imagines how maps work with our minds.
Why you should listen
Aris Venetikidis is a graphic designer with a passion for map design and public transport network visualisation. His project “Designing an integrated map for a visionary public transport network in Dublin” earned him the IDI Graduate Masters Award and IDI Graduate Grand Prix in 2010, as well as press coverage in major Irish and Greek newspapers. Aris studied at the National College of Art and Design ind Dublin and has been working as a designer in agencies or as an independent designer and photographer since.
Aris Venetikidis | Speaker | TED.com