TED2009
Bonnie Bassler: How bacteria "talk"
بۆنی بازلەر: چۆن بەکتریاکان لەیەکتر تێدەگەن
Filmed:
Readability: 4
2,683,171 views
بۆنی بازلەر ئەوەی دۆزیوەتەوە کە بەکتریاکان پێکەوە "گفتوگۆ" دەکەن
بە بەکارهێنانی زمانێکی کیمیایی، کە ڕی خۆشکەرە بۆ ئەوان تاکو لە بەرگریکردن لە خۆیان و لە هێڕش کردندا هاوکاری یەکتر بکەن، ئەم دۆزینەوەیەش کاریگەری مەزنی دەبێت لەسەر بواری پزیشکی و پیشەسازی
Bonnie Bassler - Molecular biologist
Bonnie Bassler studies how bacteria can communicate with one another, through chemical signals, to act as a unit. Her work could pave the way for new, more potent medicine. Full bio
Bonnie Bassler studies how bacteria can communicate with one another, through chemical signals, to act as a unit. Her work could pave the way for new, more potent medicine. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
Bacteria are the oldest living organisms on the earth.
0
0
3000
بەکتریاکان یەکەم شێوە ژیانی دروستبوی سەر ئەم هەسارەیەن
00:21
They've been here for billions of years,
1
3000
2000
ئەوان بلیۆنەها ساڵ دەبێت کە لەسەر ئەم هەسارەیەن
00:23
and what they are are single-celled microscopic organisms.
2
5000
4000
زیندەوەرۆچکەی یەک خانەی ووردن
00:27
So they are one cell and they have this special property
3
9000
3000
کەواتە، ئەوان تاک خانەن وە خاوەنی ئەو خاسیەتەن
00:30
that they only have one piece of DNA.
4
12000
2000
کە تاکە خانەیەکی (ترشی ناوەکییان) هەیە
00:32
They have very few genes,
5
14000
2000
ژمارەیەکی زۆر کەم جیناتیان هەیە
00:34
and genetic information to encode all of the traits that they carry out.
6
16000
4000
زانیاری بۆ ماوەیی بۆ بە کۆد کردنی هەموو ئەو سیفەتانەی کە هەڵی دەگرن
00:38
And the way bacteria make a living
7
20000
2000
وە ئەو شێوەیەش کە پێی دەژین
00:40
is that they consume nutrients from the environment,
8
22000
3000
بە بەکارهێنانی مادەی خۆراکیە لە ژینگەوە
00:43
they grow to twice their size, they cut themselves down in the middle,
9
25000
3000
تا دوو هێندەی قەبارەی خۆیان زیاد دەکەن، پاشان خۆیان لە ناوەڕاستدا دوو کەرت دەکەن
00:46
and one cell becomes two, and so on and so on.
10
28000
3000
وە تاک خانەکە دەبێت بە دوو خانە، بەم شێوەیە بەردەوام دەبێت
00:49
They just grow and divide, and grow and divide -- so a kind of boring life,
11
31000
4000
ئەوان تەنها گەشە دەکەن و دابەش دەبن، گەشە دەکەن و دابەش دەبن ... بەو شێوەیە جۆرێک لە ژیانێکی بێزارکەریان هەیە
00:53
except that what I would argue is that you have
12
35000
2000
بێجگە لەوەی کە من گفتوگۆی لەسەر دەکەم ئەوەیە کە ئێوە
00:55
an amazing interaction with these critters.
13
37000
3000
بەشێوەیەکی سەرسوڕهێنەر کارلێک دەکەن لەگەڵ ئەم بونەوەرانەدا
00:58
I know you guys think of yourself as humans, and this is sort of how I think of you.
14
40000
3000
ئەم دەزانم هاوڕێیان کە ئێوە بیر لە خۆتان دەکەنەوە وەک مرۆڤەکان، ئەوە هەمان ئەو شێوەیەیە کە منیش بیری لێدەکەمەوە بەرامبەر بە ئێوە
01:01
This man is supposed to represent
15
43000
2000
ئەم پیاوە پێویستە نوێنەری
01:03
a generic human being,
16
45000
2000
مرۆڤێکی ڕەگەزی بێت
01:05
and all of the circles in that man are all of the cells that make up your body.
17
47000
4000
هەموو بازنەکانی ناو لەش ئەم پیاوە لەو خانانە دروست بوون کە لەش پێکدەهێنن
01:09
There is about a trillion human cells that make each one of us
18
51000
3000
ئەمەش نزیکەی تریلیۆنێک خانەی مرۆڤییە کە هەریەک لە ئێمە پێکدەهێنیت
01:12
who we are and able to do all the things that we do,
19
54000
3000
کە ئێمە کێین و ە توانای ئەنجامدانی هەموو ئەوانەمان هەبێت کە ئەنجامی دەدەین
01:15
but you have 10 trillion bacterial cells
20
57000
3000
بەڵام تۆ خاوەنی ١٠ تریلیۆن خانەی بەکتریاییت
01:18
in you or on you at any moment in your life.
21
60000
2000
لە ناو یاخود لەسەر لەشت لەهەر چرکە ساتێکی ژیانتدا
01:20
So, 10 times more bacterial cells
22
62000
2000
کەواتە، خانەی بەکتریایی دە هێندە
01:22
than human cells on a human being.
23
64000
3000
زیاترن لە خانە مرۆڤیەکان
01:25
And of course it's the DNA that counts,
24
67000
2000
بێگومان ئەوەش ترشی ناوەکییە کە کۆی کردونەتەوە
01:27
so here's all the A, T, Gs and Cs
25
69000
2000
دا( A, T, Gs لەگەڵ Cs)ئەمەش زنجیرەپێکهاتەی بۆ ماوەییتانە
01:29
that make up your genetic code, and give you all your charming characteristics.
26
71000
3000
کە هەڵدەستێت بە پێکهێنانی کۆدی بۆماوەی، وە هەموو خاسیەتە سەرنجڕاکێشەکانت پێدەدات
01:32
You have about 30,000 genes.
27
74000
2000
نزیکەی (٣٠،٠٠٠) بۆماوەتان هەیە
01:34
Well it turns out you have 100 times more bacterial genes
28
76000
3000
ئەوەش وادەکات کە تۆ ١٠٠ هێندە بۆماوەت زیاتر بێت لە بۆماوەی ئەو بەکتریایانەی
01:37
playing a role in you or on you all of your life.
29
79000
4000
کە ڕۆڵ دەگێڕن لەسەر تۆ یان لە ناو تۆدا بەدرێژایی ژیانت
01:41
At the best, you're 10 percent human,
30
83000
3000
لە باشترین دۆخدا، تۆ لە %١٠ مرۆڤیت
01:44
but more likely about one percent human,
31
86000
2000
بەڵام بەزۆری لە %١ ی مرۆڤ
01:46
depending on which of these metrics you like.
32
88000
2000
دەکەوێتە سەر ئەوەی کە ئارەزووی کام لەم یەکەی پێوانانە دەکەیت
01:48
I know you think of yourself as human beings,
33
90000
2000
دەزانم ئێوە بیر لە خۆتان دەکەنەوە وەک مرۆڤ
01:50
but I think of you as 90 or 99 percent bacterial.
34
92000
4000
بەڵام وابیردەکەمەوە لە ئێوە وەک ئەوەی لە %٩٠ یان لە %٩٩ بەکتریا بن
01:54
(Laughter)
35
96000
1000
پێکەنین
01:55
These bacteria are not passive riders,
36
97000
3000
ئەم بەکتریایانە مشەخۆری زیان بەخش نین
01:58
these are incredibly important, they keep us alive.
37
100000
3000
کە ئەمانە زۆر گرنگن، ئێمە بەزیندوویی دەهێڵنەوە
02:01
They cover us in an invisible body armor
38
103000
3000
ئەوان ئێمەیان داپۆشیوە وەک گوللە بەندێکی نادیار
02:04
that keeps environmental insults out
39
106000
2000
کە لەمەترسییە ژینگەییەکان بەدوورمان دەگرێت
02:06
so that we stay healthy.
40
108000
2000
بۆ ئەوەی بە تەندروستی بمێنینەوە
02:08
They digest our food, they make our vitamins,
41
110000
2000
ئەوان خۆراکەکانمان بۆ هەرس دەکەن، ڤیتامینەکانمان بۆ دەروست دەکەن
02:10
they actually educate your immune system
42
112000
2000
لە ڕاستیدا ئەوان سیستەمی بەرگریمان بەخێو دەکەن
02:12
to keep bad microbes out.
43
114000
2000
بۆ پاراستنمان لە میکرۆبە خراپەکان
02:14
So they do all these amazing things
44
116000
2000
کەواتە ئەوان هەموو ئەم شتە سەرسوڕهێنەرانەمان بۆ ئەنجام دەدەن
02:16
that help us and are vital for keeping us alive,
45
118000
4000
کە یارمەتیمان دەدەن و ژیانمان پێدەبەخشن تا بەزیندوویی بمێنێتەوە
02:20
and they never get any press for that.
46
122000
2000
وە هەرگیز هیچ فشارێکمان ناکەنە سەر بۆ ئەم کارە
02:22
But they get a lot of press because they do a lot of
47
124000
2000
بەڵام فشارێکی زۆریان لەسەر دەبێت چونکە ئەوان کاری زۆر
02:24
terrible things as well.
48
126000
2000
ترسناکیش ئەنجام دەدەن
02:26
So, there's all kinds of bacteria on the Earth
49
128000
3000
کەواتە، هەموو جۆرەکانی بەکتریا لەسەرزەوی بونیان هەیە
02:29
that have no business being in you or on you at any time,
50
131000
3000
کە هیچ کارێکیان بەوە نیە کە لەناو یاخود لەسەر لەشی تۆ بن لە هیچ کاتێکدا
02:32
and if they are, they make you incredibly sick.
51
134000
4000
وە ئەگەر هەبن ئەوا زۆر تووشی نەخۆشیت دەکەن
02:36
And so, the question for my lab is whether you want to think about all the
52
138000
3000
وە بەم شێوەیە، پرسیارەکە بۆ تاقیگەکەی من ئەوەیە کە ئایا دەتەوێت بیر بکەیتەوە لە هەموو
02:39
good things that bacteria do, or all the bad things that bacteria do.
53
141000
4000
ئەو شتە باشانەی کە بەکتریا دەیانکات، یاخود لە هەموو ئەو شتە باشانەی کە بەکتریا دەیانکات
02:43
The question we had is how could they do anything at all?
54
145000
2000
پرسیارێکمان هەبوو کە چۆن ئەوان دەتوانن هەموو شتێک بکەن؟
02:45
I mean they're incredibly small,
55
147000
2000
مەبەستم ئەوەیە کە ئەوان زۆر بچوکن
02:47
you have to have a microscope to see one.
56
149000
2000
پێویستە مایکرۆسکۆبێکت پێ بێت بۆ بینینی بەکتریایەک
02:49
They live this sort of boring life where they grow and divide,
57
151000
3000
ئەوان بەم شێوازە ژیانە بێزارکەرە دەژین کە گەشە دەکەن و دابەش دەبن
02:52
and they've always been considered to be these asocial reclusive organisms.
58
154000
5000
ئەوان هەمیشە واتەماشاکراون کە بونەوەری دابڕاوی خۆپەرستن
02:57
And so it seemed to us that they are just too small to have an impact
59
159000
3000
وە ئەوان لەبەر چاوی ئێمە وان کە زۆر بچوک بن تا کاریگەرییەکیان هەبێت
03:00
on the environment
60
162000
2000
لەسەر ژینگە
03:02
if they simply act as individuals.
61
164000
2000
کە ئەگەر بە سادەیی وەک تاکی سەربەخۆ هەڵسوکەوت بکەن
03:04
And so we wanted to think if there couldn't be a different
62
166000
2000
وویستیشمان وەک ئەوە بیربکەنەوە کە شێوازێکی
03:06
way that bacteria live.
63
168000
2000
جیاوازتر نەبێت بۆ ژیانی بەکتریا
03:08
The clue to this came from another marine bacterium,
64
170000
4000
بیرۆکەی ئەمەش لە جۆرێکی بەکتریای دەریاییەوە سەرچاوەی گرتبوو
03:12
and it's a bacterium called Vibrio fischeri.
65
174000
3000
وە ئەوە جۆرە بەکتریایەک بوو ناونرا بوو ڤایرۆسی فیسیچێری
03:15
What you're looking at on this slide is just a person from my lab
66
177000
3000
ئەوەی کە تەماشای دەکەن لەم سلایدەدا کەسێکەلە تاقیگەی من کە
03:18
holding a flask of a liquid culture of a bacterium,
67
180000
3000
کە کەمۆڵەیەکی ببەدەستەوەیە شلەیەکی تێدایە کە بەکتریای تێدایە
03:21
a harmless beautiful bacterium that comes from the ocean,
68
183000
3000
بەکتریایەکی بێ زیانی جوانە، لە زەریادا هەیە
03:24
named Vibrio fischeri.
69
186000
2000
ناونراوە ڤایبرۆ فیسیچێری
03:26
This bacterium has the special property that it makes light,
70
188000
3000
ئەم بەکتریایە خاسیەتێکی تایبەتی هەیە ئەویش ئەوەیە کە ڕووناکی دروست دەکات
03:29
so it makes bioluminescence,
71
191000
2000
کە نەوەی بایۆلۆژی دروست دەکات
03:31
like fireflies make light.
72
193000
2000
وەک ئەو مێروانەی کە کلکیان بەشەو ڕووناکیەکی لێوە دەردەچێت
03:33
We're not doing anything to the cells here.
73
195000
2000
ئێمە لێرەدا هیچ لە خانەکان ناکەین
03:35
We just took the picture by turning the lights off in the room,
74
197000
2000
تەنها وێنەیەک دەگرین بە کوژانەوەی ڕووناکیەکانی ناو ژوورەکە
03:37
and this is what we see.
75
199000
2000
پاشان ئەمە دەبینین
03:39
What was actually interesting to us
76
201000
2000
ئەوەی کە لەڕاستیدا سەرسوڕهێنەرە بۆ ئێمە
03:41
was not that the bacteria made light,
77
203000
2000
ئەوە نیە کە بەکتریاکە ڕووناکی دەبەخشێت
03:43
but when the bacteria made light.
78
205000
2000
بەڵکو ئەوەیە کاتێک بەکتریاکە ڕووناکی دەبەخشێت
03:45
What we noticed is when the bacteria were alone,
79
207000
3000
ئەوەی تێبینیمان کرد ئەوە بوو کاتێک بەکتریاکە بەتەنهایە
03:48
so when they were in dilute suspension, they made no light.
80
210000
3000
بۆیە کاتێک کە بەش بەش جیاکرابونەوە، هیچ ڕووناکیەکیان نەدەبەخشی
03:51
But when they grew to a certain cell number
81
213000
2000
بەڵام کاتێک کە ژمارەیان زیادی کرد بۆ ژمارەیەکی دیاری کراو
03:53
all the bacteria turned on light simultaneously.
82
215000
4000
هەموو بەکتریاکان بەیەکەوە ڕووناکیەکانیان داگیرساند
03:57
The question that we had is how can bacteria, these primitive organisms,
83
219000
4000
ئەو پرسیارەی کە هەمان بوو ئەوەیە کە چۆن ئەم بونەوەرە سەرەتاییانە
04:01
tell the difference from times when they're alone,
84
223000
2000
هەست بە جیاوازی دەکەن لەو کاتانەدا کە بەتەنهان
04:03
and times when they're in a community,
85
225000
2000
وە ئەو کاتانەش کە لە کۆمەڵێکدان
04:05
and then all do something together.
86
227000
3000
وە پاسان هەموویان بەیەکەوە کارێک بکەن
04:08
What we've figured out is that the way that they do that is that they talk to each other,
87
230000
4000
ئەوەشمان بۆ دەرکەوت کە چۆن ئەو کارە دەکەن، ئەویش ئەوەیە کە ئەوان لەگەڵ یەکتری دەدوێن
04:12
and they talk with a chemical language.
88
234000
2000
وە بەزمانێکی کیماییانە دەدوێن
04:14
This is now supposed to be my bacterial cell.
89
236000
3000
دەبێت ئەمە خانە بەکتریاییەکەم بێت
04:17
When it's alone it doesn't make any light.
90
239000
3000
کاتێک کە بەتەنهایە هیچ ڕووناکیەک نادات
04:20
But what it does do is to make and secrete small molecules
91
242000
4000
ئەوەش کە ئەنجامی دەدات دروستکردنی هەندێک گەردیلەی نهێنیە
04:24
that you can think of like hormones,
92
246000
2000
کە دەتوانیت وەک هۆڕمۆنەکان بیری لێبکەیتەوە
04:26
and these are the red triangles, and when the bacteria is alone
93
248000
3000
ئەوەش سێگۆشە سورەکانن، وە کاتێک کە بەکتریاکە بەتەنهایە
04:29
the molecules just float away and so no light.
94
251000
3000
گەردیلەکان بڵاودەبنەوە، کەواتە هیچ ڕووناکیەک نیە
04:32
But when the bacteria grow and double
95
254000
2000
بەڵام کاتێک بەکتریاکە گەشە دەکات و زیاد دەکات
04:34
and they're all participating in making these molecules,
96
256000
3000
وە هەموو بەشداری دەکەن لە دروستکردنی ئەم گەردیلانەدا
04:37
the molecule -- the extracellular amount of that molecule
97
259000
4000
گەردیلە ... وە ڕێژەی گەردیلەکانی دەرەوەی خانەکە
04:41
increases in proportion to cell number.
98
263000
3000
زیاد دەکات لەگەڵ ڕێژەی ژمارەی خانەکان
04:44
And when the molecule hits a certain amount
99
266000
2000
کاتێک کە گەردیلەکان دەگەنە ڕێژەیەکی دیاری کراو
04:46
that tells the bacteria how many neighbors there are,
100
268000
3000
ئەوەش بە بەکتریاکە دەڵێت کە لەوێدا چەند دراوسێی هەیە
04:49
they recognize that molecule
101
271000
2000
ئەو گەردیلانە دەناسنەوە
04:51
and all of the bacteria turn on light in synchrony.
102
273000
3000
وە هەموو بەکتریاکان ڕووناکیەکانیان دادەگیرسێنن لە یەک کاتدا
04:54
That's how bioluminescence works --
103
276000
2000
ئەمەش شێوەی ڕوودانی درەوشانەوەی بایۆلۆژییە
04:56
they're talking with these chemical words.
104
278000
2000
ئەوان بەم ووشە کیمیاییانە دەدوێن
04:58
The reason that Vibrio fischeri is doing that comes from the biology.
105
280000
4000
هۆکاری ئەوەش کە بەکتریای ڤایبرۆ فیسێچیری ئەم کارە دەکات لە بایۆلۆژییەوە سەرچاوەی گرتوە
05:02
Again, another plug for the animals in the ocean,
106
284000
3000
دووبارە، تەماشاکردنێکی تری ئاژەڵە زەریاییەکان
05:05
Vibrio fischeri lives in this squid.
107
287000
3000
بەکتریای (ڤایبرۆ فیسێچیری) لەم هەشت پێیەدا دەژی
05:08
What you are looking at is the Hawaiian Bobtail Squid,
108
290000
2000
ئەوەی ئێوە تەماشای دەکەن هەشت پێی هاوایی کلک کورتە
05:10
and it's been turned on its back,
109
292000
2000
وە سوڕاوە بۆ ڕووی پشتەوەی
05:12
and what I hope you can see are these two glowing lobes
110
294000
3000
هەروەها ئەوەی هیوادارم بیبینیت ئەم دوو هەڵئاوساوییەیە
05:15
and these house the Vibrio fischeri cells,
111
297000
3000
ئەمەش ماڵی خانەکانی ڤایبرۆ فێسێچیریە
05:18
they live in there, at high cell number
112
300000
2000
لەوێ دەژین، ژمارەیەکی زۆر لە خانەکان
05:20
that molecule is there, and they're making light.
113
302000
2000
وە گەردیلەکان لەوێن، ڕووناکی دەروست دەکەن
05:22
The reason the squid is willing to put up with these shenanigans
114
304000
3000
وە هۆکاری ئەوە کە هەشت پێکە دەیەوێت ئەم فێڵە بکات
05:25
is because it wants that light.
115
307000
2000
ئەوەیە کە دەیەوێت ئەو ڕوناکییە دروست بکات
05:27
The way that this symbiosis works
116
309000
2000
وە چۆنیەتی کارکردنی ئەم هاوژیانییە
05:29
is that this little squid lives just off the coast of Hawaii,
117
311000
4000
ئەوەیە کە ەئم هەشت پێ بچکۆلانە تەنها لە کەناراوەکانی هاوایدا دەژی
05:33
just in sort of shallow knee-deep water.
118
315000
2000
لە تەنکاوێکدا کە تەنها ئەژنۆیەک قوڵە
05:35
The squid is nocturnal, so during the day
119
317000
3000
هەشت پێکە بونەوەرێکی شەوارەیە، کەواتە لا کاتی ڕۆژدا
05:38
it buries itself in the sand and sleeps,
120
320000
2000
خۆی لە لمەکەدا نقوم دەکات و دەخەوێت
05:40
but then at night it has to come out to hunt.
121
322000
3000
پاسان لە شەواندا پێویستە بێتە دەرەوە تا ڕاو بکات
05:43
On bright nights when there is lots of starlight or moonlight
122
325000
2000
لەشەوە ڕوناکەکاندا کە ڕوناکی ئەستێرەکان و مانگ زۆرە
05:45
that light can penetrate the depth of the water
123
327000
3000
تا ئەو ڕوناکیە دەتوانێت قووڵاییەکانی ئاوەکە ببڕێت
05:48
the squid lives in, since it's just in those couple feet of water.
124
330000
3000
کە هەشت پێکەی تێدا دەژی، لەو کاتەوە تەنها لە و چەند پێیە ئاوەدا دەبێت
05:51
What the squid has developed is a shutter
125
333000
3000
ئەوەی کە هەشت پێکە گەشەی پێداوە دەلاقەیەکە
05:54
that can open and close over this specialized light organ housing the bacteria.
126
336000
4000
کە ەدتوانێت زیاتر بکرێتەوە و دابخرێتەوە لەو جێگایانەدا کە تایبەتن بۆ ڕوناکی و جێگەی بەکتریاکانە
05:58
Then it has detectors on its back
127
340000
2000
پاشان هەستەوەری هەیە لەسەر پستی
06:00
so it can sense how much starlight or moonlight is hitting its back.
128
342000
4000
واتە دەتوانێت هەست بەوە بکات کە چەندێک ڕوناکی ئەستێرە یان مانگ دەدات لەسەر پشتی
06:04
And it opens and closes the shutter
129
346000
2000
وە دەلاقەکان دەکاتەوە و دایان دەخاتەوە
06:06
so the amount of light coming out of the bottom --
130
348000
2000
تاوەکو ڕێژەی ئەو ڕوناکییەی کە لەبەشی خوارەوەیدایە
06:08
which is made by the bacterium --
131
350000
2000
کە بەهۆی بەکتریاکەوە دروست دەبێت
06:10
exactly matches how much light hits the squid's back,
132
352000
2000
بەتەواوەتی هاوتا دەبێت لەگەڵ بڕی ئەو ڕوناکییەی کە دەدات لەسەر پشتی هەشت پێ کە
06:12
so the squid doesn't make a shadow.
133
354000
2000
بۆیە هەشت پێ کە سێبەری نابێت
06:14
It actually uses the light from the bacteria
134
356000
3000
لەڕاستیدا ئەو ڕوناکییەی کە لەبەکتریاکەوە بەکاری دەهێنێت
06:17
to counter-illuminate itself in an anti-predation device
135
359000
3000
بۆ پێچەوانەکردنەوەی تیشکدانەوەی خۆی لە ئامێرێکی دژە ڕاوکردندا
06:20
so predators can't see its shadow,
136
362000
2000
تاوەکو ئاژەڵە ڕاوکەرەکان نەتوانن سێبەرەکەی ببینن
06:22
calculate its trajectory, and eat it.
137
364000
2000
وە ئاڕاستەکەی دیاری بکەن، پاشان بیخۆن
06:24
This is like the stealth bomber of the ocean.
138
366000
3000
ئەمەش وەک هێرشبەری تارمایی زەریایە
06:27
(Laughter)
139
369000
1000
پێکەنین
06:28
But then if you think about it, the squid has this terrible problem
140
370000
3000
بەڵام ئەگەر بیری لێبکەیتەوە، هەشت پێ کە ئەمە کێشە خراپەی هەیە
06:31
because it's got this dying, thick culture of bacteria
141
373000
3000
لەبەرئەوەی ئەمە بەرەوە لەناوچوون دەڕوات، توێژاڵێکی ئەستور لە بەکتریای هەیە
06:34
and it can't sustain that.
142
376000
2000
وە ناشتوانێت بەرگەی ئەمەش بگرێت
06:36
And so what happens is every morning when the sun comes up
143
378000
2000
ئەوەش کە ڕوودەدات ئەوەیە کە هەموو بەیانییەک کە خۆر هەڵدێت
06:38
the squid goes back to sleep, it buries itself in the sand,
144
380000
3000
هەشت پێ کە دەخەوێتەوە، خۆی لە لمدا نقوم دەکات
06:41
and it's got a pump that's attached to its circadian rhythm,
145
383000
3000
وە ترومپایەکی هەییە کە کارکردنی هاوتایە لەگەڵ کاتژمێری بایۆلۆژیدا
06:44
and when the sun comes up it pumps out like 95 percent of the bacteria.
146
386000
5000
کاتێکیش خۆر هەڵدێت پاڵ بە لە %٩٥ ی بەکتریاکەوە دەنێت
06:49
Now the bacteria are dilute, that little hormone molecule is gone,
147
391000
3000
ئێستا بەکتریاکە شڵەقاوە، وە ئەو کەمە گەردیلەی هۆڕمۆنەش نەما
06:52
so they're not making light --
148
394000
2000
کەواتە ئەوان ڕوناکی دروست ناکەن
06:54
but of course the squid doesn't care. It's asleep in the sand.
149
396000
2000
بەڵام بە دڵنیاییەوە هەشت پێ کە گرنگی بەوە نادات. ئەو لە لمەکەدا خەوتوە
06:56
And as the day goes by the bacteria double,
150
398000
2000
وە کاتێکیش ڕۆژ بەسەر دەچێت بەکتریاکە دوو هێندەیە
06:58
they release the molecule, and then light comes on
151
400000
3000
گەردیلەکان دەردەدەن، وە پاشان ڕوناکیەکە هەڵ دەبێت
07:01
at night, exactly when the squid wants it.
152
403000
3000
لەشەودا، بەتەواوەتی لەو کاتەدا کە هەشت پێ کە دەیەوێت
07:04
First we figured out how this bacterium does this,
153
406000
3000
لە سەرەتادا بۆمان دەرکەوت کە ئەم بەکتریایە چۆن ئەم کارە دەکات
07:07
but then we brought the tools of molecular biology to this
154
409000
3000
پاشان ئامڕازەکانی بایۆلۆژی گەردیلەمان هێنا بۆ ئەمە
07:10
to figure out really what's the mechanism.
155
412000
2000
تاکو بزانین کە میکانیزمەکان چین
07:12
And what we found -- so this is now supposed to be, again, my bacterial cell --
156
414000
4000
وە ئەمەمان بۆ دەرکەوت... ئەمە دووبارە خانەی بەکتریاکەمە
07:16
is that Vibrio fischeri has a protein --
157
418000
2000
ئەمە بەکتریای ڤایبرۆ ڤیسێچیریە کە پڕۆتینێکی هەیە
07:18
that's the red box -- it's an enzyme that makes
158
420000
3000
ئەو چوارچێوە سورەیە ... ئەوە ئەو ڕژێنەیە کە
07:21
that little hormone molecule, the red triangle.
159
423000
3000
ئەو گەردە بصکۆلە هۆڕمۆنانە دروست دەکات، سێگۆشە سورەکە
07:24
And then as the cells grow, they're all releasing that molecule
160
426000
2000
هەتا خانەکان گەشە بکەن، ئەو گەردیلانە دەردەدەن
07:26
into the environment, so there's lots of molecule there.
161
428000
3000
بۆ دەوروبەریان، کەواتە ڕێژەیەکی زۆر گەردیلە هەیە لەوێدا
07:29
And the bacteria also have a receptor on their cell surface
162
431000
4000
وە هەروەها بەکتریاکە هەستەوەرێکی هەیە لەسەر ڕووی خانەکانی
07:33
that fits like a lock and key with that molecule.
163
435000
3000
کە دادەخرێت وەک و کێلونێک وە کلیلەکەش لەگەڵ ئەو گەردیلانە
07:36
These are just like the receptors on the surfaces of your cells.
164
438000
3000
ئەمانە وەک هەمان هەستەوەرەکانی سەر خانەکانی تۆن
07:39
When the molecule increases to a certain amount --
165
441000
3000
کاتێک کە گەردیلەکان زیاد دەکەن بۆ ڕێژەیەکی دیاریکراو
07:42
which says something about the number of cells --
166
444000
2000
کە شتێک دەگەیەنێت لە بارەی ژمارەی خانەکانەوە
07:44
it locks down into that receptor
167
446000
2000
دادەبەزێت بەرەو ئەو هەستەوەرە
07:46
and information comes into the cells
168
448000
2000
وە پاشان زانیاریەکان دێنە ناو خانەکانەوە
07:48
that tells the cells to turn on
169
450000
2000
کە بەخانەکان دەڵێت کە دەست بکەن
07:50
this collective behavior of making light.
170
452000
3000
بەم کردارە بە کۆمەڵەی دروستکردنی ڕوناکییە
07:53
Why this is interesting is because in the past decade
171
455000
3000
بۆچی ئەمە سەرنجڕاکێشە، چونکە لە دەیەی ڕابردودا
07:56
we have found that this is not just some anomaly
172
458000
2000
ئێمە بۆمان دەرکەوت کە ئەمە تەنها سەمەرەی
07:58
of this ridiculous, glow-in-the-dark bacterium that lives in the ocean --
173
460000
3000
کارە بێمانا نیە، درەوشانەوەی ناو تاریکی ئەو بەکتریایانەی کە لەزەریادا دەژین
08:01
all bacteria have systems like this.
174
463000
3000
هەموو بەکتریاکان سیستەمێکی لەم شێوەیان هەیە
08:04
So now what we understand is that all bacteria can talk to each other.
175
466000
3000
کەواتە ئەوەی ئێستا ئێمە لێی تێدەگەین ئەوەیە کە هەموو بەکتریاکان بەیەکەوە دەدوێن
08:07
They make chemical words, they recognize those words,
176
469000
3000
ئەوان ووشەی کیمیاییانە دروست دەکەن، ئەوان ئەو ووشانە دەناسنەوە
08:10
and they turn on group behaviors
177
472000
2000
پاشان دەست دەکەن بە هەڵسوکەوتێکی بەکۆمەڵ
08:12
that are only successful when all of the cells participate in unison.
178
474000
5000
کە تەنها ئەو کاتە سە رکەوتوە کە هەموو خانەکان بە گونجاویی بەشداری تێدادەکەن
08:17
We have a fancy name for this: we call it quorum sensing.
179
479000
3000
ئێمە ناوێکی گران بەهامن هەیە بۆ ئەمە: پێی دەڵێین هاندەری هەستکردن
08:20
They vote with these chemical votes,
180
482000
2000
ئەوان بەدەنگدانێکی کیمیاییانە هەڵبژاردن ئەنجام دەدەن
08:22
the vote gets counted, and then everybody responds to the vote.
181
484000
4000
دەنگەکە دەژمێردرێت، پاشان هەمووان کاردانەوە بۆ دەنگدانەکە دەکەن
08:26
What's important for today's talk
182
488000
2000
ئەوەی کە گرنگە بۆ گفتوگۆی ئەمڕۆ
08:28
is that we know that there are hundreds of behaviors
183
490000
2000
ئەوەیە کە ئێمە دەزانین سەدان هەڵسوکەوت هەیە
08:30
that bacteria carry out in these collective fashions.
184
492000
3000
کە بەکتریا بەم شێوە بە کۆمەڵە ئەنجامی دەدات
08:33
But the one that's probably the most important to you is virulence.
185
495000
3000
بەڵام ئەو دانەیان کە گرنگترینیانە وە بەلایەنی کەمەوە دەبێت بیزانین خراپ بوونە
08:36
It's not like a couple bacteria get in you
186
498000
3000
ئەوە وەک تووشبونت نیە بە چەند بەکتریایەک
08:39
and they start secreting some toxins --
187
501000
2000
وە چەند ژەهرێکت تێبکەن
08:41
you're enormous, that would have no effect on you. You're huge.
188
503000
3000
تۆ زەبەلاحیت، ئەوە هیچ کاریگەری نابێت لەسەر تۆ، تۆ گەورەیت
08:44
What they do, we now understand,
189
506000
3000
ئەوان چی دەکەن ئێستا، ئێمە تێدەگەین
08:47
is they get in you, they wait, they start growing,
190
509000
3000
کاتێک ئەوان دێنە لەشتەوە، چاوەڕێدەکەن، دەست دەکەن بەگەشە کردن
08:50
they count themselves with these little molecules,
191
512000
2000
خۆیان دەژمێرن بەو گەردە کەمانە
08:52
and they recognize when they have the right cell number
192
514000
2000
پاشان دەزانن کە کەی ژمارەی تەواوی خانەکانیان لەبەردەستدایە
08:54
that if all of the bacteria launch their virulence attack together,
193
516000
4000
ئەگەر هەموو بەکتریاکان بەیەکەوە هێرشێکی خراپ بوون دەست پێبکەن
08:58
they are going to be successful at overcoming an enormous host.
194
520000
4000
ئەوا ئەوان سەرکەوتوو دەبن لە بەزخانە خوێیەکی زەبەلاحدا
09:02
Bacteria always control pathogenicity with quorum sensing.
195
524000
4000
بەکتریاکان هەمیشە توانای نەخۆش خستنیان کۆنتڕۆڵ دەکەن بە هاندەری هەست پێکردنیان
09:06
That's how it works.
196
528000
2000
ئەوەش بەو شێوەیە ڕوودەدات
09:08
We also then went to look at what are these molecules --
197
530000
3000
وە هەروەها هەستاین بە لێکۆڵینەوە لەسەر ئەوەی کە ئەو گەردیلانە چین
09:11
these were the red triangles on my slides before.
198
533000
3000
ئەوانەی کە پێشتر لەسەر سلایدەکەی من سێگۆشەی سوور بوون
09:14
This is the Vibrio fischeri molecule.
199
536000
2000
ئەمە گەردی ڤایبرۆ فێسیچێرییە
09:16
This is the word that it talks with.
200
538000
2000
ئەمە ئەو ووشەیەیە کە لەگەڵ بەکتریاکەدا دەدەوێت
09:18
So then we started to look at other bacteria,
201
540000
2000
پاشان دەستمان کرد بە تەماشاکردنی بەکتریاکەی تر
09:20
and these are just a smattering of the molecules that we've discovered.
202
542000
3000
ئەمەش زانیارییەکی سەرەتایی بوو کە بۆمان دەرکەوت لە بارەی گەردیلەکان
09:23
What I hope you can see
203
545000
2000
ئەوەی کە دەمەوێت ئێوە بیبینن
09:25
is that the molecules are related.
204
547000
2000
ئەوەیە کە گەردیلەکان پەیوەندییان هەیە بەیەکەوە
09:27
The left-hand part of the molecule is identical
205
549000
2000
لەلای دەستی چەپەوە بەشی گەردیلەکان هاوشێوەن
09:29
in every single species of bacteria.
206
551000
3000
لە هەموو جۆرەکانی بەکتریادا
09:32
But the right-hand part of the molecule is a little bit different in every single species.
207
554000
4000
بەڵام لە لای دەستی ڕاستمەوە بەشێک لە گەردیلەکان کەمێک جیاوازن لە هەریەک لە جۆرەکاندا
09:36
What that does is to confer
208
558000
2000
ئەوەی کە ئەنجامی دەدات زیادکردنی
09:38
exquisite species specificities to these languages.
209
560000
4000
هەندێک تایبەتمەندی جوانە بۆ جۆرەکانی ئەم زمانانە
09:42
Each molecule fits into its partner receptor and no other.
210
564000
4000
هەرەیەک لەم گەردیلانە لەبارە بۆ هەستەوەرەکانی تایبەت بە خۆی نەک بۆ هیچ دانەیەکی تر
09:46
So these are private, secret conversations.
211
568000
3000
کەواتە ئەمانە گفتوگۆی نهێنیە تایبەتیەکانن
09:49
These conversations are for intraspecies communication.
212
571000
4000
ئەم گفتوگۆیانە بۆ بەستنی پەیوەندی نێوان دانەکانی هەمان گروپن
09:53
Each bacteria uses a particular molecule that's its language
213
575000
4000
هەر بەکتریایەک گەردیلەیەکی دیاری کراو بەکاردەهێنێت کە زمانەکەی
09:57
that allows it to count its own siblings.
214
579000
4000
ڕێگەی پێدەدات بۆ ژماردنی هاوشێوەکانی
10:01
Once we got that far we thought
215
583000
2000
کە گەشتین بەم قۆناغە بیرمان کردەوە
10:03
we were starting to understand that bacteria have these social behaviors.
216
585000
3000
ئێمە دەست دەکەین بە تێگەشتن لەوەی کە بەکتریا ئەم هەڵسوکەوتە کۆمەڵایەتیانەی هەیە
10:06
But what we were really thinking about is that most of the time
217
588000
3000
بەڵام لە ڕاستیدا ئەوەی ئێمە بیری لێدەکەینەوە ئەوەیە کە زۆربەی کاتەکان
10:09
bacteria don't live by themselves, they live in incredible mixtures,
218
591000
3000
بەکتریا بە تەنها ناژی، ئەوان بە شێوازێکی جوانی تێکەڵ دەژین
10:12
with hundreds or thousands of other species of bacteria.
219
594000
4000
لەگەڵ سەدان یان هەزاران جۆری بەکتریای تردان
10:16
And that's depicted on this slide. This is your skin.
220
598000
3000
ئەوەش کە وێنەی گیراوە لەسەر ئەم سلایدە. ئەمە پێستی ئێوەیە
10:19
So this is just a picture -- a micrograph of your skin.
221
601000
3000
ئەمە تەنها وێنەیەکە... وێنەیەکی وردبینە هی پێستی ئێوەیە
10:22
Anywhere on your body, it looks pretty much like this,
222
604000
2000
هەر شوێنێکی سەر لەشت وەربگریت، شتێکی لەم شێوەیەیە
10:24
and what I hope you can see is that there's all kinds of bacteria there.
223
606000
4000
ئەوەش کە دەموێت بیبینن ئەوەیە کە هەموو جۆرەکانی بەکتریا لێرەدا هەن
10:28
And so we started to think if this really is about communication in bacteria,
224
610000
4000
بۆیە ئێمە دەستمان بە لێکۆڵینەوە کرد کە ئەگەر ئەمە پەیوەندی بەستنە لە ناو بەکتریاکاندا
10:32
and it's about counting your neighbors,
225
614000
2000
ئەمەش لەبارەی ژماردنی دراوسێکانتە
10:34
it's not enough to be able to only talk within your species.
226
616000
3000
ئەوە بەس نیە کە بەتەنها بتوانیت گفتوگۆ بکەیت لەگەڵ هاوشیوەکانتا
10:37
There has to be a way to take a census
227
619000
2000
دەبیت ڕێگەیەک هەبێت بۆ سەرژمێری
10:39
of the rest of the bacteria in the population.
228
621000
3000
هەموو بەکتریاکانی تریش لە ناوچەیەکدان
10:42
So we went back to molecular biology
229
624000
2000
بۆیە گەڕاینەوە بۆ بایۆلۆژی گەردیلەکان
10:44
and started studying different bacteria,
230
626000
2000
بۆیە گەڕاینەوە بۆ بایۆلۆژی گەردیلەکان
10:46
and what we've found now is that
231
628000
2000
ئەوەی بۆمان دەرکەوت ئەوە بوو
10:48
in fact, bacteria are multilingual.
232
630000
2000
کە لەڕاستیدا، بەکتریاکان فرە زمانن
10:50
They all have a species-specific system --
233
632000
3000
هەموویان خاوەنی سیستەمی جۆری دیاری کراون
10:53
they have a molecule that says "me."
234
635000
2000
ئەوان گەردێکیان هەیە کە دەڵێت، من
10:55
But then, running in parallel to that is a second system
235
637000
3000
بەڵام پاشان کارکردن بەشێوەیەکی تەریب بۆ ئەوە سیستەمێکی دووەمە
10:58
that we've discovered, that's generic.
236
640000
2000
بۆماوەیی ئەوەمان بۆ دەرکەوت
11:00
So, they have a second enzyme that makes a second signal
237
642000
3000
کەواتە، ئەوان ڕژێنی دەووەمینیشیان هەیە کە زانیاری نێردراوی دووەم دروست دەکات
11:03
and it has its own receptor,
238
645000
2000
وە هەستەوەری تایبەت بە خۆی هەیە
11:05
and this molecule is the trade language of bacteria.
239
647000
3000
ئەم گەردیلانەش زمانی بازرگانی بەکتریاکانن
11:08
It's used by all different bacteria
240
650000
2000
لەلایەن هەموو جۆرە جیاوازەکانی بەکتریاوە بەکاردێت
11:10
and it's the language of interspecies communication.
241
652000
4000
ئەوە زمانی پەیوەندی نێوان جۆرە جیاوازەکانە
11:14
What happens is that bacteria are able to count
242
656000
3000
ئەوەی کە ڕوودەدات ئەوەیە کە بەکتریا دەتوانێت بژمێریت
11:17
how many of me and how many of you.
243
659000
3000
کە چەند دانە لە من و چەند دانە لە تۆدان
11:20
They take that information inside,
244
662000
2000
ئەوان ئەو زانیارییە دەبەنە ناوەوە
11:22
and they decide what tasks to carry out
245
664000
2000
وە پاشان بڕیار دەدەن چی ڕۆڵێک ببینن
11:24
depending on who's in the minority and who's in the majority
246
666000
4000
بە پشت بەستن بەوەی کە کام لایەن کەمینەیە و کام لایەن زۆرینەیە
11:28
of any given population.
247
670000
2000
لە هەرژمارەیەکی دیاری کراوی ناوچەکەدا
11:30
Then again we turn to chemistry,
248
672000
2000
پاشان دووبارە دەگەڕێینەوە بۆ کیمیا
11:32
and we figured out what this generic molecule is --
249
674000
3000
بۆمان دەرکەوت کە ئەم گەردیلە بۆماوەییانە
11:35
that was the pink ovals on my last slide, this is it.
250
677000
3000
کە چێوە هێلکەییە پەمەییەکان بوون لە سلایدەکەی پێشومدا، ئەوەیە
11:38
It's a very small, five-carbon molecule.
251
680000
2000
ئەوە گەردیلەیەکی پێنج کاربۆنی زۆر بچوکە
11:40
What the important thing is that we learned
252
682000
3000
ئەوەی کە گرنگە فێری بببین
11:43
is that every bacterium has exactly the same enzyme
253
685000
3000
ئەوەیە کە هەموو بەکتریاکان بەتەواوەتی هەمان ئەنزیمیان هەیە
11:46
and makes exactly the same molecule.
254
688000
2000
وە هەمان جۆری گەردیلە دروست دەکات
11:48
So they're all using this molecule
255
690000
2000
کەواتە ئەوان ئەو گەردیلانە بەکاردەهێنن
11:50
for interspecies communication.
256
692000
2000
بۆ پەیوەندی نێوان جۆرە جیاوازەکان
11:52
This is the bacterial Esperanto.
257
694000
3000
پەیوەندییەکی جیهانگیریانەی بەکتریایە
11:55
(Laughter)
258
697000
1000
پێکەنین
11:56
Once we got that far, we started to learn
259
698000
2000
هەر کە لەوە تێگەشتیت، ئیتر دەست دەکەین بە فێربون
11:58
that bacteria can talk to each other with this chemical language.
260
700000
3000
کە بەکتریا دەتوانێت لەگەڵ یەکتری بدوێن بە زمانە کیمیاییەکان
12:01
But what we started to think is that maybe there is something
261
703000
2000
بەڵام ئەوەی کە بیرمان لێدەکردەوە ئەوە بوو کە هەروەها دەشێت لێرەدا شتێک هەبێت
12:03
practical that we can do here as well.
262
705000
2000
کە کرداریانە ئەنجامی بدەین
12:05
I've told you that bacteria do have all these social behaviors,
263
707000
3000
من پێم وتن کە دەشێت بەکتریاکان هەموو ئەم ڕەفتارە کۆمەڵایەتیانەیان هەبێت
12:08
they communicate with these molecules.
264
710000
3000
ئەوان پەیوەندی دەبەستن لەگەڵ ئەو گەردیلانەدا
12:11
Of course, I've also told you that one of the important things they do
265
713000
3000
بەدڵنیاییەوە ئەوەم پێ ڕاگەیاندن کە ئەوە یەکێک لە گرنگترین ئەو شتانەیە کە ئەوان ئەنجامی دەدەن
12:14
is to initiate pathogenicity using quorum sensing.
266
716000
3000
دروستکردنی نەخۆشیەکانە بە بەکارهێنانی هاندەرەکانی بەکۆمەڵ هەستکردن
12:17
We thought, what if we made these bacteria
267
719000
2000
وامان دزانی چی ڕوودەدات وایان لێبکەین کە بەکتریاکان
12:19
so they can't talk or they can't hear?
268
721000
3000
دەتوانن قسە بکەن یان ببیستن؟
12:22
Couldn't these be new kinds of antibiotics?
269
724000
3000
ئەمە نابێتە جۆرێکی تری دەژە میکرۆب؟
12:25
Of course, you've just heard and you already know
270
727000
2000
بەدڵنیاییەوە، ئێوە بیستووتانە و دەشزانن
12:27
that we're running out of antibiotics.
271
729000
2000
کە ئێمە خەریکە دژە میکرۆبەکانمان نامێنیت
12:29
Bacteria are incredibly multi-drug-resistant right now,
272
731000
3000
بەکتریا خاوەنی بەرگری دەژە دەرمانن
12:32
and that's because all of the antibiotics that we use kill bacteria.
273
734000
4000
ئەوەش بەهۆی هەموو ئەو دژە میکرۆبانەن کە ئێمە بەکاریان دەهێنین بۆ لەناوبردنیان
12:36
They either pop the bacterial membrane,
274
738000
2000
یان ئەوەتا پەردەی بەکتریایی دروست دەکەن
12:38
they make the bacterium so it can't replicate its DNA.
275
740000
3000
کە بەکتریای هەستیار پێک دەهێنن هەتا نەتوانن کۆپی ترشی ناوەکیەکەیان بکرێت
12:41
We kill bacteria with traditional antibiotics
276
743000
3000
ئێمە بەکتریاکان بە دژە میکرۆبە باوەکان لەناودەبەین
12:44
and that selects for resistant mutants.
277
746000
2000
کە هەڵدەبژێردرێت بۆ دژی بەرگریە پێشکەوتوەکان
12:46
And so now of course we have this global problem
278
748000
3000
کەواتە ئەم کێشە جیهانگیریەمان هەیە
12:49
in infectious diseases.
279
751000
2000
لەو نەخۆشیانەدا کە هەوکردنیان لەگەڵدایە
12:51
We thought, well what if we could sort of do behavior modifications,
280
753000
3000
بیرمان کردەوە ئەگەر توانیمان پۆلێنی هەڵسوکەوتی جێگرەوە بکەین
12:54
just make these bacteria so they can't talk, they can't count,
281
756000
3000
کە تەنها وا لەم بەکتریانە بکەین کە نەتوانن بدوێن، نەتوانن بژمێرن
12:57
and they don't know to launch virulence.
282
759000
3000
وە ئاگایان لە دروستکردنی هێرشی خراپ بوون نەبێت
13:00
And so that's exactly what we've done, and we've sort of taken two strategies.
283
762000
3000
ئەوەش بەتەواوەتی ئەوەیە کە ئێمە ئەنجامماندا، ئێمە جۆرێک لە دوو ستراتیجیەتیەکمان بەکارهێنا
13:03
The first one is we've targeted
284
765000
2000
ئەوەی یەکەم شت کردمانە ئامانج
13:05
the intraspecies communication system.
285
767000
3000
سیستەمی پەیوەندییەکانی نێوان جۆرە جیاوازەکانیان بوو
13:08
So we made molecules that look kind of like the real molecules --
286
770000
3000
ئێمە هەندێک جۆری گەردیلە دروست دەکەین کە بەجۆرێک لە گەردیلە ڕاستەقینەکانی ئەوان دەچن
13:11
which you saw -- but they're a little bit different.
287
773000
2000
ئەوەی کە بینیتان..... بەڵام ئەوان کەمێک جیاوازترن
13:13
And so they lock into those receptors,
288
775000
2000
بەم شێوەیە دادەبەزنە ناو هەستەوەرەکانەوە
13:15
and they jam recognition of the real thing.
289
777000
3000
وە هەستی ناسینەوە بۆ شتە ڕاستەقینەکان دەوەستێنێت
13:18
By targeting the red system,
290
780000
2000
بە نیشانەو گرتنەوە لە نیشانە سوورەکە
13:20
what we are able to do is to make
291
782000
2000
ئەوەی کە پێمان بکرێت دروستکردنی
13:22
species-specific, or disease-specific, anti-quorum sensing molecules.
292
784000
5000
جۆری دیاری کراوە، یان دژە هەستکردنە بەکۆمەڵەکان
13:27
We've also done the same thing with the pink system.
293
789000
3000
وە بەهەمان شێوە هەمان کارمان لەسەر سیستەمە پەمەییەکە ئەنجامدا
13:30
We've taken that universal molecule and turned it around a little bit
294
792000
3000
ئێمە گەردیلە جیهانیەکانمان وەرگرت و کەمێک سوڕانەوە
13:33
so that we've made antagonists
295
795000
2000
تا بەرەو پێشچونی دژە سیستەم بۆ پەیوەندی نێوان
13:35
of the interspecies communication system.
296
797000
2000
جۆرە جیاوازەکانمان پێکهێنا
13:37
The hope is that these will be used as broad-spectrum antibiotics
297
799000
5000
بەڵام ئەو هیوایەی هەیە بە بەکارهێنانی ئەمانە ئەوەیە وەک دژە میکرۆبی بەکارهێنانی بەربڵاوە
13:42
that work against all bacteria.
298
804000
2000
کە دژی هەموو بەکتریاکان کاردەکات
13:44
To finish I'll just show you the strategy.
299
806000
3000
تا تەواو ببین من ستراتیژیەکەتان نیشان دەدەم
13:47
In this one I'm just using the interspecies molecule,
300
809000
2000
لەم دانەیەدا من تەنها گەردیلەی جۆرە جیاوازەکانتان نیشان دەدەم
13:49
but the logic is exactly the same.
301
811000
2000
بەڵام ڕاستیەکەی هەمان شتە
13:51
What you know is that when that bacterium gets into the animal,
302
813000
3000
ئەوەی کە دەیزانن کاتێک کە بەکتریاکان دەچنە ناو ئاژەڵێکەوە
13:54
in this case, a mouse,
303
816000
2000
لەم دۆخەدا، مشکێک
13:56
it doesn't initiate virulence right away.
304
818000
2000
ڕاستەوخۆ هێرشێکی خراپ بوون دانامەزرێنێت
13:58
It gets in, it starts growing, it starts secreting
305
820000
3000
دەچێتە ناوەوە، پاشان دەست دەکات بە گەشە کردن، پاشان دەست دەکات بە دەردانی
14:01
its quorum sensing molecules.
306
823000
2000
گەردەکانی بەکۆمەڵ هەستکردن
14:03
It recognizes when it has enough bacteria
307
825000
2000
ئەوە پشت ڕاست دەکاتەوە کە چەندێک بەکتریا هەیە
14:05
that now they're going to launch their attack,
308
827000
2000
لە ئێستادا هەتاوەکو دەست بکەن بە هێرشەکەیان
14:07
and the animal dies.
309
829000
2000
وە پاشان ئاژەڵەکە دەمرێت
14:09
What we've been able to do is to give these virulent infections,
310
831000
3000
ئەوەی کە لەدستی ئێمەدا بوو بیکەین پێدانی ژەهری ئەم هەوکردنانە بوو
14:12
but we give them in conjunction with our anti-quorum sensing molecules --
311
834000
4000
بەڵام ئێمە بە سرنجێک گەردیلەکانی دژە هەست پێکردنمان پێدان
14:16
so these are molecules that look kind of like the real thing,
312
838000
2000
کەواتە ئەمان ە ئەو گەردیلانەن کە بەجۆرێک لە شتی ڕاستی دەچن
14:18
but they're a little bit different which I've depicted on this slide.
313
840000
3000
بەڵام ئەوانەی کە من وێنەم گرتون لەسلایدەکەدا تاڕادەیەک جیاوازن
14:21
What we now know is that if we treat the animal
314
843000
3000
ئەوەی کە دەیزانین ئەوەیە کە ئەگەر ئاژەڵەکە چارەسەر بکەین
14:24
with a pathogenic bacterium -- a multi-drug-resistant pathogenic bacterium --
315
846000
4000
بە بەکتریای نەخۆشکەر... بەکتریای نەخۆشکەری بەرهەڵستکار بۆ دەرمان
14:28
in the same time we give our anti-quorum sensing molecule,
316
850000
4000
وە لەهەمان کاتیشدا ئێمە گەردیلەکانی دژە هەستکردنی بە کۆمەڵی بەکتریاکانی پێدەدەین
14:32
in fact, the animal lives.
317
854000
2000
لەڕاستدا، ئاژەڵەکە دەژی و نامرێت
14:34
We think that this is the next generation of antibiotics
318
856000
4000
ئێمە پێمان وایە کە ئەمە نەوەیەکی نوێی دژە میکرۆبەکانن
14:38
and it's going to get us around, at least initially,
319
860000
2000
ئەوەش وا لە ئێمە دەکات کە بژین، بەلایەنی کەمەوە بەشێوەیەکی سەرەتایی
14:40
this big problem of resistance.
320
862000
2000
بۆ ئەم کێشە گەورەیەی بەرگری دەژە دەرمانەکان
14:42
What I hope you think, is that bacteria can talk to each other,
321
864000
3000
ئەوەی کە هیوادارم تێ بگەن، ئەوەیە کە ئەو بەکتریایانە دەتوانن بەیەکەوە بدوێن
14:45
they use chemicals as their words,
322
867000
3000
وە ماددە کیمیاییەکان وەک دەستە بەکاردەهێنن
14:48
they have an incredibly complicated chemical lexicon
323
870000
3000
ئەوان خاوەنی زاراوەیەکی زۆر ئاڵۆز و جوانی کیمایین
14:51
that we're just now starting to learn about.
324
873000
2000
ئەوەتا خەریکین لەبارەیەوە فێر ببین
14:53
Of course what that allows bacteria to do
325
875000
3000
بێگومان ئەوەش ئەوەیە کە ڕێگە دەدات بە بەکتریاکە
14:56
is to be multicellular.
326
878000
2000
کە ببنە جووت خانە
14:58
So in the spirit of TED they're doing things together
327
880000
3000
بۆیە لە بنەماکانی (تێد) ئەنجامی شتەکان بەیەکەوە
15:01
because it makes a difference.
328
883000
2000
چونکە ئەوە جیاوازی دروست دەکات
15:03
What happens is that bacteria have these collective behaviors,
329
885000
4000
ئەوەی کە ڕوودەدات ئەوەیە کە بەکتریاکان ئەم هەڵسوکەوتە کۆمەڵایەتیانەیان هەیە
15:07
and they can carry out tasks
330
889000
2000
وە ئەوان دەتوانن فرمانی وەها بگرنە ئەستۆ
15:09
that they could never accomplish
331
891000
2000
کە هەرگیز نەیان دەتوانی بەدەستی بهێنن
15:11
if they simply acted as individuals.
332
893000
2000
کە ئەگەر بەسادەیی وەکو تاک هەڵسوکەوتیان بکردایە
15:13
What I would hope that I could further argue to you
333
895000
3000
ئەوەی کە دەمەوێت زیاتر گفتوگۆتان لەگەڵ بکەم لەبارەیەوە
15:16
is that this is the invention of multicellularity.
334
898000
3000
ئەوەیە کە ئەمە داهێنانی فرە خانەبوونە
15:19
Bacteria have been on the Earth for billions of years;
335
901000
4000
بەکتریاکان لەسەر زەوی ژیان بۆ بلیۆنان ساڵ
15:23
humans, couple hundred thousand.
336
905000
2000
مرۆڤەکان، چەند سەد هەزار ساڵێک
15:25
We think bacteria made the rules
337
907000
2000
ئێمە پێمان وایە کە بەکتریاکان یاساکانیان داناوە
15:27
for how multicellular organization works.
338
909000
3000
کە ڕێوشوێنەکانی فرەخانەبوون چۆن کاربکەن
15:30
We think, by studying bacteria,
339
912000
3000
پێمان وایە بە لێکۆڵینەوە لە بەکتریا
15:33
we're going to be able to have insight about multicellularity in the human body.
340
915000
4000
بەرچاوڕونیەکمان دەبێت لە فرەخانەبوون لە لەشی مرۆڤەکاندا
15:37
We know that the principles and the rules,
341
919000
2000
ئێمە بنەماو یاساکان دەزانین
15:39
if we can figure them out in these sort of primitive organisms,
342
921000
2000
ئەگەر توانیمان لە بارەیانەوە بزانین لەم جۆرە بونەوەرە سەرەتاییانەدا
15:41
the hope is that they will be applied
343
923000
2000
هیوا و ئەگەرەکان ئەوەیە کە دەشێت جێ بەجێ بکرێت
15:43
to other human diseases and human behaviors as well.
344
925000
4000
بەسەر نەخۆشیەکانی تری مرۆڤەکاندا و بەهەمان شێوە هەڵسوکەوتەکانیشیان
15:47
I hope that what you've learned
345
929000
2000
هیوادارم ئەوەی کە فێری بوون
15:49
is that bacteria can distinguish self from other.
346
931000
3000
ئەوەیە کە بەکتریاکان دەتوانن خۆیان لە ئەوانی تر جیابکەنەوە
15:52
By using these two molecules they can say "me" and they can say "you."
347
934000
3000
بە بەکارهێنانی ئەم دوو گەردە دەتوانن بڵێن (من) و دەشتوانن بڵێن، تۆ
15:55
Again of course that's what we do,
348
937000
2000
دووبارە ئەوە هەمان شتە کە ئێمە ئەنجامی دەدەین
15:57
both in a molecular way,
349
939000
2000
بۆ هەردوو لایەنی گەردیلەیی
15:59
and also in an outward way,
350
941000
2000
هەروەها ڕووخساری دەرەوە
16:01
but I think about the molecular stuff.
351
943000
2000
بەڵام وای بۆ دەچم لە بارەی کاروباری گەردیلەکانەوە
16:03
This is exactly what happens in your body.
352
945000
2000
ئەمە بەتەواوەتی ئەوەیە کە لە لەشی تۆدا ڕوودەدات
16:05
It's not like your heart cells and your kidney cells get all mixed up every day,
353
947000
3000
ئەوە وەک ئەوە نیە کە خانەکانی دڵ و گورچیلەن هەموو ڕۆژێک تێکەڵ ببن
16:08
and that's because there's all of this chemistry going on,
354
950000
3000
ئەویش بەهۆی ئەو هەموو کردارە کیمیا گەریانەی کە ڕوودەدەن
16:11
these molecules that say who each of these groups of cells is,
355
953000
3000
ئەم گەردیلانەن کە دەڵێن کە ئایا ئەمە کام کۆمەڵەیە لە خانەکان
16:14
and what their tasks should be.
356
956000
2000
وە فرمانەکانیان دەبێت چی بێت
16:16
Again, we think that bacteria invented that,
357
958000
3000
دووبارە، وا هەست دەکەین کە بەکتریاکان ئەمەیان داهێناوە
16:19
and you've just evolved a few more bells and whistles,
358
961000
3000
بەڵام ئێمە کەمێک گۆڕیومانن و دەستکاریمان کردوە
16:22
but all of the ideas are in these simple systems that we can study.
359
964000
4000
بەڵام هەموو بیرۆکەکان لەم سیستەمەدان کە دەتوانن لێکۆڵینەوەی لێبکەین
16:26
The final thing is, again just to reiterate that there's this practical part,
360
968000
4000
دوا شت ئەوەیە، کە دووبارە باوەڕبوونمان بەوەی کە بەشێکی کرداری هەیە
16:30
and so we've made these anti-quorum sensing molecules
361
972000
3000
وە بۆیە ئێمە گەردیلەی ئەم سیستەمی دژە هەستکردنی بەکۆمەڵی بەکتریایانەمان دروستکردوە
16:33
that are being developed as new kinds of therapeutics.
362
975000
3000
کە بەرەو پێش براون وەکو جۆری نوێی زانستی دەرمان سازی
16:36
But then, to finish with a plug for all the good and miraculous bacteria
363
978000
3000
بەڵام دواتر، بۆ تەواکردنی پلاکێک بۆ بۆ هەموو جۆرە بەکتریا باشە ناوازەکان
16:39
that live on the Earth,
364
981000
2000
کە لەسەر زەوی دەژین
16:41
we've also made pro-quorum sensing molecules.
365
983000
2000
بەهەمان شێوە هەستاین بە دروستکردنی گەردیلەی بزوێنەری بەکۆمەڵی هەستکردنی بەکتریاکان
16:43
So, we've targeted those systems to make the molecules work better.
366
985000
3000
کەواتە، ئێمە ئەو سیستەمی گەردیلانەی ئەوانمان کردۆتە ئامانج هەتاکو باشتر کاربکەن
16:46
Remember you have these 10 times or more bacterial cells
367
988000
4000
بیرتان بێت ئەم (١٠) هێندە خانەیە یان زیاترت هەیە لە خانەکانی بەکتریا
16:50
in you or on you, keeping you healthy.
368
992000
2000
لەسەر لەشت یان لەناو لەشت، کە تەندروستی و لەش ساغیت دەهێڵنەوە
16:52
What we're also trying to do is to beef up the conversation
369
994000
3000
ئەوەی کە دەمەوێت ئەنجامی بدەم ئەوەیە کە گفتوگۆکە گەورەتر بکەم
16:55
of the bacteria that live as mutualists with you,
370
997000
3000
لەبارەی ئەو بەکتریایانەی کە بەشێوەیەکی ئارەزومەندانە لەگەڵتا دەژین
16:58
in the hopes of making you more healthy,
371
1000000
2000
بۆ ئەوەی وا لە تۆ بکەن کە تەندروست تر بیت
17:00
making those conversations better,
372
1002000
2000
دەبێت گفتوگۆکان چا؛لاک تر بکەین
17:02
so bacteria can do things that we want them to do
373
1004000
3000
هەتاوەکو بەکتریاکان بتوانن ئەو کارانە ئەنجام بدەن کە ئێمە لەوانمان دەوێت تاکو ئەنجامی بدەن
17:05
better than they would be on their own.
374
1007000
3000
بەشێوەیەکی باشتر لەوەی کە خۆیان لە خۆیانەوە ئەنجامی دەدەن
17:08
Finally, I wanted to show you
375
1010000
2000
لە کۆتایدا وویستم ئەمەتان نیشان بدەم
17:10
this is my gang at Princeton, New Jersey.
376
1012000
2000
ئەمە گروپەکەی منە لە پرینستۆن، نیوجێرسی
17:12
Everything I told you about was discovered by someone in that picture.
377
1014000
4000
هەرشتێک کە من بۆم باس کردون دۆزراوەتەوە لەلایەن یەکێک لەو کەسانەی ناو ئەو وێنەیە
17:16
I hope when you learn things,
378
1018000
2000
هیوادارم کاتێک کە فێری شتەکان دەبن
17:18
like about how the natural world works --
379
1020000
2000
وەک ئەوەی کە ژیانی سروشتی چۆن کاردەکات
17:20
I just want to say that whenever you read something in the newspaper
380
1022000
3000
دەمەوێت بڵێم هەر کاتێک کە شتێک دەخوێننەوە لەسەر ڕۆژنامە
17:23
or you get to hear some talk about something ridiculous in the natural world
381
1025000
3000
یاخود کە گوێتان لە شتێکی بێمانا دەبێت لەبارەی ژیانی سروشتەوە
17:26
it was done by a child.
382
1028000
2000
کە لەلایەن منداڵیکەوە ئەنجام دراوە
17:28
Science is done by that demographic.
383
1030000
2000
زانستێک بەشێوەیەکی نەخشەسازیانە ئەنجام درابێت
17:30
All of those people are between 20 and 30 years old,
384
1032000
4000
بۆ هەموو ئەو خەڵکانەی کە لەتەمەنەکانی نێوان (٢٠) بۆ (٣٠) ساڵدان
17:34
and they are the engine that drives scientific discovery in this country.
385
1036000
4000
کە ئەوان ئەو بزوێنەرەن کە لێکۆڵینەوە زانستیەکانی ئەم ووڵاتە بەرەو پێش دەبەن
17:38
It's a really lucky demographic to work with.
386
1040000
3000
کارکردن لەگەڵیاندا نەخشەسازییەکی زۆر بە بەختە
17:41
I keep getting older and older and they're always the same age,
387
1043000
3000
من بەردەوام پیر و پیرتر دەبم بەڵام ئەوان هەر لە هەمان تەمەندان
17:44
and it's just a crazy delightful job.
388
1046000
3000
ئەوەش کارێکی شێتانەی دڵخۆشکەرە
17:47
I want to thank you for inviting me here.
389
1049000
2000
دەمەوێت سوپاستان بکەم بۆ بانگهێشکردنم بۆ ئێرە
17:49
It's a big treat for me to get to come to this conference.
390
1051000
3000
ئەوە شکۆمەندییەکی گەورەبوو بۆ من کە بێم و ئەم کۆنفرانسە پێش کەش بکەم
17:52
(Applause)
391
1054000
5000
چەپڵە لێدان
17:57
Thanks.
392
1059000
1000
سوپاس
17:58
(Applause)
393
1060000
14000
چەپڵە لێدان
ABOUT THE SPEAKER
Bonnie Bassler - Molecular biologistBonnie Bassler studies how bacteria can communicate with one another, through chemical signals, to act as a unit. Her work could pave the way for new, more potent medicine.
Why you should listen
In 2002, bearing her microscope on a microbe that lives in the gut of fish, Bonnie Bassler isolated an elusive molecule called AI-2, and uncovered the mechanism behind mysterious behavior called quorum sensing -- or bacterial communication. She showed that bacterial chatter is hardly exceptional or anomolous behavior, as was once thought -- and in fact, most bacteria do it, and most do it all the time. (She calls the signaling molecules "bacterial Esperanto.")
The discovery shows how cell populations use chemical powwows to stage attacks, evade immune systems and forge slimy defenses called biofilms. For that, she's won a MacArthur "genius" grant -- and is giving new hope to frustrated pharmacos seeking new weapons against drug-resistant superbugs.
Bassler teaches molecular biology at Princeton, where she continues her years-long study of V. harveyi, one such social microbe that is mainly responsible for glow-in-the-dark sushi. She also teaches aerobics at the YMCA.
Bonnie Bassler | Speaker | TED.com