TEDGlobal 2009
Emmanuel Jal: The music of a war child
Emmanuel Jal: De muziek van een oorlogskind
Filmed:
Readability: 3
956,109 views
Vijf jaar lang vocht Emmanuel Jal als kindsoldaat in Soedan. Hij werd gered door een hulpverlener, en is nu een internationale hip-hopster en activist voor kinderen in oorlogsgebieden. In verhalen en songteksten vertelt hij over zijn verbazingwekkende leven.
Emmanuel Jal - Hip-hop artist
Emmanuel Jal's hypnotic voice rises from hellish origins as a beacon of hope for those caught in seemingly endless cycles of war and despair. Full bio
Emmanuel Jal's hypnotic voice rises from hellish origins as a beacon of hope for those caught in seemingly endless cycles of war and despair. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I just want to say my name is Emmanuel Jal.
0
0
4000
Mijn naam is Emmanuel Jal.
00:16
And I come from a long way.
1
4000
3000
Ik kom van ver weg.
00:19
I've been telling a story that has been so painful for me.
2
7000
4000
Ik heb een verhaal dat zo pijnlijk voor me is geweest.
00:23
It's been a tough journey for me, traveling the world,
3
11000
3000
Het was een zware reis: de wereld overreizen
00:26
telling my story in form of a book.
4
14000
4000
en mijn verhaal vertellen in boekvorm
00:30
And also telling it like now.
5
18000
4000
en ook zoals ik dat nu doe.
00:34
And also, the easiest one was
6
22000
2000
Het makkelijkst was,
00:36
when I was doing it in form of a music.
7
24000
2000
het te doen in de vorm van muziek.
00:38
So I have branded myself as a war child.
8
26000
6000
Ik heb mezelf omgedoopt tot oorlogskind.
00:44
I'm doing this
9
32000
3000
Ik doe dit vanwege
00:47
because of an old lady in my village now,
10
35000
4000
een oude dame in mijn dorp,
00:51
who have lost her children.
11
39000
3000
die al haar kinderen verloor.
00:54
There is no newspaper to cover her pain,
12
42000
3000
Er is geen krant die haar pijn beschrijft,
00:57
and what she wants to change in this society.
13
45000
3000
en wat ze wil veranderen in deze maatschappij.
01:00
And I'm doing it for a young man
14
48000
3000
Ook doe ik het voor een jongeman
01:03
who want to create a change and has no way to project his voice
15
51000
4000
die verandering wil brengen maar geen manier heeft zich te uiten
01:07
because he can't write.
16
55000
2000
omdat hij niet kan schrijven.
01:09
Or there is no Internet, like Facebook, MySpace,
17
57000
3000
Er is geen internet, zoals Facebook, MySpace,
01:12
YouTube, for them to talk.
18
60000
6000
YouTube, voor ze om te praten.
01:18
Also one thing that kept me pushing this story,
19
66000
3000
Nog iets wat me hielp mijn verhaal te verspreiden,
01:21
this painful stories out, the dreams I have,
20
69000
4000
dit pijnlijke verhaal, de dromen die ik soms heb,
01:25
sometimes, is like the voices of the dead,
21
73000
4000
zijn de stemmen van de doden
01:29
that I have seen
22
77000
3000
die ik gezien heb.
01:32
would tell me, "Don't give up. Keep on going."
23
80000
2000
Die zeggen: "Geef niet op, ga door."
01:34
Because sometime I feel like stopping and not doing it,
24
82000
3000
Want soms heb ik zin om te stoppen.
01:37
because I didn't know what I was putting myself into.
25
85000
4000
Ik wist niet waaraan ik begon.
01:41
Well I was born in the most difficult time,
26
89000
5000
Ik werd geboren in de moeilijkste tijd,
01:46
when my country was at war.
27
94000
3000
toen er oorlog heerste in mijn land.
01:49
I saw my village burned down.
28
97000
3000
Ik zag mijn dorp platgebrand worden.
01:52
The world that meant a lot to me, I saw it
29
100000
2000
De wereld die zoveel voor me betekende,
01:54
vanish in my face.
30
102000
4000
ging voor mijn ogen in rook op.
01:58
I saw my aunt in rape when I was only five.
31
106000
4000
Op mijn vijfde zag ik mijn tante verkracht worden.
02:02
My mother was claimed by the war.
32
110000
2000
Mijn moeder werd geclaimd door de oorlog.
02:04
My brothers and sisters were scattered.
33
112000
4000
Mijn broers en zussen uiteengedreven.
02:08
And up to now, me and my father
34
116000
2000
Tot op heden zijn mijn vader en ik
02:10
were detached and I still have issues with him.
35
118000
5000
vervreemd van elkaar, en we hebben nog steeds problemen.
02:15
Seeing people die every day,
36
123000
2000
Elke dag mensen zien sterven,
02:17
my mother crying,
37
125000
2000
mijn moeder zien huilen..
02:19
it's like I was raised in a violence.
38
127000
5000
het was alsof ik in geweld werd opgevoed.
02:24
And that made me call myself a war child.
39
132000
5000
Daarom noem ik mezelf een oorlogskind.
02:29
And not only that, when I was eight
40
137000
2000
Niet alleen dat... toen ik acht was
02:31
I became a child soldier.
41
139000
4000
werd ik een kindsoldaat.
02:35
I didn't know what was the war for.
42
143000
3000
Ik wist niet waarom er oorlog was.
02:38
But one thing I knew
43
146000
2000
Wat ik kende was een beeld
02:40
was an image that I saw that stuck in my head.
44
148000
3000
binnenin mijn hoofd.
02:43
When I went to the training camp I say,
45
151000
3000
In het trainingskamp zei ik:
02:46
"I want to kill as many Muslims,
46
154000
2000
Ik wil zoveel Moslims en Arabieren
02:48
and as many Arabs, as possible."
47
156000
3000
doden als ik maar kan."
02:51
The training wasn't easy, but that was the driving force,
48
159000
3000
De training was niet makkelijk, maar dat was de drijvende kracht:
02:54
because I wanted to revenge for my family.
49
162000
3000
ik wilde wraak voor mijn familie.
02:57
I wanted to revenge for my village.
50
165000
6000
Ik wilde wraak voor mijn dorp.
03:03
Luckily now things have changed
51
171000
2000
Gelukkig is het nu anders,
03:05
because I came to discover the truth.
52
173000
4000
want ik ontdekte de waarheid.
03:09
What was actually killing us wasn't the Muslims,
53
177000
3000
Wat ons werkelijk vermoordde waren niet de Moslims
03:12
wasn't the Arabs.
54
180000
2000
en niet de Arabieren.
03:14
It was somebody sitting somewhere manipulating the system,
55
182000
6000
Het was iemand die ergens het systeem zat te manipuleren,
03:20
and using religion to get what they want to get out of us,
56
188000
4000
en religie gebruikte om van ons te krijgen wat ze wilden,
03:24
which is the oil, the diamond,
57
192000
3000
namelijk de olie, de diamanten,
03:27
the gold and the land.
58
195000
4000
het goud en het land.
03:31
So realizing the truth gave me a position to choose:
59
199000
5000
Toen ik me dit realiseerde kon ik kiezen:
03:36
should I continue to hate, or let it go?
60
204000
3000
moest ik doorgaan met haten, of laten gaan?
03:39
So I happened to forgive. Now I sing
61
207000
3000
Dus ik besloot te vergeven. Nu zing ik
03:42
music with the Muslims. I dance with them.
62
210000
2000
samen met de Moslims. Ik dans met ze.
03:44
I even had a movie out called "War Child,"
63
212000
2000
Ik maakte zelfs een speelfilm: "War Child",
03:46
funded by Muslim people.
64
214000
3000
gefinancierd door Moslims.
03:49
So that pain has gone out.
65
217000
4000
Dus die pijn is nu weg.
03:53
But my story is huge.
66
221000
2000
Maar mijn verhaal is gigantisch.
03:55
So I'm just going to go into a different step now,
67
223000
4000
Ik ga nu even in een ander ritme lopen,
03:59
which is easier for me.
68
227000
2000
wat makkelijker voor me is.
04:01
I'm going to give you poem
69
229000
2000
Ik geef jullie nu een gedicht:
04:03
called "Forced to Sin,"
70
231000
4000
"Gedwongen tot zonde",
04:07
which is from my album "War Child."
71
235000
2000
van mijn album "War Child".
04:09
I talk about my story.
72
237000
2000
Ik praat over mijn geschiedenis.
04:11
One of the journey that I tread
73
239000
2000
Eén van de tochten die ik maakte
04:13
when I was tempted to eat my friend because we had no food
74
241000
3000
waarop ik verleid werd mijn vriend op te eten omdat we geen eten hadden
04:16
and we were like around 400.
75
244000
2000
en we waren met zo'n 400 mensen.
04:18
And only 16 people survived that journey.
76
246000
3000
Slechts 16 mensen overleefden die reis.
04:21
So I hope you're going to hear this.
77
249000
2000
Dus ik hoop dat dit je raakt...
04:23
My dreams are like torment.
78
251000
4000
Mijn dromen zijn martelingen.
04:27
My every moment.
79
255000
2000
Op ieder moment.
04:29
Voices in my brain, of friends that was slain.
80
257000
5000
Stemmen in mijn hoofd van vrienden die zijn gedood.
04:34
Friends like Lual who died by my side,
81
262000
2000
Vrienden als Lual die stierf aan mijn zijde
04:36
of starvation.
82
264000
2000
van de honger.
04:38
In the burning jungle, and the desert plain.
83
266000
5000
In de brandende jungle en de woestijnvlakte.
04:43
Next was I, but Jesus heard my cry.
84
271000
3000
Volgende was ik, maar Jesus hoorde me.
04:46
As I was tempted to eat the rotten flesh
85
274000
4000
Toen ik verleid werd het rottende vlees
04:50
of my comrade,
86
278000
2000
van mijn vriend te eten,
04:52
he gave me comfort.
87
280000
2000
bracht hij me vrede.
04:54
We used to raid villages,
88
282000
2000
Ooit plunderden we dorpen,
04:56
stealing chickens, goats and sheeps,
89
284000
3000
stalen kippen, geiten, schapen,
04:59
anything we could eat.
90
287000
2000
alles wat eetbaar was.
05:01
I knew it was rude, but we needed food.
91
289000
3000
Ik wist dat het slecht was, maar we hadden eten nodig.
05:04
And therefore I was forced to sin,
92
292000
3000
Daarom was ik gedwongen tot zonde,
05:07
forced to sin to make a living,
93
295000
3000
tot misdaden om te overleven,
05:10
forced to sin to make a living.
94
298000
3000
misdaden om te overleven.
05:13
Sometimes you gotta lose to win.
95
301000
3000
Soms moet je verliezen om te winnen.
05:16
Never give up. Never give in.
96
304000
3000
Nooit opgeven. Nooit toegeven.
05:19
Left home at the age of seven.
97
307000
3000
Ging van huis op mijn zevende.
05:22
One year later, live with an AK-47 by my side.
98
310000
4000
Een jaar later leefde ik met een AK-47.
05:26
Slept with one eye open wide.
99
314000
2000
Sliep met één oog wijd open.
05:28
Run, duck, play dead and hide.
100
316000
4000
Rennen, dekking, dood veinzen, me verbergen.
05:32
I've seen my people die like flies.
101
320000
3000
Ik zag mijn mensen sterven als vliegen.
05:35
But I've never seen a dead body,
102
323000
2000
Maar ik zag geen enkel lijk
05:37
at least one that I've killed.
103
325000
3000
dat ikzelf had gedood.
05:40
But still as I wonder, I won't go under.
104
328000
3000
Maar tot mijn verbazing blijf ik in leven.
05:43
Guns barking like lightning and thunder.
105
331000
3000
Geweren schallen als bliksem en donder.
05:46
As a child so young and tender,
106
334000
3000
Als kind, zo jong en kwetsbaar.
05:49
Words I can't forget I still remember.
107
337000
3000
Woorden die ik niet kan vergeten onthoud ik.
05:52
I saw sergeant command raising his hand,
108
340000
2000
De sergeant commandeerde, met geheven hand
05:54
no retreat, no surrender.
109
342000
2000
geen terugtocht, geen overgave!
05:56
I carry the banner of the trauma.
110
344000
3000
Ik draag de vlag van het trauma.
05:59
War child, child without a mama,
111
347000
3000
Oorlogskind, kind zonder moeder,
06:02
still fighting in the saga.
112
350000
2000
nog steeds in gevecht.
06:04
Yet as I wage this new war I'm not alone in this drama.
113
352000
3000
Maar in de nieuwe oorlog die ik voer sta ik niet alleen.
06:07
No sit or stop, as I reach for the top
114
355000
3000
Rust niet en stop niet en ga voor de top.
06:10
I'm fully dedicated like a patriotic cop.
115
358000
3000
Ik ben toegewijd als een patriottische agent.
06:13
I'm on a fight, day and night.
116
361000
3000
Ik vecht dag en nacht.
06:16
Sometime I do wrong in order to make things right.
117
364000
5000
Soms ga ik de fout in om dingen recht te zetten.
06:21
It's like I'm living a dream.
118
369000
2000
Het is alsof ik in een droom leef.
06:23
First time I'm feeling like a human being.
119
371000
3000
Voel me voor het eerst als een mens.
06:26
Ah! The children of Darfur.
120
374000
4000
Ah! De kinderen van Darfur.
06:30
Your empty bellies on the telly and now it's you
121
378000
2000
Je lege magen op de buis, en nu
06:32
that I'm fighting for.
122
380000
3000
zijn jullie het waarvoor ik vecht.
06:35
Left home.
123
383000
2000
Ging weg van huis.
06:37
Don't even know the day I'll ever return.
124
385000
4000
Weet niet of ik ooit nog terugkom.
06:41
My country is war-torn.
125
389000
2000
Mijn land is verscheurd door oorlog.
06:43
Music I used to hear was bombs and fire of guns.
126
391000
5000
Muziek die ik hoorde waren bommen en geweervuur.
06:48
So many people die that I don't even cry no more.
127
396000
4000
Zoveel mensen stierven dat ik niet niet eens meer huil.
06:52
Ask God question, what am I here for.
128
400000
3000
Vraag aan God waarom ik hier ben.
06:55
And why are my people poor.
129
403000
2000
Waarom is mijn volk arm.
06:57
And why, why when the rest of the children were learning how to read and write,
130
405000
5000
En waarom konden andere kinderen leren lezen en schrijven,
07:02
I was learning how to fight.
131
410000
2000
terwijl ik leerde vechten.
07:04
I ate snails, vultures, rabbits,
132
412000
3000
Ik at slakken, gieren, konijnen,
07:07
snakes, and anything that had life.
133
415000
3000
slangen en alles wat leven had.
07:10
I was ready to eat.
134
418000
2000
dat at ik.
07:12
I know it's a shame. But who is to be blamed?
135
420000
3000
Het is een schande, maar wie treft er schuld?
07:15
That's my story shared in the form of a lesson.
136
423000
3000
Dat is mijn verhaal in de vorm van een les.
07:18
(Applause)
137
426000
6000
(Applaus)
07:24
Thank you.
138
432000
2000
Dank je.
07:26
(Applause)
139
434000
6000
(Applaus)
07:32
What energized me and kept me going is the music I do.
140
440000
4000
Wat me energie gaf en op de been hield is mijn muziek.
07:36
I never saw anybody
141
444000
3000
Ik heb nooit iemand opgezocht
07:39
to tell my story to them
142
447000
2000
om mijn verhaal kwijt te kunnen
07:41
so they could advise me or do therapy.
143
449000
2000
zodat ze me therapie konden geven.
07:43
So the music had been my therapy for me.
144
451000
4000
De muziek is mijn therapie geweest.
07:47
It's been where I actually see heaven,
145
455000
4000
Het is waar ik de hemel kan zien,
07:51
where I can be happy,
146
459000
2000
gelukkig kan zijn,
07:53
where I can be a child again, in dances, through music.
147
461000
4000
waar ik weer kind kan zijn, in dans, door muziek.
07:57
So one thing I know about music:
148
465000
2000
Wat ik weet over muziek:
07:59
music is the only thing that has power
149
467000
3000
muziek is het enige dat de kracht heeft
08:02
to enter your cell system,
150
470000
2000
je cellen binnen te dringen.
08:04
your mind, your heart,
151
472000
3000
Het beïnvloedt je geest,
08:07
influence your soul and your spirit,
152
475000
2000
je hart en je ziel.
08:09
and can even influence the way you live
153
477000
3000
Het kan zelfs je levensstijl veranderen
08:12
without even you knowing.
154
480000
3000
zonder dat je het weet.
08:15
Music is the only thing that can
155
483000
2000
Muziek is het enige dat
08:17
make you want to wake up your bed
156
485000
2000
je wakker wil doen worden
08:19
and shake your leg,
157
487000
3000
en je been kan doen schudden
08:22
without even wanting to do it.
158
490000
2000
zonder dat je het wil.
08:24
And so the power music has
159
492000
3000
De kracht die muziek heeft
08:27
I normally compare to the power love
160
495000
3000
vergelijk ik meestal met de kracht van liefde
08:30
when love doesn't see a color.
161
498000
2000
als liefde kleurenblind is.
08:32
You know, if you fall in love with a frog, that's it.
162
500000
2000
Als je verliefd wordt op een kikker, sta je machteloos.
08:34
One testimony about how I find music
163
502000
2000
Een bewijs voor hoe krachtig ik
08:36
is powerful is when
164
504000
3000
muziek vind, was in
08:39
I was still a soldier back then.
165
507000
3000
de tijd dat ik nog soldaat was.
08:42
I hated the people in the north.
166
510000
3000
Ik haatte de mensen uit het noorden.
08:45
But I don't know why I don't hate their music.
167
513000
4000
Maar ik wist niet waarom ik hun muziek niet haatte.
08:49
So we party and dance to their music.
168
517000
3000
Dus we feestten en dansten op hun muziek.
08:52
And one thing that shocked me is one day
169
520000
2000
Iets wat me choqueerde is dat op een dag
08:54
they brought an Arab musician
170
522000
3000
ze een Arabische muzikant brachten
08:57
to come and entertain the soldiers.
171
525000
2000
om de soldaten te vermaken.
08:59
And I almost broke my leg dancing to his music.
172
527000
3000
Ik brak bijna mijn been toen ik op zijn muziek danste.
09:02
But I had this question.
173
530000
2000
Maar ik had deze vraag.
09:04
So now I'm doing music so I know what the power of music is.
174
532000
4000
Dus nu maak ik muziek om te leren wat de kracht van muziek is.
09:08
So what's happening here?
175
536000
2000
Dus wat gebeurt er hier?
09:10
I've been in a painful journey.
176
538000
3000
Ik heb een pijnlijke reis achter de rug.
09:13
Today is day number 233
177
541000
3000
Vandaag is dag nummer 233
09:16
in which I only eat dinner.
178
544000
2000
waarop ik enkel 's avonds eet.
09:18
I don't eat breakfast. No lunch.
179
546000
3000
Ik eet geen ontbijt. Geen lunch.
09:21
And I've done a campaign called
180
549000
2000
Ik heb een actie gedaan, genaamd
09:23
Lose to Win.
181
551000
2000
'Verliezen om te winnen'
09:25
Where I'm losing so that I could win
182
553000
2000
Daarin verlies ik zodat ik de strijd
09:27
the battle that I'm fighting now.
183
555000
2000
kan winnen die ik nu lever.
09:29
So my breakfast, my lunch,
184
557000
4000
Mijn ontbijt en mijn lunch
09:33
I donate it to a charity that I founded
185
561000
2000
doneer ik aan mijn eigen goede doel:
09:35
because we want to build a school in Sudan.
186
563000
3000
we willen een school bouwen in Soedan.
09:38
And I'm doing this because also
187
566000
3000
Ik doe dit ook omdat het thuis
09:41
it's a normal thing in my home, people eat one meal a day.
188
569000
4000
normaal is dat mensen één maaltijd per dag eten.
09:45
Here I am in the West. I choose not to.
189
573000
3000
Nu ben ik in het westen en kies ervoor het te doen.
09:48
So in my village now, kids there,
190
576000
2000
Dus de kinderen in mijn dorp
09:50
they normally listen to BBC, or any radio,
191
578000
3000
luisteren meestal naar de BBC, of welke radio ook,
09:53
and they are waiting to know,
192
581000
2000
en ze wachten op het bericht
09:55
the day Emmanuel will eat his breakfast
193
583000
2000
dat Emmanuel zijn ontbijt eet,
09:57
it means he got the money to build our school.
194
585000
2000
want dat betekent dat het geld voor de school er is.
09:59
And so I made a commitment. I say,
195
587000
2000
Dus ik ging mijn verbintenis aan en zei:
10:01
"I'm gonna not eat my breakfast."
196
589000
3000
"Ik eet geen ontbijt".
10:04
I thought I was famous enough that I would raise the money within one month,
197
592000
3000
Ik dacht dat ik beroemd genoeg was om het geld binnen een maand te hebben,
10:07
but I've been humbled.
198
595000
2000
maar ik ben vernederd...
10:09
(Laughter)
199
597000
3000
(Gelach)
10:12
So it's taken me 232 days.
200
600000
2000
...het waren al 232 dagen.
10:14
And I said, "No stop until we get it."
201
602000
3000
Ik zei: "We stoppen niet tot we het hebben."
10:17
And like it's been done on Facebook, MySpace.
202
605000
3000
Zoals het gedaan is op Facebook en MySpace.
10:20
The people are giving three dollars.
203
608000
2000
Mensen geven drie dollar.
10:22
The lowest amount we ever got was 20 cents.
204
610000
3000
Het kleinste bedrag dat we kregen was 20 cent.
10:25
Somebody donated 20 cents online.
205
613000
2000
Iemand doneerde 20 cent online.
10:27
I don't know how they did it.
206
615000
2000
Ik weet niet hoe ze het klaarspeelden.
10:29
(Laughter)
207
617000
1000
(Gelach)
10:30
But that moved me.
208
618000
2000
Maar dat ontroert me.
10:32
And so, the importance of education to me
209
620000
7000
Dus, het belang van onderwijs is
10:39
is what I'm willing to die for.
210
627000
2000
waarvoor ik bereid ben te sterven.
10:41
I'm willing to die for this,
211
629000
2000
Ik ben bereid hiervoor te sterven
10:43
because I know what it can do to my people.
212
631000
3000
omdat ik weet wat het kan doen voor mijn volk.
10:46
Education enlighten your brain,
213
634000
2000
Onderwijs verlicht de geest,
10:48
give you so many chances,
214
636000
2000
geeft je zoveel kansen,
10:50
and you're able to survive.
215
638000
3000
en je kunt overleven.
10:53
As a nation we have been crippled.
216
641000
2000
Als natie zijn we verminkt.
10:55
For so many years we have fed on aid.
217
643000
2000
Zoveel jaren kregen we hulp.
10:57
You see a 20-years-old, 30-years-old
218
645000
2000
Je ziet 20-jarigen, 30-jarigen,
10:59
families in a refugee camps.
219
647000
2000
families in een vluchtelingenkamp.
11:01
They only get the food that drops from the sky, from the U.N.
220
649000
5000
Ze krijgen alleen het voedsel dat de VN uit lucht laat vallen.
11:06
So these people,
221
654000
2000
Dus deze mensen,
11:08
you're killing a whole generation if you just give them aid.
222
656000
4000
je vermoordt een hele generatie als je ze enkel hulp geeft.
11:12
If anybody want to help us
223
660000
3000
Als iemand ons wil helpen
11:15
this is what we need.
224
663000
2000
is dit wat we nodig hebben:
11:17
Give us tools. Give the farmers tools.
225
665000
3000
Geef ons gereedschap. Geef de boeren gereedschap.
11:20
It's rain. Africa is fertile. They can grow the crops.
226
668000
4000
Er is regen. Afrika is vruchtbaar. Zij kunnen voedsel verbouwen.
11:24
(Applause)
227
672000
3000
(Applaus)
11:27
Invest in education.
228
675000
4000
Investeer in onderwijs.
11:31
Education so that we have strong institution
229
679000
4000
Onderwijs zodat we een sterke institutie hebben
11:35
that can create a revolution to change everything.
230
683000
2000
die een allesveranderende revolutie kan veroorzaken.
11:37
Because we have all those old men
231
685000
3000
Want we hebben al die oude mannen
11:40
that are creating wars in Africa. They will die soon.
232
688000
3000
die oorlogen voeren in Afrika. Zij zijn binnenkort dood.
11:43
But if you invest in education
233
691000
3000
Maar als je investeert in onderwijs
11:46
then we'll be able to change Africa.
234
694000
2000
kunnen we Afrika veranderen.
11:48
That's what I'm asking.
235
696000
2000
Dat is waar ik om vraag.
11:50
(Applause)
236
698000
6000
(Applaus)
11:56
So in order to do that,
237
704000
3000
Om dat te bewerkstelligen
11:59
I founded a charter called Gua Africa,
238
707000
2000
richtte ik de hulporganisatie Gua Africa op.
12:01
where we put kids in school.
239
709000
3000
Wij sturen kinderen naar school.
12:04
And now we have a couple in university.
240
712000
2000
Nu hebben we er een paar op de universiteit.
12:06
We have like 40 kids, ex-child soldiers
241
714000
3000
We hebben zo'n 40 kinderen, ex-kindsoldaten
12:09
mixed with anybody that we feel like we want to support.
242
717000
3000
en verder iedereen die we willen ondersteunen.
12:12
And I said "I'm going to put it in practice."
243
720000
3000
Ik zei: "Ik ga het in praktijk brengen."
12:15
And with the people that are going to follow me and help me do things.
244
723000
3000
Met de mensen die dit samen met mij willen doen.
12:18
That's what I want to do to change,
245
726000
2000
Dat is wat ik wil veranderen,
12:20
to make a difference in the world.
246
728000
2000
om een verschil te maken in de wereld.
12:22
Well now, my time is going,
247
730000
2000
Mijn tijd loopt,
12:24
so I want to sing a song.
248
732000
2000
dus ik wil een lied zingen.
12:26
But I'll ask you guys to stand up
249
734000
2000
Gaan jullie alsjeblieft staan,
12:28
so we celebrate the life of a British aid worker
250
736000
3000
om het leven van Brits reddingswerker
12:31
called Emma McCune
251
739000
2000
Emma McCune te vieren.
12:33
that made it possible for me to be here.
252
741000
3000
Dankzij haar kan ik nu hier zijn.
12:36
I'm gonna sing this song,
253
744000
3000
Ik ga dit lied zingen om jullie
12:39
just to inspire you how this woman has made a difference.
254
747000
3000
te inspireren met wat deze vrouw heeft gedaan.
12:42
She came to my country and saw the importance
255
750000
5000
Ze kwam naar mijn land en zag het belang
12:47
of education.
256
755000
2000
van onderwijs.
12:49
She said the only way to help Sudan
257
757000
2000
Ze zei dat de enige manier om Soedan te helpen
12:51
is to invest in the women, educating them,
258
759000
3000
is te investeren in vrouwen, ze te onderwijzen,
12:54
educating the children,
259
762000
2000
de kinderen te onderwijzen,
12:56
so that they could come and create a revolution
260
764000
2000
zodat ze een revolutie kunnen veroorzaken
12:58
in this complex society.
261
766000
3000
in deze complexe maatschappij.
13:01
So she even ended up marrying a commander
262
769000
3000
Ze trouwde zelfs met een commandant
13:04
from the SPLA.
263
772000
3000
van het SPLA.
13:07
And she rescued over 150 child soldiers.
264
775000
3000
Ze bevrijdde meer dan 150 kindsoldaten.
13:10
One of them happened to be me now.
265
778000
2000
Eén van hen was ikzelf.
13:12
And so at this moment I want to ask to celebrate Emma with me.
266
780000
5000
Dus nu wil ik jullie vragen Emma met mij te vieren.
13:17
Are you guys ready to celebrate Emma?
267
785000
2000
Zijn jullie klaar om Emma te vieren?
13:19
Audience: Yes!
268
787000
1000
Publiek: Ja!
13:20
Emmanuel Jal: All right.
269
788000
2000
Emmanuel Jal: Oké..
13:26
♫ This one goes to Emma McCune ♫
270
794000
3000
♫ Deze gaat naar Emma McCune♫
13:29
♫ Angel to rescue came one afternoon ♫
271
797000
3000
♫ Reddingsengel kwam op een middag ♫
13:32
♫ I'm here because you rescued me ♫
272
800000
3000
♫ Ik ben hier omdat jij me gered hebt ♫
13:35
♫ I'm proud to carry your legacy ♫
273
803000
4000
♫ Ik ben trots op je nalatenschap ♫
13:39
♫ Thank you. Bless you. R.I.P. ♫
274
807000
6000
♫ Dank je. Wees gezegend. Rust in vrede. ♫
13:45
♫ What would I be? Me! ♫
275
813000
2000
♫ Wat zou ik zijn? Ik! ♫
13:47
♫ If Emma never rescued me? What would I be? ♫
276
815000
4000
♫ Als Emma me nooit had gered? Wat zou ik zijn? ♫
13:51
♫ What would I be? Me! ♫
277
819000
2000
♫ Wat zou ik zijn? Ik! ♫
13:53
♫ Another starving refugee ♫
278
821000
2000
♫ De zoveelste hongerige vluchteling ♫
13:55
♫ What would I be? ♫
279
823000
2000
♫ Wat zou ik zijn? ♫
13:57
♫ What would I be? Me! ♫
280
825000
2000
♫ Wat zou ik zijn? Ik! ♫
13:59
♫ If Emma never rescued me? Yeah! ♫
281
827000
2000
♫ Als Emma me nooit had gered? Jaah! ♫
14:01
♫ Yeah! Yeah! ♫
282
829000
5000
♫ Jaah! Jaah! ♫
14:06
♫ You would have seen my face on the telly ♫
283
834000
3000
♫ Je had mijn gezicht op tv gezien ♫
14:09
♫ Fat hungry belly ♫
284
837000
2000
♫ Dikke hongerige buik ♫
14:11
♫ Flies in my eyes, head too big for my size ♫
285
839000
3000
♫ Vliegen in mijn ogen, hoofd te groot voor mijn lijf ♫
14:14
♫ Just another little starving child ♫
286
842000
3000
♫ Het zoveelste verhongerende kleine kind ♫
14:17
♫ Running around in Africa, born to be wild ♫
287
845000
3000
♫ Rondrennend in Afrika, wild en gevaarlijk ♫
14:20
♫ Praise God, praise the Almighty ♫
288
848000
3000
♫ Geloofd zij God, de Almachtige ♫
14:23
♫ for sending an angel to rescue me ♫
289
851000
3000
♫ dat hij me door een engel liet redden ♫
14:26
♫ I got a reason for being on this Earth ♫
290
854000
3000
♫ Ik heb een reden om op aarde te zijn ♫
14:29
♫ 'Cause I know more than many what a life is worth ♫
291
857000
2000
♫ Want ik weet beter dan velen wat een leven waard is ♫
14:31
♫ Now that I got a chance to stand my ground ♫
292
859000
3000
♫ Nu ik de kans heb mijn plaats in te nemen ♫
14:34
♫ I'm gonna run over mountains, leaps and bounds ♫
293
862000
4000
♫ Ren ik over bergen heen met grote sprongen ♫
14:38
♫ I ain't an angel, hope I'll be one soon ♫
294
866000
2000
♫ Ik ben geen engel, hoop het snel te zijn ♫
14:40
♫ And if I am, I wanna be like Emma McCune ♫
295
868000
3000
♫ Als ik het ben, wil ik zijn als Emma McCune ♫
14:43
♫ Me! What would I be? Me! ♫
296
871000
4000
♫ Ik! Wat zou ik zijn? Ik! ♫
14:47
♫ If Emma never rescued me? ♫
297
875000
2000
♫ Als Emma me nooit had gered? ♫
14:49
♫ What would I be? ♫
298
877000
2000
♫ Wat zou ik zijn? ♫
14:51
♫ What would I be? Me! ♫
299
879000
2000
♫ Wat zou ik zijn? Ik! ♫
14:53
♫ Another starving refugee ♫
300
881000
2000
♫ De zoveelste verhongerende vluchteling ♫
14:55
♫ What would I be? ♫
301
883000
2000
♫ Wat zou ik zijn? ♫
14:57
♫ What would I be? Me! ♫
302
885000
2000
♫ Wat zou ik zijn? Ik! ♫
14:59
♫ If Emma never rescued me? Yeah! Yeah!♫
303
887000
2000
♫ Als Emma me nooit gered had? Jaah! Jaah! ♫
15:01
♫ Yeah, Yeah! ♫
304
889000
6000
♫ Jaah! Jaah! ♫
15:07
♫ I would have probably died from starvation ♫
305
895000
3000
♫ Ik zou waarschijnlijk zijn verhongerd ♫
15:10
♫ Or some other wretched disease ♫
306
898000
4000
♫ Of een andere ellendige ziekte ♫
15:14
♫ I would have grown up with no education ♫
307
902000
3000
♫ Ik zou zijn opgegroeid zonder onderwijs ♫
15:17
♫ Just another refugee ♫
308
905000
3000
♫ De zoveelste vluchteling ♫
15:20
♫ I stand here because somebody cared ♫
309
908000
3000
♫ Ik sta hier omdat iemand om me gaf ♫
15:23
♫ I stand here because somebody dared ♫
310
911000
3000
♫ Ik sta hier omdat iemand de moed had ♫
15:26
♫ I know there is a lot of Emmas out there ♫
311
914000
2000
♫ Ik weet dat er een hoop Emma's zijn ♫
15:28
♫ Who is willing and trying to save a life of a child ♫
312
916000
4000
♫ Met de wil en de moed om een kind te redden ♫
15:32
♫ What would I be? Me! ♫
313
920000
2000
♫ Wat zou ik zijn? Ik! ♫
15:34
♫ If Emma never rescued me? ♫
314
922000
3000
♫ Als Emma me nooit gered had? ♫
15:37
♫ What would I be? ♫
315
925000
2000
♫ Wat zou ik zijn? ♫
15:39
♫ What would I be? ♫
316
927000
2000
♫ Wat zou ik zijn? ♫
15:41
♫ Another starving refugee ♫
317
929000
2000
♫ De zoveelste vluchteling ♫
15:43
♫ I remember the time when I was small ♫
318
931000
3000
♫ Ik herinner me toen ik klein was ♫
15:46
♫ When I couldn't read or write at all ♫
319
934000
3000
♫ Toen ik niet kon lezen en schrijven ♫
15:49
♫ Now I'm all grown up, I got my education ♫
320
937000
3000
♫ Nu ben ik volwassen, ik kreeg een opleiding ♫
15:52
♫ The sky is the limit and I can't be stopped by no one ♫
321
940000
3000
♫ Niets gaat te ver en ik ben niet te stoppen ♫
15:55
♫ How I prayed for this day to come ♫
322
943000
4000
♫ Ik bad zo hard voor deze dag ♫
15:59
♫ And I pray that the world find wisdom ♫
323
947000
3000
♫ Ik bad dat de wereld wijsheid zou vinden ♫
16:02
♫ To give the poor in need some assistance ♫
324
950000
3000
♫ Om de armen te helpen ♫
16:05
♫ Instead of putting up resistance, yeah ♫
325
953000
3000
♫ In plaats van te onderdrukken, Jaah ♫
16:08
♫ Sitting and waiting for the politics to fix this ♫
326
956000
4000
♫ Zitten wachten tot politici dit oplossen♫
16:12
♫ It ain't gonna happen ♫
327
960000
2000
♫ Dat gaat niet gebeuren ♫
16:14
♫ They're all sitting on they asses ♫
328
962000
3000
♫ Ze zitten allemaal op hun reet ♫
16:17
♫ Popping champagne and sponging off the masses ♫
329
965000
3000
♫ Knallen champagne en zuigen het volk uit ♫
16:20
♫ Coming from a refugee boy-soldier ♫
330
968000
3000
♫ Dit komt van een kindsoldaat-vluchteling ♫
16:23
♫ But I still got my dignity ♫
331
971000
3000
♫ Maar ik heb nog steeds mijn waardigheid ♫
16:26
♫ I gotta say it again ♫
332
974000
2000
♫ Ik zeg het nog eens ♫
16:28
♫ If Emma never rescued me ♫
333
976000
2000
♫ Als Emma me nooit had gered ♫
16:30
♫ I'd be a corpse on the African plain ♫
334
978000
3000
♫ Was ik een lijk op de Afrikaanse vlakte ♫
16:33
Is there anybody who's here in the back, some love.
335
981000
3000
Is er iemand hier achterin... liefde
16:36
Big scream for Emma everybody.
336
984000
2000
Grote schreeuw voor Emma, iedereen!
16:38
Yeah! I'm gonna get crazy now.
337
986000
3000
Jaah! Ik ga nu even doordraaien.
16:45
♫ What would I be? ♫
338
993000
2000
♫ Wat zou ik zijn? ♫
16:47
♫ If Emma never rescued me? ♫
339
995000
3000
♫ Als Emma me nooit had gered? ♫
16:50
♫ What would I be? ♫
340
998000
3000
♫ Wat zou ik zijn? ♫
16:53
♫ Another starving refugee ♫
341
1001000
2000
♫ De zoveelste vluchteling ♫
16:55
♫ What would I be? ♫
342
1003000
4000
♫ Wat zou ik zijn? ♫
16:59
♫ If Emma never rescued me? ♫
343
1007000
2000
♫ Als Emma me nooit had gered? ♫
17:01
♫ Yeah, Yeah ♫
344
1009000
4000
♫ Jaah, Jaah ♫
17:09
♫ Yeah, I would have probably died from starvation ♫
345
1017000
4000
♫ Jaah, ik was waarschijnlijk verhongerd ♫
17:13
♫ Or some other wretched disease ♫
346
1021000
4000
♫ Of een andere ellendige ziekte ♫
17:17
♫ I would have grown up with no education ♫
347
1025000
3000
♫ Ik was opgegroeid zonder onderwijs ♫
17:20
♫ Just another refugee ♫
348
1028000
3000
♫ De zoveelste vluchteling ♫
17:31
(Applause)
349
1039000
5000
(Applaus)
17:36
Thank you.
350
1044000
2000
Dank je wel.
17:38
(Applause)
351
1046000
2000
(Applaus)
17:40
Go save a life of a child.
352
1048000
2000
Red het leven van een kind.
17:42
(Applause)
353
1050000
15000
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Emmanuel Jal - Hip-hop artistEmmanuel Jal's hypnotic voice rises from hellish origins as a beacon of hope for those caught in seemingly endless cycles of war and despair.
Why you should listen
Hip-hop star Emmanuel Jal first exploded into dance halls with Gua in 2005. His music has energized music lovers of all ethnicities and nations. But Jal's life story is far darker. Swept up into the Sudanese rebel army at age seven, he finally escaped with 400 fellow soldiers, 16 of whom survived, the rest succumbing to starvation, ambush and animal attacks. Rather than resort to cannibalism, Jal ate snails and vultures until he arrived at a refugee camp, where he was adopted by aid worker Emma McCune and later sent to England.
Jal found an outlet for his turbulent life story in music. His lyrics tell moving and disturbing stories, but wrap them into hope and love. He is active in charity work across Africa, fighting against poverty and child warfare. War Child, his biography, was released in early 2009 along with a documentary film.
Emmanuel Jal | Speaker | TED.com