TEDGlobal 2009
Emmanuel Jal: The music of a war child
Emmanuel Jal: Âm nhạc của một đứa trẻ thời chiến
Filmed:
Readability: 3
956,109 views
Trong 5 năm, cậu bé Emmanuel Jal bị buộc phải cầm súng ra trận trong cuộc chiến tranh ở Sudan. Sau khi được nhân viên cứu trợ giải thoát, cậu đã trở thành một ngôi sao hip-hop nổi tiếng trên thế giới, đồng thời là một nhà hoạt động xã hội tích cực vì quyền lợi trẻ em ở các vùng chiến sự. Cậu đã kể lại câu chuyện đáng kinh ngạc của đời mình thông qua âm nhạc.
Emmanuel Jal - Hip-hop artist
Emmanuel Jal's hypnotic voice rises from hellish origins as a beacon of hope for those caught in seemingly endless cycles of war and despair. Full bio
Emmanuel Jal's hypnotic voice rises from hellish origins as a beacon of hope for those caught in seemingly endless cycles of war and despair. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I just want to say my name is Emmanuel Jal.
0
0
4000
Tôi chỉ muốn nói tên tôi là Emmanuel Jal.
00:16
And I come from a long way.
1
4000
3000
Tôi đến từ một nơi rất xa.
00:19
I've been telling a story that has been so painful for me.
2
7000
4000
Tôi đang kể lại một câu chuyện rất đau buồn đối với tôi.
00:23
It's been a tough journey for me, traveling the world,
3
11000
3000
Đó là một hành trình gian khổ: Đi vòng quanh thế giới,
00:26
telling my story in form of a book.
4
14000
4000
kể câu chuyện của mình qua những trang sách,
00:30
And also telling it like now.
5
18000
4000
Và bằng cách này, như bây giờ.
00:34
And also, the easiest one was
6
22000
2000
Đó cũng là cách dễ dàng nhất.
00:36
when I was doing it in form of a music.
7
24000
2000
Kể chuyện bằng âm nhạc.
00:38
So I have branded myself as a war child.
8
26000
6000
Và tôi tự gọi mình là một đứa trẻ thời chiến.
00:44
I'm doing this
9
32000
3000
Tôi làm điều này
00:47
because of an old lady in my village now,
10
35000
4000
là vì một bà lão trong làng của tôi,
00:51
who have lost her children.
11
39000
3000
bà đã mất hết con cái.
00:54
There is no newspaper to cover her pain,
12
42000
3000
Chẳng báo chí nào có thể bù đắp nỗi đau của bà,
00:57
and what she wants to change in this society.
13
45000
3000
cũng như truyền tải hết những gì bà muốn làm để thay đổi xã hội này.
01:00
And I'm doing it for a young man
14
48000
3000
Tôi làm điều này vì một người thanh niên
01:03
who want to create a change and has no way to project his voice
15
51000
4000
muốn tạo ra thay đổi nhưng không có cách nào cất lên tiếng nói của mình
01:07
because he can't write.
16
55000
2000
vì anh ấy không biết chữ.
01:09
Or there is no Internet, like Facebook, MySpace,
17
57000
3000
Và vì họ không hề có Internet, Facebook, MySpace,
01:12
YouTube, for them to talk.
18
60000
6000
YouTube.
01:18
Also one thing that kept me pushing this story,
19
66000
3000
Một điều nữa không ngừng thôi thúc tôi
01:21
this painful stories out, the dreams I have,
20
69000
4000
kể lại câu chuyện đau buồn này, đó là những giấc mơ của tôi.
01:25
sometimes, is like the voices of the dead,
21
73000
4000
Có đôi lúc, đó là giọng nói từ những người chết,
01:29
that I have seen
22
77000
3000
mà tôi từng gặp
01:32
would tell me, "Don't give up. Keep on going."
23
80000
2000
Họ bảo tôi, "Đừng từ bỏ. Hãy tiếp tục."
01:34
Because sometime I feel like stopping and not doing it,
24
82000
3000
Bởi vì có những lúc tôi muốn ngừng lại và bỏ cuộc.
01:37
because I didn't know what I was putting myself into.
25
85000
4000
Bởi vì tôi không biết mình nỗ lực vì điều gì.
01:41
Well I was born in the most difficult time,
26
89000
5000
Tôi sinh ra trong thời kỳ tối tăm, cùng cực nhất,
01:46
when my country was at war.
27
94000
3000
khi đất nước đang chiến tranh.
01:49
I saw my village burned down.
28
97000
3000
Tôi nhìn thấy ngôi làng của mình bị cháy rụi.
01:52
The world that meant a lot to me, I saw it
29
100000
2000
Ngôi làng - thế giới của tôi,
01:54
vanish in my face.
30
102000
4000
bỗng tan biến trước mắt tôi.
01:58
I saw my aunt in rape when I was only five.
31
106000
4000
Lúc 5 tuổi, tôi nhìn thấy dì mình bị cưỡng hiếp.
02:02
My mother was claimed by the war.
32
110000
2000
Mẹ tôi chết trong chiến tranh.
02:04
My brothers and sisters were scattered.
33
112000
4000
Anh chị tôi phải chạy loạn khắp nơi.
02:08
And up to now, me and my father
34
116000
2000
Đến tận bây giờ, tôi và cha tôi
02:10
were detached and I still have issues with him.
35
118000
5000
đang bị ly tán, và tôi vẫn đang tìm ông.
02:15
Seeing people die every day,
36
123000
2000
Nhìn thấy người chết mỗi ngày,
02:17
my mother crying,
37
125000
2000
tiếng mẹ khóc,
02:19
it's like I was raised in a violence.
38
127000
5000
nó giống như thể tôi lớn lên trong bạo lực.
02:24
And that made me call myself a war child.
39
132000
5000
Chính vì thế tôi gọi mình là đứa trẻ thời chiến.
02:29
And not only that, when I was eight
40
137000
2000
Không chỉ vậy, khi lên 8,
02:31
I became a child soldier.
41
139000
4000
tôi đi lính.
02:35
I didn't know what was the war for.
42
143000
3000
Tôi không biết vì sao chiến tranh nổ ra.
02:38
But one thing I knew
43
146000
2000
Nhưng tôi biết một điều
02:40
was an image that I saw that stuck in my head.
44
148000
3000
Tôi không thể quên những gì mình đã chứng kiến.
02:43
When I went to the training camp I say,
45
151000
3000
Khi đến trại huấn luyện, tôi nói,
02:46
"I want to kill as many Muslims,
46
154000
2000
"Tôi muốn giết dân Hồi giáo,
02:48
and as many Arabs, as possible."
47
156000
3000
và Ả rập, càng nhiều càng tốt."
02:51
The training wasn't easy, but that was the driving force,
48
159000
3000
Cuộc huấn luyện không hề dễ dàng. Nhưng đó chính động lực.
02:54
because I wanted to revenge for my family.
49
162000
3000
Bởi vì tôi muốn trả thù cho gia đình mình.
02:57
I wanted to revenge for my village.
50
165000
6000
Bởi vì tôi muốn trả thù cho ngôi làng của tôi.
03:03
Luckily now things have changed
51
171000
2000
Nhưng may mắn thay, giờ đây mọi thứ đã thay đổi
03:05
because I came to discover the truth.
52
173000
4000
vì tôi đã hiểu ra sự thật.
03:09
What was actually killing us wasn't the Muslims,
53
177000
3000
Cái đang giết chúng ta không phải là người Hồi giáo,
03:12
wasn't the Arabs.
54
180000
2000
hay người Ả rập
03:14
It was somebody sitting somewhere manipulating the system,
55
182000
6000
mà là một thế lực ngầm đang điều khiển cả hệ thống
03:20
and using religion to get what they want to get out of us,
56
188000
4000
và sử dụng tôn giáo như một công cụ để chiếm đoạt những thứ chúng tôi đang nắm giữ.
03:24
which is the oil, the diamond,
57
192000
3000
Đó là dầu mỏ, kim cương,
03:27
the gold and the land.
58
195000
4000
vàng bạc và đất đai.
03:31
So realizing the truth gave me a position to choose:
59
199000
5000
Từ khi nhận ra sự thật, tôi được quyền lựa chọn,
03:36
should I continue to hate, or let it go?
60
204000
3000
Tôi nên tiếp tục thù ghét, hay tha thứ?
03:39
So I happened to forgive. Now I sing
61
207000
3000
Và tôi chọn sự tha thứ. Giờ đây, tôi ca hát
03:42
music with the Muslims. I dance with them.
62
210000
2000
với người Hồi giáo. Tôi nhảy múa với họ.
03:44
I even had a movie out called "War Child,"
63
212000
2000
Thậm chí tôi còn diễn xuất trong bộ phim "War Child",
03:46
funded by Muslim people.
64
214000
3000
được tài trợ bởi người Hồi giáo.
03:49
So that pain has gone out.
65
217000
4000
Và nỗi đau đã nguôi ngoai.
03:53
But my story is huge.
66
221000
2000
Nhưng câu chuyện của tôi vẫn còn nguyên giá trị.
03:55
So I'm just going to go into a different step now,
67
223000
4000
Và bây giờ tôi quyết định đi thêm một bước nữa.
03:59
which is easier for me.
68
227000
2000
Dễ dàng hơn.
04:01
I'm going to give you poem
69
229000
2000
Tôi sẽ đọc cho các bạn nghe một bài thơ
04:03
called "Forced to Sin,"
70
231000
4000
có tựa đề là "Phải ác"
04:07
which is from my album "War Child."
71
235000
2000
từ trong album "Đứa trẻ thời chiến"
04:09
I talk about my story.
72
237000
2000
Tôi kể câu chuyện của mình.
04:11
One of the journey that I tread
73
239000
2000
Một phần hành trình tôi đã đi.
04:13
when I was tempted to eat my friend because we had no food
74
241000
3000
Đó là khi tôi suýt phải ăn thịt bạn mình vì chúng tôi không có thức ăn
04:16
and we were like around 400.
75
244000
2000
và đám trẻ chúng tôi cỡ chừng 400 đứa.
04:18
And only 16 people survived that journey.
76
246000
3000
Và chỉ 16 người sống sót.
04:21
So I hope you're going to hear this.
77
249000
2000
Tôi hy vọng các bạn sẽ lắng nghe.
04:23
My dreams are like torment.
78
251000
4000
Những giấc mơ dằn vặt tôi.
04:27
My every moment.
79
255000
2000
Mỗi phút giây.
04:29
Voices in my brain, of friends that was slain.
80
257000
5000
Tiếng nói từ những người bạn đã chết vang vọng trong đầu tôi.
04:34
Friends like Lual who died by my side,
81
262000
2000
Như Lual, người đã chết ngay cạnh tôi.
04:36
of starvation.
82
264000
2000
Vì đói khát.
04:38
In the burning jungle, and the desert plain.
83
266000
5000
Trong khu rừng cháy ngùn ngụt, trong đồng bằng điêu tàn, xơ xác.
04:43
Next was I, but Jesus heard my cry.
84
271000
3000
Người kế tiếp sẽ là tôi, nhưng vì Chúa nghe thấy tiếng khóc của tôi
04:46
As I was tempted to eat the rotten flesh
85
274000
4000
khi tôi định ăn thịt
04:50
of my comrade,
86
278000
2000
của bạn mình.
04:52
he gave me comfort.
87
280000
2000
Người đã an ủi tôi.
04:54
We used to raid villages,
88
282000
2000
Chúng tôi đã tấn công các ngôi làng,
04:56
stealing chickens, goats and sheeps,
89
284000
3000
đánh cắp gà, dê và cừu.
04:59
anything we could eat.
90
287000
2000
Những gì chúng tôi có thể ăn.
05:01
I knew it was rude, but we needed food.
91
289000
3000
Tôi biết làm như thế là không phải. Nhưng chúng tôi cần thức ăn.
05:04
And therefore I was forced to sin,
92
292000
3000
Tôi buộc phải phạm tội,
05:07
forced to sin to make a living,
93
295000
3000
để sinh tồn.
05:10
forced to sin to make a living.
94
298000
3000
để sinh tồn.
05:13
Sometimes you gotta lose to win.
95
301000
3000
Thỉnh thoảng bạn phải thua để giành phần thắng.
05:16
Never give up. Never give in.
96
304000
3000
Đừng đầu hàng. Đừng từ bỏ.
05:19
Left home at the age of seven.
97
307000
3000
Bỏ nhà đi lúc lên 7.
05:22
One year later, live with an AK-47 by my side.
98
310000
4000
Một năm sau, sống với khẩu AK-47 bên mạn sườn.
05:26
Slept with one eye open wide.
99
314000
2000
Mắt nhắm hờ khi ngủ.
05:28
Run, duck, play dead and hide.
100
316000
4000
Chạy, trốn, chơi trò đuổi bắt sống chết.
05:32
I've seen my people die like flies.
101
320000
3000
Tôi đã thấy đồng bào tôi chết như ngả rạ.
05:35
But I've never seen a dead body,
102
323000
2000
Nhưng chưa bao giờ thấy xác kẻ thù,
05:37
at least one that I've killed.
103
325000
3000
dù là một trong những người mà tôi giết.
05:40
But still as I wonder, I won't go under.
104
328000
3000
Nhưng tôi vẫn tự nhủ, tôi sẽ không đầu hàng.
05:43
Guns barking like lightning and thunder.
105
331000
3000
Tiếng súng gầm như sấm chớp.
05:46
As a child so young and tender,
106
334000
3000
Một đứa trẻ mỏng manh,
05:49
Words I can't forget I still remember.
107
337000
3000
Tôi không thể quên, tôi vẫn nhớ.
05:52
I saw sergeant command raising his hand,
108
340000
2000
Tôi nhìn thấy viên trung sĩ vung tay,
05:54
no retreat, no surrender.
109
342000
2000
không rút lui, không đầu hàng.
05:56
I carry the banner of the trauma.
110
344000
3000
Tôi trải qua những tổn thương tinh thần.
05:59
War child, child without a mama,
111
347000
3000
Đứa trẻ trong thời chiến, không mẹ cha,
06:02
still fighting in the saga.
112
350000
2000
ấy thế mà vẫn chiến đấu không ngừng nghỉ.
06:04
Yet as I wage this new war I'm not alone in this drama.
113
352000
3000
Nhưng khi cuộc chiến tranh mới diễn ra, tôi không đơn độc.
06:07
No sit or stop, as I reach for the top
114
355000
3000
Không nghỉ ngơi hay dừng lại cho đến khi tôi vươn lên đến đỉnh.
06:10
I'm fully dedicated like a patriotic cop.
115
358000
3000
Tôi làm việc cặm cụi, như một viên cảnh sát hết mực yêu nước.
06:13
I'm on a fight, day and night.
116
361000
3000
Tôi chiến đấu, ngày và đêm.
06:16
Sometime I do wrong in order to make things right.
117
364000
5000
Có lần tôi phạm sai lầm để học lấy cách làm đúng.
06:21
It's like I'm living a dream.
118
369000
2000
Như thể tôi đang sống giữa giấc mơ.
06:23
First time I'm feeling like a human being.
119
371000
3000
Lần đầu tiên tôi thấy mình đang sống như một con người.
06:26
Ah! The children of Darfur.
120
374000
4000
À, những đứa trẻ của Darfur
06:30
Your empty bellies on the telly and now it's you
121
378000
2000
với cái bụng rỗng trên ti vi và đó chính là bạn
06:32
that I'm fighting for.
122
380000
3000
- tôi đang đấu tranh vì bạn.
06:35
Left home.
123
383000
2000
Bỏ nhà đi.
06:37
Don't even know the day I'll ever return.
124
385000
4000
Thậm chí không biết ngày về.
06:41
My country is war-torn.
125
389000
2000
Đất nước tôi bị chiến tranh giày xéo.
06:43
Music I used to hear was bombs and fire of guns.
126
391000
5000
Tiếng bom nổ và súng đạn là thứ âm nhạc duy nhất mà tôi từng nghe.
06:48
So many people die that I don't even cry no more.
127
396000
4000
Người chết nhiều đến nỗi tôi chẳng thể rớt nước mắt thêm được nữa.
06:52
Ask God question, what am I here for.
128
400000
3000
Tôi hỏi Chúa, con ở đây để làm gì.
06:55
And why are my people poor.
129
403000
2000
Và tại sao dân tộc con đói nghèo.
06:57
And why, why when the rest of the children were learning how to read and write,
130
405000
5000
và tại sao những đứa trẻ khác được học đọc và viết,
07:02
I was learning how to fight.
131
410000
2000
còn con phải học cách cầm súng chiến đấu.
07:04
I ate snails, vultures, rabbits,
132
412000
3000
Tôi đã ăn ốc sên, kền kền, thỏ,
07:07
snakes, and anything that had life.
133
415000
3000
rắn, và bất cứ thứ gì có thể.
07:10
I was ready to eat.
134
418000
2000
Tôi đều ăn.
07:12
I know it's a shame. But who is to be blamed?
135
420000
3000
Tôi biết đó là một nỗi nhục nhã. Nhưng lỗi này thuộc về ai cơ chứ?
07:15
That's my story shared in the form of a lesson.
136
423000
3000
Đó là câu chuyện của tôi, dưới dạng một bài học.
07:18
(Applause)
137
426000
6000
(Vỗ tay)
07:24
Thank you.
138
432000
2000
Cám ơn.
07:26
(Applause)
139
434000
6000
(Vỗ tay)
07:32
What energized me and kept me going is the music I do.
140
440000
4000
Nguồn năng lượng thúc đẩy tôi tiến lên chính là âm nhạc.
07:36
I never saw anybody
141
444000
3000
Tôi chưa gặp bất kỳ ai
07:39
to tell my story to them
142
447000
2000
khi nghe xong câu chuyện của tôi
07:41
so they could advise me or do therapy.
143
449000
2000
có thể tư vấn hay điều trị cho tôi.
07:43
So the music had been my therapy for me.
144
451000
4000
Chính âm nhạc là phương thuốc hữu hiệu cho tôi.
07:47
It's been where I actually see heaven,
145
455000
4000
Là nơi tôi nhìn thấy thiên đường.
07:51
where I can be happy,
146
459000
2000
Và hạnh phúc,
07:53
where I can be a child again, in dances, through music.
147
461000
4000
Tôi trở thành đứa trẻ một lần nữa, nhảy múc trong âm nhạc.
07:57
So one thing I know about music:
148
465000
2000
Tôi biết một điều,
07:59
music is the only thing that has power
149
467000
3000
chỉ có âm nhạc mới chứa đựng thứ quyền năng
08:02
to enter your cell system,
150
470000
2000
tác động vào hệ thống tế bào trong cơ thể bạn,
08:04
your mind, your heart,
151
472000
3000
đến tâm trí và trái tim,
08:07
influence your soul and your spirit,
152
475000
2000
đến tâm hồn và tinh thần,
08:09
and can even influence the way you live
153
477000
3000
và cách sống của bạn nữa
08:12
without even you knowing.
154
480000
3000
ngay cả khi bạn không nhận thấy điều đó.
08:15
Music is the only thing that can
155
483000
2000
Chỉ có âm nhạc
08:17
make you want to wake up your bed
156
485000
2000
mới khiến bạn thức giấc
08:19
and shake your leg,
157
487000
3000
và lúc lắc tay chân,
08:22
without even wanting to do it.
158
490000
2000
ngay cả khi bạn không hề muốn.
08:24
And so the power music has
159
492000
3000
Thứ quyền năng của âm nhạc
08:27
I normally compare to the power love
160
495000
3000
cũng giống như sức mạnh của tình yêu
08:30
when love doesn't see a color.
161
498000
2000
không hề có sự phân biệt đối xử.
08:32
You know, if you fall in love with a frog, that's it.
162
500000
2000
Giả dụ như bạn yêu một chú ếch, chính là vậy đó.
08:34
One testimony about how I find music
163
502000
2000
Một ví dụ về
08:36
is powerful is when
164
504000
3000
sức mạnh của âm nhạc
08:39
I was still a soldier back then.
165
507000
3000
đó là khi tôi ra trận.
08:42
I hated the people in the north.
166
510000
3000
Tôi ghét dân miền bắc.
08:45
But I don't know why I don't hate their music.
167
513000
4000
nhưng không hiểu sao tôi không ghét âm nhạc của họ.
08:49
So we party and dance to their music.
168
517000
3000
Vì vậy chúng tôi đã tiệc tùng và nhảy múa theo âm nhạc của họ.
08:52
And one thing that shocked me is one day
169
520000
2000
Và điều làm tôi kinh ngạc là một ngày nọ
08:54
they brought an Arab musician
170
522000
3000
một nhạc sỹ người Ả rập
08:57
to come and entertain the soldiers.
171
525000
2000
đã đến biểu diễn cho đám lính chúng tôi xem.
08:59
And I almost broke my leg dancing to his music.
172
527000
3000
Chân tôi rã rời vì nhảy múa theo âm nhạc của ông ấy.
09:02
But I had this question.
173
530000
2000
Nhưng tôi băn khoăn một điều.
09:04
So now I'm doing music so I know what the power of music is.
174
532000
4000
Giờ đây tôi sáng tác âm nhạc, vậy nên tôi thấy được sức mạnh của âm nhạc.
09:08
So what's happening here?
175
536000
2000
Vậy thì sao nữa?
09:10
I've been in a painful journey.
176
538000
3000
Tôi đã đi qua một hành trình gian khổ và đau buồn.
09:13
Today is day number 233
177
541000
3000
Hôm nay là ngày thứ 233
09:16
in which I only eat dinner.
178
544000
2000
tôi chỉ ăn duy nhất một bữa tối trong ngày.
09:18
I don't eat breakfast. No lunch.
179
546000
3000
Tôi không ăn sáng, không ăn trưa.
09:21
And I've done a campaign called
180
549000
2000
Tôi đang phát động một chiến dịch với tên gọi là
09:23
Lose to Win.
181
551000
2000
Thua để thắng.
09:25
Where I'm losing so that I could win
182
553000
2000
Tôi lùi bước để giành thắng lợi
09:27
the battle that I'm fighting now.
183
555000
2000
trong cuộc đấu này.
09:29
So my breakfast, my lunch,
184
557000
4000
Tôi quyên góp bữa sáng và bữa trưa
09:33
I donate it to a charity that I founded
185
561000
2000
cho một tổ chức từ thiện tôi thành lập
09:35
because we want to build a school in Sudan.
186
563000
3000
vì chúng tôi dự định xây 1 ngôi trường ở Sudan.
09:38
And I'm doing this because also
187
566000
3000
Tôi làm điều này còn vì
09:41
it's a normal thing in my home, people eat one meal a day.
188
569000
4000
ăn duy nhất một bữa trong ngày là chuyện bình thường ở đất nước tôi.
09:45
Here I am in the West. I choose not to.
189
573000
3000
Dù hiện nay tôi đang sống ở phương tây, nhưng tôi vẫn giữ phong tục ăn uống như thế.
09:48
So in my village now, kids there,
190
576000
2000
Ở làng tôi bây giờ, lũ trẻ con
09:50
they normally listen to BBC, or any radio,
191
578000
3000
thường lắng nghe BBC hoặc đài phát thanh
09:53
and they are waiting to know,
192
581000
2000
chúng chờ đợi
09:55
the day Emmanuel will eat his breakfast
193
583000
2000
đến ngày Emmanuel ăn bữa sáng đầu tiên
09:57
it means he got the money to build our school.
194
585000
2000
điều đó nghĩa là anh ta đã dành dụm đủ tiền để xây trường học cho chúng.
09:59
And so I made a commitment. I say,
195
587000
2000
Vì vậy tôi đã cam kết. Tôi nói rằng,
10:01
"I'm gonna not eat my breakfast."
196
589000
3000
"Tôi sẽ không ăn sáng."
10:04
I thought I was famous enough that I would raise the money within one month,
197
592000
3000
Tôi nghĩ rằng mình đủ sức để vận động quyên góp đủ tiền trong vòng một tháng.
10:07
but I've been humbled.
198
595000
2000
Nhưng tôi đã tính toán nhầm thời gian.
10:09
(Laughter)
199
597000
3000
(Cười)
10:12
So it's taken me 232 days.
200
600000
2000
Vì tôi mất đến 232 ngày.
10:14
And I said, "No stop until we get it."
201
602000
3000
Tôi đã nhủ, "Không được dừng lại cho đến khi thành công."
10:17
And like it's been done on Facebook, MySpace.
202
605000
3000
Thông qua Facebook, MySpace,
10:20
The people are giving three dollars.
203
608000
2000
mọi người chia sẻ số tiền là 3 đô la.
10:22
The lowest amount we ever got was 20 cents.
204
610000
3000
Số tiền nhỏ nhất mà chúng tôi từng nhận được là 20 xu.
10:25
Somebody donated 20 cents online.
205
613000
2000
Có người đã quyên góp 20 xu thông qua internet.
10:27
I don't know how they did it.
206
615000
2000
Tôi không biết họ đã làm điều đó như thế nào.
10:29
(Laughter)
207
617000
1000
(Cười)
10:30
But that moved me.
208
618000
2000
Nhưng tôi xúc động vì điều đó.
10:32
And so, the importance of education to me
209
620000
7000
Đối với tôi, giáo dục quan trọng đến mức
10:39
is what I'm willing to die for.
210
627000
2000
tôi sẵn sàng hy sinh vì nó.
10:41
I'm willing to die for this,
211
629000
2000
Tôi sẵn sàng hy sinh vì điều này.
10:43
because I know what it can do to my people.
212
631000
3000
Vì tôi biết rõ nó quan trọng nhường nào đối với đồng bào tôi.
10:46
Education enlighten your brain,
213
634000
2000
Giáo dục khai sáng đầu óc bạn,
10:48
give you so many chances,
214
636000
2000
mang đến cơ hội cho bạn,
10:50
and you're able to survive.
215
638000
3000
để bạn có thể tồn tại.
10:53
As a nation we have been crippled.
216
641000
2000
Đất nước chúng tôi bị tàn phá.
10:55
For so many years we have fed on aid.
217
643000
2000
Và sống nhờ vào cứu trợ trong hàng năm liền.
10:57
You see a 20-years-old, 30-years-old
218
645000
2000
Bạn nhìn thấy nhiều gia đình đầy những thanh niên 20, 30 tuổi
10:59
families in a refugee camps.
219
647000
2000
trong các trại tị nạn.
11:01
They only get the food that drops from the sky, from the U.N.
220
649000
5000
Họ chỉ với lấy thức ăn từ trực thăng cứu hộ trên đầu mình, từ Liên hiệp quốc.
11:06
So these people,
221
654000
2000
Những con người này,
11:08
you're killing a whole generation if you just give them aid.
222
656000
4000
bạn sẽ huỷ hoại cả thế hệ này nếu chỉ trao cho họ những thứ đồ cứu trợ.
11:12
If anybody want to help us
223
660000
3000
Nếu có ai đó muốn giúp chúng tôi
11:15
this is what we need.
224
663000
2000
thì đây là điều chúng tôi cần.
11:17
Give us tools. Give the farmers tools.
225
665000
3000
Đưa chúng tôi công cụ. Đưa nông dân những nông cụ cần thiết cho họ.
11:20
It's rain. Africa is fertile. They can grow the crops.
226
668000
4000
Chúng tôi có mưa. Châu Phi có đất đai phì nhiêu. Vì vậy chúng tôi có thể gieo trồng.
11:24
(Applause)
227
672000
3000
(Vỗ tay)
11:27
Invest in education.
228
675000
4000
Hãy đầu tư cho giáo dục.
11:31
Education so that we have strong institution
229
679000
4000
Một nền giáo dục với thể chế vững vàng
11:35
that can create a revolution to change everything.
230
683000
2000
để tạo nên một cuộc cách mạng toàn diện.
11:37
Because we have all those old men
231
685000
3000
Chúng tôi có quá nhiều người già cỗi
11:40
that are creating wars in Africa. They will die soon.
232
688000
3000
đã lầm lỡ gây nên cuộc chiến tranh ở châu Phi. Chẳng bao lâu nữa họ sẽ ra đi.
11:43
But if you invest in education
233
691000
3000
Nhưng nếu bạn đầu tư vào giáo dục
11:46
then we'll be able to change Africa.
234
694000
2000
thì chúng tôi sẽ có khả năng thay đổi châu Phi này.
11:48
That's what I'm asking.
235
696000
2000
Đó là điều mà tôi đang mong chờ.
11:50
(Applause)
236
698000
6000
(Vỗ tay)
11:56
So in order to do that,
237
704000
3000
Để làm điều này,
11:59
I founded a charter called Gua Africa,
238
707000
2000
tôi đã thành lập tổ chức Gua Africa.
12:01
where we put kids in school.
239
709000
3000
Chúng tôi đưa trẻ em đến trường.
12:04
And now we have a couple in university.
240
712000
2000
Có 2 em đang theo học đại học.
12:06
We have like 40 kids, ex-child soldiers
241
714000
3000
Chúng tôi có chừng 40 đứa trẻ từng đi lính
12:09
mixed with anybody that we feel like we want to support.
242
717000
3000
cùng với một số em khác
12:12
And I said "I'm going to put it in practice."
243
720000
3000
Tôi nói "Tôi sẽ thực hiện kế hoạch."
12:15
And with the people that are going to follow me and help me do things.
244
723000
3000
Tôi muốn nói với những bạn bè đang theo dõi tin tức của tôi và muốn giúp đỡ tôi.
12:18
That's what I want to do to change,
245
726000
2000
Đó chính là điều tôi làm để tạo ra sự thay đổi,
12:20
to make a difference in the world.
246
728000
2000
tạo một sự khác biệt trên thế giới này.
12:22
Well now, my time is going,
247
730000
2000
Thời gian của tôi sắp hết.
12:24
so I want to sing a song.
248
732000
2000
Vì vậy tôi muốn hát một bài hát.
12:26
But I'll ask you guys to stand up
249
734000
2000
Nhưng tôi mời các bạn hãy cùng đứng lên
12:28
so we celebrate the life of a British aid worker
250
736000
3000
để tôn vinh cuộc đời một nhân viên cứu hộ người Anh
12:31
called Emma McCune
251
739000
2000
tên là Emma McCune
12:33
that made it possible for me to be here.
252
741000
3000
người đã giúp tôi được hiện diện tại đây.
12:36
I'm gonna sing this song,
253
744000
3000
Tôi hát bài hát này.
12:39
just to inspire you how this woman has made a difference.
254
747000
3000
Để các bạn thấy được người phụ nữ này đã tạo nên sự khác biệt như thế nào.
12:42
She came to my country and saw the importance
255
750000
5000
Bà đến đất nước tôi, và nhận thấy tầm quan trọng
12:47
of education.
256
755000
2000
của giáo dục đối với đất nước tôi.
12:49
She said the only way to help Sudan
257
757000
2000
Bà bảo, cách duy nhất để giúp Sudan
12:51
is to invest in the women, educating them,
258
759000
3000
là đầu tư vào phụ nữ, giúp họ học và phát triển,
12:54
educating the children,
259
762000
2000
giúp trẻ em học và phát triển.
12:56
so that they could come and create a revolution
260
764000
2000
Và rồi họ sẽ có khả năng tạo nên một cuộc cách mạng
12:58
in this complex society.
261
766000
3000
trong lòng xã hội phức tạp này.
13:01
So she even ended up marrying a commander
262
769000
3000
Thậm chí bà đã cưới một vị sỹ quan
13:04
from the SPLA.
263
772000
3000
của SPLA.
13:07
And she rescued over 150 child soldiers.
264
775000
3000
Bà đã giải cứu 150 đứa trẻ phải cầm súng ra trận.
13:10
One of them happened to be me now.
265
778000
2000
Một trong số đó là tôi.
13:12
And so at this moment I want to ask to celebrate Emma with me.
266
780000
5000
Ngay giờ phút này, tôi muốn mời tất cả mọi người hãy cùng tôi tôn vinh Emma.
13:17
Are you guys ready to celebrate Emma?
267
785000
2000
Các bạn đã sẵn sàng chưa?
13:19
Audience: Yes!
268
787000
1000
Khán giả: Rồi!
13:20
Emmanuel Jal: All right.
269
788000
2000
Emmanuel Jal: Được rồi.
13:26
♫ This one goes to Emma McCune ♫
270
794000
3000
♫ Bài hát này dành cho Emma McCune ♫
13:29
♫ Angel to rescue came one afternoon ♫
271
797000
3000
♫ Thiên thần đã đến để giải cứu chúng tôi trong một buổi chiều ♫
13:32
♫ I'm here because you rescued me ♫
272
800000
3000
♫ Tôi có mặt ở nơi này là do người đã cứu tôi ♫
13:35
♫ I'm proud to carry your legacy ♫
273
803000
4000
♫ Tôi tự hào khi kể về người ♫
13:39
♫ Thank you. Bless you. R.I.P. ♫
274
807000
6000
♫ Xin cảm ơn. Cầu chúa ban phước cho người. Hãy yên nghỉ ♫
13:45
♫ What would I be? Me! ♫
275
813000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? Bản thân tôi đấy ! ♫
13:47
♫ If Emma never rescued me? What would I be? ♫
276
815000
4000
♫ Nếu Emma không cứu tôi? Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
13:51
♫ What would I be? Me! ♫
277
819000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? Bản thân tôi đấy ! ♫
13:53
♫ Another starving refugee ♫
278
821000
2000
♫ Một đứa trẻ tị nạn đói khát ♫
13:55
♫ What would I be? ♫
279
823000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
13:57
♫ What would I be? Me! ♫
280
825000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? Bản thân tôi đấy ! ♫
13:59
♫ If Emma never rescued me? Yeah! ♫
281
827000
2000
♫ Nếu Emma không cứu tôi? Yeah! ♫
14:01
♫ Yeah! Yeah! ♫
282
829000
5000
♫ Yeah! Yeah! ♫
14:06
♫ You would have seen my face on the telly ♫
283
834000
3000
♫ Các bạn sẽ thấy tôi trên tivi ♫
14:09
♫ Fat hungry belly ♫
284
837000
2000
♫ với cái bụng đói trương phình ♫
14:11
♫ Flies in my eyes, head too big for my size ♫
285
839000
3000
♫ Ruồi nhặng đậu đầy trên mắt, đầu tôi bỗng to quá khổ so với thân hình ♫
14:14
♫ Just another little starving child ♫
286
842000
3000
♫ Một đứa trẻ đói khát ♫
14:17
♫ Running around in Africa, born to be wild ♫
287
845000
3000
♫ Chạy vòng quanh châu Phi, sinh ra thừa thãi ♫
14:20
♫ Praise God, praise the Almighty ♫
288
848000
3000
♫ Cầu xin Chúa, cầu xin Thượng đế ♫
14:23
♫ for sending an angel to rescue me ♫
289
851000
3000
♫ hãy để thiên thần đến cứu rỗi con ♫
14:26
♫ I got a reason for being on this Earth ♫
290
854000
3000
♫ Con được sinh ra ắt hẳn vì một lý do nào đó ♫
14:29
♫ 'Cause I know more than many what a life is worth ♫
291
857000
2000
♫ Vì con biết cuộc đời đáng sống nhường nào ♫
14:31
♫ Now that I got a chance to stand my ground ♫
292
859000
3000
♫ Và giờ con sẽ không lùi bước ♫
14:34
♫ I'm gonna run over mountains, leaps and bounds ♫
293
862000
4000
♫ Con sẽ băng qua những ngọn núi rất nhanh thôi ♫
14:38
♫ I ain't an angel, hope I'll be one soon ♫
294
866000
2000
♫ Con không phải là thiên thần, nhưng con hy vọng mình sẽ trở thành ♫
14:40
♫ And if I am, I wanna be like Emma McCune ♫
295
868000
3000
♫ Và nếu được như thế, con ước ao sẽ giống như Emma McCune ♫
14:43
♫ Me! What would I be? Me! ♫
296
871000
4000
♫ Bản thân tôi đấy ! Tôi sẽ là người như thế nào? Bản thân tôi đấy ! ♫
14:47
♫ If Emma never rescued me? ♫
297
875000
2000
♫ Nếu Emma không cứu tôi? ♫
14:49
♫ What would I be? ♫
298
877000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
14:51
♫ What would I be? Me! ♫
299
879000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? Bản thân tôi đấy ! ♫
14:53
♫ Another starving refugee ♫
300
881000
2000
♫ Một đứa trẻ tị nạn đói khát ♫
14:55
♫ What would I be? ♫
301
883000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
14:57
♫ What would I be? Me! ♫
302
885000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? Bản thân tôi đấy ! ♫
14:59
♫ If Emma never rescued me? Yeah! Yeah!♫
303
887000
2000
♫ Nếu Emma không cứu tôi? Yeah! Yeah! ♫
15:01
♫ Yeah, Yeah! ♫
304
889000
6000
♫ Yeah, Yeah! ♫
15:07
♫ I would have probably died from starvation ♫
305
895000
3000
♫ Có lẽ tôi sẽ chết trong nạn đói ♫
15:10
♫ Or some other wretched disease ♫
306
898000
4000
♫ hay vì bệnh tật đau đớn ♫
15:14
♫ I would have grown up with no education ♫
307
902000
3000
♫ Tôi sẽ lớn lên mà không hề được đến trường ♫
15:17
♫ Just another refugee ♫
308
905000
3000
♫ Sẽ như một người tị nạn nào đó ♫
15:20
♫ I stand here because somebody cared ♫
309
908000
3000
♫ Tôi đứng đây vì đã có người quan tâm đến tôi ♫
15:23
♫ I stand here because somebody dared ♫
310
911000
3000
♫ Tôi đứng đây vì đã có người dám hành động ♫
15:26
♫ I know there is a lot of Emmas out there ♫
311
914000
2000
♫ Tôi biết có rất nhiều Emma đang ở đây ♫
15:28
♫ Who is willing and trying to save a life of a child ♫
312
916000
4000
♫ Người sẵn sàng cứu cuộc đời một đứa trẻ ♫
15:32
♫ What would I be? Me! ♫
313
920000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? Bản thân tôi đấy ! ♫
15:34
♫ If Emma never rescued me? ♫
314
922000
3000
♫ Nếu Emma không cứu tôi? ♫
15:37
♫ What would I be? ♫
315
925000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
15:39
♫ What would I be? ♫
316
927000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
15:41
♫ Another starving refugee ♫
317
929000
2000
♫ Sẽ như một người tị nạn nào đó ♫
15:43
♫ I remember the time when I was small ♫
318
931000
3000
♫ Tôi vẫn nhớ khi mình còn nhỏ ♫
15:46
♫ When I couldn't read or write at all ♫
319
934000
3000
♫ Chẳng biết đọc viết ♫
15:49
♫ Now I'm all grown up, I got my education ♫
320
937000
3000
♫ Giờ tôi lớn lên, tôi đã được đi học ♫
15:52
♫ The sky is the limit and I can't be stopped by no one ♫
321
940000
3000
♫ Giới hạn của tôi là bầu trời, chẳng ai có thể cản ngăn tôi ♫
15:55
♫ How I prayed for this day to come ♫
322
943000
4000
♫ Tôi đã nguyện cầu về ngày này ♫
15:59
♫ And I pray that the world find wisdom ♫
323
947000
3000
♫ Và tôi đã nguyện cầu sự minh triết cho thế giới ♫
16:02
♫ To give the poor in need some assistance ♫
324
950000
3000
♫ Cho người nghèo khổ được cứu giúp ♫
16:05
♫ Instead of putting up resistance, yeah ♫
325
953000
3000
♫ thay vì họ phải đứng lên đối kháng, yeah ♫
16:08
♫ Sitting and waiting for the politics to fix this ♫
326
956000
4000
♫ hay chờ trông vào những thay đổi chính trị ♫
16:12
♫ It ain't gonna happen ♫
327
960000
2000
♫ Điều đó chẳng bao giờ xảy ra ♫
16:14
♫ They're all sitting on they asses ♫
328
962000
3000
♫ Tất cả bọn họ đang ngồi ung dung ♫
16:17
♫ Popping champagne and sponging off the masses ♫
329
965000
3000
♫ thụ hưởng sâm panh và mọi thứ chính từ nhân dân ♫
16:20
♫ Coming from a refugee boy-soldier ♫
330
968000
3000
♫ Là một đứa trẻ tị nạn ♫
16:23
♫ But I still got my dignity ♫
331
971000
3000
♫ Nhưng tôi có phẩm cách của mình ♫
16:26
♫ I gotta say it again ♫
332
974000
2000
♫ Tôi nói một lần nữa ♫
16:28
♫ If Emma never rescued me ♫
333
976000
2000
♫ Nếu Emma không cứu tôi ♫
16:30
♫ I'd be a corpse on the African plain ♫
334
978000
3000
♫ Có lẽ tôi đã chết trên đồng cỏ châu Phi ♫
16:33
Is there anybody who's here in the back, some love.
335
981000
3000
♫ Có ai trong các bạn ngồi phía sau, hãy dành tình yêu ♫
16:36
Big scream for Emma everybody.
336
984000
2000
♫ và gọi tên Emma nào mọi người ♫
16:38
Yeah! I'm gonna get crazy now.
337
986000
3000
♫ Yeah! Tôi đang phát điên ♫
16:45
♫ What would I be? ♫
338
993000
2000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
16:47
♫ If Emma never rescued me? ♫
339
995000
3000
♫ Nếu Emma không cứu tôi? ♫
16:50
♫ What would I be? ♫
340
998000
3000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
16:53
♫ Another starving refugee ♫
341
1001000
2000
♫ Sẽ như một người tị nạn nào đó ♫
16:55
♫ What would I be? ♫
342
1003000
4000
♫ Tôi sẽ là người như thế nào? ♫
16:59
♫ If Emma never rescued me? ♫
343
1007000
2000
♫ Nếu Emma không cứu tôi? ♫
17:01
♫ Yeah, Yeah ♫
344
1009000
4000
♫ Yeah, Yeah ♫
17:09
♫ Yeah, I would have probably died from starvation ♫
345
1017000
4000
♫ Yeah, có lẽ tôi sẽ chết trong nạn đói ♫
17:13
♫ Or some other wretched disease ♫
346
1021000
4000
♫ hay vì bệnh tật đau đớn ♫
17:17
♫ I would have grown up with no education ♫
347
1025000
3000
♫ Tôi sẽ lớn lên mà không hề được đến trường ♫
17:20
♫ Just another refugee ♫
348
1028000
3000
♫ Sẽ như một người tị nạn nào đó ♫
17:31
(Applause)
349
1039000
5000
(Vỗ tay)
17:36
Thank you.
350
1044000
2000
Cảm ơn.
17:38
(Applause)
351
1046000
2000
(Vỗ tay)
17:40
Go save a life of a child.
352
1048000
2000
Hãy cứu một đứa trẻ.
17:42
(Applause)
353
1050000
15000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Emmanuel Jal - Hip-hop artistEmmanuel Jal's hypnotic voice rises from hellish origins as a beacon of hope for those caught in seemingly endless cycles of war and despair.
Why you should listen
Hip-hop star Emmanuel Jal first exploded into dance halls with Gua in 2005. His music has energized music lovers of all ethnicities and nations. But Jal's life story is far darker. Swept up into the Sudanese rebel army at age seven, he finally escaped with 400 fellow soldiers, 16 of whom survived, the rest succumbing to starvation, ambush and animal attacks. Rather than resort to cannibalism, Jal ate snails and vultures until he arrived at a refugee camp, where he was adopted by aid worker Emma McCune and later sent to England.
Jal found an outlet for his turbulent life story in music. His lyrics tell moving and disturbing stories, but wrap them into hope and love. He is active in charity work across Africa, fighting against poverty and child warfare. War Child, his biography, was released in early 2009 along with a documentary film.
Emmanuel Jal | Speaker | TED.com