TEDGlobal 2011
Monika Bulaj: The hidden light of Afghanistan
Monika Bulaj: Drita e fshehur e Afganistanit
Filmed:
Readability: 3.6
669,507 views
Fotografistja Monika Bulaj ndan imazhe të fuqishme dhe intime nga Afganistani - të jetës familjare, të ritualeve, të burrave dhe grave. Mbrapa titujve të gazetave vallë çfarë di bota për këtë vend?
Monika Bulaj - Photographer
Monika Bulaj’s stunning, painting-like photographs blur religious and cultural divisions, exploding stereotypes. She is a TED Fellow. Full bio
Monika Bulaj’s stunning, painting-like photographs blur religious and cultural divisions, exploding stereotypes. She is a TED Fellow. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
My travels to Afghanistan
0
0
3000
Udhëtimet e mija në Afganistan
00:18
began many, many years ago
1
3000
3000
filluan shumë vite më parë
00:21
on the eastern border of my country,
2
6000
3000
në kufirin lindor të shtetit tim,
00:24
my homeland, Poland.
3
9000
3000
vendi im, Polonia.
00:27
I was walking through the forests
4
12000
2000
Isha duke ecur nëpër pyejet
00:29
of my grandmother's tales.
5
14000
4000
e përrallave të gjyshes time
00:33
A land where every field hides a grave,
6
18000
5000
Një toke ku çdo fushë fsheh një varr,
00:38
where millions of people
7
23000
2000
ku miliona njerëz
00:40
have been deported or killed
8
25000
3000
kan qënë të dëbuar ose vrarë
00:43
in the 20th century.
9
28000
3000
në shekullin e 20-të
00:46
Behind the destruction,
10
31000
2000
Mbrapa shkatërrimit,
00:48
I found a soul of places.
11
33000
3000
Gjeta tokën e paqes
00:51
I met humble people.
12
36000
2000
Takova njerëz të thjeshtë.
00:53
I heard their prayer
13
38000
2000
I dëgjova lutjet e tyre
00:55
and ate their bread.
14
40000
2000
dhe hëngra bukën e tyre.
00:57
Then I have been walking East for 20 years --
15
42000
5000
Më pas kam ecur drejt lindjes për 20 vjet --
01:02
from Eastern Europe to Central Asia --
16
47000
3000
Nga Europa lindore në Azine qëndrore-
01:05
through the Caucasus Mountains,
17
50000
2000
nëpeër malet Kaukaz,
01:07
Middle East,
18
52000
2000
Lindja e mesme,
01:09
North Africa,
19
54000
2000
Afrika Veriore,
01:11
Russia.
20
56000
2000
Rusia.
01:13
And I ever met more humble people.
21
58000
4000
Dhe vazhdimisht takova njerëz gjithnjë e më human.
01:17
And I shared their bread and their prayer.
22
62000
3000
Dhe ndava bukën e tyre dhe lutjet e tyre.
01:20
This is why I went to Afghanistan.
23
65000
3000
Kjo është përse unë shkova në Afganistan.
01:23
One day, I crossed the bridge
24
68000
4000
Një ditë, kalova urën
01:27
over the Oxus River.
25
72000
2000
mbi Lumin Oksus
01:29
I was alone on foot.
26
74000
2000
Isha vetëm duke ecur në këmbë
01:31
And the Afghan soldier was so surprised to see me
27
76000
2000
dhe një ushtar Afgan ishte shumë i befasur të më shoh mua
01:33
that he forgot to stamp my passport.
28
78000
3000
saqë harroi te ma vulos pasaportën.
01:36
But he gave me a cup of tea.
29
81000
2000
por ai më dha një filxhan çaj.
01:38
And I understood
30
83000
2000
dhe e kuptova
01:40
that his surprise was my protection.
31
85000
3000
që çudija e tij ishte mbrojtja ime.
01:43
So I have been walking and traveling,
32
88000
3000
pra unë kam ecur dhe udhëtuar,
01:46
by horses, by yak, by truck, by hitchhiking,
33
91000
3000
me kuaj, me buall, me skodë, me makina të rastit.
01:49
from Iran's border
34
94000
2000
nga kufiri Iranian
01:51
to the bottom, to the edge of the Wakhan Corridor.
35
96000
5000
deri në fund, deri tek caku i korridorit Uakhan
01:56
And in this way
36
101000
2000
Dhe në këtë rrugë
01:58
I could find noor, the hidden light of Afghanistan.
37
103000
7000
Gjeta nurin, dritën e fshehur të Afganistanit.
02:05
My only weapon
38
110000
2000
Arma ime e vetme
02:07
was my notebook and my Leica.
39
112000
5000
ishte laptopi im dhe aparati fotografik
02:12
I heard prayers of the Sufi --
40
117000
2000
Dëgjova lutjet e Sufive --
02:14
humble Muslims,
41
119000
2000
musliman te përulur
02:16
hated by the Taliban.
42
121000
2000
te urryer nga Talebanët
02:18
Hidden river,
43
123000
2000
Lum i fshehur
02:20
interconnected with the mysticism
44
125000
2000
i ndërlidhur me mistiken
02:22
from Gibraltar to India.
45
127000
3000
prej Gjibraltarit deri ne Indi.
02:25
The mosque where the respectful foreigner
46
130000
5000
Xhamija ku i huaji i nderuar
02:30
is showered with blessings
47
135000
2000
mbulohet me bekime
02:32
and with tears,
48
137000
3000
dhe me lotë,
02:35
and welcomed as a gift.
49
140000
4000
dhe mirëpritet si një dhurat.
02:39
What do we know
50
144000
2000
Çfarë dimë ne
02:41
about the country and the people
51
146000
2000
rreth shtetit dhe njerëzve
02:43
that we pretend to protect,
52
148000
3000
që ne pretendojmë se i mbrojmë,
02:46
about the villages
53
151000
3000
rreth fshatrave
02:49
where the only one medicine
54
154000
2000
ku ilaçi i vetëm
02:51
to kill the pain and to stop the hunger
55
156000
2000
për të ndalur dhimbjen dhe urinë
02:53
is opium?
56
158000
2000
është opiumi?
02:55
These are opium-addicted people
57
160000
3000
Këta janë njerez të varur nga opiumi
02:58
on the roofs of Kabul
58
163000
3000
nepër çatitë e Kabulit
03:01
10 years after the beginning of our war.
59
166000
4000
10 vjet pas fillimit të luftës sonë
03:05
These are the nomad girls
60
170000
3000
Këto janë vajzat endacake
03:08
who became prostitutes for Afghan businessmen.
61
173000
4000
të cilat janë bërë prostituta për biznismenët Afgan.
03:12
What do we know about the women
62
177000
2000
Çfarë dimë ne për gratë
03:14
10 years after the war?
63
179000
2000
10 vjet pas luftës?
03:16
Clothed in this nylon bag,
64
181000
2000
Të mbuluara në një trastë najloni
03:18
made in China,
65
183000
2000
të prodhuar në Kinë
03:20
with the name of burqa.
66
185000
4000
me emrin burqa
03:24
I saw one day,
67
189000
2000
I pash një ditë
03:26
the largest school in Afghanistan,
68
191000
3000
shkollën më të madhe në Afganistan,
03:29
a girls' school.
69
194000
2000
një shkollë vajzash
03:31
13,000 girls
70
196000
3000
13,00 vajza
03:34
studying here
71
199000
4000
duke studjuar këtu
03:38
in the rooms underground,
72
203000
3000
nëpër bodrume
03:41
full of scorpions.
73
206000
3000
mbushur me akrepa.
03:44
And their love [for studying]
74
209000
3000
Dhe dashuria e tyre për të studjuar
03:47
was so big that I cried.
75
212000
5000
ishte aq e madhe saqë kam qarë.
03:52
What do we know
76
217000
2000
Çfarë dimë ne
03:54
about the death threats by the Taliban
77
219000
3000
rreth kërcënimeve me vdekje nga Talebanët
03:57
nailed on the doors
78
222000
2000
të gozdhuara në dyert
03:59
of the people who dare to send their daughters to school as in Balkh?
79
224000
6000
e njerëzve të cilëve guxojnë ti dërgojnë vajzat e tyre nëpër shkollra si në Balkah?
04:05
The region is not secure, but full of the Taliban,
80
230000
3000
Rajoni nuk është i sigurt, por plot me Taleban,
04:08
and they did it.
81
233000
2000
dhe ata e bënë ate.
04:10
My aim is to give a voice
82
235000
2000
Synimi im është t'ju jap një zë
04:12
to the silent people,
83
237000
3000
njerëzve të heshtur
04:15
to show the hidden lights
84
240000
4000
të tregoj dritat e fshehura
04:19
behind the curtain of the great game,
85
244000
3000
mbrapa pëlhurës së lojës së madhe,
04:22
the small worlds ignored by the media
86
247000
3000
vendet e vogla të harruara nga mediat
04:25
and the prophets of a global conflict.
87
250000
2000
dhe profetët e një konflikti global.
04:27
Thanks.
88
252000
2000
Faleminderit,
04:29
(Applause)
89
254000
9000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Monika Bulaj - PhotographerMonika Bulaj’s stunning, painting-like photographs blur religious and cultural divisions, exploding stereotypes. She is a TED Fellow.
Why you should listen
Monika Bulaj is a photographer and writer who explores -- in Asia, Africa, Latin America and Eastern Europe -- the dim areas of monotheism, where the sacred can transcend borders: Bonfires, dances, cults of the dead, possession rites. She describes outskirts and deserts, frontiers and megalopolis. And the world of the last ones: nomads, farmers, immigrants, outcasts, untouchables and impure.
Her photos and reportaging have been published by GEO, National Geographic (Italy), La Repubblica, periodicals by Gruppo Espresso and Rcs, Courrier International, Gazeta Wyborcza (Poland), Internazionale, Freundin, Teatr (Poland) and other international magazines.
She has displayed more than 50 personal exibitions in Italy, Germany, Ungheria, Bulgaria, Egypt.
Her books include Libya felix, a travel into Sufism and the world of the Tuaregh; Figli di Noè, on minorities and faiths in Azerbaijian; Rebecca e la pioggia, on the nomadic tribe of the Dinka of South Sudan; Gerusalemme perduta with Paolo Rumiz, the special correspondent of La Repubblica, on the pellegrinage in the research of the Eastern Christians; Genti di Dio, viaggio nell'Altra Europa, a synthesis of 20 years of research in East Europe and Israel, and her latest book, Bozy ludzie.
She has screenwritten documentaries, among which is the movie Romani Rat (2002) by M. Orlandi, on the Holocaust of the Roms, with the contribution of the Shoah Visual History Foundation. She's the director, photography director, and screenwriter of the documentary Figli di Noè, about the villages of Caucasus on the border between Dagestan and Azerbaigian.
Bulaj is a TED Fellow. Read TED's Q&A with Monika Bulaj >>
Monika Bulaj | Speaker | TED.com