TED2006
Dan Dennett: Let's teach religion -- all religion -- in schools
Përgjigja e Dan Denet ndaj Rik Uorren.
Filmed:
Readability: 3.9
3,728,395 views
Filosofi Dan Denet bën thirrje që feja - të gjitha fetë - të jepen mësim në shkolla, në mënyrë që të kuptohet natyra e saj si dukuri natyrore. Pastaj i kthehet "Jeta e Diktuar nga Qëllimi", duke hedhur poshtë pretendimin se, që të jesh i moralshëm duhet të mohosh evolucionin.
Dan Dennett - Philosopher, cognitive scientist
Dan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes. Full bio
Dan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:26
It's wonderful to be back.
0
1000
3000
Sa mirë të kthehesh këtu.
00:29
I love this wonderful gathering.
1
4000
3000
Më pëlqen kjo shoqëri e mrekullueshme.
00:32
And you must be wondering, "What on Earth?
2
7000
2000
Ndërsa ju po vrisni mendjen, "Ç'bëhet kështu?
00:34
Have they put up the wrong slide?"
3
9000
2000
Mos kanë ngatërruar foton?"
00:36
No, no.
4
11000
2000
Jo, jo.
00:38
Look at this magnificent beast and ask the question -- who designed it?
5
13000
7000
Shikojeni këtë kafshë të mrekullueshme dhe mendoni - kush e ka projektuar?
00:45
This is TED.
6
20000
2000
Këtu jemi në TED.
00:47
This is Technology, Entertainment, Design and there's a dairy cow.
7
22000
7000
Që do të thotë Teknologji, Argëtim, Projektim, ndërsa kjo është lopë qumështi.
00:54
It's a quite wonderfully designed animal.
8
29000
4000
Një kafshë e qetë, e projektuar mrekullisht.
00:58
And I was thinking, how do I introduce this?
9
33000
2000
U mendova gjatë -- si do ta paraqes?
01:00
And I thought, well, maybe that old doggerel by Joyce Kilmer,
10
35000
5000
Pastaj thashë, ndoshta me vjershën e vjetër të Xhois Kilmerit,
01:05
you know: "Poems are made by fools like me,
11
40000
2000
e keni parasysh: "Budallenj si unë shkruajnë poemë
01:07
but only God can make a tree."
12
42000
2000
por vetëm zoti mund të bëjë një pemë."
01:09
And you might say, "Well, God designed the cow."
13
44000
3000
"Lopën e ka projektuar zoti," do thoni ju.
01:12
But, of course, God got a lot of help.
14
47000
3000
Megjithatë, zotit i kanë dhënë goxha ndihmë.
01:16
This is the ancestor of cattle.
15
51000
3000
Ja bagëtia paraardhëse.
01:19
This is the Oryx.
16
54000
2000
Ky është Oriksi.
01:21
And it was designed by natural selection,
17
56000
2000
I projektuar nga përzgjedhja natyrore,
01:23
the process of natural selection, over many millions of years.
18
58000
4000
procesi i përzgjedhjes natyrore për miliona e miliona vjet.
01:27
And then it became domesticated thousands of years ago.
19
62000
5000
Dhe më vonë, para disa mijëra vjetëve, atë e shndëruan në kafshë shtëpiake.
01:32
And human beings became its stewards,
20
67000
5000
Qeniet njerëzore u bënë kujdestarët e saj,
01:37
and, without even knowing what they were doing,
21
72000
2000
e, pa e ditur ç`po bënin
01:39
they gradually redesigned it and redesigned it and redesigned it.
22
74000
4000
dalëngadalë filluan ta riprojektonin, ta riprojektonin e ta riprojektonin.
01:43
And then, more recently, they really began
23
78000
3000
Deri sa më në fund, para jo shumë kohësh, filluan t'i bënin kafshës
01:46
to do sort of reverse engineering on this beast
24
81000
3000
një lloj ndërtimi sëprapthi
01:49
and figure out just what the parts were, how they worked
25
84000
3000
për të marrë vesh cilat ishin pjesët përbërëse të saj, si punonin
01:52
and how they might be optimized -- how they might be made better.
26
87000
4000
dhe si mund të përsoseshin - si mund të përmirsoheshin.
01:57
Now why am I talking about cows?
27
92000
3000
Pse po flas për lopët, do pyesni ju.
02:01
Because I want to say that much the same thing is true of religions.
28
96000
4000
Sepse dua të theksoj se e njëjta gjë është e vërtetë edhe për fetë.
02:06
Religions are natural phenomena.
29
101000
3000
Fetë janë dukuri natyrore
02:09
They're just as natural as cows.
30
104000
2000
Janë po aq natyrore sa lopët
02:11
They have evolved over millennia.
31
106000
4000
Kanë evoluar gjatë mijëvjeçarëve.
02:15
They have a biological base, just like the Oryx.
32
110000
5000
Kanë një bazë biologjike, ashtu si edhe Oriksi.
02:20
They have become domesticated, and human beings
33
115000
3000
Janë kthyer në shtëpiake, ndërsa qeniet njerëzore
02:23
have been redesigning their religions for thousands of years.
34
118000
5000
kanë vazhduar t'i riprojektojnë fetë e tyre për mijëra vjet.
02:29
This is TED, and I want to talk about design.
35
124000
4000
Këtu jemi në TED, prandaj po flas për projektim.
02:33
Because what I've been doing for the last four years,
36
128000
2000
Sepse këto katër vjetët e fundit
02:36
really since the first time you saw me -- some of you saw me at TED
37
131000
2000
në fakt, që herën e fundit kur u takuam - disa nga ju më kanë parë në TED
02:38
when I was talking about religion, and in the last four years
38
133000
4000
kur flisja për fenë -- pra këto katër vjetët e fundit
02:42
I've been working just about non-stop on this topic.
39
137000
3000
kam punuar pa pushim mbi këtë temë.
02:45
And you might say it's about the reverse engineering of religions.
40
140000
5000
Mund të thuhet se po punoj për ndërtimin seprapthi të feve.
02:51
Now that very idea, I think, strikes terror in many people,
41
146000
6000
Vetëm ideja e një pune të tillë disave iu ngjall tmerr,
02:57
or anger, or anxiety of one sort or another.
42
152000
5000
ose zemërim, ose ankth, në një formë apo tjetrën.
03:02
And that is the spell that I want to break.
43
157000
3000
Pikërisht këtë pengesë do desha të kapërcej.
03:05
I want to say, no, religions are an important natural phenomenon.
44
160000
4000
Dua të them, jo, fetë janë dukuri natyrore shumë e rëndësishme.
03:09
We should study them with the same intensity
45
164000
3000
Duhet t'i studiojmë me të njëjtën vëmendje
03:12
that we study all the other important natural phenomena,
46
167000
3000
me të cilën studiojme gjithë dukuritë e tjera natyrore,
03:15
like global warming, as we heard so eloquently last night from Al Gore.
47
170000
4000
si ngrohjen e tokës, që e përshkroi aq rrjedhshëm Al Gore mbrëmë.
03:19
Today's religions are brilliantly designed -- brilliantly designed.
48
174000
5000
Fetë e sotme janë projektuar shkëlqyeshëm -- shkëlqyeshëm.
03:24
They're immensely powerful social institutions
49
179000
4000
Ato janë institucione shoqërore shumë të fuqishme
03:28
and many of their features can be traced back to earlier features
50
183000
6000
ndërkohë që shumë tipare të tyre mund të gjurmohen në tipare më të hershme
03:34
that we can really make sense of by reverse engineering.
51
189000
4000
që mund të shpjegohen vetëm me anë të ndërtimit sëprapthi.
03:39
And, as with the cow, there's a mixture of evolutionary design,
52
194000
5000
Ashtu si dhe te lopa, kemi një përzjerje te projektimit evolucionar
03:44
designed by natural selection itself, and intelligent design --
53
199000
5000
projektuar nga vetë përzgjedhja natyrore, dhe projektimit inteligjent,
03:49
more or less intelligent design -- and redesigned by human beings
54
204000
4000
pak a shumë projektim inteligjent - realizuar nga qeniet njerëzore
03:53
who are trying to redesign their religions.
55
208000
4000
që vazhdimisht përpiqen t'i riprojektojnë fetë e tyre.
03:58
You don't do book talks at TED, but I'm going to have just one slide
56
213000
5000
Në TED nuk reklamohen libra, megjithatë jam i detyruar të ve vetëm një foto
04:03
about my book, because there is one message in it
57
218000
4000
lidhur me librin tim, sepse dua të përcjell një mesazh prej tij,
04:07
which I think this group really needs to hear.
58
222000
3000
që më duket se duhet ta dëgjojë ky grup.
04:10
And I would be very interested to get your responses to this.
59
225000
4000
Do të isha vërtet i interesuar për një reagim nga ana juaj.
04:15
It's the one policy proposal that I make in the book,
60
230000
4000
Ka lidhje me një propozim politik që parashtroj në libër
04:19
at this time when I claim not to know enough about religion
61
234000
4000
në një kohë kur pretendoj se nuk di shumë për fenë
04:23
to know what other policy proposals to make.
62
238000
2000
sa për të qënë në gjendje të di se ç'propozime të tjera duhen bërë.
04:25
And it's one that echoes remarks that you've heard already today.
63
240000
5000
Dhe është pikërisht ai që i bën jehonë disa ideve për të cilat është folur sot.
04:30
Here's my proposal.
64
245000
2000
Ja ç'propozoj unë.
04:32
I'm going to just take a couple of minutes to explain it --
65
247000
2000
Do të më duhen nja dy minuta ta shpjegoj --
04:34
education in world religions, on world religions, for all of our children in primary school,
66
249000
7000
programe mësimore mbi fetë e botës për gjithë fëmijët e shkollave tetëvjeçare,
04:41
in high school, in public schools, in private schools and in home schooling.
67
256000
4000
të mesme, publike, private ose shtëpiake.
04:46
So what I'm proposing is,
68
261000
2000
Pra, unë propozoj që,
04:48
just as we require reading, writing, arithmetic, American history,
69
263000
6000
ashtu si kërkojmë shkrim, lexim, aritmetikë, histori të Amerikës,
04:54
so we should have a curriculum on facts
70
269000
4000
ashtu duhet të kemi edhe një lëndë mbi faktet
04:58
about all the religions of the world --
71
273000
2000
që kanë lidhje me të gjitha fetë e botës --
05:00
about their history, about their creeds, about their texts,
72
275000
6000
me historinë, doktrinën, tekstet,
05:06
their music, their symbolisms, their prohibitions, their requirements.
73
281000
4000
muzikën, simbolizmin, ndalimet, kërkesat e tyre.
05:11
And this should be presented factually, straightforwardly,
74
286000
5000
Dhe të gjitha këto i duhen paraqitur me fakte, drejtpërdrejt,
05:16
with no particular spin, to all of the children in the country.
75
291000
6000
pa asnjë lloj nënkuptimi, gjithë fëmijëve, në të gjithë vendin.
05:23
And as long as you teach them that,
76
298000
3000
Për sa kohë do t'ua japim këtë lëndë
05:26
you can teach them anything else you like.
77
301000
3000
jemi të lirë t'iu japim çdo gjë tjetër që duam.
05:29
That, I think, is maximal tolerance for religious freedom.
78
304000
5000
Ja kjo, mendoj, do të jetë tolerancë e skajshme ndaj lirisë fetare.
05:34
As long as you inform your children about other religions,
79
309000
5000
Po arrite t`iu japësh fëmijëve informacion për fetë e tjera,
05:39
then you may -- and as early as you like and whatever you like --
80
314000
3000
ateherë je i lirë -- të fillosh kur të duash dhe me çfarë të duash --
05:42
teach them whatever creed you want them to learn.
81
317000
3000
t'iu mësosh çdo lloj doktrine që dëshiron t'iu mësosh.
05:45
But also let them know about other religions.
82
320000
3000
Por duhet t'iu japësh dijeni edhe për fetë e tjera.
05:48
Now why do I say that?
83
323000
3000
Pse e them këtë?
05:52
Because democracy depends on an informed citizenship.
84
327000
6000
Sepse demokracia mbështetet te qytetarët e mirëinformuar.
05:59
Informed consent is the very bedrock
85
334000
3000
Thelbi i demokracisë ashtu si e kuptojmë ne
06:02
of our understanding of democracy.
86
337000
3000
qëndron pikërisht te mbështetja e informuar.
06:06
Misinformed consent is not worth it.
87
341000
4000
Mbështetja e keqinformuar s'ka asnjë vlerë.
06:10
It's like a coin flip; it doesn't count really.
88
345000
3000
Eshtë si kokë a pil -- as që mund të quhet mbështetje.
06:13
Democracy depends on informed consent.
89
348000
3000
Demokracia është në vartësi të mbështetjes së informuar.
06:16
This is the way we treat people as responsible adults.
90
351000
4000
Ja kështu i trajtojmë ne njerëzit, si të rritur me përgjegjësi.
06:20
Now, children below the age of consent are a special case.
91
355000
8000
Ndërsa fëmijët nën moshën e përgjegjësisë janë rast i veçantë.
06:30
I'm going to use a word that Pastor Rick just used --
92
365000
6000
Do të përdor një fjalë që sapo e përdori Prifti Rik --
06:36
parents are stewards of their children.
93
371000
2000
prindërit janë kujdestarë të fëmijëve.
06:38
They don't own them.
94
373000
3000
Nuk janë pronarë të tyre.
06:41
You can't own your children.
95
376000
2000
S'mund të jesh pronar i fëmijëve të tu.
06:43
You have a responsibility to the world,
96
378000
3000
Ke përgjegjësi përpara botës,
06:46
to the state, to them, to take care of them right.
97
381000
5000
shtetit, atyre vetë, që të kujdesesh si duhet për ta.
06:52
You may teach them whatever creed you think is most important,
98
387000
6000
Mund t'iu mësosh çfarëdo doktrine që të duket e rëndësishme,
06:58
but I say you have a responsibility to let them be informed
99
393000
5000
por unë them se ke përgjegjësi që t'i rritësh të mirëinformuar,
07:03
about all the other creeds in the world, too.
100
398000
4000
edhe për gjithë doktrinat e tjera të botës.
07:07
The reason I've taken this time is I've been fascinated to hear
101
402000
4000
Arsyeja përse u ndala kaq gjatë te kjo pikë, është se u mahnita kur degjova
07:11
some of the reactions to this.
102
406000
2000
se si reagonin disa ndaj kësaj ideje.
07:14
One reviewer for a Roman Catholic newspaper called it "totalitarian."
103
409000
7000
Një recense e botuar në një gazetë Katolike e quante "totalitare."
07:21
It strikes me as practically libertarian.
104
416000
4000
Kurse mua më duket shumë libertariane.
07:26
Is it totalitarian to require reading, writing and arithmetic?
105
421000
3000
A është totalitare t'u mësosh fëmijëve shkrim, lexim dhe aritmetikë?
07:29
I don't think so.
106
424000
2000
Nuk besoj.
07:31
All I'm saying is -- facts. Facts only.
107
426000
4000
S'po kërkoj gjë tjetër veçse -- fakte. Vetëm fakte.
07:35
No values, just facts about all the world's religions.
108
430000
5000
Jo vlera, vetëm fakte mbi gjithë fetë e botës.
07:41
Another reviewer called it "hilarious."
109
436000
3000
Një recensent tjetër e quajti "qesharake".
07:44
Well, I'm really bothered by the fact
110
439000
4000
Të them të drejtën më shqetëson shumë fakti
07:48
that anybody would think that was hilarious.
111
443000
3000
që dikush mund ta konsiderojë qesharake një ide të tillë.
07:51
It seems to me to be such a plausible,
112
446000
3000
Mua më duket se është një vazhdim kaq
07:55
natural extension of the democratic principles we already have,
113
450000
4000
i mundshëm dhe i natyrshëm i parimeve demokratike që kemi sot,
07:59
that I'm shocked to think anybody would find that just ridiculous.
114
454000
6000
saqë më trondit mendimi që dikujt mund t'i duket qesharake.
08:05
I know many religions are so anxious about preserving the purity
115
460000
7000
E di që shumë fe janë aq të shqetësuara për ruajtjen e pastërtisë
08:12
of their faith among their children that they are intent
116
467000
5000
së besimit të tyre te fëmijët, saqë me vetëdije përpiqen
08:17
on keeping their children ignorant of other faiths.
117
472000
3000
t'i mbajnë ata në errësirë në lidhje me besimet e tjera.
08:22
I don't think that's defensible, but I'd really be pleased
118
477000
4000
S'besoj se mund të mbrohet një argument i tillë, megjithëse do të më pëlqente
08:26
to get your answers on that -- any reactions to that -- later.
119
481000
3000
të dëgjoja si do të përgjigjeshit ju -- çfarëdo mendimi që të keni -- më vonë.
08:29
But now I'm going to move on.
120
484000
2000
Por hë për hë po vazhdoj.
08:31
Back to the cow.
121
486000
2000
Le t'i kthehemi prapë lopës.
08:33
This picture, which I pulled off the web --
122
488000
2000
Me këtë foto, që e kam marrë nga Interneti --
08:36
the fellow on the left is really an important part of this picture.
123
491000
3000
ky në të majtë është vërtet pjesë e rëndësishme e fotos.
08:39
That's the steward.
124
494000
2000
Ai është kujdestari.
08:41
Cows couldn't live without human stewards -- they're domesticated.
125
496000
5000
Lopët nuk jetojnë dot pa njerëz kujdestarë -- janë kafshë shtëpiake. .
08:46
They're a sort of ectosymbiont.
126
501000
4000
Janë një lloj ektosimbiontësh.
08:50
They depend on us for their survival.
127
505000
5000
Mbijetesa e tyre varet nga ne.
08:55
And Pastor Rick was just talking about sheep.
128
510000
3000
Ndërsa Pastori Rik sapo po fliste për delet.
08:58
I'm going to talk about sheep, too.
129
513000
2000
Do flas edhe unë për delet.
09:00
There's a lot of serendipitous convergence here.
130
515000
3000
Rastësisht, këtu gjen plot pika të përbashkëta.
09:04
How clever it was of sheep to acquire shepherds!
131
519000
4000
Sa të zgjuara janë treguar delet që kanë marrë barinj!
09:10
Think of what this got them.
132
525000
2000
Shikoni sa kanë përfituar.
09:12
They could outsource all their problems --
133
527000
3000
Kanë gjetur dikë që ua bën të gjitha punët --
09:15
protection from predators, food finding, health maintenance.
134
530000
5000
i mbron nga grabitqarët, iu gjen ushqim, iu bën shërbim mjekësor.
09:22
The only cost in most flocks is a loss of free mating.
135
537000
6000
Për shumicën e fufave, i vetmi shpenzim është humbja e lirisë për t'u shumuar.
09:29
What a deal.
136
544000
2000
Marrëveshje me leverdi.
09:31
"How clever of sheep!" you might say.
137
546000
2000
"Sa të zgjuara delet!" do thoni ju.
09:33
Except, of course, it wasn't the sheep's cleverness.
138
548000
2000
Vetëm se, natyrisht, nuk ka qënë aspak zgjuarsia e deleve.
09:35
We all know sheep are not exactly rocket scientists -- they're not very smart.
139
550000
5000
Të gjithë e dimë që delet nuk janë shkencëtare -- nuk janë edhe aq të zgjuara.
09:40
It wasn't the cleverness of the sheep at all.
140
555000
3000
Nuk ka qënë aspak zgjuarsia e deleve.
09:43
They were clueless.
141
558000
2000
Ato as ia kishin idenë ç'bëhej.
09:45
But it was a very clever move.
142
560000
3000
Megithatë, veprimi ishte i mençur.
09:48
Whose clever move was it?
143
563000
2000
Veprim i mençur i kujt?
09:50
It was a clever move of natural selection itself.
144
565000
3000
Veprim i mençur i vetë përzgjedhjes natyrore.
09:53
Francis Crick, the co-discoverer of the structure of DNA
145
568000
6000
Francis Krik, bashkë-zbulues me Xhim Uatson i strukturës së DNA-së
09:59
with Jim Watson, once joked about what he called Orgel's Second Rule.
146
574000
5000
bënte dikur shaka me atë që ai e quante Rregulli i Dytë i Orgelit.
10:04
Leslie Orgel is still a molecular biologist, brilliant guy,
147
579000
6000
Lesli Orgel vazhdon të jetë biolog molekular, njeri i shkëlqyer.
10:10
and Orgel's Second Rule is: Evolution is cleverer than you are.
148
585000
3000
dhe Rregulli i Dytë i Orgelit është: Evolucioni është më i zgjuar se ti.
10:14
Now, that is not Intelligent Design -- not from Francis Crick.
149
589000
6000
Kujdes, ky nuk është Projektim Inteligjent -- nuk është Francis Krik.
10:21
Evolution is cleverer than you are.
150
596000
2000
Evolucioni është më i zgjuar se ti.
10:23
If you understand Orgel's Second Rule, then you understand
151
598000
3000
Po arrite të kuptosh Rregullin e Dytë të Orgel-it, atëherë ke kuptuar
10:26
why the Intelligent Design movement is basically a hoax.
152
601000
6000
përse gjithë lëvizja e Projektimit Inteligjent s'është gjë tjetër vëçse mashtrim.
10:33
The designs discovered by the process of natural selection
153
608000
4000
Strukturat e projektuara nga procesi i përzgjedhjes natyrore
10:37
are brilliant, unbelievably brilliant.
154
612000
3000
janë të shkëlqyera, jashtëzakonisht të shkëlqyera.
10:40
Again and again biologists are fascinated with the brilliance of what's discovered.
155
615000
5000
Biologët vazhdojnë të mahniten dita ditës me përsosmërinë e atyre që zbulojnë.
10:45
But the process itself is without purpose,
156
620000
3000
Megjithatë, procesi në vetvete nuk ka asnjë qëllim,
10:48
without foresight, without design.
157
623000
3000
asnjë parashikim, asnjë plan.
10:51
When I was here four years ago,
158
626000
2000
Kur isha këtu para katër vjetësh,
10:53
I told the story about an ant climbing a blade of grass.
159
628000
2000
tregova historinë e milingonës që përpiqej të ngjitej mbi një fije bari.
10:55
And why was the ant doing it?
160
630000
2000
Për çfarë mundohej milingona?
10:57
Well, it's because its brain had been infected with a lancet fluke that was --
161
632000
5000
Sepse ia kishte infektuar trurin nje parazit, Dicrocoelium Lanceolatum, i cili
11:02
needed to get into the belly of a sheep or a cow in order to reproduce.
162
637000
5000
duhej të ngjitej deri në barkun e një deleje ose lope për t'u riprodhuar.
11:07
It was sort of a spooky story.
163
642000
2000
Histori e frikshme.
11:09
And I think some people may have misunderstood.
164
644000
2000
Kam frikë se ndonjë edhe mund ta ketë keqkuptuar
11:11
Lancet flukes aren't smart.
165
646000
2000
Parazitët nuk janë të mençur.
11:13
I submit that the intelligence of a lancet fluke is down there
166
648000
5000
Ua them unë, zgjuarsia e parazitëve renditet fare poshtë
11:18
somewhere between petunia and carrot.
167
653000
2000
diku midis zambakut dhe karrotës.
11:20
They're not really bright. They don't have to be.
168
655000
2000
Nuk janë dhe aq të mençur. Dhe s'kanë nevojë të jenë.
11:22
The lesson we learn from this is
169
657000
2000
Nga gjithë kjo ne mësojmë se
11:24
you don't have to have a mind to be a beneficiary.
170
659000
3000
s'ka nevojë të kesh tru që të përfitosh.
11:27
The design is there in nature, but it's not in anybody's head.
171
662000
5000
Struktura është atje, në natyrë, por nuk është në kokën e askujt.
11:32
It doesn't have to be.
172
667000
2000
As nuk ka nevojë të jetë.
11:34
That's the way evolution works.
173
669000
2000
Kështu funksionon evolucioni.
11:36
The question -- was domestication good for sheep?
174
671000
2000
Pyetja -- a ishte zbutja për të mirën e deleve?
11:38
It was great for their genetic fitness.
175
673000
2000
Ishte e shkëlqyer për gjendjen e tyre gjenetike.
11:40
And here I want to remind you of a wonderful point
176
675000
4000
Këtu dua t'iu rikujtoj diçka të mrekullueshme
11:44
that Paul MacCready made at TED three years ago.
177
679000
3000
që theksoi Pol MakRedi në TED para tre vjetësh.
11:47
Here's what he said.
178
682000
2000
Ai tha,
11:49
10,000 years ago at the dawn of agriculture,
179
684000
3000
Para 10000 vjetësh, kur po lindte bujqësia,
11:52
human population, plus livestock and pets, was approximately
180
687000
3000
popullsia njerëzore, bashkë me bagetitë dhe kafshët shtëpiake, përbënin afërsisht
11:55
a tenth of one per cent of the terrestrial vertebrae landmass.
181
690000
5000
nje të 10tën e një perqind te masës tokësore të vertebrorëve.
12:00
That was just 10,000 years ago.
182
695000
2000
Kjo jo më shumë se para 10000 vjetësh.
12:02
Yesterday, in biological terms.
183
697000
3000
Që është praktikisht dje, me kohë biologjike.
12:05
What is it today? Does anybody remember what he told us?
184
700000
3000
Po sot? A iu kujtohet ç'na tha?
12:09
98 percent.
185
704000
2000
98 përqind.
12:11
That is what we have done on this planet.
186
706000
3000
Ja ç'kemi bërë ne në këtë planet.
12:14
Now, I talked to Paul afterwards.
187
709000
2000
Më vonë bisedova me Polin.
12:16
I wanted to check to find out how he'd calculated this,
188
711000
2000
Doja të verifikoja si i kishte llogaritur këto,
12:18
and get the sources and so forth.
189
713000
2000
t'i merrja burimet e kështu me rradhë.
12:20
And he gave me a paper that he had written on this.
190
715000
3000
Ai më dha një studim të tijin mbi këtë temë.
12:23
There was a passage in it which he did not present here
191
718000
2000
Aty gjeta një fragment të cilin ai nuk e paraqiti këtu
12:25
and I think it is so good I'm going to read it to you.
192
720000
3000
dhe që mendoj se është aq i mirë saqe duhet t'ua lexoj.
12:28
"Over billions of years on a unique sphere,
193
723000
3000
"Për miliarda vjet, mbi një sferë të pashoqe,
12:31
chance has painted a thin covering of life:
194
726000
3000
rastësia ka pikturuar një cipë të hollë jete:
12:34
complex, improbable, wonderful and fragile.
195
729000
4000
të ndërlikuar, të pamundur, të mrekullueshme dhe të brishtë.
12:38
Suddenly, we humans, a recently arrived species
196
733000
3000
Krejt papritur, ne njerëzit, një specie e ardhur rishtazi
12:41
no longer subject to the checks and balances inherent in nature,
197
736000
3000
të pavarur tashmë nga rregullat e ekujlibrit në thelbin e natyrës, u rritëm
12:44
have grown in population, technology and intelligence to a position of terrible power.
198
739000
5000
në numër, teknologji dhe inteligjence, deri në një pikë pushteti të tmerrshëm.
12:49
We now wield the paintbrush."
199
744000
2000
Tani, jemi ne ata që mbajmë furçen në dorë.
12:52
We heard about the atmosphere as a thin layer of varnish.
200
747000
3000
Dëgjuam të flitet për atmosferën si një cipë e hollë llaku.
12:55
Life itself is just a thin coat of paint on this planet.
201
750000
4000
Vetë jeta s'është gjë tjetër veçse një dorë e hollë boje mbi planet.
12:59
And we're the ones that hold the paintbrush.
202
754000
2000
Ndersa furçën në dorë e kemi ne.
13:01
And how can we do that?
203
756000
3000
Po si e bëjmë një gjë të tillë?
13:04
The key to our domination of the planet is culture,
204
759000
4000
Pika kyçe e zotërimit të planetit është kultura,
13:08
and the key to culture is religion.
205
763000
2000
ndërsa pika kyçe e kulturës është feja.
13:11
Suppose Martian scientists came to Earth.
206
766000
3000
Ta zemë se në tokë do të vinin një ditë shkencëtarë nga Marsi.
13:14
They would be puzzled by many things.
207
769000
3000
Ata do të çuditeshin me shumë gjëra.
13:19
Anybody know what this is?
208
774000
2000
E dini ç'është kjo?
13:21
I'll tell you what it is.
209
776000
2000
Ua them unë ç'është.
13:23
This is a million people gathering on the banks of the Ganges in 2001,
210
778000
4000
Eshtë një milion njerëz të mbledhur në brigjet e lumit Ganxhis në 2001,
13:27
perhaps the largest single gathering of human beings ever,
211
782000
4000
ndoshta grumbulli më i madh i qenieve njerëzore,
13:31
as seen from satellite photograph.
212
786000
2000
parë nga një fotografi satelitore.
13:33
Here's a big crowd.
213
788000
1000
Ja një grumbull i madh.
13:34
Here's another crowd in Mecca.
214
789000
2000
Një grumbull tjetër në Mekë.
13:36
Martians would be amazed by this.
215
791000
3000
Marsianët do mahniteshin.
13:39
They'd want to know how it originated, what it was for and how it perpetuates itself.
216
794000
5000
Do të kërkonin të dinin se si ka filluar, përse bëhet dhe si vazhdon të funksionojë.
13:44
Actually, I'm going to pass over this.
217
799000
2000
S'kam ndërmend t'iu përgjigjeve të këtyre pyetjeve.
13:47
The ant isn't alone.
218
802000
2000
Milingona ka plot shokë.
13:49
There's all sorts of wonderful cases of species.
219
804000
3000
Raste speciesh të mrekullueshme gjen sa të duash.
13:52
In that case, a parasite gets into a mouse
220
807000
6000
Ja një rast kur paraziti i hyn miut,
13:58
and it needs to get into the belly of a cat.
221
813000
2000
sepse i duhet të futet në barkun e maces.
14:00
And it turns the mouse into Mighty Mouse -- it makes it fearless,
222
815000
2000
Dhe e kthen miun në Super Mi -- e bën sypatrembur,
14:02
so it runs out in the open, where it'll be eaten by a cat.
223
817000
3000
aq sa ky del në vend të hapur ku mund ta hajë kollaj macja.
14:05
True story.
224
820000
2000
Histori e vërtetë.
14:07
In other words, we have these hijackers --
225
822000
2000
Me fjalë të tjera, kemi të bëjmë me rrëmbyes --
14:09
you've seen this slide before, from four years ago --
226
824000
3000
këtë foto e keni parë herë tjetër, para katër vjetësh --
14:12
a parasite that infects the brain
227
827000
2000
një parazit që infekton trurin
14:14
and induces even suicidal behavior on behalf of a cause
228
829000
3000
dhe i shkakton edhe sjellje vetëvrasëse në të mirë të një çështjeje
14:17
other than one's own genetic fitness.
229
832000
2000
që nuk s'ka lidhje më përmirësimin gjenetik.
14:19
Does that ever happen to us?
230
834000
3000
A na ndodh edhe ne një gjë e tillë?
14:22
Yes, it does -- quite wonderfully.
231
837000
4000
Po, na ndodh -- në mënyrë të mahnitshme.
14:27
The Arabic word "Islam" means "submission."
232
842000
2000
Fjala arabe "Islam" do të thotë nënshtrim.
14:29
It means "surrender of self-interest to the will of Allah."
233
844000
3000
Do të thotë t'ia dorëzosh interesin vetiak dëshirës së allahut.
14:32
But I'm not just talking about Islam.
234
847000
2000
Por unë s'po flas vetëm për Islamin.
14:34
I'm talking also about Christianity.
235
849000
2000
Po flas edhe për Krishtërimin.
14:36
This is a parchment music page that I found in a Paris bookstall 50 years ago.
236
851000
5000
Ja një fletë partiture që e kam gjetur para 50 vejtësh në Paris.
14:41
And on it it says, in Latin:
237
856000
2000
Aty shkruhet në Latinisht:
14:44
"Semen est verbum Dei. Sator autem Christus.
238
859000
3000
(Latinisht)
14:47
The word of God is the seed and the sower of the seed is Christ."
239
862000
4000
"Fjala e zotit është fara, ndërsa mbjellësi i farës është Krishti."
14:51
Same idea! Well, not quite.
240
866000
2000
I njëjti ideal. Ose pothuajse i njëjti.
14:53
But in fact, Christians, too, glory in the fact that they have surrendered to God.
241
868000
9000
Por në fakt, edhe të Krishterët i gëzohen faktit që i janë dorëzuar zotit.
15:02
I'll give you a few quotes.
242
877000
1000
Po sjell nja dy citime.
15:03
"The heart of worship is surrender.
243
878000
3000
"Dorëzimi është zemra e besimit.
15:06
Surrendered people obey God's words, even if it doesn't make sense."
244
881000
4000
Njerëzit që dorëzohen i binden fjalës së zotit, edhe kur kjo s'ka kuptim."
15:11
Those words are by Rick Warren.
245
886000
2000
Këto fjalë i ka thënë Rik Uarren.
15:13
Those are from "The Purpose Driven Life."
246
888000
3000
Janë marrë nga "Jeta e Diktuar nga Qëllimi."
15:17
And I want to turn now, briefly, to talk about that book, which I've read.
247
892000
3000
Tani do desha t'i kthehesha shkurt e të flisja për librin, të cilin e kam lexuar.
15:20
You've all got a copy.
248
895000
2000
Do të merrni edhe ju një kopje.
15:22
You've just heard the man.
249
897000
2000
Sapo e dëgjuat kur foli.
15:24
And what I want to do now is say a bit about this book from the design standpoint,
250
899000
5000
Ndërsa unë do të desha të flisja pak për librin nga pikpamja e projektimit,
15:29
because I think it's actually a brilliant book.
251
904000
3000
sepse mendoj që është një libër i shkëlqyer.
15:32
First of all, the goal.
252
907000
2000
Së pari, synimi.
15:34
And you heard just now what the goal is.
253
909000
2000
Ju sapo e dëgjuat se cili është synimi.
15:36
It's to bring purpose to the lives of millions, and he has succeeded.
254
911000
3000
Synimi është që t'i bëjë të qellimshme jetët e miliona njerëzve, dhe ia ka arritur.
15:39
Is it a good goal?
255
914000
2000
A është synim i mirë?
15:41
In itself, I'm sure we all agree, it is a wonderful goal.
256
916000
2000
Në vetvete, të gjithë pajtohemi, ky është një synim i mrekullueshëm.
15:43
He's absolutely right.
257
918000
2000
Ai ka plotësisht të drejtë.
15:45
There are lots of people out there who don't have purpose in their life,
258
920000
3000
Në të katër anët gjen me shumicë njerëz pa qellim në jetë.
15:48
and bringing purpose to their life is a wonderful goal.
259
923000
3000
T'i japësh jetës së tyre një qëllim është synim i mrekullueshëm.
15:51
I give him an A+ on this.
260
926000
2000
Për këtë i jap 10 me yll.
15:55
Is the goal achieved?
261
930000
3000
A arrihet synimi?
15:58
Yes.
262
933000
2000
Po.
16:00
30 million copies of this book.
263
935000
4000
Libri ka shitur 30 milion kopje.
16:05
Al Gore, eat your heart out.
264
940000
2000
Al Gore, plas nga inati.
16:07
(Laughter)
265
942000
3000
(Të qeshura)
16:10
Just exactly what Al is trying to do, Rick is doing.
266
945000
4000
Pikërisht atë që përpiqet të arrijë Al, e ka arritur Riku.
16:14
This is a fantastic achievement.
267
949000
3000
Eshtë arritje fantastike.
16:17
And, the means -- how does he do it?
268
952000
5000
Dhe mjetet - si arrin ta bëjë?
16:22
It's a brilliant redesign of traditional religious themes --
269
957000
3000
Me një ri-strukturim të shkëlqyer të temave tradicionale fetare --
16:25
updating them, quietly dropping obsolete features,
270
960000
3000
duke i sjellë në kohë, duke lënë në heshtje tipare demodè,
16:28
putting new interpretations on other features.
271
963000
2000
duke iu veshur tipareve të tjera interpretime të reja.
16:30
This is the evolution of religion that's been going on for thousands of years,
272
965000
3000
Ja, ky është evolucioni i fesë që ka mijëra vjet që zhvillohet,
16:33
and he's just the latest brilliant practitioner of it.
273
968000
3000
ndërsa ai s'është tjetër veçse një ndër praktikuesit e shkëlqyer modernë të tij.
16:38
I don't have to tell you this.
274
973000
2000
As që është e nevojshme t'ua them këto.
16:40
You've just heard the man.
275
975000
2000
E dëgjuat vetë kur foli.
16:42
Excellent insights into human psychology, wise advice on every page.
276
977000
4000
Penetrim i shkëlqyer në psikologjinë njerëzore, këshilla të mençura në çdo faqe.
16:46
Moreover, he invites us to look under the hood.
277
981000
4000
Mbi të gjitha, na fton t'i hedhim një sy nga afër motorit, nën kofnë.
16:50
I really appreciated that.
278
985000
2000
E vlerësoj vërtet.
16:52
For instance, he has an appendix where he explains
279
987000
2000
Për shembull, libri ka një prapashtesë ku ai shpjegon
16:54
his choice of translations of different Bible verses.
280
989000
3000
se përse ka zgjedhur përkthime të caktuara të vargjeve të ndryshme të Biblës.
16:57
The book is clear, vivid, accessible, beautifully formatted.
281
992000
6000
Libri është i qartë, i gjallë, i kapshëm, i formatuar bukur.
17:04
Just enough repetition.
282
999000
2000
Përsëritjet janë me masë.
17:06
That's really important.
283
1001000
2000
Kjo ka shumë rëndësi.
17:08
Every time you read it or say it, you make another copy in your brain.
284
1003000
4000
Sa herë që e lexon, ose e thua, aq herë bën nga një kopje në tru.
17:13
Every time you read it or say it, you make another copy in your brain.
285
1008000
4000
Sa herë që e lexon, ose e thua, aq herë bën nga një kopje në tru.
17:17
(Laughter)
286
1012000
1000
(Të qeshura)
17:18
With me, everybody -- every time you read it or say it,
287
1013000
4000
Përsëriteni të gjithë me mua -- sa herë që i lexon, ose i thua,
17:22
you make another copy in your brain.
288
1017000
2000
aq herë bën nga një kopje në tru.
17:24
Thank you.
289
1019000
2000
Faleminderit.
17:26
And now we come to my problem.
290
1021000
2000
Dhe tani vijmë te problemi që kam unë.
17:28
Because I'm absolutely sincere in my appreciation
291
1023000
4000
Sepse jam absolutisht i sinqertë në vlerësimin
17:32
of all that I've said about this book.
292
1027000
2000
e gjithçkaje që kam thënë për këtë libër.
17:34
But I wish it were better.
293
1029000
2000
Por do desha të ishte edhe më i mirë.
17:36
I have some problems with the book.
294
1031000
2000
Kam disa probleme me këtë libër.
17:38
And it would just be insincere of me not to address those problems.
295
1033000
4000
Dhe do të ishte thjesht e pasinqertë nga ana ime të mos i trajtoja ato.
17:42
I wish he could do this with a revision,
296
1037000
4000
Do të kisha dashur ta bëja këtë me një redaktim,
17:46
a Mark 2 version of his book.
297
1041000
3000
me një varjant Kopja 2 të librit.
17:50
"The truth will set you free" --
298
1045000
2000
"E vërteta do t'iu çlirojë" --
17:52
that's what it says in the Bible, and it's something that I want to live by, too.
299
1047000
5000
kështu shkruhet në Bibël, motiv të cilin do ta kisha bërë timin gjithë qef.
17:57
My problem is, some of the bits in it I don't think are true.
300
1052000
5000
Problemi është se disa detaje nuk më duken të vërteta.
18:02
Now some of this is a difference of opinion,
301
1057000
4000
Disa janë thjesht mospajtime mendimesh,
18:07
and that's not my main complaint.
302
1062000
2000
dhe për këto nuk kam pse ankohem.
18:09
That's worth mentioning.
303
1064000
2000
Ja diçka që ia vlen të permendet.
18:11
Here's a passage -- it's very much what he said, anyway.
304
1066000
2000
Një pasazh -- sidoqoftë, pak a shume kështu e ka shkruar,
18:13
"If there was no God we would all be accidents,
305
1068000
2000
"Po të mos kishte zot, ne të gjithë do të ishim aksident,
18:15
the result of astronomical random chance in the Universe.
306
1070000
3000
rezultat i një rastesie astronomike në Univers.
18:18
You could stop reading this book because life
307
1073000
3000
Atëherë mund ta ndërprisnit leximin e këtij libri, sepse jeta
18:21
would have no purpose or meaning or significance.
308
1076000
3000
nuk do të kishte as qëllim, as kuptim, as rëndësi.
18:24
There would be no right or wrong and no hope beyond your brief years on Earth."
309
1079000
3000
S'do të kishte as mirë, as keq, dhe as shpresë tej viteve tuaj të shkurtër në Tokë."
18:27
Now, I just do not believe that.
310
1082000
2000
Pikërisht këtë nuk e besoj.
18:29
By the way, I find Homer Groening's film
311
1084000
4000
Me që ra fjala, mendoj se filmi i Homer Grëning
18:33
presented a beautiful alternative to that very claim.
312
1088000
4000
i paraqiste një alternativë të bukur këtij pretendimi.
18:37
Yes, there is meaning and a reason for right or wrong.
313
1092000
4000
Po, ka kuptim dhe nje logjikë, për mirë a për keq.
18:41
We don't need a belief in God to be good or to have meaning in us.
314
1096000
6000
S'ka nevojë të besojmë në zot për të qënë të mirë dhe për të gjetur kuptim te vetja.
18:47
But that is just a difference of opinion.
315
1102000
5000
Por kjo është thjesht mospërputhje mendimesh.
18:52
That's not what I'm really worried about.
316
1107000
2000
Nuk është kjo ajo që më shqetëson aq shumë.
18:54
How about this -- "God designed this planet's environment just so we could live in it."
317
1109000
5000
Po kjo tjetra -- "Zoti e projektoi mjedisin e planetit që ne të jetonim në të."
19:00
I'm afraid that a lot of people take that sentiment to mean
318
1115000
5000
Druhem se do të ketë shumë njerëz që do ta kuptojnë sikur kjo do të thotë
19:05
that we don't have to do the sorts of things that Al Gore
319
1120000
2000
se s'ka fare nevojë të bëjme ato që po përpiqet aq shumë Al Gore
19:07
is trying so hard to get us to do.
320
1122000
2000
të na bindi se janë për t'u bërë.
19:09
I'm not happy with that sentiment at all.
321
1124000
3000
Kjo nuk më pëlqen fare.
19:12
And then I find this -- "All the evidence available in the biological sciences
322
1127000
4000
Pastaj edhe kjo tjetra -- "Gjithë provat e mbledhura nga shkencat biologjike
19:16
supports the core proposition that the cosmos is especially designed whole
323
1131000
4000
mbështesin mendimin thelbësor që kozmosi është projektuar në mënyrë të
19:20
with life and mankind as its fundamental goal and purpose,
324
1135000
3000
veçantë duke pasur si qëllim dhe synim themelor jetën dhe njerëzimin,
19:23
a whole in which all facets of reality have their meaning
325
1138000
2000
një tërësi në të cilën marrin kuptim të gjitha anët e realitetit
19:25
and explanation in this central fact."
326
1140000
2000
dhe një shpjegim i këtij fakti qendror."
19:27
Well, that's Michael Denton. He's a creationist.
327
1142000
3000
Ky ështe teoria e Majkëll Denton. Ai është kreacionist.
19:30
And here I think, "Wait a minute."
328
1145000
3000
Këtu i vura gishtin kokës, "Prit një minutë."
19:33
I read this again.
329
1148000
2000
E lexova përsëri.
19:35
I read it three or four times and I think,
330
1150000
2000
E lexova tre -- katër herë dhe thashë me vete,
19:37
"Is he really endorsing intelligent design?
331
1152000
2000
"Po ky, vërtet po mbështet projektimin inteligjent?
19:39
Is he endorsing creationism here?"
332
1154000
2000
Vërtet po i del në mbrojtje kreacionizmin këtu?"
19:41
And you can't tell.
333
1156000
2000
Vështirë ta thuash.
19:43
So I'm sort of thinking, "Well, I don't know,
334
1158000
2000
Dhe vazhdoj të arsyetoj, "Epo, ku i dihet,
19:45
I don't know if I want to get upset with this yet."
335
1160000
2000
mbase është herët per t'u mërzitur me këto."
19:47
But then I read on and I read this: "First, Noah had never seen rain,
336
1162000
4000
Mirëpo vazhdoj të lexoj dhe gjej këtë -- "E para, Noa nuk kishte parë asnjëherë shi
19:51
because prior to the flood God irrigated the earth from the ground up."
337
1166000
4000
sepse përpara përmbytjes zoti e ujiste tokën nga poshtë."
19:56
I wish that sentence weren't in there, because I think it is false.
338
1171000
5000
Sa do të desha që kjo fjali të mos ishte aty, sepse është e pavërtetë.
20:01
And I think that thinking this way about the history of the planet,
339
1176000
3000
Për më tepër mendoj se kjo mënyrë arsyetimi për historinë e planetit,
20:04
after we've just been hearing about the history
340
1179000
3000
pasi kemi degjuar gjithë këto gjëra për historinë
20:07
of the planet over millions of years,
341
1182000
3000
e planetit për miliona vjet,
20:11
discourages people from scientific understanding.
342
1186000
3000
do t'ua presë njerëzve hovin për të kuptuar në mënyrë shkencore.
20:14
Now, Rick Warren uses scientific terms and scientific factoids
343
1189000
8000
Rik Uorren i përdor terminologjinë shkencore, faktoidët shkencorë
20:22
and information in a very interesting way.
344
1197000
3000
dhe informacionin në mënyrë shumë interesante.
20:25
Here's one: "God deliberately shaped and formed you to serve him
345
1200000
3000
Ja një shembull -- "Zoti iu ka dhënë qëllimisht formë dhe trajtë të tillë që t'i
20:28
in a way that makes your ministry unique.
346
1203000
2000
shërbeni atij, në një mënyrë që e bën shërbimin tuaj të pashembullt.
20:30
He carefully mixed the DNA cocktail that created you."
347
1205000
5000
Ai e ka përzjerë me kujdes koktejin e DNA-së me të cilën iu ka krijuar."
20:37
I think that's false.
348
1212000
3000
Kjo më duket e pavërtetë.
20:40
Now maybe we want to treat it as metaphorical.
349
1215000
3000
Ndoshta do të donint ta trajtonit si metaforë.
20:43
Here's another one -- "For instance, your brain can store 100 trillion facts.
350
1218000
4000
Ja edhe një tjetër -- "Për shembull, truri juaj mund të mbajë 100 trilion fakte.
20:47
Your mind can handle 15,000 decisions a second."
351
1222000
3000
Mendja juaj mund të procesojë 15000 vendime në sekondë."
20:50
Well, it would be interesting to find the interpretation where I would accept that.
352
1225000
4000
Do ishte me interes të gjeja interpretime që të më bindnin ta pranoja këtë.
20:54
There might be some way of treating that as true.
353
1229000
3000
Ndoshta mund të ketë rrugë të tjera për ta marrë si të vërtetë.
20:57
"Anthropologists have noted that worship is a universal urge,
354
1232000
4000
"Antropologjistët kanë vënë re se besimi është shtysë universale,
21:01
hardwired by God into the very fiber of our being,
355
1236000
3000
e ndërtuar nga zoti brenda fibrave përbërëse të qenies sonë,
21:04
an inbuilt need to connect with God."
356
1239000
3000
një nevojë e lindur brendapërbrenda për t'u lidhur me zotin."
21:08
Well, there's a sense which I agree with him,
357
1243000
2000
Këtu ka diçka me të cilin pajtohem,
21:10
except I think it has an evolutionary explanation.
358
1245000
2000
vetëm se mendoj që ka një shpjegim evolucionist.
21:12
And what I find deeply troubling in this book
359
1247000
4000
Ndërsa ajo ç'ka më duket tejet shqetësuese në këtë libër
21:16
is that he seems to be arguing that if you want to be moral,
360
1251000
4000
është që më duket se ai përpiqet të argumentojë se që të jesh i moralshëm,
21:20
if you want to have meaning in your life,
361
1255000
2000
që t'i japësh kuptim jetës,
21:22
you have to be an Intelligent Designer -- you have to deny
362
1257000
4000
duhet patjetër të mbeshtetesh Projektimin Inteligjent - duhet të mohosh
21:26
the theory of evolution by natural selection.
363
1261000
3000
teorinë e evolucionit me anë të përzgjedhjes natyrore.
21:29
And I think, on the contrary, that it is very important to solving
364
1264000
3000
Ndërsa unë mendoj se, përkundrazi, nëse duam të zgjidhim problemet e kësaj bote
21:32
the world's problems that we take evolutionary biology seriously.
365
1267000
4000
biologjia evolucioniste duhet marre tepër seriozisht.
21:37
Whose truth are we going to listen to?
366
1272000
2000
Të vërtetën e kujt do të dëgjojmë atëherë?
21:40
Well, this from "The Purpose Driven Life" --
367
1275000
3000
Ja diçka tjetër e shkëputur nga "Jeta e Diktuar nga Qëllimi" -
21:43
"The Bible must become the authoritative standard for my life,
368
1278000
3000
'Bibla duhet të bëhet standarti diktues i jetës sime,
21:46
the compass I rely on for direction, the counsel I listen to
369
1281000
3000
busulla te e cila mbështetem për drejtim, këshilla të cilës i vë veshin
21:49
for making wise decisions and the benchmark I use for evaluating everything."
370
1284000
4000
për të marrë vendime të drejta dhe kuti matës për vlerësimin e gjithçkaje."
21:53
Well maybe, OK, but what's going to follow from this?
371
1288000
5000
Ndoshta. Mirëpo çfarë del nga a gjithë kjo?
21:58
And here's one that does concern me.
372
1293000
3000
Sepse vijmë te kjo tjetra që më shqetëson.
22:02
Remember I quoted him before with this line --
373
1297000
3000
Mos harroni se e kam cituar edhe herë tjetër me këtë rresht --
22:05
"Surrendered people obey God's word, even if it doesn't make sense."
374
1300000
3000
"Njerëzit që dorëzohen i binden fjalës së Zotit edhe kur kjo s'ka kuptim."
22:10
And that's a problem.
375
1305000
4000
Këtu qëndron problemi.
22:15
"Don't ever argue with the Devil.
376
1310000
2000
"Mos debato kurrë me Djallin.
22:17
He's better at arguing than you are, having had thousands of years to practice."
377
1312000
4000
Ai debaton më mirë se ty, sepse ka me mijëra vjet praktikë."
22:21
Now Rick Warren didn't invent this clever move.
378
1316000
4000
Këtë lëvizje të zgjuar nuk e ka shpikur Rik Uorren.
22:25
It's an old move.
379
1320000
2000
Eshtë e vjetër.
22:27
It's a very clever adaptation of religions.
380
1322000
3000
Eshtë një përshtatje e vjetër e feve.
22:30
It's a wildcard for disarming any reasonable criticism.
381
1325000
4000
Dhe përdoret si xhol për të ç'armatosur çdo lloj kritike të arsyeshme.
22:35
"You don't like my interpretation?
382
1330000
2000
"S'të pëlqeni interpretimi im?
22:37
You've got a reasonable objection to it?
383
1332000
2000
Paske gjetur edhe një kundërshtim të logjikshëm?
22:39
Don't listen, don't listen!
384
1334000
2000
Mos ia vërë veshin, mos e dëgjo!
22:41
That's the Devil speaking."
385
1336000
2000
Sepse është Djalli që flet."
22:44
This discourages the sort of reasoning citizenship
386
1339000
5000
Pikërisht kjo e dekurajon gjithë qytetarinë arsyetuese
22:49
it seems to me that we want to have.
387
1344000
3000
që më duket se po përpiqemi të krijojmë.
22:52
I've got one more problem, then I'm through.
388
1347000
3000
Kam edhe një problem tjetër dhe mbarova.
22:55
And I'd really like to get a response if Rick is able to do it.
389
1350000
5000
Dhe vërtet do të doja një përgjigje, nëse Rik do jetë në gjendje të ma japë.
23:00
"In the Great Commission, Jesus said, 'Go to all people of all nations
390
1355000
3000
Jezui thotë të Komisioni i Madh, "Shpërndahuni te gjithë njerëzve e gjithë kombeve
23:03
and make them my disciples. Baptize them in the name of the Father,
391
1358000
3000
dhe kthejini ata në dishepujt e mij, pagëzojini në emër të Atit,
23:06
the Son and the Holy Spirit, and teach them to do everything I've told you.'"
392
1361000
3000
Birit dhe Shpirtit të Shenjtë, mësoini të bëjnë gjithçka që iu kam thënë."
23:09
The Bible says Jesus is the only one who can save the world.
393
1364000
5000
Bibla thotë se Jezui është i vetmi që mund ta shpëtojë botën.
23:14
Now here we've seen many wonderful maps of the world
394
1369000
3000
Ndërsa ditët e fundit këtu .
23:17
in the last day or so.
395
1372000
2000
kemi parë shumë harta të mrekullueshme të botës
23:19
Here's one, not as beautiful as the others.
396
1374000
2000
Ja edhe një, jo aq e bukur sa të tjerat.
23:21
It simply shows the religions of the world.
397
1376000
3000
Ajo thjesht tregon fetë e botës.
23:24
And here's one that shows the sort of current breakdown of the different religions.
398
1379000
5000
Ndërsa kjo tjetra tregon një si ndarje të feve të ndryshme sot.
23:29
Now do we really want to commit ourselves to engulfing
399
1384000
9000
A ia vlen t'i futesh punës për t'i gllabëruar
23:38
all the other religions when their holy books are telling them,
400
1393000
6000
gjithë fetë e tjera, në një kohë kur edhe atyre librat e shenjtë iu thonë,
23:44
"Don't listen to the other side, that's just Satan talking!"
401
1399000
5000
"Mos ia vini veshin anës tjetër, sepse është Satani që iu flet!"
23:49
It seems to me that that's a very problematic ship
402
1404000
6000
Mua më duket se po t'i hipësh një anijeje të tillë
23:55
to get on for the future.
403
1410000
3000
për të shkuar drejt të ardhmes, do të kesh shumë probleme.
23:58
I found this sign as I was driving to Maine recently,
404
1413000
5000
Këtë tabelë e gjeta tek po udhëtoja kohët e fundit në Mein,
24:03
in front of a church -- "Good without God becomes zero."
405
1418000
2000
përpara një kishe -- "E mira pa Zotin është zero."
24:05
Sort of cute.
406
1420000
2000
E lezetshme.
24:07
A very clever little meme.
407
1422000
2000
Nje Meme e vockël dinake.
24:11
I don't believe it and I think this idea, popular as it is -- not in this guise
408
1426000
7000
Nuk e besoj dhe mendoj se kjo ide, me gjithë popullaritetin -- jo në këtë formë
24:18
but in general -- is itself one of the main problems that we face.
409
1433000
4000
por në përgjithësi -- përbën në vetvete problemin kryesor që duhet të zgjidhim.
24:22
If you are like me, you know many wonderful, committed, engaged
410
1437000
7000
Po të jeni si unë, do të njihni shumë ateistë, agnostikë të mrekullueshëm,
24:29
atheists, agnostics, who are being very good without God.
411
1444000
6000
të përkushtuar, që mbeten gjithmonë të mirë edhe pa zotin.
24:35
And you also know many religious people who hide behind their sanctity
412
1450000
5000
Siç mund të njihni edhe shumë njerëz fetarë që fshihen pas shenjtërisë së tyre,
24:40
instead of doing good works.
413
1455000
2000
në vend që të bëjnë vepra të mira.
24:42
So, I wish we could drop this meme.
414
1457000
4000
Prandaj do të desha ta hidhja poshtë këtë Meme.
24:46
I wish this meme would go extinct.
415
1461000
2000
Do të doja që kjo Meme të zhdukej nga faqja e dheut.
24:48
Thanks very much for your attention.
416
1463000
2000
Iu faleminderit shumë për vëmendjen.
24:50
(Applause)
417
1465000
3000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Dan Dennett - Philosopher, cognitive scientistDan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes.
Why you should listen
One of our most important living philosophers, Dan Dennett is best known for his provocative and controversial arguments that human consciousness and free will are the result of physical processes in the brain. He argues that the brain's computational circuitry fools us into thinking we know more than we do, and that what we call consciousness — isn't. His 2003 book "Freedom Evolves" explores how our brains evolved to give us -- and only us -- the kind of freedom that matters, while 2006's "Breaking the Spell" examines belief through the lens of biology.
This mind-shifting perspective on the mind itself has distinguished Dennett's career as a philosopher and cognitive scientist. And while the philosophy community has never quite known what to make of Dennett (he defies easy categorization, and refuses to affiliate himself with accepted schools of thought), his computational approach to understanding the brain has made him, as Edge's John Brockman writes, “the philosopher of choice of the AI community.”
“It's tempting to say that Dennett has never met a robot he didn't like, and that what he likes most about them is that they are philosophical experiments,” Harry Blume wrote in the Atlantic Monthly in 1998. “To the question of whether machines can attain high-order intelligence, Dennett makes this provocative answer: ‘The best reason for believing that robots might some day become conscious is that we human beings are conscious, and we are a sort of robot ourselves.'"
In recent years, Dennett has become outspoken in his atheism, and his 2006 book Breaking the Spell calls for religion to be studied through the scientific lens of evolutionary biology. Dennett regards religion as a natural -- rather than supernatural -- phenomenon, and urges schools to break the taboo against empirical examination of religion. He argues that religion's influence over human behavior is precisely what makes gaining a rational understanding of it so necessary: “If we don't understand religion, we're going to miss our chance to improve the world in the 21st century.”
Dennett's landmark books include The Mind's I, co-edited with Douglas Hofstaedter, Consciousness Explained, and Darwin's Dangerous Idea. Read an excerpt from his 2013 book, Intuition Pumps, in the Guardian >>
Dan Dennett | Speaker | TED.com