TEDxSummit
William Noel: Revealing the lost codex of Archimedes
William Noel: Arşimet'in kayıp el yazmasını açığa çıkarıyor
Filmed:
Readability: 3.8
1,033,767 views
Silinmiş, kesilmiş, üzerine başka yazılar yazılmış ve boyamalar yapılmış, iki bin yıllık bir el yazmasını nasıl okursunuz? Tabii ki, bir parçacık hızlandırıcısı ile! Antika kitap küratörü William Noel, Arşimet'in kayıp el yazmalarının ve Arşimet dahil diğer bazı antik çağ Yunan matematikçilerinin daha önceden bilinmeyen orijinal el yazmalarını içeren bir Bizans dua kitabının arkasındaki hikayeyi anlatıyor.
William Noel - Curator, rare book scholar
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet. Full bio
William Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
The great texts of the ancient world
0
471
2484
Antik dünyanın önemli yapıtları
00:18
don't survive to us in their original form.
1
2955
3315
bize orijinal hâllerinde ulaşmıyorlar.
00:22
They survive because medieval scribes copied them
2
6270
3519
Orta çağ katipleri onları, onların kopyalarını
00:25
and copied them and copied them.
3
9789
1999
ve o kopyaların kopyalarını yazdıkları için günümüze kadar geliyorlar.
00:27
And so it is with Archimedes,
4
11788
2650
Ve büyük Yunan matematikçisi Arşimet ile de
00:30
the great Greek mathematician.
5
14438
1766
durum böyle.
00:32
Everything we know about Archimedes as a mathematician
6
16204
3002
Bir matematikçi olarak Arşimet hakkında bildiğimiz her şeyi
00:35
we know about because of just three books,
7
19206
2698
A, B ve C adında
00:37
and they're called A, B and C.
8
21904
1916
üç adet kitap sayesinde biliyoruz.
00:39
And A was lost by an Italian humanist in 1564.
9
23820
4833
A 1564'te İtalyan bir hümanist tarafından kaybedildi.
00:44
And B was last heard of in the Pope's Library
10
28653
2803
B'nin en son 1311'de Roma'nın yüz mil kuzeyinde
00:47
about a hundred miles north of Rome in Viterbo in 1311.
11
31456
5832
Viterbo'da, Papa'nın kütüphanesinde olduğu duyulmuştu.
00:53
Now Codex C was only discovered in 1906,
12
37288
4297
Yazıt C ise 1906'da keşfedildi
00:57
and it landed on my desk in Baltimore
13
41585
2549
ve 19 Ocak 1999'da
01:00
on the 19th of January, 1999.
14
44134
4126
Baltimore'daki masama geldi.
01:04
And this is Codex C here.
15
48260
2418
Buradaki yazıt C.
01:06
Now Codex C is actually buried in this book.
16
50678
5169
Yazıt C aslında bu kitabın içinde gömülü.
01:11
It's buried treasure.
17
55847
1450
Gömülü bir hazine.
01:13
Because this book is actually a prayer book.
18
57297
2335
Çünkü bu aslında bir dua kitabı.
01:15
It was finished by a guy called Johannes Myrones
19
59632
2964
14 Nisan 1229'da Johannes Myrones adında
01:18
on the 14th of April, 1229.
20
62596
3617
bir adam tarafında bitirilmiş.
01:22
And to make his prayer book he used parchment.
21
66213
2485
Ve bu dua kitabını yazabilmek için parşömen kullanmış.
01:24
But he didn't use new parchment,
22
68698
2415
Fakat yeni parşömenler kullanmamış.
01:27
he used parchment recycled from earlier manuscripts,
23
71113
3314
Daha eski el yazmalarından geri dönüştürülmüş parşömenler kullanmış
01:30
and there were seven of them.
24
74427
1737
ve bunlardan yedi tane vardı.
01:32
And Archimedes Codex C was just one of those seven.
25
76164
3483
Ve Arşimet'in Yazıt C'si bu yedi taneden biriydi.
01:35
He took apart the Archimedes manuscript and the other seven manuscripts.
26
79647
5467
Arşimet'in el yazmalarını ve diğer yedi tane el yazmasını ayırdı
01:41
He erased all of their texts,
27
85114
3383
ve bütün yazıları sildi,
01:44
and then he cut the sheets down in the middle,
28
88497
2418
Ve kağıtları ortadan kesip
01:46
he shuffled them up,
29
90915
2244
hepsini karıştırdı,
01:49
and he rotated them 90 degrees,
30
93159
1918
90 derecelik açı yapacak şekilde bir araya getirdi ve
01:50
and he wrote prayers on top of these books.
31
95077
2052
bu kitapların üzerine dualar yazdı.
01:53
And essentially these seven manuscripts
32
97129
1697
Ve sonuç olarak bu yedi el yazması
01:54
disappeared for 700 years, and we have a prayer book.
33
98826
4348
700 yıl boyunca kayıp kaldı ve şimdi elimizde bir dua kitabı var.
01:59
The prayer book was discovered by this guy,
34
103174
3249
Dua kitabı bu adam tarafından, Johan Ludvig Heiberg,
02:02
Johan Ludvig Heiberg, in 1906.
35
106423
2727
1906'da keşfedildi.
02:05
And with just a magnifying glass,
36
109150
1441
Ve yalnızca bir büyüteçle
02:06
he transcribed as much of the text as he could.
37
110591
2884
yapabildiği kadar çok yazıyı deşifre etti.
02:09
And the thing is that he found two texts in this manuscript
38
113475
3182
Ve olay şu ki bu el yazmasının içinde
02:12
that were unique texts.
39
116657
1768
benzersiz olan iki tane yazıt buldu.
02:14
They weren't in A and B at all;
40
118425
1600
Kesinlikle A ve B değillerdi;
02:15
they were completely new texts by Archimedes,
41
120025
1698
Arşimet'e ait tamamen yeni yazılardı
02:17
and they were called "The Method" and "The Stomachion."
42
121723
3235
ve adları "Method" ve "Stomachion" idi.
02:20
And it became a world famous manuscript.
43
124958
2269
Ve bu dünyaca ünlü bir el yazması haline geldi.
02:23
Now it should be clear by now
44
127227
1815
Şimdiye kadar anlaşılmıştır ki
02:24
that this book is in bad condition.
45
129042
2714
bu kitap çok kötü bir durumda.
02:27
It got in worse condition in the 20th century
46
131756
3470
20. yüzyılda, Heiberg gördüğünde
02:31
after Heiberg saw it.
47
135226
1732
çok daha kötü durumdaydı.
02:32
Forgeries were painted over it,
48
136958
1517
Üstüne sahte evraklar yazılmıştı ve
02:34
and it suffered very badly from mold.
49
138475
3083
nem yüzünden çok kötü bir hâle gelmişti.
02:37
This book is the definition of a write-off.
50
141558
3750
Bu kitap kesinlikle "değer kaybetme"nin tanımı.
02:41
It's the sort of book
51
145308
1734
Bu bir enstitüde olacağını düşündüğünüz türden
02:42
that you thought would be in an institution.
52
147042
2665
bir kitap.
02:45
But it's not in an institution,
53
149707
2186
Ama bir enstitüde tutulmuyor,
02:47
it was bought by a private owner in 1998.
54
151893
4632
1998'de özel bir alıcı tarafından satın alındı.
02:52
Why did he buy this book?
55
156525
1750
Neden bu kitabı aldı?
02:54
Because he wanted to make that which was fragile safe.
56
158275
3537
Çünkü bu kırılgan şeyi güvende tutmak istedi.
02:57
He wanted to make that which was unique ubiquitous.
57
161812
3246
Çünkü tek olan bu şeyi çoğaltmak istedi.
03:00
He wanted to make that which was expensive free.
58
165058
4666
Pahalı olan bu şeyi ucuzlatmak istedi.
03:05
And he wanted to do this as a matter of principle.
59
169724
3135
Ve bunu bir prensip meselesi olduğu için yaptı.
03:08
Because not many people are really going to read Archimedes in ancient Greek,
60
172859
4532
Çünkü pek çok insan Arşimet'i Antik Yunanca'dan okuyacak değil,
03:13
but they should have the chance to do it.
61
177391
2684
fakat okumak için bir şansları olmalı.
03:15
So he gathered around himself the friends of Archimedes,
62
180075
3299
Ve Arşimet destekçilerini bir araya topladı
03:19
and he promised to pay for all the work.
63
183374
2136
ve bütün işi maddi olarak karşılayacağına söz verdi.
03:21
And it was an expensive job,
64
185510
1698
Ve bu pahalı bir işti
03:23
but actually it wouldn't be as much as you think
65
187208
3470
ama aslında düşündüğünüz kadar da pahalı sayılmazdı
03:26
because these people, they didn't come from money,
66
190678
2165
çünkü bu insanlar para için değil
03:28
they came from Archimedes.
67
192843
1819
Arşimet için geliyorlardı.
03:30
And they came from all sorts of different backgrounds.
68
194662
1716
Pek çok farklı branşa sahip insan toplandı.
03:32
They came from particle physics,
69
196378
2183
Parçacık fiziğiyle uğraşan da vardı,
03:34
they came from classical philology,
70
198561
1566
klasik dilbilim ile uğraşan da,
03:36
they came from book conservation,
71
200127
1968
Kitap muhafaza etme işinde olan da vardı,
03:37
they came from ancient mathematics,
72
202095
2582
Matematik ile uğraşan da,
03:40
they came from data management,
73
204677
1917
veri yönetimi yapan da vardı,
03:42
they came from scientific imaging and program management.
74
206594
2917
bilimsel tasarı ve program yönetimi yapan da.
03:45
And they got together to work on this manuscript.
75
209511
3556
Ve bu el yazması üzerine çalışmak için bir araya geldiler.
03:48
The first problem was a conservation problem.
76
213067
3811
Karşılaştıkları ilk sorun kitabın muhafaza edilmesi ile ilgiliydi.
03:52
And this is the sort of thing that we had to deal with:
77
216878
2433
Ve bu gerçekten üzerinde uğraşmak zorunda olduğumuz bir şeydi:
03:55
There was glue on the spine of the book.
78
219311
2200
kitabın omurgasında tutkal vardı.
03:57
And if you look at this photograph carefully,
79
221511
2201
Ve eğer bu fotoğrafa dikkatlice bakarsanız,
03:59
the bottom half of this is rather brown.
80
223712
2048
alt tarafının biraz kahverengimsi olduğunu görürsünüz.
04:01
And that glue is hide glue.
81
225760
1368
Ve bu tutkal şeffaf marangoz tutkalı.
04:03
Now if you're a conservator,
82
227128
1385
Eğer kitap tamiri ile uğraşan biri iseniz,
04:04
you can take off this glue reasonably easily.
83
228513
2132
bu tutkalı kolay sayılabilecek bir biçimde çıkarabilirsiniz.
04:06
The top half is Elmer's wood glue.
84
230645
3365
Üstteki kısım Elmer tahta tutkalı.
04:09
It's polyvinyl acetate emulsion
85
234010
2117
Bir kez kurudu mu suda çözülmeyen
04:12
that doesn't dissolve in water once it's dry.
86
236127
2667
polivinil asetat emülsiyonu.
04:14
And it's much tougher than the parchment that it was written on.
87
238794
3166
Ve üstüne yazıldığı parşömenden bile daha sert.
04:17
And so before we could start imaging Archimedes,
88
241960
3351
Yani Arşimet'i incelemeye başlamadan önce,
04:21
we had to take this book apart.
89
245311
1449
bu kitabı parçalara ayırmak zorundaydık.
04:22
So it took four years to take apart.
90
246760
2851
Parçalara ayırma işi dört yıl sürdü.
04:25
And this is a rare action shot, ladies and gentlemen.
91
249611
3533
Ve bu iş üstünde çekilmiş nadir karelerden biri, baylar bayanlar.
04:29
(Laughter)
92
253144
2771
(Kahkahalar)
04:31
Another thing is that we had to get rid of all the wax,
93
255915
4266
Bir başka şey ise bütün ciladan kurtulmamız gerekiyordu
04:36
because this was used in the liturgical services
94
260181
2235
çünkü bu Yunan Ortodoks Kilisesi'nin
04:38
of the Greek Orthodox Church
95
262416
1741
ayinlerinde kullanılıyordu
04:40
and they'd used candle wax.
96
264157
1311
ve parafin kullanmışlardı.
04:41
And the candle wax was dirty,
97
265468
1863
Parafin kirliydi ve
04:43
and we couldn't image through the wax.
98
267331
1233
cilanın arkasındakini görüntüleyemiyorduk.
04:44
So very carefully we had to mechanically scrape off all the wax.
99
268564
3335
Böylece cilayı mekanik olarak çok dikkatli bir biçimde kazımak zorunda kaldık.
04:47
It's hard to tell you exactly
100
271899
1902
Bu kitabın tam olarak ne kadar kötü durumda
04:49
how bad this condition of this book is,
101
273801
2714
olduğunu söylemek zor ama
04:52
but it came out in little bits very often.
102
276515
2766
sürekli minik parçalar halinde kopup duruyordu.
04:55
And normally in a book, you wouldn't worry about the little bits,
103
279281
2350
Normalde bir kitapta o kadar küçük parçalar için endişelenmezsiniz
04:57
but these little bits might contain unique Archimedes text.
104
281631
3000
fakat bu küçük parçalar Arşimet'in eşsiz el yazmasını üstünde barındırıyor olabilirdi.
05:00
So, tiny fragments
105
284631
2299
Küçük parçaları
05:02
we actually managed to put back in the right place.
106
286930
4741
sonunda doğru yerlere yerleştirmeyi başardık.
05:07
Then, having done that, we started to image the manuscript.
107
291671
3710
Ardından, bunu yaptıktan sonra, el yazmasını görüntülemeye başladık.
05:11
And we imaged the manuscript
108
295381
1500
El yazmasını
05:12
in 14 different wavebands of light.
109
296881
2028
14 farklı dalga boyu ışıkta görüntüledik.
05:14
Because if you look at something in different wavebands of light,
110
298909
3906
Çünkü bir şeye farklı dalga boylarında ışıkta baktığınızda
05:18
you see different things.
111
302815
1216
farklı şeyler görürsünüz.
05:19
And here is an image of a page
112
304031
1567
Ve burada 14 farklı dalga boyu ışıkta
05:21
imaged in 14 different wavebands of light.
113
305598
2517
görüntülenmiş bir sayfayı görüyorsunuz.
05:24
But none of them worked.
114
308115
2133
Fakat hiçbiri işe yaramadı.
05:26
So what we did was we processed the images together,
115
310248
4417
Ardından tüm resimleri bir işlemden geçirdik ve
05:30
and we put two images into one blank screen.
116
314665
3300
iki resmi bir boş ekrana koyduk.
05:33
And here are two different images of the Archimedes manuscript.
117
317965
2833
Burada Arşimet'in el yazmasının iki değişik görüntüsünü görüyorsunuz.
05:36
And the image on the left
118
320798
1816
Soldaki görüntü
05:38
is the normal red image.
119
322614
1351
normal kırmızı bir görüntü.
05:39
And the image on the right is an ultraviolet image.
120
323965
1912
Sağdaki ise ultraviyole görüntü.
05:41
And in the image on the right
121
325877
1140
Ve sağdaki resimde
05:42
you might be able to see some of the Archimedes writing.
122
327017
2448
Arşimet'in yazılarının bir kısmını görebiliyorsunuz.
05:45
If you merge them together into one digital canvas,
123
329465
2982
Eğer bunları dijital bir tuvalde bir araya getirirseniz,
05:48
the parchment is bright in both images
124
332447
2818
parşömen her iki resimde de parlak
05:51
and it comes out bright.
125
335265
1875
ve birleştirildiğinde de parlak görünüyor.
05:53
The prayer book is dark in both images
126
337140
3016
Dua kitabı her iki resimde de koyu renkli
05:56
and it comes out dark.
127
340156
1697
ve birleştirildiğinde de koyu görünüyor.
05:57
The Archimedes text is dark in one image and bright in another.
128
341853
3351
Arşimet'in yazıları bir resimde koyu iken diğerinde parlak.
06:01
And it'll come out dark but red,
129
345204
2400
Ve birleştirildiğinde koyu renkli fakat kırmızı olarak gözükecek
06:03
and then you can start to read it rather clearly.
130
347604
2267
ve ardından yazıları net sayılabilecek bir biçimde okumaya başlayabilirsiniz.
06:05
And that's what it looks like.
131
349871
2842
İşte böyle gözüküyor.
06:08
Now that's a before and after image,
132
352713
3342
Bu bir önce-sonra fotoğrafı,
06:11
but you don't read the image on the screen like that.
133
356055
2982
ama ekrandaki yazıları bu şekilde okumuyorsunuz.
06:14
You zoom in and you zoom in
134
359037
2619
Yakınlaşıyorsunuz, yakınlaşıyorsunuz
06:17
and you zoom in and you zoom in,
135
361656
3548
Yakınlaşıyorsunuz, yakınlaşıyorsunuz
06:21
and you can just read it now.
136
365204
2068
ve şimdi okuyabilirsiniz.
06:23
(Applause)
137
367272
6348
(Alkışlar)
06:29
If you process the same two images in a different way,
138
373620
3580
Eğer aynı iki resmi farklı bir işlemden geçirirseniz,
06:33
you can actually get rid of the prayer book text.
139
377200
2570
dua kitabının yazılarından kurtulabilirsiniz.
06:35
And this is terribly important,
140
379770
1018
Ve bu son derece önemli,
06:36
because the diagrams in the manuscript
141
380788
2983
çünkü el yazmasındaki çizimler
06:39
are the unique source for the diagrams
142
383771
2467
Arşimet'in M.Ö. 4. yüzyılda kuma çizdiği
06:42
that Archimedes drew in the sand in the fourth century B.C.
143
386238
2817
şekillerin yegâne kaynağı.
06:44
And there we are, I can give them to you.
144
389055
3039
Ve işte buradalar, size gösterebilirim.
06:47
With this kind of imaging --
145
392094
2344
Bu cinsten bir görüntüleme ile --
06:50
this kind of infrared, ultraviolet, invisible light imaging --
146
394438
2666
bu kızılötesi, morötesi, görünmez ışık görüntülemesi ile --
06:53
we were never going to image through the gold ground forgeries.
147
397104
2600
asla altın astarlı taklit resimlerin ötesini göremeyecektik.
06:55
How were we going to do that?
148
399704
1853
Bunu nasıl yapacaktık?
06:57
Well we took the manuscript,
149
401557
1963
El yazmasını aldık
06:59
and we decided to image it in X-ray fluorescence imaging.
150
403520
4287
ve onu floresan röntgen ile görüntülemeye karar verdik.
07:03
So an X-ray comes in in the diagram on the left
151
407807
3014
Soldaki çizimde bir x ışını geliyor
07:06
and it knocks out an electron from the inner shell of an atom.
152
410821
3852
ve bir elektronu atomun yörüngesinden ayırıyor.
07:10
And that electron disappears.
153
414673
1998
Ve bu elektron ortadan kayboluyor.
07:12
And as it disappears, an electron from a shell farther out
154
416671
3635
Ve bu kaybolur kaybolmaz,
07:16
jumps in and takes its place.
155
420306
2482
daha üst yörüngelerden bir elektron gelip onun yerini alıyor.
07:18
And when it takes its place,
156
422788
1433
Ve onun yerini aldığı zaman,
07:20
it sheds electromagnetic radiation.
157
424221
2834
açığa elektromanyetik radyasyon çıkarıyor.
07:22
It sheds an X-ray.
158
427055
1432
Bir x ışını ortaya çıkarıyor.
07:24
And this X-ray is specific in its wavelength
159
428487
2651
Ve bu x ışını kendi dalga boyunda
07:27
to the atom that it hits.
160
431138
1882
vurduğu atoma özgü.
07:28
And what we wanted to get
161
433020
2168
Ve elde etmek istediğimiz şey
07:31
was the iron.
162
435188
1733
demirdi.
07:32
Because the ink was written in iron.
163
436921
1867
Çünkü mürekkep demirle yazılmıştı.
07:34
And if we can map
164
438788
1683
Ve eğer ortaya çıkan bu x ışınını,
07:36
where this X-ray that comes out, where it comes from,
165
440471
2584
o ışının geldiği yeri belirleyebilirsek,
07:38
we can map all the iron on the page,
166
443055
2066
sayfadaki demirin tamamının yerini belirleyebiliriz
07:41
then theoretically we can read the image.
167
445121
2599
ve ardından teorik olarak tüm görüntüyü okuyabiliriz.
07:43
The thing is that you need a very powerful light source to do this.
168
447720
4335
Sorun şu ki bunu yapmak için çok güçlü bir ışık kaynağına ihtiyaç var.
07:47
So we took it to the Stanford Synchrotron Radiation Laboratory
169
452055
3374
Böylece yazıtları Kaliforniya'daki
07:51
in California,
170
455429
1442
Stanford Senkrotron Radyasyon Laboratuvarı'na götürdük,
07:52
which is a particle accelerator.
171
456871
1568
ki bu bir parçacık hızlandırıcısıdır.
07:54
Electrons go around one way,
172
458439
1732
Elektronlar bir yönde döner,
07:56
positrons go around the other.
173
460171
1617
Pozitronlar diğer yönde.
07:57
They meet in the middle,
174
461788
1316
Ortada buluşurlar
07:59
and they create subatomic particles
175
463104
2436
ve tılsım kuark veya tau lepton gibi
08:01
like the charm quark and the tau lepton.
176
465540
2230
atomaltı parçacıklar ortaya çıkarıyorlar.
08:03
Now we weren't actually going to put Archimedes in that beam.
177
467770
3022
Arşimet'i o ışının altına koyacak değildik tabii ki.
08:06
But as the electrons go round at the speed of light,
178
470792
3548
Ama elektronlar ışık hızında dönerken
08:10
they shed X-rays.
179
474340
1267
x ışınları ortaya çıkarıyorlar.
08:11
And this is the most powerful light source in the solar system.
180
475607
2650
Ve bu güneş sistemindeki en güçlü ışık kaynağı.
08:14
This is called synchrotron radiation,
181
478257
1949
Bunun adı senkrotron radyasyonu
08:16
and it's normally used to look at things
182
480206
1818
ve bu normalde proteinler gibi şeylere
08:17
like proteins and that sort of thing.
183
482024
1667
bakmak için kullanılıyor.
08:19
But we wanted it to look at atoms, at iron atoms,
184
483691
3997
Fakat biz atomlara bakmak istedik, demir atomlarına,
08:23
so that we could read the page from before and after.
185
487688
2869
ki böylece sayfayı önceki ve sonraki hâliyle okuyabilelim.
08:26
And lo and behold, we found that we could do it.
186
490557
2298
Ve bilin bakalım ne oldu, bunu yapabileceğimizi gördük.
08:28
It took about 17 minutes to do a single page.
187
492855
3448
Tek bir sayfa için bunu uygulamak aşağı yukarı 17 dakika aldı.
08:32
So what did we discover?
188
496303
2655
Peki ne keşfettik?
08:34
Well one of the unique texts in Archimedes
189
498958
2182
Arşimet'in benzersiz yazıtlarından
08:37
is called "The Stomachion."
190
501140
1803
birinin adı "Stomachion."
08:38
And this didn't exist in Codices A and B.
191
502943
2414
Ve bu A veya B yazıtlarında geçmiyor.
08:41
And we knew that it involved this square.
192
505357
2419
Tek bildiğimiz bu kare çizimini içerdiği,
08:43
And this is a perfect square,
193
507776
1793
Bu kusursuz kare,
08:45
and it's divided into 14 bits.
194
509569
2021
ki 14 parçaya bölünmüştür.
08:47
But no one knew what Archimedes was doing with these 14 bits.
195
511590
2783
Fakat Arşimet'in bu 14 parçayla neyi amaçladığını kimse bilmiyordu.
08:50
And now we think we know.
196
514373
2184
Şimdi biz bunu bildiğimizi düşünüyoruz.
08:52
He was trying to work out
197
516557
1767
Bu 14 parçayı
08:54
how many ways you can recombine those 14 bits
198
518324
2533
mükemmel bir kare oluşturacak biçimde
08:56
and still make a perfect square.
199
520857
2327
kaç farklı şekilde kombine edebileceğini bulmaya çalışıyordu.
08:59
Anyone want to guess the answer?
200
523184
3502
Cevabı tahmin etmek isteyen var mı?
09:02
It's 17,152 divided into 536 families.
201
526686
5362
Cevap 536 temel çözümden üretilmiş 17.152 varyasyon.
09:07
And the important point about this
202
532048
2367
Ve bunu önemli yapan şey şu ki
09:10
is that it's the earliest study in combinatorics in mathematics.
203
534415
3714
bu matematikte bilinen en eski kombinasyon çalışması.
09:14
And combinatorics is a wonderful and interesting branch of mathematics.
204
538129
3764
Ve kombinasyon matematiğin harika ve çok ilginç bir dalı.
09:17
The really astonishing thing though about this manuscript
205
541893
3235
Bu el yazması hakkında gerçekten nefes kesici olan şey şu ki
09:21
is that we looked at the other manuscripts
206
545128
2369
katiplerin bu kitabı yaparken kullandığı
09:23
that the palimpsester had made,
207
547497
1418
yazıları silinip üzerine başka yazılar yazılımş olan
09:24
the scribe had made his book out of,
208
548915
2566
diğer el yazmalarına da baktık
09:27
and one of them was a manuscript containing text by Hyperides.
209
551481
2932
ve yazıtlardan biri Hyperides'in yazılarını içeriyordu.
09:30
Now Hyperides was an Athenian orator from the fourth century B.C.
210
554413
4368
Hyperides M.Ö. 4. yüzyılda yaşamış Atinalı bir hatip.
09:34
He was an exact contemporary of Demosthenes.
211
558781
2417
Demostenes'in tam olarak çağdaşıydi.
09:37
And in 338 B.C. he and Demosthenes together
212
561198
4399
Ve M.Ö. 338'de o ve Demostenes
09:41
decided that they wanted to stand up
213
565597
1684
birlikte Makedonya Kralı 2. Filip'in
09:43
to the military might of Philip of Macedon.
214
567281
2000
askeri gücüne karşı koymaya karar verdiler.
09:45
So Athens and Thebes went out to fight Philip of Macedon.
215
569281
3649
Böylece Atina ve Thebai Makedon Kralı Filip ile savaşmaya başladı.
09:48
This was a bad idea,
216
572930
1268
Bu kötü bir fikirdi,
09:50
because Philip of Macedon had a son called Alexander the Great,
217
574198
3433
çünkü Makedon Kralı Filip'in Büyük İskender adında bir oğlu vardı
09:53
and they lost the battle of Chaeronea.
218
577631
2283
ve Chaeronea Savaşı'nı kaybettiler.
09:55
Alexander the Great went on to conquer the known world;
219
579914
2718
Büyük İskender bilinen tüm dünyayı fethetmek için yola çıktı;
09:58
Hyperides found himself on trial for treason.
220
582632
2750
Hyperides kendini ihanet suçlaması ile mahkemede buldu.
10:01
And this is the speech that he gave when he was on trial --
221
585382
3600
Ve bu mahkemedeyken yaptığı konuşma --
10:04
and it's a great speech:
222
588982
1148
ve harika bir konuşma:
10:06
"Best of all," he says, "is to win.
223
590130
2268
"Hepsinin en iyisi" diyor "kazanacak.
10:08
But if you can't win,
224
592398
1734
Ama eğer kazanamadıysan
10:10
then you should fight for a noble cause,
225
594132
2041
ulvi bir amaç uğruna savaşmış olmalısın,
10:12
because then you'll be remembered.
226
596173
1575
çünkü ancak o zaman hatırlanırsın.
10:13
Consider the Spartans.
227
597748
1598
Spartalıları düşünün.
10:15
They won enumerable victories,
228
599346
1868
Sayısız zafer kazandılar,
10:17
but no one remembers what they are
229
601214
1832
fakat kimse ne olduklarını hatırlamıyor
10:18
because they were all fought for selfish ends.
230
603046
2135
çünkü bencilce sebepler için savaştılar.
10:21
The one battle that the Spartans fought that everybody remembers
231
605181
3566
Spartalıların savaştığı ve herkesin hatırladığı tek savaş
10:24
is the the battle of Thermopylae
232
608747
1716
tek bir adam tarafından katledildikleri
10:26
where they were butchered to a man,
233
610463
2003
fakat Yunanistan'ın özgürlüğü için savaştıkları
10:28
but fought for the freedom of Greece."
234
612466
1932
Termofil Savaşı."
10:30
It was such a great speech
235
614398
2265
O kadar iyi bir konuşmaydı ki
10:32
that the Athenian law courts let him off.
236
616663
3735
Atina mahkemeleri onu serbest bıraktı.
10:36
He lived for another 10 years,
237
620398
2066
Bir 10 yıl daha yaşadı,
10:38
then the Macedonian faction caught up with him.
238
622464
2651
ardından Makedon grubu kendisini yakaladı.
10:41
They cut out his tongue in mockery of his oratory,
239
625115
2584
Kışkırtıcı konuşması ile dalga geçmek adına dilini kestiler
10:43
and no one knows what they did with his body.
240
627699
3431
ve kimse bedenine ne yaptıklarını bilmiyor.
10:47
So this is the discovery of a lost voice from antiquity,
241
631130
3151
Yani bu antik çağlardan,
10:50
speaking to us, not from the grave,
242
634281
1982
mezardan değil, çünkü mezarı yok,
10:52
because his grave doesn't exist,
243
636263
1478
fakat Atina mahkemelerinden
10:53
but from the Athenian law courts.
244
637741
1773
konuşan kayıp bir sesin keşfi.
10:55
Now I should say at this point
245
639514
1649
Bu noktada şunu söylemeliyim ki
10:57
that normally when you're looking
246
641163
2767
normalde yazıları silinmiş orta çağ
10:59
at medieval manuscripts that have been scraped off,
247
643930
1996
el yazmalarına baktığınızda
11:01
you don't find unique texts.
248
645926
1486
benzersiz yazıtlar bulamazsınız.
11:03
And to find two in one manuscript is really something.
249
647412
3102
Ve bir el yazmasında bunlardan iki tane bulmak gerçekten büyük bir şey.
11:06
To find three is completely weird.
250
650514
3217
Üç tane bulmak ise tamamen tuhaf.
11:09
And we found three.
251
653731
1681
Ve biz üç tane bulduk.
11:11
Aristotle's "Categories"
252
655412
1266
Aristotales'i "Kategoriler"i
11:12
is one of the foundational texts of Western philosophy.
253
656678
2453
Batı felsefesinin buluşsal metinlerinden biri.
11:15
And we found a third century A.D. commentary on it,
254
659131
4416
Ve bunun üzerine, büyük ihtimalle Galen ve belki Porphyry tarafından yazılmış bir
11:19
possibly by Galen and probably by Porphyry.
255
663547
3184
M.S. 3. yüzyıl yorumu bulduk.
11:22
Now all this data that we collected,
256
666731
2198
Ve şimdi topladığımız tüm verileri,
11:24
all the images, all the raw images,
257
668929
2535
tüm görüntüleri, tüm ham görüntüleri,
11:27
all the transcriptions that we made and that sort of thing
258
671464
2350
hazırladığımız bütün kopya ve onun gibi yazıya dökme işlemlerini
11:29
have been put online under a Creative Commons license
259
673814
3486
Creative Commons lisansı altında
11:33
for anyone to use for any commercial purpose.
260
677300
2914
herhangi birinin herhangi bir reklam amacı ile kullanabilmesi için internete koyduk.
11:36
(Applause)
261
680214
6533
(Alkışlar)
11:42
Why did the owner of the manuscript do this?
262
686747
3304
El yazmasının sahibi bunu neden yaptı?
11:45
He did this because he understands data as well as books.
263
690051
3746
Bunu yaptı çünkü verileri anlamakla birlikte kitapları da anlıyor.
11:49
Now the thing to do with books,
264
693797
1335
Ve kitaplarla ilgili şey şu ki,
11:51
if you want to ensure their long-term utility,
265
695132
2131
uzun bir süre boyunca insanlara yarar sağlamalarını garantiye almak istiyorsanız
11:53
is to hide them away in closets
266
697263
2216
onları dolaplarda saklamalı
11:55
and let very few people look at them.
267
699479
1800
ve çok az insanın onlara bakmasına izin vermelisiniz.
11:57
The thing to do with data, if you want it to survive,
268
701279
2419
Veriler ile ilgili durum da şu ki, eğer baki kalmalarını istiyorsanız
11:59
is to let it out and have everybody have it
269
703698
3301
o veriler üzerinde olabildiğince az kontrol kurup
12:02
with as little control on that data as possible.
270
706999
3099
herkesin onlara sahip olmasına izin vermelisiniz
12:05
And that's what he did.
271
710098
1164
Ve onun yaptığı da buydu.
12:07
And institutions can learn from this.
272
711262
3428
Ve kurumların bundan öğrencek bir şeyleri var.
12:10
Because institutions at the moment
273
714690
2552
Çünkü şu anda kurumlar
12:13
confine their data with copyright restrictions and that sort of thing.
274
717242
3057
ellerindeki verileri telif hakkı kısıtlamaları ile hapsediyor ve bunun gibi şeyler yapıyorlar.
12:16
And if you want to look at medieval manuscripts on the Web,
275
720299
2192
Ve eğer internette Orta Çağ'a ait el yazmalarına bakmak istiyorsanız,
12:18
at the moment you have to go to the National Library of Y's site
276
722491
3471
şu an Y sitesinin ulusal kütüphanesine ya da
12:21
or the University Library of X's site,
277
725962
2668
X sitesinin üniversite kütüphanesine gitmeniz gerek
12:24
which is about the most boring way
278
728630
1899
ki bu dijital veri edinmenin
12:26
in which you can deal with digital data.
279
730529
1777
neredeyse en sıkıcı yolu.
12:28
What you want to do is to aggregate it all together.
280
732306
2993
Yapmak istediğiniz şey hepsini bir araya toplamak.
12:31
Because the Web of the ancient manuscripts of the future
281
735299
3097
Çünkü geleceğin antik el yazmaları ağı
12:34
isn't going to be built by institutions.
282
738396
2286
kurumlar tarafından değil,
12:36
It's going to be built by users,
283
740682
3108
internet kullanıcıları tarafından,
12:39
by people who get this data together,
284
743790
1774
bu verileri bir araya getiren kullanıcılar tarafından,
12:41
by people who want to aggregate all sorts of maps
285
745564
3535
nerede bulunurlarsa bulusunlar
12:44
from wherever they come from,
286
749099
1632
haritaları bir araya toplamak isteyen insanlar tarafından,
12:46
all sorts of medieval romances
287
750731
1800
nerede bulunurlarsa bulunsunlar
12:48
from wherever they come from,
288
752531
1549
Orta Çağ aşk romanlarını bir araya getirmek isteyen tarafından,
12:49
people who just want to curate their own glorious selection
289
754080
3783
kendi seçtikleri güzel şeyleri
12:53
of beautiful things.
290
757863
1517
bir araya getirmek isteyen insanlar tarafından kurulacak.
12:55
And that is the future of the Web.
291
759380
1617
Ve bu, internetin geleceği.
12:56
And it's an attractive and beautiful future,
292
760997
3183
Ve bu çok çekici ve güzel bir gelecek,
13:00
if only we can make it happen.
293
764180
1602
keşke bunu gerçekleştirebilsek.
13:01
Now we at the Walters Art Museum have followed this example,
294
765782
3181
Biz, Walters Sanat Müzesi'nde, bu örneği takip ettik
13:04
and we have put up all our manuscripts on the Web
295
768963
3350
ve sahip olduğumuz tüm el yazmalarını
13:08
for people to enjoy --
296
772313
1683
insanların tadını çıkarması için -- tüm ham verileri,
13:09
all the raw data, all the descriptions, all the metadata.
297
773996
2584
tüm tasvirleri, tüm üstverileri -- Creative Commons lisansı altında
13:12
under a Creative Commons license.
298
776580
2883
internete yükledik
13:15
Now the Walters Art Museum is a small museum
299
779463
1518
Walters Sanat Müzesi küçük bir müze
13:16
and it has beautiful manuscripts,
300
780981
1548
ve çok güzel el yazmalarına sahip
13:18
but the data is fantastic.
301
782529
2018
fakat veriler muhteşem.
13:20
And the result of this
302
784547
1783
Ve bunun sonucunda
13:22
is that if you do a Google search on images right now
303
786330
3018
eğer şu an Google görsellerinde bir arama yapıp
13:25
and you type in "Illuminated manuscript Koran" for example,
304
789348
3332
-örneğin- "aydınlanmış el yazması Kuran" yazarsanız
13:28
24 of the 28 images you'll find come from my institution.
305
792680
4417
bulacağınız her 28 resmin 24'ü benim enstitümden geliyor.
13:32
(Applause)
306
797097
5550
(Alkışlar)
13:38
Now, let's think about this for a minute.
307
802647
5033
Şimdi, bir dakika bunu düşünelim?
13:43
What's in it for the institution?
308
807680
1983
Bunun enstitüye ne yararı var?
13:45
There are all sorts of things that are in it for the institution.
309
809663
2596
Enstitüye yararı olan çok çeşitli şeyler var.
13:48
You can talk about the Humanities and that sort of thing,
310
812259
2123
Sosyal bilimler veya o tip şeyler hakkında konuşabilirsiniz
13:50
but let's talk about selfish things.
311
814382
1881
ama haydi bencil şeyler hakkında konuşalım.
13:52
Because what's really in it for the institution is this:
312
816263
3868
Çünkü enstitünün yararına olan şey aslında şu:
13:56
Now why do people go to the Louvre?
313
820131
3056
İnsanlar neden Louvre'a gidiyor?
13:59
They go to see the Mona Lisa.
314
823187
2984
Mona Lisa'yı görmek için.
14:02
Why do they go to see the Mona Lisa?
315
826171
3059
Neden Mona Lisa'yı görmeye gidiyorlar?
14:05
Because they already know what she looks like.
316
829230
2382
Çünkü neye benzediğini daha önceden biliyorlar.
14:07
And they know what she looks like
317
831612
2334
Ve neye benzediğini biliyorlar çünkü
14:09
because they've seen pictures of her absolutely everywhere.
318
833946
4702
fotoğraflarını neredeyse her yerde gördüler.
14:14
Now, there is no need
319
838648
4449
Bütün bu kısıtlamalara
14:18
for these restrictions at all.
320
843097
2279
aslında hiç gerek yok.
14:21
And I think that institutions should stand up
321
845376
2087
Bence bütün enstitüler bunu savunmalı
14:23
and release all their data under unrestricted licenses,
322
847463
3134
ve ellerindeki tüm verileri kısıtlanmamış lisanslar altında yayınlamalılar.
14:26
and it would be a great benefit to everybody.
323
850597
2216
Böylece bunun herkese bir yararı olur.
14:28
Why don't we just let everybody have access to this data
324
852813
3166
Neden bütün insanların bu verilere ulaşmasını,
14:31
and curate their own collection
325
855979
2336
antik bilgiler ve harika, çok güzel şeylerden
14:34
of ancient knowledge and wonderful and beautiful things
326
858315
2165
kendi koleksiyonlarını oluşturmasını,
14:36
and increase the beauty and the cultural significance
327
860480
3088
İnternet'teki güzellik ve kültürel birikimi
14:39
of the Internet.
328
863568
1228
artırmasını sağlamıyoruz ki?
14:40
Thank you very much indeed.
329
864796
1517
Doğrusu hepinize çok teşekkür ederim.
14:42
(Applause)
330
866313
4433
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
William Noel - Curator, rare book scholarWilliam Noel is a curator who believes museums should make their collections free and available on the Internet.
Why you should listen
William Noel is the Curator of Manuscripts and Rare Books at the Walters Art Museum. But for someone who spends the majority of his time analyzing ancient and medieval artifacts, he also embraces social media and stresses its value even for the oldest, most established academic and cultural institutions. Noel believes passionately that institutions should free their digital data.
Since 1999 Noel has spearheaded the conservation of a manuscript known as the Archimedes Palimpsest. The palimpsest is a unique Byzantine prayer book made up of parchments which contain hidden writings from three original previously-unknown texts: treatises written by Archimedes; works by the 4th-century B.C. Attic Orator Hyperides; and 3rd-century commentary on Aristotle’s Categories, by an unknown author. Using a powerful particle accelerator Noel and his team were able to uncover the hidden texts and publish all their images and findings on the Internet, available to anyone for free under a Creative Commons license.
Noel currently lives in Baltimore, Maryland, where he curates at the Walters, working to ensure that the public has free digital access to his collection.
William Noel | Speaker | TED.com