TED2004
Steven Levitt: The freakonomics of crack dealing
Steven Levitt uyuşturucu ekonomisini inceliyor.
Filmed:
Readability: 3.2
4,129,239 views
Freakonomics yazarı Steven Levit uyuşturucu ticaretinin mali yapısı üzerine yeni veriler sunuyor. Levitt'e göre, genel inancın aksine, caddelerde uyuşturucu satıcısı olmak pek kazançlı bir iş değil: hem asgari ücretin altında kazanıyorsunuz hem de patronunuz sizi öldürebilir.
Steven Levitt - Economist
Steven Levitt's eye-opening Freakonomics took economic theory into the real world of suburban parenting and urban drug gangs, turning conventional wisdom upside-down. Full bio
Steven Levitt's eye-opening Freakonomics took economic theory into the real world of suburban parenting and urban drug gangs, turning conventional wisdom upside-down. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
You'll be happy to know that I'll be talking not about my own tragedy,
0
0
5000
Kendi trajedim yerine diğer insanlarınkinden bahsedeceğimi bilmekten
00:30
but other people's tragedy.
1
5000
1000
mutlu olacaksınız.
00:31
It's a lot easier to be lighthearted about other people's tragedy than your own,
2
6000
4000
Diğer insanların trajedileri hakkında kaygısız olabilmek kendinizinkiler hakkında kaygısız olabilmekten çok daha kolaydır
00:35
and I want to keep it in the spirit of the conference.
3
10000
2000
ve ben bu konferansın ruhuna sadık kalmak istiyorum.
00:37
So, if you believe the media accounts,
4
12000
5000
Medya tasvirlerine inanırsanız, Virginia Postrel'in ifadeleriyle;
00:42
being a drug dealer in the height of the crack cocaine epidemic
5
17000
4000
crack kokain salgınının zirve yaptığı sıralarda uyuşturucu satıcısı olmak
00:46
was a very glamorous life, in the words of Virginia Postrel.
6
21000
5000
göz kamaştırıcı bir hayata sahip olmak demekti.
00:51
There was money, there was drugs, guns, women,
7
26000
4000
Her şey onlarındı, para, uyuşturucu, silahlar, kadınlar,
00:55
you know, you name it -- jewelry, bling-bling -- it had it all.
8
30000
4000
adını siz koyun, şıngır şıngır mücevherler...
00:59
What I'm going to tell you today is that, in fact, based on 10 years of research,
9
34000
6000
Aslında bugün size anlatacağım şey, bir çetenin içine girebilmenin benzersiz fırsatına ve
01:05
a unique opportunity to go inside a gang --
10
40000
2000
on senelik bir araştırmaya dayanıyor.
01:07
to see the actual books, the financial records of the gang --
11
42000
3000
Çetenin gerçek finansal kayıtları ve defterleri görüldüğünde
01:10
that the answer turns out not to be that being in the gang was a glamorous life.
12
45000
6000
çete üyesi olmanın hiç de göz kamaştırıcı bir hayata sahip olmak olmadığı ortaya çıkıyor.
01:16
But I think, more realistically, that being in a gang --
13
51000
3000
Fakat bence daha gerçekçi olursak; çetede olmak, çete için
01:19
selling drugs for a gang -- is perhaps the worst job in all of America.
14
54000
4000
uyuşturucu satmak belki de tüm Amerika'daki en kötü iştir.
01:23
And that's what I'd like to convince you of today.
15
58000
3000
Ve ben bugün sizi buna ikna etmeye çalışacağım.
01:26
So there are three things I want to do.
16
61000
1000
Yapmak istediğim üç şey var.
01:27
First, I want to explain how and why crack cocaine
17
62000
4000
İlk olarak, crack kokainin şehir çeteleri üzerinde neden ve nasıl
01:31
had such a profound influence on inner-city gangs.
18
66000
5000
bu kadar derin etkisi olduğunu açıklamak istiyorum.
01:36
Secondly, I want to tell you how somebody like me
19
71000
6000
İkinci olarak, benim gibi birisinin çetelerin iç işleyişini anlama fırsatına
01:42
came to be able to see the inner workings of a gang.
20
77000
4000
nasıl sahip olduğunu anlatmak istiyorum.
01:46
It's an interesting story, I think.
21
81000
1000
Bu bence ilginç bir hikaye.
01:47
And then third, I want to tell you, in a very superficial way,
22
82000
3000
Ve üçüncü olarak, çetenin finansal kayıtlarına - defterlerine - baktığımızda
01:50
about some of the things we found when we actually got to look at
23
85000
3000
bulduklarımızı çok yüzeysel bir şekilde
01:53
the financial records -- the books -- of the gang.
24
88000
3000
anlatmak istiyorum.
01:56
So before I do that, just one warning, which is that
25
91000
4000
Bunu yapmadan önce bir uyarı:
02:01
this presentation has been rated 'R' by the Motion Picture Association of America.
26
96000
4000
bu sunum Amerikan Filmciler Derneği tarafından "R" derecesi ile derecelendirilmiştir.
02:06
It contains adult themes, adult language.
27
101000
2000
Yetişkin içeriği ve dili içermektedir.
02:09
Given who is up on the stage, you'll be delighted to know that in fact
28
104000
3000
Sahnede bulun kişi göz önüne alınırsa, çıplaklık içermeyeceğini bilmekten
02:12
there'll be no nudity,
29
107000
1000
memnun olacaksınız.
02:13
barring a --
30
108000
1000
Kazara,
02:14
(Laughter)
31
109000
3000
(Kahkahalar)
02:17
-- unexpected wardrobe malfunctions aside.
32
112000
2000
kazara meydana gelebilecekleri hariç tutarsak.
02:19
(Laughter)
33
114000
5000
(Kahkahalar)
02:25
So let me start by talking about crack cocaine, and how it transformed the gang.
34
120000
4000
Crack kokainden ve onun çeteyi nasıl dönüştürdüğünden bahsederek başlayalım.
02:30
And to do that, you have to actually go back to a time before crack cocaine,
35
125000
2000
Bunu yaparken aslında, kokainden öncesine, 80'lerin başlarına gidip
02:33
in the early '80s, and look at it from the perspective of a gang leader.
36
128000
2000
olaya çete liderinin gözünden bakmanız gerekiyor.
02:36
So being a gang leader in the inner city wasn't such a bad deal in the mid-'80s.
37
131000
6000
Bazıları, 80'lerin ortalarında şehrin içlerinde bir çete lideri olmanın hiç de kötü birşey
02:43
In the early '80s, some would say.
38
138000
1000
olmadığını söyleyebilir.
02:44
Now, you had a lot of power, and you got to beat people up --
39
139000
2000
Artık çok fazla gücünüz var, insanların boyunun ölçüsünü alabilirsiniz.
02:47
you got a lot of prestige, a lot of respect.
40
142000
2000
Prestijiniz çok yüksek, çok fazla saygı duyuluyorsunuz.
02:50
But there was no money in it, OK?
41
145000
2000
Ama para yok, tamam mı?
02:52
The gang had no way to make money.
42
147000
2000
Çete açısından para kazanmanın bir yolu yoktu.
02:54
And you couldn't charge dues to the people in the gang,
43
149000
1000
Çetedeki insanlardan alamazdınız, çünkü çetedekilerin de
02:56
because the people in the gang didn't have any money.
44
151000
1000
hiç parası yoktu.
02:59
You couldn't really make any money selling marijuana.
45
154000
2000
Esrar satarak gerçekten para kazanamazdınız.
03:01
Marijuana's too cheap, it turns out.
46
156000
2000
Esrarın çok ucuz olduğu görünmekteydi. Esrar satarak
03:04
You can't get rich selling marijuana.
47
159000
1000
zengin olamazdınız.
03:06
You couldn't sell cocaine.
48
161000
1000
Kokain satamazdınız.
03:08
You know, cocaine's a great product -- powdered cocaine --
49
163000
2000
Biliyorsunuz kokain müthiş bir ürün - toz kokain
03:10
but you've got to know rich white people.
50
165000
1000
ancak zengin beyaz insanlar tanımanız gerekiyordu.
03:12
And most of the inner-city gang members didn't know any rich white people --
51
167000
3000
Ve şehir çete üyelerinin çoğu hiç zengin beyaz kişi tanımıyordu.
03:15
they couldn't sell to that market.
52
170000
1000
Bu pazara satış yapmaları imkansızdı.
03:17
You couldn't really do petty crime, either.
53
172000
1000
Hafif suçlar da işleyemezdiniz.
03:18
It turns out, petty crime's a terrible way to make a living.
54
173000
1000
Hafif suçlar işleyerek geçinmeye çalışmanın
03:20
So, as a result,
55
175000
1000
berbat bir yol olduğu görünmekteydi. Sonuç olarak
03:22
as a gang leader, you had, you know, power --
56
177000
3000
bir çete lideri olarak, görüyorsunuz ki gücünüz vardı.
03:25
it's a pretty good life --
57
180000
1000
Oldukça güzel bir hayat.
03:26
but the thing was, in the end, you were living at home with your mother.
58
181000
3000
Fakat en sonunda eve gidip annenizle
03:29
And so it wasn't really a career.
59
184000
2000
yaşamak zorundaydınız, pek de bir kariyer sayılmazdı yani.
03:31
It was something that --
60
186000
1000
Bu öyle birşeydi ki
03:32
it's just there were limits to how powerful and important you could be
61
187000
2000
eğer evde annenizle yaşamak zorundaysanız, ne kadar önemli ve güçlü
03:34
if you had to live at home with your mother.
62
189000
1000
olacağınızın bir sınırı vardı.
03:37
Then along comes crack cocaine.
63
192000
1000
Ardından crack kokain çıkageldi.
03:40
And in the words of Malcolm Gladwell, crack cocaine was the
64
195000
3000
Ve Malcolm Gladwell'in ifadeleriyle crack kokain şehrin merkezi için
03:44
extra-chunky version of tomato sauce for the inner city.
65
199000
3000
çok iri taneli domates sosu gibiydi.
03:47
(Laughter)
66
202000
2000
(Kahkahalar)
03:49
Because crack cocaine was an unbelievable innovation.
67
204000
2000
Çünkü crack kokain çok inanılmaz bir yenilikti.
03:51
I don't have time to talk about it today.
68
206000
2000
Bugün onun hakkında konuşacak kadar zamanım yok.
03:53
But if you think about it, I would say that in the last twenty-five years,
69
208000
3000
Fakat, geçmiş yirmibeş senede bu ülkede meydana gelen
03:57
of every invention or innovation that's occurred in this country,
70
212000
3000
tüm yenilik ve buluşlar düşünüldüğünde şehrin içlerinde yaşayan insanların
04:00
the biggest one, in terms of impact on the well-being of people
71
215000
4000
refahı üzerinde en büyük etkiyi bırakanın
04:05
who live in the inner city, was crack cocaine.
72
220000
2000
crack kokain olduğunu söyleyebilirim.
04:07
And for the worse -- not for the better, but for the worse.
73
222000
2000
Ve hayat üzerinde daha iyi değil- daha
04:10
It had a huge impact on life.
74
225000
1000
olumsuz, kötü bir etkisi oldu.
04:11
So what was it about crack cocaine?
75
226000
2000
Peki crack kokainin nesi vardı?
04:13
It was a brilliant way of getting the brain high.
76
228000
4000
Kafa yapmanın harika bir yoluydu.
04:18
Because you could smoke crack cocaine -- you can't smoke powdered cocaine --
77
233000
5000
Çünkü crack kokaini dumanla çekebilirdiniz ; toz kokaini bu şekilde içemezsiniz.
04:23
and smoking is a much more efficient mechanism at delivering a high
78
238000
3000
ve kafa yapmak için dumanla çekmek, burnunuzla çekmekten
04:26
than is snorting it.
79
241000
2000
çok daha etkili bir yoldur.
04:28
And it turned out, there was this audience that didn't know it wanted crack cocaine,
80
243000
4000
Ve crack kokain geldiğinde, bu kitlenin daha önce gerçekten onu arzuladıklarının
04:33
but, when it came, it really did.
81
248000
1000
farkında olmadıkları ortaya çıktı.
04:35
And it was a perfect drug. You could sell for --
82
250000
2000
Mükemmel bir uyuşturucuydu,
04:38
buy the cocaine that went into it for a dollar, sell it for five dollars.
83
253000
3000
bir dolara kokaini alıp, beş dolara satabiliyorsunuz.
04:42
Highly addictive -- the high was very short.
84
257000
2000
Aşırı derecede bağımlılık ve kısa süre için kafa yapıyor.
04:44
So for fifteen minutes, you get this great high.
85
259000
2000
Öyle ki, onbeş dakika yoğun kafa oluyor ve geçtiğinde
04:47
And then, when you come down, all you want to do is get high again.
86
262000
3000
tek istediğiniz tekrar uçmaktan başka birşey olmuyor.
04:51
It created a wonderful market.
87
266000
1000
Müthiş bir piyasa yarattı.
04:53
And for the people who were there running the gang,
88
268000
2000
Çeteyi yürütenler açısından görünüşe göre
04:56
it was a great way, seemingly, to make a lot of money.
89
271000
3000
çok fazla para kazanmanın harika bir yoluydu.
04:59
At least for the people in the top.
90
274000
1000
En azından en tepedeki kişiler için.
05:02
So this is where we enter the picture.
91
277000
1000
İşte burası bizim resme dahil olduğumuz yer.
05:03
Not really me -- I'm really a bit player in all this.
92
278000
2000
aslında ben değil - ben tüm bunlarda gerçekten küçük bir oyuncuyum.
05:06
My co-author, Sudhir Venkatesh, is the main character.
93
281000
2000
Benim yazar ortağım Sudhir Venkatesh asıl karakter.
05:09
So he was a math major in college who had a good heart,
94
284000
5000
Üniversitede iyi kalpli bir matematik öğrencisiydi.
05:14
and decided he wanted to get a sociology Ph.D.,
95
289000
3000
Sosyoloji doktorası yapmaya karar vererek Chicago Üniversitesi'ne
05:17
came to the University of Chicago.
96
292000
1000
geldi.
05:19
Now, the three months before he came to Chicago, he had spent
97
294000
3000
Chicago'ya gelmeden önceki üç ayını Grateful Dead grubunu
05:23
following the Grateful Dead.
98
298000
1000
takip ederek harcamıştı.
05:24
And, in his own words, he "looked like a freak."
99
299000
2000
Ve kendi sözleriyle bir "kaçık" gibi görünüyordu.
05:28
He's a South Asian -- very dark-skinned South Asian.
100
303000
3000
Kendisi bir Güney Asyalı'ydı- çok esmer tenli bir Güney Asyalı.
05:32
Big man, and he had hair, in his words, "down to his ass."
101
307000
2000
İri bir adam ve kendi sözleriyle "kıçına kadar inen" saçları vardı.
05:36
Defied all kinds of boundaries: Was he black or white? Was he man or woman?
102
311000
4000
Tüm kalıplara meydan okurcasına, siyah mı ? Beyaz mıydı? Erkek miydi kadın mı?
05:40
He was really a curious sight to be seen.
103
315000
2000
Gerçekten tuhaf görünen birisiydi.
05:43
So he showed up at the University of Chicago.
104
318000
2000
Bu şekilde Chicago Üniversitesi'nde ortaya çıkıverdi.
05:45
And the famous sociologist, William Julius Wilson,
105
320000
2000
Ünlü sosyolog William Julius
05:48
was doing a book that involved surveying people all across Chicago.
106
323000
5000
tüm Chicago'daki insanların dahil olduğu bir anket içeren bir kitap yazmaktaydı.
05:54
And he took one look at Sudhir, who was going to go do some surveys for him,
107
329000
3000
Ve kendisi için anketler yapan Sudhir'e şöyle bir baktığında, onu tam olarak
05:57
and decided he knew exactly the place to send him --
108
332000
2000
nereye göndereceğini bildiğine karar verdi.
06:00
which was to one of the toughest, most notorious housing projects.
109
335000
2000
En çetin, en adı çıkmış konut bölgelerinden birisine...
06:03
And not just in Chicago, but in the entire United States.
110
338000
2000
Üstelik sadece Chicago'nun değil tüm Birleşik Devletlerin.
06:05
So Sudhir -- the suburban boy who had never really been in the inner city --
111
340000
4000
Şehrin iç kesimlerinde hiç bulunmamış olan Sudhir, böylece itaatkar bir şekilde
06:09
dutifully took his clipboard and, you know, walked down to this housing project.
112
344000
4000
dosyasını alarak konut bölgesinin içlerine doğru gitti.
06:14
Gets to the first building.
113
349000
1000
İlk binaya ulaştı.
06:16
The first building? Well, there's nobody there.
114
351000
2000
İlk bina mı? İlk binada kimse yoktu.
06:19
But he hears some voices up in the stairwell, so he climbs up the stairwell.
115
354000
5000
Fakat üst katta bazı sesler duyarak merdivenlerden yukarı çıkmaya başladı.
06:24
And he comes around the corner --
116
359000
1000
Köşeye ulaştığında
06:25
finds a group of young African-American men playing dice.
117
360000
3000
bir grup genç Afro-Amerikan'ın zar oynadıklarını gördü.
06:31
This is about 1990 -- peak of the crack epidemic.
118
366000
2000
Crack salgınını zirve yaptığı 1990 civarıydı.
06:34
This is a very dangerous job, being in a gang -- you don't like to be surprised.
119
369000
3000
Çete üyesi olmak çok tehlikeli bir iştir, şaşırtılmayı hiç sevmezsiniz.
06:37
You don't like to be surprised by people who come around the corner.
120
372000
3000
Köşe başına kadar yaklaşmış birisi tarafından şaşırtılmaktan hiç hoşlanmazsınız.
06:41
And the mantra was: shoot first; ask questions later.
121
376000
2000
Ve kural şuydu, ilk önce vur; sonra soru sor.
06:44
Now, Sudhir was lucky.
122
379000
1000
Sudhir şanslıydı.
06:45
He was such a freak --
123
380000
1000
O kadar kaçık bir tipi vardı ki...
06:47
and that clipboard probably saved his life, because they figured
124
382000
2000
Ve muhtemelen taşıdığı dosya hayatını kurtardı. Çünkü adamlar
06:49
no other rival gang member would be coming up to shoot at them with a clipboard.
125
384000
3000
hiçbir rakip çete üyesinin onları elinde dosyayla gelerek vurmayacağını düşündüler.
06:52
(Laughter)
126
387000
2000
(Kahkahalar)
06:54
So his greeting was not particularly warm, but they did say,
127
389000
3000
Aslında pek de sıcak karşılanmadı, fakat adamlar "eh peki
06:58
well, OK -- let's hear your questions on your survey.
128
393000
3000
anketindeki soruları bir duyalım bakalım dediler.
07:02
So, I kid you not, the first question on the survey that he was sent to ask was,
129
397000
5000
İnanın şaka yapmıyorum, sormak için gönderilen anketteki ilk soru, "Amerika'da bir siyahi ve yoksul olarak
07:07
"How do you feel about being poor and black in America?"
130
402000
1000
nasıl hissediyorsunuz?" şeklindeydi.
07:08
(Laughter)
131
403000
5000
(Kahkahalar)
07:13
Makes you wonder about academics, OK?
132
408000
1000
Akademiler hakkında sizi hayrete düşürüyor değil mi?
07:14
(Laughter)
133
409000
2000
(Kahkahalar)
07:16
So the choice of answers were: very good, good, bad and very bad.
134
411000
6000
Cevap seçenekleri; çok iyi, iyi, kötü ve çok kötüydü.
07:24
What Sudhir found out is, in fact, that the real answer was the following --
135
419000
3000
Aslında Sudhir gerçek cevabın şu olduğunu keşfetti
07:27
(Laughter)
136
422000
4000
(Kahkahalar)
07:32
The survey was not, in the end, going to be what got Sudhir off the hook.
137
427000
3000
En sonunda Sudhir'in paçasını kurtardığı şey anketi olmayacaktı.
07:35
He was held hostage overnight in the stairwell.
138
430000
3000
Gece boyunca merdiven boşluğunda rehin tutulmuştu.
07:39
There was a lot of gunfire;
139
434000
1000
Çok fazla silah sesi vardı.
07:40
there were a lot of philosophical discussions he had with the gang members.
140
435000
2000
Çete üyeleriyle bir sürü felsefi tartışmaya girdi.
07:44
By morning, the gang leader arrived,
141
439000
1000
Sabah çete lideri geldi,
07:45
checked out Sudhir,
142
440000
1000
Sudhir'i kontrol edip
07:46
decided he was no threat and they let him go home.
143
441000
2000
bir tehlike olmadığına karar vererek gitmesine izin verdi.
07:49
So Sudhir went home. Took a shower, took a nap.
144
444000
2000
Sudhir evine gitti, duş alıp biraz kestirdi.
07:52
And you and I, probably, faced with the situation, would think,
145
447000
5000
Siz ve ben böyle bir durumla yüzleştiğimizde muhtemelen şöyle düşünürdük;
07:57
well, I guess I'm going to write my dissertation on The Grateful Dead.
146
452000
3000
sanırım ben tezimi The Grateful Dead grubu üzerine yazıcam,
08:00
I've been following them for the last three months.
147
455000
1000
zaten üç aydır onları takip ediyorum.
08:01
(Laughter)
148
456000
1000
(Kahkahalar)
08:02
Sudhir, on the other hand, got right back -- walked down to the housing project.
149
457000
3000
Sudhir ise derhal konut bölgesine geri döndü.
08:07
Went up to the floor, the second floor, and said: "Hey, guys.
150
462000
3000
İkinci kata çıktı ve dedi ki "Hey millet dün sizinle takılarak çok eğlenceli
08:11
I had so much fun hanging out with you last night,
151
466000
1000
vakit geçirdim"
08:13
I wonder if I could do it again tonight."
152
468000
1000
Bu gece de tekrar yapıp yapamayacağımı
08:14
And that was the beginning of what turned out to be a beautiful relationship
153
469000
3000
merak ediyorum." İşte bu, Sudhir'in konut bölgesinde yaşamaya başlaması ve
08:18
that involved Sudhir living in the housing project on and off for 10 years:
154
473000
4000
aralıklarla 10 sene süren; crack evlerinde takıldığı, çete üyeleriyle hapse girdiği
08:22
hanging out in crack houses, going to jail with the gang members,
155
477000
4000
arabasının camlarının indirildiği, polisin evini bastığı
08:27
having the car-windows shot out of his car,
156
482000
1000
bilgisayar ve disklerine el koyduğu
08:29
having the police break into his apartment and steal his computer disks --
157
484000
3000
ve aklınıza gelebilecek pek çok şeyin olduğu çete ile böyle güzel bir
08:32
you name it.
158
487000
2000
ilişkinin başlangıcıydı.
08:34
But ultimately, the story has a happy ending for Sudhir,
159
489000
2000
Fakat sonuçta Sudhir için hikayenin mutlu bir sonu vardı:
08:37
who became one of the most respected sociologists in the country.
160
492000
2000
ülkedeki en saygıdeğer sosyologlarından biri oldu.
08:40
And especially for me, as I sat in my office with my Excel spreadsheet open,
161
495000
5000
Ben ise Excel tablom açık, ofisimde oturarak
08:45
waiting for Sudhir to come and deliver to me the latest load of data
162
500000
3000
Sudhir'in çeteden elde ettiği en son verileri
08:48
that he would get from the gang.
163
503000
1000
bana getirmesini bekledim.
08:54
It was one of the most unequal co-authoring relationships ever --
164
509000
3000
Bu şimdiye kadarki en eşitsiz yazar ortaklığıydı.
08:57
(Laughter)
165
512000
1000
(Kahkahalar)
08:58
-- but I was glad to be the beneficiary of it.
166
513000
3000
ama bundan faydalanan taraf olmaktan memnundum.
09:02
So what do we find? What do we find in the gang? Well, let me say one thing.
167
517000
6000
Peki çetenin içinde ne bulduk? Bir kere şunu söyleyeyim,
09:09
We really got access to everybody in the gang.
168
524000
2000
gerçekten de çetedeki herkese erişebildik
09:13
We got an inside look at the gang, from the very bottom up to the very top.
169
528000
2000
En alttan en tepeye çetenin içinden bakabildik.
09:16
They trusted Sudhir -- in ways that really no academic has ever --
170
531000
4000
Sudhir, daha önce hiçbir akademisyen veya dışarıdan birisinin başaramadığı kadar
09:21
or really anybody, any outsider -- has ever earned the trust of these gangs,
171
536000
3000
bu çetelerin güvenini kazandı.
09:26
to the point where they actually opened up what was most interesting for me:
172
541000
3000
O kadar ki, benim için en ilginç şey olan tuttukları defterleri, finansal
09:29
their books, their financial records that they kept.
173
544000
2000
kayıtları bile açtılar.
09:32
And they made them available to us.
174
547000
1000
Bizim için kullanılabilir hale getirdiler.
09:33
And we not only could study them, but we could ask them questions about what was in them.
175
548000
2000
Üzerilerinde sadece çalışma yapmıyor, içlerinde ne olduğunu da sorabiliyorduk.
09:36
So if I have to kind of summarize very quickly in the short time I have
176
551000
4000
Çeteden aldıklarımızla bu kısa sürede ne tür bir sonuca ulaştığımı özetlersem;
09:41
what the sort of bottom line of what I take away from the gang is,
177
556000
3000
çete ile diğer başka bir organizasyon arasında
09:45
is that if I had to draw a parallel between the gang and any other organization,
178
560000
4000
paralellik kurduğumuzda, çetenin tıpkı
09:50
it would be that the gang is just like McDonald's.
179
565000
2000
McDonald's a benzediğini söyleyebilirim.
09:54
In a lot of different respects -- the restaurant McDonald's.
180
569000
1000
Çok sayıda farklı yönden McDonald's restorantlarına.
09:56
So first, in one way -- which isn't maybe the most interesting way,
181
571000
3000
Belki de en ilginç açıdan değil ama iyi bir giriş olarak -
09:59
but it's a good way to start -- is in the way it's organized --
182
574000
2000
çetenin organize oluş şekli ve hiyerarşik
10:02
the hierarchy of the gang, the way it looks.
183
577000
1000
görünüşü.
10:04
So here's what the org chart of the gang looks like.
184
579000
3000
İşte çetenin organizasyon şeması bu şekilde görünüyor.
10:07
I don't know if any of you know very much about org charts,
185
582000
1000
Organizasyon şemaları hakkında ne kadar bilginiz var bilmiyorum ama,
10:09
but if you were to assign a stripped-down and simplified McDonald's org chart,
186
584000
3000
Eğer size McDonald's ın organizasyon şemasını sadeleştirme görevi verilseydi,
10:12
this is exactly what the org chart would look like.
187
587000
2000
organizasyon şeması tam olarak bu şekilde görünecekti.
10:15
Now, it's amazing, but the top level of the gang,
188
590000
2000
Şaşırtıcı ama çetenin en üst katmanı
10:18
they actually call themselves the "board of directors."
189
593000
2000
kendisine "yönetim kurulu" diyordu.
10:20
(Laughter)
190
595000
1000
(Kahkahalar)
10:21
And Sudhir says it's not like these guys had a very sophisticated kind of view
191
596000
5000
Sudhir'in söylediğine göre, Amerikan iş hayatında neler olduğuna dair bu adamların
10:28
of like, what happened in American corporate life.
192
603000
2000
sofistike görüşleri yoktu.
10:30
But they had seen movies like "Wall Street," and they kind of had learned
193
605000
3000
Ancak "Wall Street" gibi filmleri izlemişler ve gerçek dünyada olmanın nasıl birşey
10:33
a little bit about what it was like to be in the real world.
194
608000
4000
olduğunu biraz öğrenmişlerdi.
10:38
Now, below that board of directors, you've got essentially what are regional VPs --
195
613000
4000
Şimdi bu yönetim kurulunun altında Güney Chicago veya Chicago'nun batısı gibi yerleri
10:42
people who control, say, the south side of Chicago, or the west side of Chicago.
196
617000
3000
kontrol eden bölgesel başkan yardımcıları bulunmaktaydı.
10:45
Now, Sudhir got to know very well the guy who had the unfortunate assignment
197
620000
4000
Sudhirin, güney bayiliğini alma talihsizliğine atanmış
10:49
of trying to take the Iowa franchise.
198
624000
2000
adamı çok iyi tanıması gerekiyordu.
10:51
(Laughter)
199
626000
1000
(Kahkahalar)
10:52
Which, it turned out, for this black gang, was not one of the more brilliant
200
627000
3000
Bu siyahi çetenin giriştikleri şeyin daha parlak finansal
10:56
financial endeavors that they undertook.
201
631000
2000
gayretlerden biri olmadığı sonradan ortaya çıktı.
10:58
(Laughter)
202
633000
1000
(Kahkahalar)
10:59
But the thing that really makes the gang seem like McDonald's is its franchisees.
203
634000
4000
Fakat çetenin gerçekten McDonlds'a benzemesine yol açan şey bayilikleriydi.
11:04
That the guys who are running, you know, the local gangs --
204
639000
3000
Dört bloğa dört blokluk alanları idare eden adamlar, yerel çeteler
11:08
the four-square-block by four-square-block areas --
205
643000
2000
bir bakımdan tıpkı McDonald'sı idare eden
11:11
they're just like the guys, in some sense, who are running the McDonald's.
206
646000
3000
adamlara benziyordu.
11:14
They are the entrepreneurs.
207
649000
1000
Bunlar girişimciydiler.
11:16
They get the exclusive property rights to control the drug-selling.
208
651000
3000
Uyuşturucu satıcılığını kontrol eden özel mülkiyet haklarına sahiptiler.
11:20
They get the name of the gang behind them, for merchandising and marketing.
209
655000
5000
Satış ve pazarlama için arkalarına çetenin ismini alıyorlardı.
11:27
And they're the ones who basically make the profit or lose a profit,
210
662000
2000
Ve temel olarak işi ne kadar iyi yürüttüklerine göre
11:30
depending on how good they are at running the business.
211
665000
2000
kâr yapan veya kaybedenler bunlardı.
11:32
Now, the group I really want you to think about, though, are the ones at the bottom,
212
667000
4000
En altta yer alsalar da şimdi gerçekten düşünmenizi istediğim grup
11:36
the foot soldiers.
213
671000
1000
piyade erleridir.
11:38
These are the teenagers, typically,
214
673000
1000
Bunlar gençler, tipik olarak
11:40
who'd be standing out on the street corner, selling the drugs.
215
675000
2000
caddelerde köşe başlarında uyuşturucu satanlar.
11:43
Extremely dangerous work.
216
678000
1000
Son derece tehlikeli bir iş.
11:46
And important to note that almost all of the weight, all of the people
217
681000
5000
Bu organizasyondaki neredeyse bütün yükün ve tüm insanların en alttakiler olduğuna
11:51
in this organization are at the bottom.
218
686000
1000
dikkatinizi çekmek istiyorum.
11:52
OK, just like McDonald's.
219
687000
2000
Tamam mı? Tıpkı McDonalds gibi.
11:54
So in some sense, the foot soldiers are a lot like the people
220
689000
2000
Bir anlamda piyade erleri daha çok McDonalds'ta
11:57
who are taking your order at McDonald's.
221
692000
1000
siparişlerinizi alanlar gibidir.
11:59
And indeed, it's not just by chance that they're like them.
222
694000
2000
Doğrusu onlara benzemeleri tesadüf değil.
12:01
In fact, in these neighborhoods, they'd be the same people.
223
696000
2000
Gerçekte bu semtlerde onlar aynı kişilerdi.
12:03
So the same kids who are working in the gang were actually --
224
698000
3000
Yani çetede çalışan aynı çocuklar aslında
12:07
at the very same time, they would typically be working part-time
225
702000
3000
aynı zamanda McDonalds gibi yerlerde part-time
12:10
at a place like McDonald's.
226
705000
1000
olarak çalışıyorlardı.
12:12
Which already, I think, foreshadows the main result that I've talked about,
227
707000
2000
Sanırım bu; bahsettiğim, çetede olmanın ne kadar
12:15
about what a crappy job it was being in the gang.
228
710000
2000
berbat bir iş olduğu sonucunu zaten anlatıyor..
12:18
Because obviously, if being in the gang were such a wonderful, lucrative job,
229
713000
3000
Çünkü belli ki, eğer çetede olmak bu kadar harika kazançlı bir iş ise,
12:21
why in the world would these guys moonlight at McDonald's?
230
716000
3000
Allah aşkına neden bu adamlar McDonalds'ta ek iş yapıyorlardı?
12:25
So what do the wages look like? So you might be surprised.
231
720000
2000
Peki ücretler nasıl görünüyordu? Şaşırabilirsiniz.
12:28
But based on the actual --
232
723000
1000
Gerçeğe dayanan-
12:29
you know, being able to talk to them, and to see their records,
233
724000
2000
biliyorsunuz onlarla konuşabilip kayıtlarını görebiliyorduk;
12:32
this is what it looks like in terms of the wages.
234
727000
1000
ücretler şöyle görünüyordu.
12:34
The hourly wage the foot soldiers were earning was $3.50 in an hour.
235
729000
4000
Piyade erlerinin satlik ücretleri saatte 3,50 dolardı.
12:38
It was below the minimum wage, OK? And this is well documented.
236
733000
3000
Bu asgari ücretin altındaydı ve iyi şekilde belgelenmişti.
12:42
It's easy to see, by the patterns of consumption they have.
237
737000
2000
Tüketim kalıplarından bunu görebilmek kolaydı.
12:44
It really is not fiction -- it's fact.
238
739000
3000
Bu bir gerçek, kurgu değil.
12:47
There was very little money in the gang, especially at the bottom.
239
742000
4000
Çetede, özellikle en altta çok az para vardı.
12:51
Now if you managed to rise up -- say, and be that local leader,
240
746000
3000
Eğer yükselmeyi başardıysanız, diyelim ki yerel bir liderliğe,
12:55
the guy who's the equivalent of the McDonald's franchisee --
241
750000
2000
bir McDonalds bayisine denk olarak senede
12:57
you'd be making 100,000 dollars a year.
242
752000
2000
100.000 dolar kazanırdınız.
12:59
And that, in some ways, was the best job you could hope to get
243
754000
3000
Ve eğer bu semtlerin birinde siyahi bir erkek olarak büyüyorsanız
13:03
if you were growing up in one of these neighborhoods as a young black male.
244
758000
3000
bazı açılardan elde etmeyi umabileceğiniz en iyi iş buydu.
13:06
If you managed to rise to the very top,
245
761000
1000
Eğer en tepeye yükselmeyi becerirseniz senede
13:08
200,000 or 400,000 dollars a year is what you'd hope to make.
246
763000
2000
200.000 veya 400.000 kazanmayı ümit edebilirdiniz.
13:11
Truly, you would be a great success story.
247
766000
2000
Hakikaten tam bir başarı öyküsü olurdunuz.
13:14
And one of the sad parts of this is that indeed, among the many other ramifications
248
769000
4000
Ve aslında bu topluluklardaki en yetenekli bireylerin buna can atması
13:19
of crack cocaine is that the most talented individuals in these communities --
249
774000
4000
crack kokainin diğer pek çok sonuçları arasında
13:24
this is what they were striving for.
250
779000
1000
en üzücü olanıdır.
13:25
They weren't trying to make it in legitimate ways,
251
780000
3000
Bunu meşru yollardan yapmayı denemiyorlardı, çünkü meşru
13:28
because there were no legitimate channels out.
252
783000
2000
yollar yoktu.
13:30
This was the best way out.
253
785000
1000
En iyi çıkış yolu buydu.
13:32
And it actually was the right choice, probably, to try to make it out -- this way.
254
787000
5000
Ve aslında bunu bu şekilde yapmaya çalışmak muhtemelen doğru seçimdi.
13:37
You look at this --
255
792000
2000
Baktığınızda McDonald's ile ilişki
13:40
the relationship to McDonald's breaks down here.
256
795000
2000
burada bozuluyor.
13:43
The money looks about the same.
257
798000
1000
Para neredeyse aynı görünüyor.
13:44
Why is it such a bad job?
258
799000
2000
Peki neden bu kadar kötü bir iş.
13:46
Well, the reason it's such a bad job is that there's somebody
259
801000
2000
Bu kadar kötü bir iş olmasının sebebi, size sıklıkla
13:49
shooting at you a lot of the time.
260
804000
1000
ateş edenler olmasıydı.
13:51
So, with shooting at you, what are the death rates?
261
806000
2000
Size ateş ediliyorsa, ölüm oranları neydi?
13:54
We found in our gang -- and, admittedly, this was not really
262
809000
3000
Bizim çetemizde, itiraf etmeliyim bu standart bir durum değildi;
13:57
sort of a standard situation;
263
812000
1000
yoğun şiddetin yaşandığı,
13:59
this was a time of intense violence -- of a lot of gang wars --
264
814000
4000
pek çok çete savaşının olduğu bir dönemdi,
14:03
as this gang actually became quite successful. But there were costs.
265
818000
4000
aslında bu çete epey başarılıydı, fakat kayıplar oldu.
14:07
And so the death rate -- not to mention the rate of being arrested,
266
822000
5000
Ölüm oranına gelirsek - tutuklanan, hapse gönderilen, yaralananların
14:12
sent to prison, being wounded -- the death rate in our sample
267
827000
3000
oranlarından hiç bahsetmezsek -- bizim örneğimizde
14:16
was seven percent per person per year.
268
831000
2000
kişi başına yılda yüzde yediydi.
14:19
You're in the gang for four years; you expect to die with about a 25 percent likelihood.
269
834000
5000
Dört senedir çetede iseniz ; yüzde yirmi beş olasılıkla ölmeyi beklerdiniz.
14:25
That is about as high as you can get.
270
840000
2000
Bu ulaşabileceğiniz en yüksek oran civarındadır.
14:27
So for comparison's purposes, let's think about some other walk of life
271
842000
5000
Karşılaştırma amacıyla, gelin son derece riskli olmasını bekleyeceğiniz
14:32
where you may expect might be extremely risky.
272
847000
2000
başka bir işi düşünelim.
14:34
Like let's say that you were a murderer
273
849000
1000
Bir katil olduğunuzu varsayalım.
14:36
and you were convicted of murder, and you're sent to death row.
274
851000
2000
Cinayetten mahkum oldunuz ve ölüm hücresine gönderildiniz.
14:39
It turns out, the death rates on death row --
275
854000
2000
Ölüm hücresinde idam dahil bütün sebeplerden
14:41
from all causes, including execution -- two percent a year.
276
856000
3000
ölüm oranının yılda yüzde iki olduğu ortaya çıkmaktadır.
14:44
(Laughter)
277
859000
1000
(Kahkahalar)
14:45
So it's a lot safer being on death row than it is selling drugs out on the street.
278
860000
5000
Yani ölüm hücresinde olmak, dışarıda caddelerde uyuşturucu satmaktan çok daha güvenlidir.
14:52
That makes you pause -- gives you some pause -- those of you who believe
279
867000
3000
Bu sizin, ölüm cezasının suç üzerinde çok büyük caydırıcı etkisi olduğuna
14:55
that a death penalty's going to have an enormous deterrent effect on crime.
280
870000
4000
inananların, bir an için duraksamasına yol açacaktır.
14:59
Now to give you a sense of just how bad the inner city was during crack --
281
874000
5000
Crack döneminde şehir içinde yaşamanın ne kadar kötü olduğu konusunda
15:04
and I'm not really focusing on the negatives,
282
879000
2000
fikriniz oluşması için, öyleki
15:07
but really, there's another story to tell you there --
283
882000
1000
gerçekten olumsuzluklara odaklanmıyorum;
15:10
if you look at the death rates --
284
885000
1000
Ölüm oranlarına bakarsanız;
15:11
just of random, young black males growing up in the inner city in the United States --
285
886000
4000
Birleşik Devletlerde şehrin içlerinde büyüyen siyah erkeklerin
15:16
the death rates during crack were about one percent.
286
891000
2000
crack döneminde rastgele ölüm oranı yüzde bir civarındaydı.
15:19
That's extremely high.
287
894000
1000
Bu aşırı derecede yüksek.
15:20
And this is violent death -- it's unbelievable, in some sense.
288
895000
3000
Ve bu bazı açılardan inanılmaz vahşi bir ölüm.
15:23
To put it into perspective, if you compare this to the soldiers in Iraq,
289
898000
4000
Gözünüzde canlandırabilmeniz için, örneğin Irak'taki askerlerle kıyaslarsanız
15:28
for instance, right now fighting the war: 0.5 percent.
290
903000
3000
şu anda savaşanlar için yüzde 0,5.
15:32
So in some very literal way, the young black men who were growing up
291
907000
4000
Irak'ta savaşan askerlere fazlasıyla benzer şekilde, bu ülkede büyüyen siyah gençler
15:36
in this country were living in a war zone, very much in the sense of
292
911000
4000
bir açıdan kelimenin tam anlamıyla
15:40
the way that the soldiers over in Iraq are fighting in a war.
293
915000
4000
savaş bölgesinde yaşıyorlardı.
15:46
So why in the world, you might ask, would anybody be willing to stand out
294
921000
5000
Şimdi sorabilirsiniz, Allah aşkına kim gelecek dört sene içinde
15:52
on a street corner selling drugs for $3.50 an hour,
295
927000
3000
yüzde yirmibeş ölüm riskiyle caddelerde dikilerek saati 3,50 dolara
15:55
with a 25 percent chance of dying over the next four years?
296
930000
3000
uyuşturucu satmak ister.
15:58
Why would they do that? And I think there are a couple answers.
297
933000
3000
Neden bunu yapıyorlardı? Sanırım iki cevabı var.
16:03
I think the first one is that they got fooled by history.
298
938000
5000
İlki, tarih tarafından yanıltılmışlardı.
16:09
It used to be the gang was a rite of passage.
299
944000
2000
Çete bir geçiş töreniydi.
16:11
That the young people controlled the gang -- that, as you got older,
300
946000
3000
Çeteyi kontrol eden gençler yaşlandıkça
16:14
you dropped out of the gang.
301
949000
1000
çeteden ayrılırdı.
16:17
So what happened was,
302
952000
1000
Olan şuydu;
16:18
the people who happened to be in the right place at the right time --
303
953000
2000
doğru zamanda doğru yerde olan,
16:21
the people who happened to be leading the gang in the mid- to late '80s --
304
956000
5000
80'lerin ortalarından sonlarına kadar çeteye liderlik yapanlar
16:27
became very, very wealthy.
305
962000
1000
çok, çok zengin oldular.
16:29
And so the logical thing to think was that: "Well, the next generation --
306
964000
3000
Ve böylece mantıksal olan düşünce şu şekildeydi; herkes gibi bunlar da
16:33
so they're going to age out of the gang, like everybody else has,
307
968000
2000
yaşlanıp dışarı da kalacaklar, ve yeni nesil bunların
16:35
and the next generation is going to take over and get the wealth."
308
970000
2000
yerini devralıp servetin sahibi olacaktı.
16:38
So there are striking similarities, I think, to the Internet boom, right?
309
973000
3000
Bence internet patlamasıyla göze çarpan benzerlikler var.
16:41
The first set of people in Silicon Valley got very, very rich.
310
976000
3000
Silikon Vadisi'ndeki ilk grup insan çok ama çok zengin oldu.
16:45
And then all of my friends said: "Maybe I should go do that, too."
311
980000
3000
O zaman bütün arkadaşlarım "Belki ben de gidip bunu yapmalıyım" dedi.
16:49
And they were willing to work very cheap, for stock options that never came.
312
984000
4000
Ve asla gelmeyecek hisse opsiyonları için çok ucuza çalışmaya razıydılar.
16:54
In some sense, that's what happened, exactly, to the set of people
313
989000
4000
Bizim bahsettiğimiz, en alttan başlamaya istekli insanlara olan da
16:59
we were looking at, is that they were willing to start at the bottom.
314
994000
2000
tam olarak buydu.
17:01
Just like, say, a lawyer at a law firm --
315
996000
3000
Tıpkı, siz söyleyin, avukatlık firmasında haftada 80 saat boyunca
17:05
a first-year lawyer is wiling to start at the bottom,
316
1000000
1000
çok fazla sayılmayacak bir para için
17:07
work 80-hour weeks for not that much money,
317
1002000
1000
ilk yılında en alttan başlamaya razı olan avukatlar gibi.
17:08
because they think they're going to make partner.
318
1003000
1000
Çünkü ileride ortak olacaklarını düşünüyorlardı.
17:10
But what happened was, the rules changed, and they never got to make partner.
319
1005000
3000
Ancak ne oldu? Kurallar değişti ve asla ortak olamadılar.
17:14
Indeed, the same people who were running all of the major gangs in the late 1980s
320
1009000
3000
Doğrusu, 1980'lerin sonlarında bütün büyük çeteleri idare eden aynı insanlar
17:17
are still running the major gangs in Chicago today.
321
1012000
2000
Chicago'da bugün yine aynı büyük çeteleri yönetiyor.
17:20
They never passed on any of the wealth.
322
1015000
1000
Servetin hiçbirini devretmediler.
17:22
So everybody got stuck at that $3.50-an-hour job, and it turned out to be a disaster.
323
1017000
5000
Böylece herkes bu 3,50 dolarlık işlere sıkıştı ve bu bir felakete dönüştü.
17:28
The other thing the gang was very, very good at was marketing and trickery.
324
1023000
3000
Çetenin çok ama çok iyi olduğu bir diğer şey pazarlama ve kandırmacaydı.
17:32
And so for instance, one thing the gang would do is --
325
1027000
3000
Örneğin çetenin bilmenizi istediği şey
17:36
you know, the gang leaders would have big entourages,
326
1031000
2000
çete liderlerinin geniş çevreleri olduğu, güzel arabalara
17:38
and they'd drive fancy cars and have fancy jewelry.
327
1033000
3000
bindiği ve süslü takıları olduğuydu.
17:41
So what Sudhir eventually realized, as he hung out with them more,
328
1036000
3000
Onlarla daha fazla takıldıkça, Sudhir bu arabaların aslında
17:44
is that, really, they didn't own those cars.
329
1039000
2000
onlara ait olmadığını anladı.
17:46
They just leased them -- because they couldn't afford to own the fancy cars.
330
1041000
3000
Sadece kiralamışlardı, süslü arabaları alabilecek durumları yoktu.
17:50
And they didn't really have gold jewelry -- they had gold-plated jewelry.
331
1045000
2000
Gerçekte altın takıları da yoktu, sadece altın kaplamaydılar.
17:53
It goes back to, you know, the real-real versus the fake-real.
332
1048000
3000
Biliyorsunuz, sahteye karşı gerçek.
17:57
And really, they did all sorts of things to trick the young people
333
1052000
4000
Genç insanları çete olmanın ne büyük iş olduğuna inandırmak için her türlü
18:01
into thinking what a great deal the gang was going to be.
334
1056000
2000
kandırmacaya başvurdular.
18:03
So for instance, they would give a 14-year-old kid --
335
1058000
2000
Örneğin 14 yaşında bir çocuğa elinde tutması için
18:06
they'd give him a whole, you know, roll of bills to hold.
336
1061000
3000
bir tomar banknot verebiliyorlardı.
18:10
That 14-year-old kid would say: "Oh, well ..."
337
1065000
1000
Bu 14 yaşındaki çocuk "Oh iyi.." diyecekti.
18:12
You know, he would say to his friends,
338
1067000
1000
Biliyorsunuz arkadaşlarına,
18:13
"Hey, look at all the money I got in the gang."
339
1068000
1000
"Çetede aldığım şu paraya bakın" diyecekti.
18:15
It wasn't his money, until he spent it. And then essentially
340
1070000
2000
Harcayana kadar para onun değildi. Aslında,
18:18
he was in debt to the gang, and was sort of an indentured servant for a while.
341
1073000
2000
çeteye borçlu olduğundan bir süre sözleşmeli eleman olmuştu.
18:20
So I have a couple minutes.
342
1075000
2000
Birkaç dakikam kaldı.
18:23
Let me do one last thing
343
1078000
1000
Son bir şey daha.
18:25
I hadn't thought I'd have time to do, which is to talk about
344
1080000
3000
Çetenin incelemesinden daha genel olarak ekonomi ile ilgili
18:29
what we learned, more generally, about economics from the study of the gang.
345
1084000
4000
öğrendiklerimiz hakkında konuşmaya zamanım olacağını düşünmemiştim.
18:34
So economists tend to talk in technical words.
346
1089000
3000
Ekonomistler teknik şekilde konuşmaya eğilimlidirler.
18:38
Often, our theories fail quite miserably when we go to the data.
347
1093000
2000
Verilere ulaştığımızda teorilerimiz sıklıkla başarısız olur.
18:41
But actually, what's kind of interesting is that in this setting
348
1096000
2000
Fakat aslında ilginç olan, gerçek ekonomide pek iyi işlemeyen
18:44
it turned out that some of the economic theories that worked not so well
349
1099000
3000
ekonomik teorilerin, bir bakıma vahşi kapitalizm yüzünden
18:48
in the real economy worked very well in the drug economy --
350
1103000
2000
uyuşturucu ekonomisinde çok iyi çalıştığının
18:50
in some sense because it's unfettered capitalism.
351
1105000
2000
ortaya çıkması.
18:53
Here's an economic principle.
352
1108000
1000
İşte bir ekonomi ilkesi,
18:54
This is one of the basic ideas in labor economics, called a "compensating differential."
353
1109000
4000
Emek ekonomisinde "Telafi Farkı" diye çok temel bir prensip vardır.
18:58
It's the idea that basically, the increment to wages that a worker requires
354
1113000
4000
Temel fikir şu, bir çalışanın diğerinden daha kötü bir işi yapıp yapmamaya
19:02
to leave him indifferent between performing two tasks --
355
1117000
2000
kararsız bırakacak kadarki ücret
19:05
one which is more unpleasant than the other --
356
1120000
1000
artışına "Telafi Farkı"
19:06
that's what you call a "compensating differential."
357
1121000
1000
denir.
19:08
It's why we think garbage men might be paid more than people who work in parks, OK?
358
1123000
4000
Bize göre işte bu yüzden çöpçülere parklarda çalışanlardan daha fazla ücret ödenir.
19:12
So in the words of one of the members of the gang I think makes this clear.
359
1127000
6000
Sanırım çete üyelerinden birisinin sözleri bunu açıklığa kavuşturuyor.
19:18
So it turns out -- I'm sort of getting ahead of myself.
360
1133000
2000
Sanırım biraz aceleci davranıyorum.
19:20
It turns out, in the gang, when there's a war going on,
361
1135000
3000
Savaş olduğu sırada çetenin piyade erlerine iki kat
19:24
that they actually pay the foot soldiers twice as much money.
362
1139000
3000
fazla para ödedikleri ortaya çıkıyor.
19:27
It's exactly this concept.
363
1142000
1000
Tam olarak bu kavramı yansıtıyor.
19:28
Because they're not willing to be at risk.
364
1143000
3000
Çünkü risk altına girmek istemiyorlar.
19:31
And the words of a gang member capture it quite nicely.
365
1146000
2000
Bir çete üyesinin sözleri bunu çok iyi yakalıyor.
19:34
He says, "Would you stand around here when all this shit" -- that means shooting --
366
1149000
2000
"Tüm bu pislik--silahlı çatışmaları kastediyor--devam ederken
19:37
"if all this shit's going on? No, right?
367
1152000
1000
etrafta olmazdınız değil mi?
19:39
So if I going to be asked to put my life on the line, then front me the cash, man."
368
1154000
3000
Eğer hayatımı peşinen ortaya koyacaksam, sen de parayı önüme koy adamım"
19:42
So essentially, I think the gang member says it much more articulately
369
1157000
2000
Esasen çete üyesi, neler olduğunu ekonomistlere göre
19:44
than does the economist, about what's going on.
370
1159000
2000
çok daha kolay anlaşılır ifade ediyor sanırım.
19:46
(Laughter)
371
1161000
4000
(Kahkahalar)
19:50
Here's another one.
372
1165000
1000
Başka bir tane daha.
19:51
So economists talk about game theory --
373
1166000
1000
Ekonomistler, bütün iki kişilik
19:52
that every two-person game has a Nash equilibrium.
374
1167000
2000
oyunların bir Nash dengesine sahip olduğunu söylerler.
19:55
Here's the translation you get from the gang member.
375
1170000
2000
İşte çete üyesinden alabileceğiniz çeviri.
19:58
They're talking about the decision of why they don't go shoot --
376
1173000
3000
Çetedeki en büyük ticari taktik olduğu anlaşılan,
20:02
one thing that turns out to be a great business tactic in the gang,
377
1177000
3000
neden ateş etmeye gitmemeye karar verdiklerini anlatıyorlar.
20:05
if you go and just shoot in the air -- just shoot guns in the other gang's territory --
378
1180000
3000
Eğer gider havaya ateş ederseniz -- sadece gidip diğer çetenin
20:09
all the people are afraid to go buy their drugs there.
379
1184000
2000
bölgesine ateş ederseniz -- insanlar gidip onların uyuşturucularını almaz.
20:11
They're going to come into your neighborhood.
380
1186000
1000
Onlar da sizin semtinize gelirler.
20:12
But here's what he says about why they don't do that.
381
1187000
2000
Ancak bakın neden böyle yapmadıkları hakkında ne söylüyor.
20:15
He says, "If we start shooting around there," -- in the other gang's territory -- "nobody,
382
1190000
3000
Diyor ki "Eğer orada ateş etmeye başlarsak --diğer çetenin bölgesinde--
20:18
and, I mean, you dig it, nobody, going to step on their turf.
383
1193000
2000
yani anlarsınız kimse onların çimenliğine basmaz.
20:21
But we gotta be careful,
384
1196000
1000
Fakat dikkatli olmalıyız,
20:22
because they can shoot around here, too, and then we all fucked."
385
1197000
2000
çünkü onlar da burada ateş ederse hepimiz b.ku yedik"
20:24
(Laughter)
386
1199000
1000
(Kahkahalar)
20:25
So that's exactly the same concept.
387
1200000
1000
Bu tam olarak aynı kavram.
20:27
But then, again, sometimes economists get it wrong.
388
1202000
2000
Ancak tekrar, bazen ekonomistler yanlış anlıyorlar.
20:29
So one thing we observed in the data is that it looked like, in terms of ...
389
1204000
5000
Verilerde gözlemlediğimize göre, çete lideri
20:35
The gang leader always got paid, OK?
390
1210000
3000
devamlı kazanıyor görünüyor.
20:39
No matter how bad it was economically, he always got himself paid.
391
1214000
3000
Ekonomik açıdan ne kadar kötü olur olsun, kendisi her zaman kazanıyor.
20:43
So we had some theories related to cash flow,
392
1218000
1000
Tabiki nakit akışı, sermaye piyasalarına ulaşım
20:45
and lack of access to capital markets, and things like that.
393
1220000
2000
ve bunlar gibi şeylerle ilgili teorilerimiz vardı.
20:47
But then we asked the gang member,
394
1222000
1000
O zaman biz de çete üyesine sorduk.
20:48
"Well, why is it you always get paid, and your workers don't always get paid?"
395
1223000
3000
"Neden çalışanlarınız devamlı para kazanmazken siz kazanıyorsunuz?"
20:51
His response is, "You got all these niggers below you who want your job, you dig?
396
1226000
4000
"Altınızda sizin işinizi isteyen tüm bu zenciler varken zarar etmeye
20:55
If you start taking losses, they see you as weak and shit."
397
1230000
2000
başlarsanız sizin zayıf ve işe yaramaz olduğunuzu düşünürler anladın mı?"
20:59
And I thought about it, and I said,
398
1234000
1000
Bunu biraz düşündüm, ve dedim ki;
21:01
"CEOs often pay themselves million-dollar bonuses,
399
1236000
3000
"CEO lar şirketleri zarar edip birsürü para kaybetse de sıklıkla kendilerine
21:05
even when companies are losing a lot of money.
400
1240000
1000
milyon dolar ikramiyeler ödüyorlar"
21:07
And it never would really occur to an economist that this idea of 'weak and shit'
401
1242000
4000
Bu "zayıf ve işe yaramaz" kavramı asla ekonomistlerin
21:11
could really be important."
402
1246000
1000
aklına gelmezdi.
21:12
But maybe -- maybe "weak and shit" --
403
1247000
4000
Fakat belki de bu "zayıf ve işe yaramaz" daha fazla analiz gerektiren
21:19
maybe "weak and shit" is an important hypothesis that needs more analysis.
404
1254000
2000
önemli bir hipotezdir.
21:21
Thank you very much.
405
1256000
1000
Çok teşekkürler.
ABOUT THE SPEAKER
Steven Levitt - EconomistSteven Levitt's eye-opening Freakonomics took economic theory into the real world of suburban parenting and urban drug gangs, turning conventional wisdom upside-down.
Why you should listen
With his 2005 book Freakonomics (co-authored with Stephen Dubner, a writer who profiled him for the New York Times), Steven Levitt carried hardcore economic method into the squishy real world and produced a pop-culture classic. Freakonomics is both an economics textbook and a series of cautionary tales about the fallacy of conventional wisdom. Levitt examines the links between real-world events, and finds many instances where the data simply doesn't back up popular belief.
He asks provocative questions: If selling crack is so lucrative, why do dealers live with their mothers? Does parental doting really improve children's test scores? Did New York City's crime rate really drop because of police tactics (or population trends)? His controversial answers stir debate, and sometimes backlash.
Steven Levitt | Speaker | TED.com