TEDxBoulder
Phil Plait: The secret to scientific discoveries? Making mistakes
Phil Plait: Bilimsel keşiflerin sırrı ne mi? Hata yapmak.
Filmed:
Readability: 3.5
1,760,281 views
Phil Plait, Hubble Uzay Teleskobu'nda güneş sistemi dışındaki bir gezegenin ilk kez doğrudan fotoğrafını yakaladığını düşünen bir grup gökbilimciden biriydi. Peki eldeki kanıtlar bunu destekliyor muydu? Plait, yapılan ve düzeltilen birçok hatanın arasında bilimin nasıl ilerlediğini anlatırken ona kulak verin. "Bilimle uğraşmanın bedeli, hatalı olduğunuzda bunu kabul etmektir. Fakat bunun mükafatı da şudur: Bilgi ve kayrayış."
Phil Plait - Astronomer
Phil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe. Full bio
Phil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Günümüzde insanlar, bilimin nasıl işlediği
00:12
Now, people have a lot
of misconceptions about science --
of misconceptions about science --
0
626
2767
ve tam olarak ne olduğu konusunda
pek çok yanılgıya sahipler.
pek çok yanılgıya sahipler.
00:15
about how it works and what it is.
1
3417
2351
En büyük yanılgılardan biri,
00:17
A big one is that science
is just a big old pile of facts.
is just a big old pile of facts.
2
5792
3434
bilimin sadece gerçeklerden
oluşan bir yığın olduğu.
oluşan bir yığın olduğu.
00:21
But that's not true --
that's not even the goal of science.
that's not even the goal of science.
3
9250
3000
Fakat bu, doğru değil -- bu, bilimin
hedeflediği bir şey bile değil.
hedeflediği bir şey bile değil.
00:25
Science is a process.
4
13208
2185
Bilim bir süreçtir.
00:27
It's a way of thinking.
5
15417
2184
Bir düşünme biçimidir.
Gerçekleri toplamak, bunun sadece
bir parçasıdır ama amaç bu değil.
bir parçasıdır ama amaç bu değil.
00:29
Gathering facts is just a piece of it,
but it's not the goal.
but it's not the goal.
6
17625
2893
Bilimin en temel amacı,
objektif gerçekliği anlamaktır,
objektif gerçekliği anlamaktır,
00:32
The ultimate goal of science
is to understand objective reality
is to understand objective reality
7
20542
4767
yani neyin nasıl
gerçekleştiğini bilme şeklimiz
gerçekleştiğini bilme şeklimiz
00:37
the best way we know how,
8
25333
1435
00:38
and that's based on evidence.
9
26792
2517
ve bu da kanıtlara dayalıdır.
00:41
The problem here
is that people are flawed.
is that people are flawed.
10
29333
2685
Buradaki sorun, insanların kusurlu olması.
00:44
We can be fooled --
11
32042
1309
Bizi kandırmak mümkün,
00:45
we're really good at fooling ourselves.
12
33375
2309
kendimizi kandırmakta da oldukça iyiyiz.
00:47
And so baked into this process
is a way of minimizing our own bias.
is a way of minimizing our own bias.
13
35708
4500
Bu sürecin ayrılmaz parçası da
ön yargılarımızı en aza indirgemek.
ön yargılarımızı en aza indirgemek.
00:52
So sort of boiled down
more than is probably useful,
more than is probably useful,
14
40833
3601
Daha da öze inmek,
muhtemelen işe yarayacaktır.
muhtemelen işe yarayacaktır.
00:56
here's how this works.
15
44458
1292
Şöyle anlatayım:
Bilimle ilgilenmek istiyorsanız
00:58
If you want to do some science,
16
46625
1643
yapmak istediğiniz şey aslında
bir şeyleri gözlemlemektir...
bir şeyleri gözlemlemektir...
01:00
what you want to do
is you want to observe something ...
is you want to observe something ...
17
48292
2642
01:02
say, "The sky is blue. Hey, I wonder why?"
18
50958
3018
Diyelim ki "Gök mavi. Acaba neden?"
01:06
You question it.
19
54000
1393
Bunu sorguluyorsunuz.
Yapacağınız ikinci şey,
buna açıklama getirecek bir fikir üretmek,
buna açıklama getirecek bir fikir üretmek,
01:07
The next thing you do is you come up
with an idea that may explain it:
with an idea that may explain it:
20
55417
3309
yani bir hipotez.
01:10
a hypothesis.
21
58750
1268
01:12
Well, you know what? Oceans are blue.
22
60042
1892
Bakın ne diyeceğim,
okyanuslar mavi.
okyanuslar mavi.
01:13
Maybe the sky is reflecting
the colors from the ocean.
the colors from the ocean.
23
61958
2959
Belki de gökyüzü
okyanusun rengini yansıtıyordur?
okyanusun rengini yansıtıyordur?
01:17
Great, but now you have to test it
24
65917
2017
Güzel ama şimdi bunu test etmeniz lazım
01:19
so you predict what that might mean.
25
67958
2643
ki bunun ne anlama geldiğini
tahmin edebilesiniz.
tahmin edebilesiniz.
01:22
Your prediction would be,
26
70625
1268
Tahmininiz şu olsun:
01:23
"Well, if the sky is reflecting
the ocean color,
the ocean color,
27
71917
2309
"Gökyüzü okyanusun rengini yansıtıyorsa
01:26
it will be bluer on the coasts
28
74250
2018
ülkenin orta kesimine nazaran
01:28
than it will be
in the middle of the country."
in the middle of the country."
29
76292
2434
kıyı kesimlerde gökyüzünün rengi
daha mavi olur."
daha mavi olur."
01:30
OK, that's fair enough,
30
78750
1559
Tamam, buraya kadar mantıklı
01:32
but you've got to test that prediction
31
80333
1851
fakat bu tahmini test etmelisiniz.
01:34
so you get on a plane,
you leave Denver on a nice gray day,
you leave Denver on a nice gray day,
32
82208
3768
Bir uçağa atlayıp bulutlu bir günde
Denver'den yola çıkıyorsunuz,
Denver'den yola çıkıyorsunuz,
01:38
you fly to LA, you look up
and the sky is gloriously blue.
and the sky is gloriously blue.
33
86000
3601
Los Angeles'e varıyorsunuz,
bakıyorsunuz ki gökyüzü muhteşem bir mavi.
bakıyorsunuz ki gökyüzü muhteşem bir mavi.
01:41
Hooray, your thesis is proven.
34
89625
2125
Yaşasın! Teziniz kanıtlandı.
01:44
But is it really? No.
35
92542
1892
Peki, gerçekten kanıtlandı mı? Hayır.
01:46
You've made one observation.
36
94458
1726
Tek bir gözlemde bulundunuz.
01:48
You need to think about your hypothesis,
think about how to test it
think about how to test it
37
96208
3185
Hipotezinize kafa yormalı,
bunu nasıl test edeceğinizi düşünmeli
bunu nasıl test edeceğinizi düşünmeli
01:51
and do more than just one.
38
99417
1642
ve birden fazla test yapmalısınız.
01:53
Maybe you could go
to a different part of the country
to a different part of the country
39
101083
2560
Belki ülkenin farklı bir bölgesine
ya da farklı bir iklime gidip
01:55
or a different part of the year
40
103667
1517
01:57
and see what the weather's like then.
41
105208
2060
oradaki havayı görmelisiniz.
01:59
Another good idea
is to talk to other people.
is to talk to other people.
42
107292
2684
Bir başka iyi fikir,
insanlarla konuşmak olacaktır.
insanlarla konuşmak olacaktır.
02:02
They have different ideas,
different perspectives,
different perspectives,
43
110000
2601
Onların da farklı fikirleri,
farklı bakış açıları var;
farklı bakış açıları var;
02:04
and they can help you.
44
112625
1226
size yardım edebilirler.
02:05
This is what we call peer review.
45
113875
2393
Buna akran denetimi diyoruz.
Aslına bakarsanız bu yöntem size
çokça para ve zaman tasarrufu sağlar,
çokça para ve zaman tasarrufu sağlar,
02:08
And in fact that will probably also
save you a lot of money and a lot of time,
save you a lot of money and a lot of time,
46
116292
3684
sadece havayı görmek için
kıyı kıyı gezmek zorunda kalmazsınız.
kıyı kıyı gezmek zorunda kalmazsınız.
02:12
flying coast-to-coast
just to check the weather.
just to check the weather.
47
120000
2292
02:15
Now, what happens if your hypothesis
does a decent job but not a perfect job?
does a decent job but not a perfect job?
48
123542
6267
Peki ya hipoteziniz düzgün işliyorsa
fakat mükemmel değilse ne olacak?
fakat mükemmel değilse ne olacak?
02:21
Well, that's OK,
49
129833
1268
Bu da kabul edilebilir,
02:23
because what you can do
is you can modify it a little bit
is you can modify it a little bit
50
131125
2809
zira bu noktada hipotezi
biraz elden geçirebilirsiniz,
biraz elden geçirebilirsiniz,
02:25
and then go through
this whole process again --
this whole process again --
51
133958
2393
sonra da aynı süreci
baştan uygularsınız --
baştan uygularsınız --
02:28
make predictions, test them --
52
136375
1893
tahmin yürütme, test etme --
ve siz bu süreci tekrarlarken
fikriniz özüne ulaşarak iyileşir.
fikriniz özüne ulaşarak iyileşir.
02:30
and as you do that over and over again,
you will hone this idea.
you will hone this idea.
53
138292
3059
02:33
And if it gets good enough,
54
141375
1393
Yeteri kadar iyileşirse
02:34
it may be accepted
by the scientific community,
by the scientific community,
55
142792
2351
bilim camiası da fikrinizi kabul edebilir;
02:37
at least provisionally,
56
145167
1267
en azından geçici bir süre
ne olup bittiğine dair
ne olup bittiğine dair
02:38
as a good explanation of what's going on,
57
146458
2935
iyi bir açıklama olarak kabul edilebilir,
02:41
at least until a better idea
58
149417
2017
en azından daha iyi bir fikir
ya da zıt yönde bir kanıt
ortaya çıkana kadar.
ortaya çıkana kadar.
02:43
or some contradictory
evidence comes along.
evidence comes along.
59
151458
2167
02:47
Now, part of this process
is admitting when you're wrong.
is admitting when you're wrong.
60
155292
3750
İşin bu kısmında, yanılınca
bunu kabul etmeniz gerekli.
bunu kabul etmeniz gerekli.
02:51
And that can be really, really hard.
61
159792
2333
Bu da zor, hem de çok zor olabiliyor.
02:54
Science has its strengths and weaknesses
62
162708
2185
Bilimin de güçlü ve zayıf kasları vardır
02:56
and they depend on this.
63
164917
2184
ve bu da kabullenmeye bağlıdır.
02:59
One of the strengths of science
is that it's done by people,
is that it's done by people,
64
167125
3226
Bilimin güçlü yanlarından biri,
insanlar tarafından yapılması
insanlar tarafından yapılması
03:02
and it's proven itself
to do a really good job.
to do a really good job.
65
170375
2226
ve kendi kendini kanıtlaması.
Bilim sayesinde evreni oldukça
iyi biçimde kavrayabiliyoruz.
iyi biçimde kavrayabiliyoruz.
03:04
We understand the universe
pretty well because of science.
pretty well because of science.
66
172625
2768
03:07
One of science's weaknesses
is that it's done by people,
is that it's done by people,
67
175417
3517
Bilimin zayıf yönlerinden biri ise,
yine insanlar tarafından yapılması,
yine insanlar tarafından yapılması,
03:10
and we bring a lot of baggage
along with us when we investigate things.
along with us when we investigate things.
68
178958
4268
bir şeyleri araştırırken
işe sırtımızda yüklerle giriyoruz.
işe sırtımızda yüklerle giriyoruz.
03:15
We are egotistical,
69
183250
2018
Egoistiz,
03:17
we are stubborn, we're superstitious,
70
185292
2517
inatçıyız ve batıl inançlıyız,
03:19
we're tribal, we're humans --
71
187833
2310
kabile halindeyiz, insanız --
03:22
these are all human traits
and scientists are humans.
and scientists are humans.
72
190167
3434
bunların hepsi insanın özellikleri
ve bilimle uğraşanlar da insan.
ve bilimle uğraşanlar da insan.
03:25
And so we have to be aware of that
when we're studying science
when we're studying science
73
193625
4476
Dolayısıyla bilimle ilgilenirken
ve tezlerimizi geliştirmeye çabalarken
ve tezlerimizi geliştirmeye çabalarken
03:30
and when we're trying
to develop our theses.
to develop our theses.
74
198125
2458
bunun farkında olmalıyız.
03:33
But part of this whole thing,
75
201333
2435
Fakat bütün bunların,
03:35
part of this scientific process,
76
203792
1642
bilimsel sürecin,
03:37
part of the scientific method,
77
205458
2101
bilimsel yöntemlerin
bir parçası da hatalıysanız
bunu kabul etmektir.
bunu kabul etmektir.
03:39
is admitting when you're wrong.
78
207583
1959
03:42
I know, I've been there.
79
210458
2018
Biliyorum, benim de başıma geldi.
03:44
Many years ago I was working
on Hubble Space Telescope,
on Hubble Space Telescope,
80
212500
2643
Yıllar yıllar önce,
Hubble Uzay Teleskobu'nda çalışıyordum
Hubble Uzay Teleskobu'nda çalışıyordum
03:47
and a scientist I worked with
came to me with some data,
came to me with some data,
81
215167
3809
ve birlikte çalıştığım
bir bilim insanı elinde veriyle geldi
bir bilim insanı elinde veriyle geldi
ve dedi ki "Sanırım burada
bir başka yıldız etrafında dönen
bir başka yıldız etrafında dönen
03:51
and he said, "I think
there may be a picture
there may be a picture
82
219000
3059
03:54
of a planet orbiting
another star in this data."
another star in this data."
83
222083
2875
bir gezegenin görüntüsü olabilir."
03:58
We had not had any pictures taken
of planets orbiting other stars yet,
of planets orbiting other stars yet,
84
226417
4184
Henüz elimizde başka yıldızların etrafında
dönen gezegenlerin görüntüsü yoktu.
dönen gezegenlerin görüntüsü yoktu.
04:02
so if this were true,
85
230625
2184
Bu yüzden eğer doğruysa
bu ilk görüntü olacaktı
bu ilk görüntü olacaktı
04:04
then this would be the first one
86
232833
1643
04:06
and we would be the ones who found it.
87
234500
2059
ve bunu yakalayanlar biz olacaktık.
04:08
That's a big deal.
88
236583
1768
Yani mevzu çok büyüktü.
04:10
I was very excited,
89
238375
1726
Çok heyecanlandım,
04:12
so I just dug right into this data.
90
240125
2393
hemen veri yığınına gömüldüm.
04:14
I spent a long time trying to figure out
if this thing were a planet or not.
if this thing were a planet or not.
91
242542
3916
Bu şeyin bir gezegen olup olmadığını
anlamak için çok zaman harcadım.
anlamak için çok zaman harcadım.
04:19
The problem is planets are faint
and stars are bright,
and stars are bright,
92
247125
3434
Sorun şu ki gezegenler soluk olur
ve yıldızlar da parlak,
ve yıldızlar da parlak,
04:22
so trying to get
the signal out of this data
the signal out of this data
93
250583
2101
dolayısıyla bu veriden bir şey çıkarmak
04:24
was like trying to hear a whisper
in a heavy metal concert --
in a heavy metal concert --
94
252708
3601
heavy metal konserinde
bir fısıltıyı duymaya çalışmak gibiydi,
bir fısıltıyı duymaya çalışmak gibiydi,
gerçekten çok zordu.
04:28
it was really hard.
95
256333
1434
04:29
I tried everything I could,
96
257791
2310
Elimden gelen her yolu denedim
04:32
but after a month of working on this,
97
260125
2643
fakat verinin üzerinde
bir ay çalıştıktan sonra
bir ay çalıştıktan sonra
04:34
I came to a realization ...
couldn't do it.
couldn't do it.
98
262792
2934
şunu anladım: Olmuyor.
Peşini bırakmam lazım.
04:37
I had to give up.
99
265750
1309
Diğer bilim insanına şunu demem gerekti:
04:39
And I had to tell this other scientist,
100
267083
2060
"Veriler çok dağınık.
04:41
"The data's too messy.
101
269167
1267
Bunun bir gezegen
olup olmadığını söyleyemeyiz."
olup olmadığını söyleyemeyiz."
04:42
We can't say whether
this is a planet or not."
this is a planet or not."
102
270458
2726
04:45
And that was hard.
103
273208
1935
Bunu yapmak da zordu.
04:47
Then later on we got
follow-up observations with Hubble,
follow-up observations with Hubble,
104
275167
2809
Sonra Hubble ile bu süreci
takip eden gözlemler yaptık
takip eden gözlemler yaptık
04:50
and it showed that it wasn't a planet.
105
278000
2726
ve gördük ki o şey bir gezegen değilmiş.
04:52
It was a background star
or galaxy, something like that.
or galaxy, something like that.
106
280750
2708
Arka plandaki bir yıldız
ya da galaksi gibi bir şeymiş.
ya da galaksi gibi bir şeymiş.
Çok teknik detaya girmek istemiyorum
ama kısacası çuvalladık.
ama kısacası çuvalladık.
04:56
Well, not to get too technical,
but that sucked.
but that sucked.
107
284375
2726
04:59
(Laughter)
108
287125
1018
(Gülüşmeler)
05:00
I was really unhappy about this.
109
288167
2500
Bu, beni epey mutsuz etmişti.
05:03
But that's part of it.
110
291917
1267
Ama işin içinde bu da var.
05:05
You have to say, "Look, you know,
we can't do this with the data we have."
we can't do this with the data we have."
111
293208
3976
Şunu da demeniz lazım:
"Bu işi elimizdeki verilerle yapamayız."
"Bu işi elimizdeki verilerle yapamayız."
Daha sonra takip eden verilerin bile
05:09
And then I had to face up to the fact
112
297208
1810
05:11
that even the follow-up data
showed we were wrong.
showed we were wrong.
113
299042
2375
yanılgımızı gösterdiği
gerçeğiyle yüzleştim.
gerçeğiyle yüzleştim.
05:15
Emotionally I was pretty unhappy.
114
303125
3083
Duygusal olarak çok mutsuzdum.
05:18
But if a scientist
is doing their job correctly,
is doing their job correctly,
115
306958
2601
Fakat bir bilim insanı
işini gerektiği gibi yapıyorsa
işini gerektiği gibi yapıyorsa
05:21
being wrong is not so bad
116
309583
2685
yanılmak o kadar da kötü değil
05:24
because that means
there's still more stuff out there --
there's still more stuff out there --
117
312292
2642
çünkü bu yapacak
daha çok iş olduğunu gösterir,
daha çok iş olduğunu gösterir,
anlaşılmamış çok şey var demektir.
05:26
more things to figure out.
118
314958
1518
05:28
Scientists don't love being wrong
but we love puzzles,
but we love puzzles,
119
316500
3851
Bilim insanları haksız olmayı sevmezler
ama yapboz oynamaya bayılırlar
ama yapboz oynamaya bayılırlar
05:32
and the universe is
the biggest puzzle of them all.
the biggest puzzle of them all.
120
320375
2958
ve evren de onlar için en büyük yapboz.
05:36
Now having said that,
121
324042
1476
Unutmamak gerekir ki
05:37
if you have a piece and it doesn't fit
no matter how you move it,
no matter how you move it,
122
325542
3559
elinizdeki parça uymuyorsa
ne kadar çabalarsanız çabalayın,
ne kadar çabalarsanız çabalayın,
05:41
jamming it in harder isn't going to help.
123
329125
3101
tıkıştırmak işe yaramayacak.
05:44
There's going to be a time
when you have to let go of your idea
when you have to let go of your idea
124
332250
3226
Eğer büyük resmi görmek istiyorsanız
05:47
if you want to understand
the bigger picture.
the bigger picture.
125
335500
2726
fikrinizden vazgeçmeniz
gereken bir an gelecek.
gereken bir an gelecek.
05:50
The price of doing science
is admitting when you're wrong,
is admitting when you're wrong,
126
338250
3434
Bilimle uğraşmanın bedeli,
yanıldığınızda bunu kabul etmektir
yanıldığınızda bunu kabul etmektir
05:53
but the payoff is the best there is:
127
341708
2935
fakat bunun mükafatı da şu:
05:56
knowledge and understanding.
128
344667
2309
bilgi ve kavrayış.
05:59
And I can give you a thousand
examples of this in science,
examples of this in science,
129
347000
2809
Bilimde buna dair size
binlerce örnek verebilirim
binlerce örnek verebilirim
fakat aralarında birini çok seviyorum.
06:01
but there's one I really like.
130
349833
1476
06:03
It has to do with astronomy,
131
351333
1393
Astronomiyle alakalı,
06:04
and it was a question
that had been plaguing astronomers
that had been plaguing astronomers
132
352750
2643
gök bilimcileri uğraştıran bir soruydu,
06:07
literally for centuries.
133
355417
1517
hem de yüzyıllardır.
06:08
When you look at the Sun,
it seems special.
it seems special.
134
356958
2060
Güneş'e baktığınızda özel görünür.
06:11
It is the brightest object in the sky,
135
359042
2851
Gökyüzündeki en parlak yıldızdır
06:13
but having studied astronomy, physics,
chemistry, thermodynamics for centuries,
chemistry, thermodynamics for centuries,
136
361917
5059
ama astronomi, fizik, kimya, termodinamik
alanlarında yüzyıllardır çalışan bizler,
alanlarında yüzyıllardır çalışan bizler,
06:19
we learned something
very important about it.
very important about it.
137
367000
2143
Güneş hakkında çok önemli
bir şey öğrendik.
bir şey öğrendik.
06:21
It's not that special.
138
369167
1267
O kadar da özel değil.
06:22
It's a star just like
millions of other stars.
millions of other stars.
139
370458
2935
Diğer milyonlarca yıldızdan
sadece bir tanesi.
sadece bir tanesi.
06:25
But that raises an interesting question.
140
373417
2434
Fakat bu durum da
ilginç bir soruya yol açar.
ilginç bir soruya yol açar.
06:27
If the Sun is a star
141
375875
1893
Eğer Güneş bir yıldızsa
06:29
and the Sun has planets,
142
377792
2226
ve Güneş'in de gezegenleri varsa
06:32
do these other stars have planets?
143
380042
2208
diğer yıldızların da gezegenleri var mı?
06:34
Well, like I said with my own failure
in the "planet" I was looking for,
in the "planet" I was looking for,
144
382917
3476
Sözde gezegeni araştırdığım
hikayeyi anlatırken belirttiğim gibi
hikayeyi anlatırken belirttiğim gibi
06:38
finding them is super hard,
145
386417
1767
onları bulmak aşırı zor
fakat bilim insanları
genelde çok zeki insanlardır,
genelde çok zeki insanlardır,
06:40
but scientists tend to be
pretty clever people
pretty clever people
146
388208
2893
onlar da bu süreçte birçok teknik deniyor
ve yıldızları gözlemlemeye başlıyorlar.
ve yıldızları gözlemlemeye başlıyorlar.
06:43
and they used a lot
of different techniques
of different techniques
147
391125
2101
06:45
and started observing stars.
148
393250
1393
Yıllar geçiyor
06:46
And over the decades
149
394667
1267
06:47
they started finding some things
that were pretty interesting,
that were pretty interesting,
150
395958
2935
ve tespit edebildikleri
ince ve belirsiz şeyin üzerinde
ince ve belirsiz şeyin üzerinde
06:50
right on the thin, hairy edge
of what they were able to detect.
of what they were able to detect.
151
398917
2994
son derece ilginç şeyler
bulmaya başlıyorlar.
bulmaya başlıyorlar.
Fakat geçen zaman onlara
yanıldıklarını gösteriyor.
yanıldıklarını gösteriyor.
06:53
But time and again,
it was shown to be wrong.
it was shown to be wrong.
152
401935
2095
06:56
That all changed in 1991.
153
404875
2268
Bu durum 1991 yılında değişti.
06:59
A couple of astronomers --
154
407167
1976
Bir grup gök bilimci,
07:01
Alexander Lyne --
Andrew Lyne, pardon me --
Andrew Lyne, pardon me --
155
409167
2142
Alexander Lyne --
pardon, Andrew Lyne --
pardon, Andrew Lyne --
07:03
and Matthew Bailes,
156
411333
1268
ve Matthew Bailes'in
verecekleri büyük bir haber vardı.
07:04
had a huge announcement.
157
412625
1476
07:06
They had found a planet
orbiting another star.
orbiting another star.
158
414125
3184
Bir başka yıldızın etrafında
dönen bir gezegen bulmuşlardı.
dönen bir gezegen bulmuşlardı.
Üstelik sıradan bir yıldız değildi,
07:09
And not just any star, but a pulsar,
159
417333
2810
bu bir pulsardı ve bu yıldız kalıntısı
geçmişte patlamıştı.
geçmişte patlamıştı.
07:12
and this is the remnant of a star
that has previously exploded.
that has previously exploded.
160
420167
4184
07:16
It's blasting out radiation.
161
424375
2101
Radyasyon yayıyordu.
07:18
This is the last place in the universe
you would expect to find a planet,
you would expect to find a planet,
162
426500
4559
Burası, evrende bir gezegen bulmayı
umut edeceğiniz son yerdi
umut edeceğiniz son yerdi
fakat bu pulsar üzerinde
düzenli bir çalışma yürüttüler
düzenli bir çalışma yürüttüler
07:23
but they had very methodically
looked at this pulsar,
looked at this pulsar,
163
431083
2476
07:25
and they detected the gravitational tug
of this planet as it orbited the pulsar.
of this planet as it orbited the pulsar.
164
433583
4851
ve pulsarın etrafında dönerken
bu gezegenin yer çekimsel
kuvvetini tespit ettiler.
kuvvetini tespit ettiler.
07:30
It looked really good.
165
438458
1560
Eldeki bilgi sağlam görünüyordu.
07:32
The first planet orbiting
another star had been found ...
another star had been found ...
166
440042
3601
Bir başka yıldızın etrafında dönen
ilk gezegen bulunmuştu...
ilk gezegen bulunmuştu...
07:35
except not so much.
167
443667
2434
yani kısmen.
07:38
(Laughter)
168
446125
1018
(Gülüşmeler)
07:39
After they made the announcement,
169
447167
1601
Açıklamayı yapıldıktan sonra
07:40
a bunch of other astronomers
commented on it,
commented on it,
170
448792
2101
birtakım gök bilimci
yorumlarda bulundu,
yorumlarda bulundu,
07:42
and so they went back
and looked at their data
and looked at their data
171
450917
2226
keşfedenler de verileri tekrar incelediler
ve fark ettiler ki son derece
utanç verici bir hata yapmışlar.
utanç verici bir hata yapmışlar.
07:45
and realized they had made
a very embarrassing mistake.
a very embarrassing mistake.
172
453167
2767
07:47
They had not accounted
for some very subtle characteristics
for some very subtle characteristics
173
455958
3060
Dünya'nın Güneş etrafındaki hareketinin
bazı incelikli özelliklerini
hesaba katmamışlardı,
hesaba katmamışlardı,
07:51
of the Earth's motion around the Sun,
174
459042
2184
07:53
which affected how they measured
this planet going around the pulsar.
this planet going around the pulsar.
175
461250
3851
bu da pulsarın etrafında dönen
gezegene dair ölçümlerini etkiledi.
gezegene dair ölçümlerini etkiledi.
07:57
And it turns out that when they did
account for it correctly,
account for it correctly,
176
465125
3226
Sonrasında hesaplamayı
doğru yaptıklarında gördüler ki...
doğru yaptıklarında gördüler ki...
08:00
poof -- their planet disappeared.
177
468375
1976
Puf! Gezegenleri gitmiş.
08:02
It wasn't real.
178
470375
1250
Gerçek değilmiş.
08:04
So Andrew Lyne had a very formidable task.
179
472458
2851
Andrew Lyne'in görevi oldukça zordu.
08:07
He had to admit this.
180
475333
2185
Bu gerçeği kabul etmek zorundaydı.
08:09
So in 1992 at the American
Astronomical Society meeting,
Astronomical Society meeting,
181
477542
4059
Gezegenimizdeki en kapsamlı
gök bilim buluşmalarından biri olan
gök bilim buluşmalarından biri olan
08:13
which is one of the largest gatherings
of astronomers on the planet,
of astronomers on the planet,
182
481625
3226
Amerikan Astronomi Topluluğu'nun
1992'deki toplantısında
1992'deki toplantısında
08:16
he stood up and announced
that he had made a mistake
that he had made a mistake
183
484875
4018
ayağa kalktı ve bir yanlış yaptığını,
08:20
and that the planet did not exist.
184
488917
2267
o gezegenin aslında
var olmadığını duyurdu.
var olmadığını duyurdu.
08:23
And what happened next --
185
491208
2435
Peki, sonra ne oldu?
08:25
oh, I love this --
186
493667
1309
Ah, bu kısmı çok seviyorum,
08:27
what happened next was wonderful.
187
495000
1583
sonra olan şey muazzamdı.
08:29
He got an ovation.
188
497500
1934
Onu alkış yağmuruna tuttular.
08:31
The astronomers weren't angry at him;
189
499458
2643
Gök bilimciler ona kızmamışlardı,
onu yerden yere vurma niyetleri yoktu.
08:34
they didn't want to chastise him.
190
502125
1601
08:35
They praised him
for his honesty and his integrity.
for his honesty and his integrity.
191
503750
3101
Dürüstlüğü ve doğruluğu için
onu takdir ettiler.
onu takdir ettiler.
08:38
I love that!
192
506875
1268
Bayıldım!
Bilimle uğraşanlar da insan sonuçta.
08:40
Scientists are people.
193
508167
1267
08:41
(Laughter)
194
509458
1018
(Gülüşmeler)
08:42
And it gets better!
195
510500
1309
Sonrası daha da iyi!
08:43
(Laughter)
196
511833
1143
(Gülüşmeler)
08:45
Lyne steps off the podium.
197
513000
1476
Sonra Lyne podyuma çıkıyor.
08:46
The next guy to come up
is a man named Aleksander Wolszczan
is a man named Aleksander Wolszczan
198
514500
3143
Ondan sonra Aleksander Wolszczan
adında bir kişi sahneye çıkıyor.
adında bir kişi sahneye çıkıyor.
08:49
He takes the microphone and says,
199
517667
1976
Mikrofonu eline alıyor ve şunu diyor:
08:51
"Yeah, so Lyne's team
didn't find a pulsar planet,
didn't find a pulsar planet,
200
519667
3476
"Evet, Lyne'ın ekibi
bir pulsar gezegeni bulamadı
bir pulsar gezegeni bulamadı
08:55
but my team found not just one
201
523167
2684
ama benim ekibim
farklı bir pulsar yörüngesinde dönen
bir değil, iki tane gezegen buldu.
bir değil, iki tane gezegen buldu.
08:57
but two planets
orbiting a different pulsar.
orbiting a different pulsar.
202
525875
2768
09:00
We knew about the problem that Lyne had,
203
528667
2059
Lyne'in baş ettiği sorunu biliyorduk,
09:02
we checked for it,
and yeah, ours are real."
and yeah, ours are real."
204
530750
3434
ona göre kontroller yaptık
ve evet, bizim gezegenler gerçek."
ve evet, bizim gezegenler gerçek."
09:06
And it turns out he was right.
205
534208
2101
Ardından haklı olduğu ortaya çıktı.
09:08
And in fact, a few months later,
206
536333
1643
Aslında, sadece birkaç ay sonra
09:10
they found a third planet
orbiting this pulsar
orbiting this pulsar
207
538000
2434
bu pulsarın etrafında dönen
üçüncü bir gezegen daha buldular
üçüncü bir gezegen daha buldular
09:12
and it was the first
exoplanet system ever found --
exoplanet system ever found --
208
540458
4393
ve bu, bizim dışımızda
keşfedilen ilk sistemdi,
keşfedilen ilk sistemdi,
09:16
what we call alien worlds -- exoplanets.
209
544875
2667
yani güneş sistemi dışındaki
ilk gezegenler.
ilk gezegenler.
09:20
That to me is just wonderful.
210
548375
2976
Bence bu muhteşem bir şey.
09:23
At that point the floodgates were opened.
211
551375
2601
Sonrası çorap söküğü gibi geldi.
09:26
In 1995 a planet was found
around a star more like the Sun,
around a star more like the Sun,
212
554000
5434
1995 yılında Güneş'e benzer bir yıldız
etrafında dönen bir gezegen daha bulundu,
etrafında dönen bir gezegen daha bulundu,
09:31
and then we found another and another.
213
559458
2685
sonra bir tane daha, başka bir tane daha.
09:34
This is an image of an actual planet
orbiting an actual star.
orbiting an actual star.
214
562167
3916
Bu, gerçek bir yıldız etrafında dönen
gerçek bir gezegenin görüntüsü.
gerçek bir gezegenin görüntüsü.
09:39
We kept getting better at it.
215
567042
1434
Bu işte daha da iyiye gittik.
09:40
We started finding them by the bucketload.
216
568500
2226
Böyle tonlarca gezegen bulmaya başladık.
09:42
We started finding thousands of them.
217
570750
2101
Binlercesini bulduk.
09:44
We built observatories
specifically designed to look for them.
specifically designed to look for them.
218
572875
3476
Özellikle böyle sistemleri aramak üzere
tasarlanmış gözlemevleri kurduk.
tasarlanmış gözlemevleri kurduk.
09:48
And now we know of thousands of them.
219
576375
1809
Bugün ise binlercesinden haberdarız.
09:50
We even know of planetary systems.
220
578208
2685
Gezegen sistemlerden bile haberdarız.
09:52
That is actual data, animated, showing
four planets orbiting another star.
four planets orbiting another star.
221
580917
4750
Bu gerçek ve hareketli veri bir yıldızın
etrafında dönen dört gezegeni gösteriyor.
etrafında dönen dört gezegeni gösteriyor.
09:58
This is incredible. Think about that.
222
586375
2226
Bu, inanılmaz. Bir düşünün.
10:00
For all of human history,
223
588625
1851
İnsanlık tarihi boyunca,
10:02
you could count all the known planets
in the universe on two hands --
in the universe on two hands --
224
590500
4518
evrende bilinen gezegenleri
iki elinizle sayabilirdiniz.
iki elinizle sayabilirdiniz.
10:07
nine -- eight?
225
595042
1517
Dokuz, yok sekiz?
Dokuz mu? Hayır, hayır sekiz.
10:08
Nine? Eight -- eight.
226
596583
1310
10:09
(Laughter)
227
597917
3226
(Gülüşmeler)
10:13
Eh.
228
601167
1267
Yani...
10:14
(Laughter)
229
602458
1060
(Gülüşmeler)
10:15
But now we know they're everywhere.
230
603542
2351
Ama sonuçta biliyoruz ki her yerdeler.
10:17
Every star --
231
605917
1267
Her bir yıldız --
gökyüzünde görülen her bir yıldızın
etrafında üç, beş, on gezegen olabilir.
etrafında üç, beş, on gezegen olabilir.
10:19
for every star you see in the sky
there could be three, five, ten planets.
there could be three, five, ten planets.
232
607208
3560
10:22
The sky is filled with them.
233
610792
1666
Gökyüzü bunlarla dolu.
Galaksideki gezegen sayısının yıldızlardan
fazla olduğunu düşünüyoruz.
fazla olduğunu düşünüyoruz.
10:26
We think that planets
may outnumber stars in the galaxy.
may outnumber stars in the galaxy.
234
614375
2976
10:29
This is a profound statement,
235
617375
2476
Bu, çok büyük ve derin bir ifade
ve bilim sayesinde böyle konuşabiliyoruz.
10:31
and it was made because of science.
236
619875
1934
10:33
And it wasn't made just because of science
and the observatories and the data;
and the observatories and the data;
237
621833
3685
Sadece bilim sayesinde de değil,
gözlem evleri ve veriler sayesinde de,
gözlem evleri ve veriler sayesinde de,
10:37
it was made because of the scientists
who built the observatories,
who built the observatories,
238
625542
3142
aynı zamanda o gözlem evlerini inşa eden,
10:40
who took the data,
239
628708
1268
veri toplayan,
hata yapan ve hatalarını kabul eden
10:42
who made the mistakes and admitted them
240
630000
1858
ve bu hatalarla doğrunun bulunmasını
sağlayan bilim insanları sayesinde,
sağlayan bilim insanları sayesinde,
10:43
and then let other scientists
build on their mistakes
build on their mistakes
241
631882
3219
10:47
so that they could do what they do
242
635125
1976
böylece ellerinden geleni yaparak
10:49
and figure out where
our place is in the universe.
our place is in the universe.
243
637125
2958
evrendeki yerimizi anlamamızı sağlıyorlar.
10:53
That is how you find the truth.
244
641542
3017
İşte, gerçeği böyle bulursunuz.
10:56
Science is at its best
when it dares to be human.
when it dares to be human.
245
644583
3792
Bilimin ideali, insanlığa
meydan okuyan halidir.
meydan okuyan halidir.
11:01
Thank you.
246
649250
1268
Teşekkürler.
11:02
(Applause and cheers)
247
650542
3208
(Alkış ve tebrikler)
ABOUT THE SPEAKER
Phil Plait - AstronomerPhil Plait blogs at Bad Astronomy, where he deconstructs misconceptions and explores the wonder of the universe.
Why you should listen
Phil Plait is the Bad Astronomer. Not a bad astronomer, but a blogger for Slate who debunks myths and misconceptions about astronomy -- and also writes about the beauty, wonder and importance of fundamental research.
He worked for six years on the Hubble Space Telescope, and directed public outreach for the Fermi Gamma-ray Space Telescope. He is a past president of the James Randi Educational Foundation, and was the host of Phil Plait's Bad Universe, a documentary series on the Discovery Channel.
Read more from Phil Plait in the Huffington Post's special TEDWeekends feature, "Asteroids: Getting Ready" >>
Phil Plait | Speaker | TED.com