TED2006
Burt Rutan: The real future of space exploration
Burt Rutan uzayın geleceğini anlatıyor
Filmed:
Readability: 3.5
2,412,936 views
Bu hararetli konuşmada, efsanevi uzay aracı tasarımcısı Burt Rutan, ABD hükümeti destekli uzay programını yerinde saymakla suçluyor ve girişimcileri NASA' nın kaldığı yerden devam etmeye çağırıyor.
Burt Rutan - Aircraft engineer
In 2004, legendary spacecraft designer Burt Rutan won the $10M Ansari X-Prize for SpaceShipOne, the first privately funded craft to enter space twice in a two-week period. He's now collaborating with Virgin Galactic to build the first rocketship for space tourism. Full bio
In 2004, legendary spacecraft designer Burt Rutan won the $10M Ansari X-Prize for SpaceShipOne, the first privately funded craft to enter space twice in a two-week period. He's now collaborating with Virgin Galactic to build the first rocketship for space tourism. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I want to start off by saying, Houston, we have a problem.
0
0
5000
Houston, ilk olarak şunu söylemeliyim ki, bir sorunumuz var.
00:30
We're entering a second generation of no progress
1
5000
4000
Uzayda insan faaliyeti ile ilgili hiç bir gelişmenin olmadığı
00:34
in terms of human flight in space. In fact, we've regressed.
2
9000
5000
ikinci devreye giriyoruz. Aslında, geriledik bile.
00:39
We stand a very big chance of losing our ability to inspire our youth
3
14000
6000
Tür olarak her daim yaptığımız gibi
00:45
to go out and continue this very important thing
4
20000
3000
gençlerimizi bu çok önemli şeyi devam ettirme konusunda özendirme
00:48
that we as a species have always done.
5
23000
2000
imkanımızı kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyayız.
00:50
And that is, instinctively we've gone out
6
25000
3000
Bahsettiğim şey, içgüdüsel olarak gidip
00:53
and climbed over difficult places, went to more hostile places,
7
28000
6000
daha zor yerlere tırmanıp, daha düşmanca yerlere gitmemiz
00:59
and found out later, maybe to our surprise, that that's the reason we survived.
8
34000
6000
ve sonradan --belki de afallayarak-- anladık ki, hayatta kalmamızın tek sebebi bu.
01:05
And I feel very strongly
9
40000
2000
Ve gerçekten hissediyorum ki
01:07
that it's not good enough for us to have generations of kids
10
42000
4000
daha iyi model bir videolu cep telefonu
01:11
that think that it's OK to look forward to a better version
11
46000
4000
için bekleyen bir yeni nesle sahip olmak
01:15
of a cell phone with a video in it.
12
50000
3000
bizim için yeterince iyi değil.
01:18
They need to look forward to exploration; they need to look forward to colonization;
13
53000
4000
Onların keşfetmeyi beklemeleri lazım, onların kolonileşmeyi beklemeleri lazım,
01:22
they need to look forward to breakthroughs.
14
57000
4000
onların yeni buluşları sabırsızlıkla beklemeleri lazım. Onlara bu lazım.
01:26
We need to inspire them, because they need to lead us
15
61000
4000
Onlara esin kaynağı olmalıyız, çünkü onların bize önderlik etmesi
01:30
and help us survive in the future.
16
65000
3000
ve gelecekte hayatta kalmamızı sağlamaları lazım.
01:33
I'm particularly troubled that what NASA's doing right now with this new Bush doctrine
17
68000
6000
Beni özellikle rahatsız eden NASA'nın yeni Bush Doktriniyle ne yaptığı
01:39
to -- for this next decade and a half -- oh shoot, I screwed up.
18
74000
6000
bu önümüzdeki on beş yıla yönelik --- o tüh, saçmaladım.
01:45
We have real specific instructions here not to talk about politics.
19
80000
5000
Burada siyaset konuşmama konusunda kesin talimatlarımız var.
01:50
(Laughter)
20
85000
1000
(Kahkahalar)
01:51
What we're looking forward to is --
21
86000
3000
Heyecanla beklediğimiz şey..
01:54
(Applause)
22
89000
1000
(Alkışlar)
01:55
what we're looking forward to
23
90000
3000
Heyecanla beklediğimiz şey
01:58
is not only the inspiration of our children,
24
93000
3000
sadece çocuklarımızı özendirmek değil,
02:01
but the current plan right now is not really even allowing
25
96000
5000
şu an yürürlükte olan bu plan, hala hazırda bu ülkedeki
02:06
the most creative people in this country -- the Boeing's and Lockheed's
26
101000
4000
en yaratıcı insanlara ---Boeing'in ve Lockheed'in
02:10
space engineers -- to go out and take risks and try new stuff.
27
105000
6000
uzay mühendislerine, dışarı çıkıp risk almalarına ve yeni şeyler denemelerine izin vermiyor.
02:16
We're going to go back to the moon ... 50 years later?
28
111000
6000
50 yıl sonra Ay'a geri dönüyoruz
02:22
And we're going to do it very specifically planned to not learn anything new.
29
117000
6000
ve bunu yaparken planlarımızı özellikle hiç yeni bir şey öğrenmemek için yapıyoruz.
02:28
I'm really troubled by that. But anyway that's --
30
123000
4000
Bu beni gerçekten rahatsız ediyor. Her neyse, bu konu --
02:32
the basis of the thing that I want to share with you today, though,
31
127000
4000
bugün sizinle paylaşmak istediğim konunun temeli aslında,
02:36
is that right back to where we inspire people
32
131000
4000
yani, ileride büyük liderler olacak insanlara
02:40
who will be our great leaders later.
33
135000
2000
esin kaynağı olmaya geri dönmek istiyorum.
02:42
That's the theme of my next 15 minutes here.
34
137000
4000
Bu, benim burada geçireceğim kalan 15 dakikamın teması olacak.
02:46
And I think that the inspiration begins when you're very young:
35
141000
4000
Ben birşeye özenmenin çok erken yaşlarda başladığını düşünüyorum:
02:50
three-year-olds, up to 12-, 14-year-olds.
36
145000
4000
üç ila 12 yaşındakilerle, 14 yaşındakilerle.
02:54
What they look at is the most important thing.
37
149000
4000
En önemli şey, bizim -- onların neyi bekliyor olduklarıdır.
02:58
Let's take a snapshot at aviation.
38
153000
3000
Havacılık alanına kısaca bir göz atalım.
03:01
And there was a wonderful little short four-year time period
39
156000
3000
Çok kısa süren dört yıllık bir zaman dilimi vardı
03:04
when marvelous things happened.
40
159000
3000
fevkalade şeylerin gerçekleştiği bir zaman dilimi vardı
03:07
It started in 1908, when the Wright brothers flew in Paris, and everybody said,
41
162000
4000
Bu 1908'de Wright kardeşler Paris'te uçtuklarında başladı. Ve herkes
03:11
"Ooh, hey, I can do that." There's only a few people that have flown
42
166000
4000
"Aa, hey ben bunu yapabilirim" dedi. 1908'in başlarında uçabilen sadece bir kaç kişi
03:15
in early 1908. In four years, 39 countries had hundreds of airplanes,
43
170000
5000
vardı. Dört yıl içinde, 39 ülke yüzlerce uçak,
03:20
thousand of pilots. Airplanes were invented by natural selection.
44
175000
4000
binlerce pilot sahibi oldu. Uçaklar doğal seçilimle icat edildi.
03:24
Now you can say that intelligent design designs our airplanes of today,
45
179000
4000
Bugün, ¨akıllı tasarımın¨ günümüz uçaklarını tasarladığını söyleyebilirsiniz,
03:28
but there was no intelligent design really designing those early airplanes.
46
183000
4000
ama ilk uçakları tasarlayan böyle bir ¨akıllı tasarım¨ yoktu.
03:32
There were probably at least 30,000 different things tried,
47
187000
5000
Muhtemelen en az 30,000 farklı şey denendi,
03:37
and when they crash and kill the pilot, don't try that again.
48
192000
4000
ve ne zaman kaza yapıp pilotu öldürdüğünde, bir daha o modeli denemediler.
03:41
The ones that flew and landed OK
49
196000
3000
Uçup, konabilenler tamam,
03:44
because there were no trained pilots
50
199000
1000
çünkü doğal olarak hiç eğitimli,
03:45
who had good flying qualities by definition.
51
200000
4000
iyi uçuş niteliği olan pilot yoktu.
03:49
So we, by making a whole bunch of attempts, thousands of attempts,
52
204000
5000
Böylece biz, bir çok teşebbüs, binlerce teşebbüs ederek,
03:54
in that four-year time period, we invented the concepts
53
209000
3000
o dört yıllık zaman diliminde, şu an uçtuğumuz uçakların
03:57
of the airplanes that we fly today. And that's why they're so safe,
54
212000
3000
konseptlerini icat ettik. Ve bu yüzden çok güvenliler.
04:00
as we gave it a lot of chance to find what's good.
55
215000
4000
çünkü en iyisini bulabilmek için çok denedik.
04:04
That has not happened at all in space flying.
56
219000
2000
Uzay uçuşlarında bu hiç yaşanmadı.
04:06
There's only been two concepts tried -- two by the U.S. and one by the Russians.
57
221000
4000
Uzay için sadece 2 konsept denendi: ikisi ABD ve biri de Ruslar tarafından.
04:10
Well, who was inspired during that time period?
58
225000
2000
Peki bu zaman dilimi kimlere ilham verdi?
04:12
Aviation Week asked me to make a list of who I thought
59
227000
3000
Aviation Week bana havacılık tarihinin
04:15
were the movers and shakers of the first 100 years of aviation.
60
230000
3000
ilk 100 yılına damgasını vuranların bir listesini yapmamı istedi.
04:18
And I wrote them down and I found out later that every one of them
61
233000
4000
Listeyi yazdım ve sonradan farkettim ki listedekilerin her biri
04:22
was a little kid in that wonderful renaissance of aviation.
62
237000
7000
havacılığın renösans döneminde küçük birer çocuktu.
04:29
Well, what happened when I was a little kid was -- some pretty heavy stuff too.
63
244000
4000
Aslında ben küçük bir çocukken olanlar da...epeyce büyük olaylardı.
04:33
The jet age started: the missile age started. Von Braun was on there
64
248000
5000
Jet çağı başladı. Füze çağı başladı. Von Braun hayattaydı ve
04:38
showing how to go to Mars -- and this was before Sputnik.
65
253000
2000
Mars'a nasıl gidileceğini gösteriyordu. Ve tüm bunlar Sputnik'ten önceydi.
04:40
And this was at a time when Mars was a hell of a lot more interesting
66
255000
4000
Ve o zaman Mars şu ankinden dağlar kadar fazla
04:44
than it is now. We thought there'd be animals there;
67
259000
2000
ilgi çekiyordu. Orada hayvanların olduğunu düşünüyorduk,
04:46
we knew there were plants there; the colors change, right?
68
261000
4000
ve orada bitkiler var diye biliyorduk --çünkü rengi değişiyordu-- değil mi?
04:50
But, you know, NASA screwed that up because they've sent these robots
69
265000
3000
Ama biliyorsunuz NASA bunu mahvetti çünkü oraya robotlar yolladılar
04:53
and they've landed it only in the deserts.
70
268000
3000
ve robotlara sadece çöllere iniş yaptırdılar.
04:56
(Laughter)
71
271000
4000
(Kahkakalar)
05:00
If you look at what happened -- this little black line is as fast as man ever flew,
72
275000
7000
Eğer ne olduğuna bir bakarsanız -- bu küçük siyah çizgi insanların uçtuğu en yüksek hız,
05:07
and the red line is top-of-the-line military fighters
73
282000
3000
ve kırmızı çizgi ordu savaş uçaklarının en yükseği.
05:10
and the blue line is commercial air transport.
74
285000
3000
ve mavi çizgi ise ticari hava ulaşımı.
05:13
You notice here's a big jump when I was a little kid --
75
288000
2000
Farkediyorsunuz ki burada büyük bir sıçrama var. Ben küçük bir çocukken --
05:15
and I think that had something to do with giving me the courage
76
290000
4000
ki bence o olay bana dışarı çıkma ve başkalarının denemeye cesareti
05:19
to go out and try something that other people weren't having the courage to try.
77
294000
5000
olmayan şeyleri deneme cesaretini verdi...
05:24
Well, what did I do when I was a kid?
78
299000
2000
Peki, ben çocukken ne yaptım o zaman?
05:26
I didn't do the hotrods and the girls and the dancing
79
301000
3000
Ben süratli modifiye arabalar, kızlar ve dans etmeyle uğraşmadım.
05:29
and, well, we didn't have drugs in those days. But I did competition model airplanes.
80
304000
5000
Ve aslında o günlerde uyuşturucu da yoktu. Ama ben yarışmalık model uçaklar yaptım.
05:34
I spent about seven years during the Vietnam War
81
309000
2000
Vietnam Savaşı sırasında yedi yıl
05:36
flight-testing airplanes for the Air Force.
82
311000
3000
Amerikan Hava Kuvvetleri için test uçuş uçakları yaptım.
05:39
And then I went in and I had a lot of fun building airplanes
83
314000
2000
Bunun ardından insanların kendi garajlarında yapabilecekleri uçaklar
05:41
that people could build in their garages.
84
316000
3000
yapmaktan büyük zevk aldım.
05:44
And some 3,000 of those are flying. Of course, one of them
85
319000
3000
Bunlardan 3,000 kadarı uçuyor. Tabi ki, bunlardan biri
05:47
is around the world Voyager. I founded another company in '82,
86
322000
4000
dünyanın etrafında uçan, Voyager. 1982'de şu anki şirketim olan
05:51
which is my company now.
87
326000
2000
ikinci bir şirket kurdum.
05:53
And we have developed more than one new type of airplane every year since 1982.
88
328000
7000
Ve biz 1982'den beridir her yıl yeni birkaç tür uçak geliştirdik.
06:00
And there's a lot of them that I actually can't show you on this chart.
89
335000
4000
Bunlardan bir çoğunu size bu tabloda gösteremeyeceğim.
06:04
The most impressive airplane ever, I believe, was designed
90
339000
4000
İnaniyorum ki, gelmiş geçmiş tasarlanan en etkileyici uçak
06:08
only a dozen years after the first operational jet.
91
343000
4000
ilk operasyonel jetten 10 yıl sonra tasarlandı.
06:12
Stayed in service till it was too rusty to fly, taken out of service.
92
347000
4000
Paslanıncaya kadar kullanımda kaldı, ve sonra kullanımdan çıkarıldı.
06:16
We retreated in '98 back to something that was developed in '56. What?
93
351000
7000
Biz bunu 98 yılında, bu uçağı 56'da geliştirilmiş bir şeye geri dönüştürdük. Ne?
06:23
The most impressive spaceship ever, I believe,
94
358000
3000
İnanıyorum ki, gelmiş geçmiş en etkileyici uzay gemisi
06:26
was a Grumman Lunar Lander. It was a -- you know, it landed on the moon,
95
361000
5000
Grumman Lunar Lander'di. Bu şey -- bildiğiniz gibi, aya iniş yaptı ve
06:31
take off of the moon, didn't need any maintenance guys --
96
366000
2000
Ay'dan kalkış yaptı, hem de hiç bir tamirata ihtiyaç duymadan. --
06:33
that's kind of cool.
97
368000
2000
Bu harkulade bişey.
06:35
We've lost that capability. We abandoned it in '72.
98
370000
3000
Bu kapasitemizi kaybettik. Bunu 1972 de terk ettik.
06:38
This thing was designed three years after Gagarin first flew in space in 1961.
99
373000
5000
Bu araç Gagarin'in 1961'de uzaya ilk uçuşundan üç yıl sonra tasarlandı.
06:43
Three years, and we can't do that now. Crazy.
100
378000
5000
Üç yıl. Ve bunu şimdi yapamıyoruz.
06:48
Talk very briefly about innovation cycles, things that grow,
101
383000
5000
Delice. Kısaca yenililik döngülerinden, gelişen şeylerden, yüksek aktivitede çalışan
06:53
have a lot of activity; they die out when they're replaced by something else.
102
388000
4000
ve sonra kullanım dışı kalıp, yeni birşeylerle değiştirilen şeylerden bahsetmek istiyorum.
06:57
These things tend to happen every 25 years.
103
392000
3000
Bunlar her 25 yılda yaşanan şeyler.
07:00
40 years long, with an overlap. You can put that statement
104
395000
4000
40 yıl aralıklarla. Bu cümleyi
07:04
on all kinds of different technologies. The interesting thing --
105
399000
3000
her türlü teknolojiye kullanabilirsiniz. Burada ilginç olan şey --
07:07
by the way, the speed here, excuse me, higher-speed travel
106
402000
3000
bu yenilik döngülerinin hız --affedersiniz-- yüksek-hız seyahati
07:10
is the title of these innovation cycles. There is none here.
107
405000
6000
başlığı altına düşüyor olması. Fakat burada böyle birşey yok.
07:16
These two new airplanes are the same speed as the DC8 that was done in 1958.
108
411000
8000
Bu iki uçak 1958 yılında yapılmış DC8 ile aynı hız kapasine sahip.
07:24
Here's the biggie, and that is, you don't have innovation cycles
109
419000
3000
Sorun işte bu...eğer devlet üretip, devlet kullanırsa
07:27
if the government develops and the government uses it.
110
422000
3000
yenilik döngüleri oluşmaz.
07:30
You know, a good example, of course, is the DARPA net.
111
425000
4000
Bilirsiniz, buna en uygun örnek tabii ki DARPA net.
07:34
Computers were used for artillery first, then IRS.
112
429000
3000
Bilgisayarlar önce orduda kullanıldı, sonra maliye bakanlığında.
07:37
But when we got it, now you have all the level of activity,
113
432000
3000
Ama, en yüksek hareketlilik ve fayda
07:40
all the benefit from it. Private sector has to do it.
114
435000
4000
sıra bize gelince yaşandı. Özel sektörün yapması lazım.
07:44
Keep that in mind. I put down innovation --
115
439000
3000
Bunu aklınızda tutun. Yenililiği --
07:47
I've looked for innovation cycles in space; I found none.
116
442000
3000
Uzaydaki yenililik döngülerini araştırdım, ve hiçbir şey bulamadım.
07:50
The very first year, starting when Gagarin went in space,
117
445000
4000
İlk yıl, Gagarin'in uzaya gitmesiyle başladı
07:54
and a few weeks later Alan Shepherd, there were five manned
118
449000
3000
ve bunu haftalar sonra Alan Shephard takip etti. O ilk yıl
07:57
space flights in the world -- the very first year.
119
452000
3000
sadece beş uzay uçuşu yapıldı.
08:00
In 2003, everyone that the United States sent to space was killed.
120
455000
9000
2003'te ABD'nin uzaya gönderdiği herkes öldü.
08:09
There were only three or four flights in 2003.
121
464000
2000
2003'te toplam üç veya dört uçuş yapıldı.
08:11
In 2004, there were only two flights: two Russian Soyuz flights
122
466000
7000
2004'te sadece iki uçuş yapıldı: Uluslarası uzay istasyonuna
08:18
to the international manned station. And I had to fly three in Mojave
123
473000
4000
olan iki Rus Soyuz uçuşu. Ve ben Mojave'de
08:22
with my little group of a couple dozen people
124
477000
2000
toplam beş uçuş rakamına ulaşabilmek için
08:24
in order to get to a total of five,
125
479000
2000
birkaç düzinelik ekibimle, üç uçuş yaptım
08:26
which was the number the same year back in 1961.
126
481000
5000
ki bu rakam 1961 yılındaki rakamın aynısı.
08:31
There is no growth. There's no activity. There's no nothing.
127
486000
5000
Herhangi bir ilerleme yok. Hiçbir hareketlilik yok. Hiçbirşey olmuyor.
08:36
This is a picture here taken from SpaceShipOne.
128
491000
3000
Bu resim SpaceShipOne (Uzay Aracı 1)'den alınmış bir resim.
08:39
This is a picture here taken from orbit.
129
494000
2000
Bu resim, yörüngedeyken alınmış bir resim.
08:41
Our goal is to make it so that you can see this picture and really enjoy that.
130
496000
6000
Amacımız bu resimdekileri görmekten zevk alınacak kılmak
08:47
We know how to do it for sub-orbital flying now, do it safe enough --
131
502000
4000
Bunu yarı-yörüngeden uçarak nasıl yeteri kadar güvenli bir şekilde --
08:51
at least as safe as the early airlines -- so that can be done.
132
506000
4000
ya da en azından ilk çağlardaki uçaklar kadar güvenli bir şekilde -- yapılabileceğini biliyoruz.
08:55
And I think I want to talk a little bit about why we had the courage
133
510000
5000
Sanırım biraz küçük bir şirket olarak bunu yapacak cesareti
09:00
to go out and try that as a small company.
134
515000
7000
neden bulduğumuzu anlatmak istiyorum.
09:07
Well, first of all, what's going to happen next?
135
522000
3000
Peki, ilk olarak, bundan sonra ne olacak?
09:10
The first industry will be a high volume, a lot of players.
136
525000
4000
İlk endüstri çok yüksek hacme sahip olacak: birçok oyuncu olacak.
09:14
There's another one announced just last week.
137
529000
3000
Daha geçen hafta yeni bir şirket açıklandı.
09:17
And it will be sub-orbital. And the reason it has to be sub-orbital
138
532000
6000
Ve ilk alan yarı-yörünge olacak. Yarı-yörünge olmasının sebebi
09:23
is, there is not solutions for adequate safety
139
538000
3000
sivil toplumu yörüngeye kadar yeteri kadar güvenli bir şekilde
09:26
to fly the public to orbit. The governments have been doing this --
140
541000
5000
uçurmak için henüz bir çözüm yok. Devletler bunu--
09:31
three governments have been doing this for 45 years,
141
546000
2000
üç devlet bunu 45 yıldır yapıyor,
09:33
and still four percent of the people that have left the atmosphere have died.
142
548000
4000
ama hala daha atmosferi aşan insanların yüzde dördü ölüyor.
09:37
That's -- You don't want to run a business with that kind of a safety record.
143
552000
5000
Böyle bir güvenlik istatistiği olan bir şirketi çalıştırmak istemezsiniz.
09:42
It'll be very high volume; we think 100,000 people will fly by 2020.
144
557000
6000
Hacim çok yüksek olacak; bizce 2020'ye kadar 100,000 kadar kişi uzaya uçacak.
09:48
I can't tell you when this will start,
145
563000
2000
Size bunun ne zaman başlayacağını söyleyemem
09:50
because I don't want my competition to know my schedule.
146
565000
3000
çünkü rakiplerimin programımı öğrenmelerini istemiyorum.
09:53
But I think once it does, we will find solutions,
147
568000
5000
Ama bunun başladığı zaman, sorunlarımıza çözümler bulacağız.
09:58
and very quickly, you'll see those resort hotels in orbit.
148
573000
3000
Ve hızlı bir şekilde, yörüngemizde oteller göreceksiniz.
10:01
And that real easy thing to do, which is a swing around the moon
149
576000
3000
Ve bu çok kolay olabilecek birşey, yani ayın etrafında bir tur atarak
10:04
so you have this cool view. And that will be really cool.
150
579000
4000
ve güzel manzarasını görürmek. Ve bu çok zevkli olacak.
10:08
Because the moon doesn't have an atmosphere --
151
583000
2000
Ayın atmosferi olmadığı için --
10:10
you can do an elliptical orbit and miss it by 10 feet if you want.
152
585000
3000
bir elips yörüngesi yaparak 10 adımla onu kaybedebilirsiniz.
10:13
Oh, it's going to be so much fun.
153
588000
2000
Ah, bu çok eğlenceli olacak.
10:15
(Laughter)
154
590000
2000
(Kahkalar)
10:17
OK. My critics say, "Hey, Rutan's just spending
155
592000
4000
OK. Eleştirmenlerim diyor ki `¨Hey, Rutan sadece
10:21
a lot of these billionaires' money for joyrides for billionaires.
156
596000
5000
milyarderlerden aldığı parayı milyarderlerin pahalı zevkleri için harcıyor.¨
10:26
What's this? This is not a transportation system; it's just for fun."
157
601000
5000
Bu da neyin nesi? Bu bir ulaşım sistemi değil, bir tür eğlence.¨
10:31
And I used to be bothered by that, and then I got to thinking,
158
606000
3000
Eskiden bu eleştirilerden çok rahatsız olurdum, ama sonradan düşünmeye başladım,
10:34
well, wait a minute. I bought my first Apple computer in 1978
159
609000
5000
ve dedim ki, dur bir dakika. İlk Apple bilgisayarımı 1978'te satın aldım
10:39
and I bought it because I could say, "I got a computer at my house and you don't.
160
614000
6000
ve satın alma sebebim ise ¨benim bir bilgisayarım var, ve senin yok¨ deyebilmek içindi.
10:45
'What do you use it for?' Come over. It does Frogger." OK.
161
620000
5000
¨Ne için kullanıyorsun?¨Gelsene, Frogger oynayabiliyorsun¨ Tamam.
10:50
(Laughter)
162
625000
1000
(Kahkahalar)
10:51
Not the bank's computer or Lockheed's computer,
163
626000
3000
Bank'ın veya Lockheed'in bilgisayarı değil,
10:54
but the home computer was for games.
164
629000
3000
ama ev bilgisayarı oyunlar için yaratılmıştı.
10:57
For a whole decade it was for fun -- we didn't even know what it was for.
165
632000
4000
On yıl boyunca eğlence içindi -- ve ne için olduğunu bilmiyorduk.
11:01
But what happened, the fact that we had this big industry,
166
636000
4000
Ama olan şuydu, sahip olduğumuz bu büyük endüstri
11:05
big development, big improvement and capability and so on,
167
640000
4000
büyük gelişme, büyük ilerleme, kapasite ve saire
11:09
and they get out there in enough homes -- we were ripe for a new invention.
168
644000
5000
yeteri kadar eve ulaşınca, yeni bir icat için hazırdık.
11:14
And the inventor is in this audience.
169
649000
2000
Bu icatın yaratıcıları bu seyircilerin arasında.
11:16
Al Gore invented the Internet and because of that,
170
651000
4000
İnterneti Al Gore icat etti, ve bu yüzden
11:20
something that we used for a whole year -- excuse me --
171
655000
3000
bütün bir yıldır kullandığımız birşey -- affedersiniz,
11:23
a whole decade for fun, became everything -- our commerce, our research,
172
658000
6000
on yıllık eğlence aracımız, herşeryimiz haline geldi -- ticaretimiz, araştırmamız
11:29
our communication and, if we let the Google guys
173
664000
4000
iletişimimiz, ve, eğer Google çalışanlarına birkaç haftasonu
11:33
think for another couple weekends, we can add a dozen more things to the list. (Laughter)
174
668000
4000
düşünmek için izin verirsek, bu listeye birkaç şey daha ekleyebiliriz.
11:37
And it won't be very long before you won't be able to convince kids
175
672000
3000
Ve çok uzak olmayan bir gelecekte çocuklarımızı eskiden
11:40
that we didn't always have computers in our homes.
176
675000
5000
evlerimizde bilgisayarlarımızın olmadığına inandıramayacağız
11:45
So fun is defendable.
177
680000
3000
Kısacası, eğlence savunulabilir.
11:48
OK, I want to show you kind of a busy chart,
178
683000
5000
Tamam, şimdi size biraz karışık bir tablo göstermek istiyorum,
11:53
but in it is my prediction with what's going to happen.
179
688000
3000
bunlar benim tahminimce olacak olan şeyler.
11:56
And in it also brings up another point, right here.
180
691000
4000
Bu arada bir konu daha yüzeye çıkıyor.
12:00
There's a group of people that have come forward --
181
695000
4000
Öne çıkan bir grup insan var, ve bunların bir çoğunu tanımasanız da
12:04
and you don't know all of them -- but the ones that have come forward
182
699000
3000
öne çıkanların hepsi
12:07
were inspired as young children, this little three- to 15-year-old age,
183
702000
7000
üç ila 15 yaşlarındayken, yani daha çok küçükken
12:14
by us going to orbit and going to the moon here,
184
709000
3000
bizim yörüngemize ve aya gittiğimiz
12:17
right in this time period.
185
712000
2000
o zaman diliminden esinlendiler.
12:19
Paul Allen, Elan Musk, Richard Branson, Jeff Bezos, the Ansari family,
186
714000
10000
Paul Allen, Elan Musk, Richard Branson, Jeff Bezos,
12:29
which is now funding the Russians' sub-orbital thing,
187
724000
5000
şu anda Rusların yarı-yörünge şeyini ödeyen Ansari Ailesi,
12:34
Bob Bigelow, a private space station, and Carmack.
188
729000
4000
Bob Bigelow, özel uzay istasyonu, ve Carmack.
12:38
These people are taking money and putting it in an interesting area,
189
733000
6000
Bu insanlar paralarını ilginç bir alana yatırıyor,
12:44
and I think it's a lot better than they put it in an area
190
739000
3000
ve bence paralarını daha iyi bir cep telefonu veya başka
12:47
of a better cell phone or something -- but they're putting it in very --
191
742000
4000
bişeye yatırmaktan çok daha iyi yapıyorlar. Ama onlar paralarını çok [anlaşılmayan]
12:51
areas and this will lead us into this kind of capability,
192
746000
4000
alanlara koymaları bizim kapasitemizi yükseltecek,
12:55
and it will lead us into the next really big thing
193
750000
2000
ve bizi sıradaki büyük şeye yönlendirecek
12:57
and it will allow us to explore. And I think eventually
194
752000
4000
ve keşfetmemizi sağlayacak. Ve sanırım sonunda
13:01
it will allow us to colonize and to keep us from going extinct.
195
756000
4000
bu bizim kolonileşmemizi ve yokolmamamızı sağlayacak.
13:05
They were inspired by big progress. But look at the progress that's going on after that.
196
760000
6000
Onlar büyük ilerlemelerden esinlendiler. Ama ondan sonra olan ilerlemelere bakın.
13:11
There were a couple of examples here.
197
766000
2000
Birkaç tane örnek vardı.
13:13
The military fighters had a -- highest-performance military airplane
198
768000
4000
Askerlerin -- en yüksek performanslı uçağı
13:17
was the SR71. It went a whole life cycle, got too rusty to fly,
199
772000
5000
SR71di. Bütün bir yaşam döngüsünü tamamladı, uçamayacak kadar paslandı
13:22
and was taken out of service. The Concorde doubled the speed for airline travel.
200
777000
5000
ve sonra kullanımdışı bırakıldı. Concord, uçak seyahati hızını iki katına çıkarttı.
13:27
It went a whole life cycle without competition,
201
782000
3000
Yaşam döngüsünü hiç rakibi olmadan tamamladı;
13:30
took out of service. And we're stuck back here
202
785000
3000
servis dışı bırakıldı. Ve yeniden burada sıkıştık kaldık.
13:33
with the same kind of capability for military fighters
203
788000
3000
1950lerde sahip olduğumuz
13:36
and commercial airline travel that we had back in the late '50s.
204
791000
4000
askeri ve ticari kapasite seviyesindeyiz.
13:40
But something is out there to inspire our kids now.
205
795000
4000
Ama çocuklarımızı esindirebilecek bir şey var --
13:44
And I'm talking about if you've got a baby now,
206
799000
2000
Yani eğer şimdi bir bebeğiniz,
13:46
or if you've got a 10-year-old now.
207
801000
1000
veya on yaşında bir çocuğunuz varsa.
13:47
What's out there is there's something really interesting going to happen here.
208
802000
6000
Bu alanda gerçekten ilginç birşeyler olacak.
13:53
Relatively soon, you'll be able to buy a ticket
209
808000
2000
Çok kısa bir zaman içerisinde,
13:55
and fly higher and faster than the highest-performance
210
810000
5000
şu an işlevde olan herhangi bir yüksek performanslı askeri uçaktan daha hızlı,
14:00
military operational airplane. It's never happened before.
211
815000
4000
ve daha yükseğe uçabilmek için bilet alabileceksiniz. Bu daha önce hiç olmadı.
14:04
The fact that they have stuck here with this kind of performance
212
819000
5000
Burada bu tür bir performansla takılıp kalmış olmaları
14:09
has been, well, you know, you win the war in 12 minutes;
213
824000
3000
şey yüzünden, bilirsiniz, savaşı 12 dakikada kazanabilirsiniz,
14:12
why do you need something better?
214
827000
1000
neden daha iyi bişey isteyesiniz ki?
14:13
But I think when you guys start buying tickets and flying
215
828000
3000
Ama sizler yakında biletlerinizi satın alıp, yarı-yörüngesel uçuşlarla
14:16
sub-orbital flights to space, very soon -- wait a minute,
216
831000
5000
uçmaya başlayınca... bekleyin bir dakika
14:21
what's happening here, we'll have military fighters
217
836000
3000
ne oluyor burda, askeri araçlarımız olacak
14:24
with sub-orbital capability, and I think very soon this.
218
839000
3000
ki yarı yörüngesel kağasiteye sahip ve sanırım yakında...
14:27
But the interesting thing about it is the commercial guys are going to go first.
219
842000
4000
Ama ilginç olan tarafı, ilk gidecek olanların ticari adamların olması.
14:31
OK, I look forward to a new "capitalist's space race," let's call it.
220
846000
6000
Tamam, ben sabırsızlıkla deylim ki ¨yeni kapitalist uzay yarışını¨ beklemekteyim
14:37
You remember the space race in the '60s was for national prestige,
221
852000
4000
1960lardaki uzay yarışı bildiğniz gibi prestijle ilgiliydi
14:41
because we lost the first two milestones.
222
856000
3000
Çinki aşılması gereken iki dönüm notasını kaybettık
14:44
We didn't lose them technically. The fact that we had the hardware
223
859000
4000
Teknik olarak kaybetmedik.Bu donanıma sahip olduğumuz için
14:48
to put something in orbit when we let Von Braun fly it --
224
863000
5000
birşeyi yörüngeye koymak için Von Braun'un uçurtmasına izin verdik,
14:53
you can argue that's not a technical loss.
225
868000
2000
ki aslında bunun bir teknik kayıp olduğunu savunamazsınız.
14:55
Sputnik wasn't a technical loss, but it was a prestige loss.
226
870000
4000
Sputnik teknik bir kayıp değildi, ama prestij kaybıydı.
14:59
America -- the world saw America as not being the leader in technology,
227
874000
7000
Amerika -- dünya Amerikanın teknoloji lideri olmadığını gördü
15:06
and that was a very strong thing.
228
881000
2000
ve bu çok güçlü bişeydi.
15:08
And then we flew Alan Shepherd weeks after Gagarin,
229
883000
5000
Gagarinden haftalar sonra Alan Shepherd'i uçurttuk
15:13
not months or decades, or whatever. So we had the capability.
230
888000
5000
aylar veya yıllar sonra değil. Yani bu potansiyele sahiptik.
15:18
But America lost. We lost. And because of that, we made a big jump to recover it.
231
893000
9000
Ama Amerika kaybetti. Biz kaybettik. Ve bu yüzden, bunu kurtarmak için büyük bir sıçrama yaptık.
15:27
Well, again, what's interesting here is we've lost
232
902000
3000
Ama işin ilginç yanı, Ruslara karşı ilk dönüm noktalarında
15:30
to the Russians on the first couple of milestones already.
233
905000
3000
hala hazırda kaybetmiş olmamızdı.
15:33
You cannot buy a ticket commercially to fly into space in America --
234
908000
5000
Amerikada ticari olarak uzaya uçmak için bilet alamazsınız --
15:38
can't do it. You can buy it in Russia.
235
913000
5000
bunu yapamazsınız. Ama bunu Rusya'da yapabilirsiniz.
15:43
You can fly with Russian hardware. This is available
236
918000
3000
Rus donanımlarıyla uçabilirsiniz. Bütün bunlar mevcut
15:46
because a Russian space program is starving,
237
921000
3000
çünkü Rus uzay programı açlıktan ölüyor
15:49
and it's nice for them to get 20 million here and there to take one of the seats.
238
924000
5000
ve onların koltuklarından birini 20 milyon dolara satın almak iyi...
15:54
It's commercial. It can be defined as space tourism. They are also offering a trip
239
929000
7000
Bu tamamen ticarari. Buna uzay turizmi de diyebiliriz. Ayrıca,
16:01
to go on this whip around the moon, like Apollo 8 was done.
240
936000
4000
ayın etrafında tur atmak için bir gezi düzenliyorlar, tıpkı Apollo Sekiz'in yaptığı gibi.
16:05
100 million bucks -- hey, I can go to the moon.
241
940000
3000
100 milyon dollar -- hey, aya gidebilirim.
16:08
But, you know, would you have thought back in the '60s,
242
943000
3000
Ama biliyorsunuz, 60larda uzay yarışı sürerken
16:11
when the space race was going on,
243
946000
2000
ilk kapitalistik yapılabilecek şeyin
16:13
that the first commercial capitalist-like thing to do
244
948000
6000
Rus bir araçla aya gitmek için
16:19
to buy a ticket to go to the moon would be in Russian hardware?
245
954000
4000
bilet almak olabileceğini düşünebilirmiydiniz?
16:23
And would you have thought, would the Russians have thought,
246
958000
3000
Ve peki, aya giden Rus araçlarının yolclarının içindekilerin
16:26
that when they first go to the moon in their developed hardware,
247
961000
4000
Rus olmayacağını siz veya Ruslar düşünebilir miydi?
16:30
the guys inside won't be Russians? Maybe it'll probably be a Japanese
248
965000
4000
Belki Japonlar ya da Amerikan milyarderleri olabilir
16:34
or an American billionaire? Well, that's weird: you know, it really is.
249
969000
4000
Ama bu çok garip, biliyorsunuz, gerçekten.
16:38
But anyway, I think we need to beat them again.
250
973000
4000
Herneyse, ben onları yine yenmemiz gerektiği kanısındayım.
16:42
I think what we'll do is we'll see a successful, very successful,
251
977000
7000
Bence çok ama çok başarılı bir
16:49
private space flight industry. Whether we're first or not really doesn't matter.
252
984000
5000
özel uzay uçak endüstrisi kuracağız. İlk olanın biz veya başkası olması önemli değil.
16:54
The Russians actually flew a supersonic transport before the Concorde.
253
989000
6000
Ruslar aslında Concorde'dan önce süpersonik bir araç uçurttular.
17:00
And then they flew a few cargo flights, and took it out of service.
254
995000
4000
Ve ondan sonra birkaç kargo uçağı uçurttular ve sonra servis dışı bıraktılar.
17:04
I think you kind of see the same kind of parallel
255
999000
3000
Sanırım benzer paralelleri ticari araçların
17:07
when the commercial stuff is offered.
256
1002000
4000
teklif edildiklerinde de görebilirsiniz.
17:11
OK, we'll talk just a little bit about commercial development for human space flight.
257
1006000
4000
Biraz daha ticari insan uzay araçları geliştirmek hakkında konuşacağız.
17:15
This little thing says here: five times
258
1010000
2000
Bu küçük şey (özel sektörün) 2020'ye kadar
17:17
what NASA's doing by 2020. I want to tell you, already
259
1012000
8000
NASA'dan 5 kat daha fazla olduğunu söyliyor. Size söylemeliyim
17:25
there's about 1.5 billion to 1.7 billion
260
1020000
4000
hala hazırda yaklaşık bir buçuk milyar ila 1.7 trilyon arası
17:29
investment in private space flight that is not government at all --
261
1024000
6000
yatırım tamamen özel ve hiçbir devlet yardımı olmadan
17:35
already, worldwide. If you read -- if you Google it,
262
1030000
5000
bütün dünyada yapılıyor. Eğer okursanız -- Google'da ararsanız
17:40
you'll find about half of that money, but there's twice of that
263
1035000
3000
harcanan toplam paranın yarısını bulabilirsiniz, ama bunun iki katı kadarı
17:43
being committed out there -- not spent yet, but being committed
264
1038000
4000
şu anda bu alana kayıyor-- henüz harcanmamış, sadece
17:47
and planned for the next few years. Hey, that's pretty big.
265
1042000
3000
gelen seneler için ayrılmış ve planlanmış. Hey, bu çok fazla.
17:50
I'm predicting, though, as profitable as this industry is going to be --
266
1045000
5000
Ama ben tahmin ediyorum ki, her ne kadar bu sektör karlı olsa bile
17:55
and it certainly is profitable when you fly people at 200,000 dollars
267
1050000
4000
--ki insanları 200,000 dolardan uçurduğunuz zaman gerçekten karlıdır--
17:59
on something that you can actually operate at a tenth of that cost,
268
1054000
4000
maliyetinin 10da birinde veya daha azında çalıştırdığınız birşey
18:03
or less -- this is going to be very profitable.
269
1058000
4000
karlı olacak.
18:07
I predict, also, that the investment that will flow into this
270
1062000
3000
Tahmin ediyorum ki, bu alana yağılacak yatırım
18:10
will be somewhere around half of what the U.S. taxpayer
271
1065000
4000
Amerikalı bir vergi ödeyeninin NASA'nın
18:14
spends for NASA's manned spacecraft work.
272
1069000
4000
insanlı uzay araçlarına harcadığının yarısı kadar olacak.
18:18
And every dollar that flows into that will be spent more efficiently
273
1073000
5000
Ve buraya harcanan her bir dolar 10 ila 15 kat daha
18:23
by a factor of 10 to 15. And what that means is before we know it,
274
1078000
8000
daha verimli kullanılacak. Ve bunun anlamı
18:31
the progress in human space flight, with no taxpayer dollars,
275
1086000
7000
insanlı uzay araçlarının, vergi parası olmadan
18:38
will be at a level of about five times as much
276
1093000
6000
insanlı uzay araç araştırması şu anki NASA
18:44
as the current NASA budgets for human space flight.
277
1099000
5000
bütçesinden 5 kat daha fazla olacak.
18:49
And that is because it's us. It's private industry.
278
1104000
8000
Ve bu da bizim yüzümüzden. Bu özel endüstri.
18:57
You should never depend on the government to do this sort of stuff --
279
1112000
6000
Böyle şeyleri yapmak için devlete güenmemek lazım
19:03
and we've done it for a long time. The NACA, before NASA,
280
1118000
3000
ve bunu uzun zaman yaptık. NASA'dan önce NACA
19:06
never developed an airliner and never ran an airline.
281
1121000
4000
hiçbir uçak geliştiremedi, ve hiçbir uçak işletmedi.
19:10
But NASA is developing the space liner, always has,
282
1125000
4000
Ama NASA uzay araçları tasarlıyor, hep yaptıkları gibi,
19:14
and runs the only space line, OK. And we've shied away from it
283
1129000
7000
ve sadece uzay araçları yapıyorlar. Tamam. Ve biz bundan uzak durduk
19:21
because we're afraid of it. But starting back in June of 2004,
284
1136000
6000
çünkü korkuyorduk. Ama Haziran 2004'ten itibaren
19:27
when I showed that a little group out there actually can do it,
285
1142000
5000
küçük bir grubun bunu başarabileceğini,
19:32
can get a start with it, everything changed after that time.
286
1147000
3000
bir başlangıç yapabileceğini gösterdiğim zaman, herşey değişti.
19:35
OK, thank you very much.
287
1150000
2000
Tamam, çok teşekkürler.
19:37
(Applause)
288
1152000
2000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Burt Rutan - Aircraft engineerIn 2004, legendary spacecraft designer Burt Rutan won the $10M Ansari X-Prize for SpaceShipOne, the first privately funded craft to enter space twice in a two-week period. He's now collaborating with Virgin Galactic to build the first rocketship for space tourism.
Why you should listen
Burt Rutan is widely regarded as one of the world's most important industrial designers, and his prolific contributions to air- and spacecraft design have driven the industry forward for decades. His two companies, Rutan Aircraft Factory and Scaled Composites, have developed and flight-tested more new types of aircraft than the rest of the US industry combined. He has himself designed hundreds of aircraft, including the famous Voyager, which his brother piloted on a record-breaking nine-day nonstop flight around the world.
Rutan might also be the person to make low-cost space tourism a reality: He's one of the major players promoting entrepreneurial approaches to space exploration, and his collaboration with Virgin Galactic is the most promising of these efforts. SpaceShipTwo, a collaboration between Richard Branson and Rutan completed its first "captive carry" in March of 2010, marking the beginning of the era of commercial space exploration.
Ever the maverick, Rutan is known for both his bold proclamations and his criticism of the aerospace industry. Witness the opening line of his presentation at TED2006: "Houston, we have a problem. We're entering a second generation of no progress in terms of human flight in space."
Burt Rutan | Speaker | TED.com