TED2006
Burt Rutan: The real future of space exploration
Барт Рутан ја разгледува иднината на вселената
Filmed:
Readability: 3.5
2,412,936 views
Во својот инспирирачки говор, легендарниот дизајнер на вселенски летала Барт Рутан, ја прекорува владината вселенска програма бидејќи стагнира и ги повикува претприемачите да продолжат онаму каде NASA има застанато.
Burt Rutan - Aircraft engineer
In 2004, legendary spacecraft designer Burt Rutan won the $10M Ansari X-Prize for SpaceShipOne, the first privately funded craft to enter space twice in a two-week period. He's now collaborating with Virgin Galactic to build the first rocketship for space tourism. Full bio
In 2004, legendary spacecraft designer Burt Rutan won the $10M Ansari X-Prize for SpaceShipOne, the first privately funded craft to enter space twice in a two-week period. He's now collaborating with Virgin Galactic to build the first rocketship for space tourism. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I want to start off by saying, Houston, we have a problem.
0
0
5000
Сакам да почнам со изреката, Хјустон имаме проблем.
00:30
We're entering a second generation of no progress
1
5000
4000
Влегуваме во втора генерација без прогрес
00:34
in terms of human flight in space. In fact, we've regressed.
2
9000
5000
во однос на човечкиот лет во вселената. Всушност, имаме регресирано.
00:39
We stand a very big chance of losing our ability to inspire our youth
3
14000
6000
Испречени сме пред голема шанса да ја изгубиме способноста да ја инспирираме нашата младина
00:45
to go out and continue this very important thing
4
20000
3000
да оди и да ја продолжи оваа битна задача
00:48
that we as a species have always done.
5
23000
2000
која ние како вид секогаш сме ја извршувале.
00:50
And that is, instinctively we've gone out
6
25000
3000
А тоа е, инстинктивно сме излегувале
00:53
and climbed over difficult places, went to more hostile places,
7
28000
6000
и преминувале преку тешки места, сме оделе на уште посурови места,
00:59
and found out later, maybe to our surprise, that that's the reason we survived.
8
34000
6000
и откривајќи подоцна, можеби и со изненадување, дека тоа е причината заради која сме преживеале.
01:05
And I feel very strongly
9
40000
2000
Сериозно мислам дека
01:07
that it's not good enough for us to have generations of kids
10
42000
4000
не е доволно добро за нас да имаме генерации на деца
01:11
that think that it's OK to look forward to a better version
11
46000
4000
кои мислат дека е во ред да се надеваат на подобра верзија
01:15
of a cell phone with a video in it.
12
50000
3000
на мобилен телефон со можност за видео.
01:18
They need to look forward to exploration; they need to look forward to colonization;
13
53000
4000
Тие треба да се надеваат на истражување, треба да се надеваат на колонизација,
01:22
they need to look forward to breakthroughs.
14
57000
4000
да се надеваат на нови достигнувања. Треба...
01:26
We need to inspire them, because they need to lead us
15
61000
4000
Ние треба да ги инспирираме, затоа што тие треба да не водат
01:30
and help us survive in the future.
16
65000
3000
и да ни помогнат да преживееме во иднината.
01:33
I'm particularly troubled that what NASA's doing right now with this new Bush doctrine
17
68000
6000
Посебно ме вознемирува тоа што НАСА го прави во моментов со новата доктрина на Буш
01:39
to -- for this next decade and a half -- oh shoot, I screwed up.
18
74000
6000
да -- за следната деценија и пол -- опс, се зафркнав.
01:45
We have real specific instructions here not to talk about politics.
19
80000
5000
Имаме конкретни инструкции дека не треба да зборуваме за политика.
01:50
(Laughter)
20
85000
1000
(смеа)
01:51
What we're looking forward to is --
21
86000
3000
Она на што се надеваме е --
01:54
(Applause)
22
89000
1000
(Аплауз)
01:55
what we're looking forward to
23
90000
3000
она на што се надеваме
01:58
is not only the inspiration of our children,
24
93000
3000
не е само инспирација за нашите деца
02:01
but the current plan right now is not really even allowing
25
96000
5000
туку тековниот план не им дозволува вистински
02:06
the most creative people in this country -- the Boeing's and Lockheed's
26
101000
4000
на најкреативните луѓе во земјата -- луѓе како Боинговите или Локидовите
02:10
space engineers -- to go out and take risks and try new stuff.
27
105000
6000
вселенски инжинери да излезат, да преземат ризици и да пробаат нови работи.
02:16
We're going to go back to the moon ... 50 years later?
28
111000
6000
Ќе одиме повторно на месечината -- 50 години подоцна ?!
02:22
And we're going to do it very specifically planned to not learn anything new.
29
117000
6000
и ќе го направиме со специфичен план да не научиме ништо ново.
02:28
I'm really troubled by that. But anyway that's --
30
123000
4000
Тоа многу ме вознемирува. Како и да е тоа е --
02:32
the basis of the thing that I want to share with you today, though,
31
127000
4000
Основата на поентата што сакам да ја споделам со вас денеска, иако,
02:36
is that right back to where we inspire people
32
131000
4000
тоа е поврзано со она како ги инспирираме луѓето
02:40
who will be our great leaders later.
33
135000
2000
кои ќе бидат нашите водачи понатаму.
02:42
That's the theme of my next 15 minutes here.
34
137000
4000
Тоа е темата на моите следни 15 минути овде.
02:46
And I think that the inspiration begins when you're very young:
35
141000
4000
Јас мислам дека инспирацијата почнува уште кога си многу млад:
02:50
three-year-olds, up to 12-, 14-year-olds.
36
145000
4000
на 3 години, па се до 12 или 14 години.
02:54
What they look at is the most important thing.
37
149000
4000
Она што ние -- она што тие можат да се угледаат е најважното нешто.
02:58
Let's take a snapshot at aviation.
38
153000
3000
Ајде да направиме пресек на авијацијата.
03:01
And there was a wonderful little short four-year time period
39
156000
3000
имаше прекрасен краток четиригодишен период
03:04
when marvelous things happened.
40
159000
3000
кога чудесни нешта се случија.
03:07
It started in 1908, when the Wright brothers flew in Paris, and everybody said,
41
162000
4000
Почна во 1908, кога браќата Рајт полетаа во Париз, и сите рекоа,
03:11
"Ooh, hey, I can do that." There's only a few people that have flown
42
166000
4000
„Охо, еј и јас го можам тоа.„ Имаше само неколку луѓе што имаа летано
03:15
in early 1908. In four years, 39 countries had hundreds of airplanes,
43
170000
5000
во раната 1908. За само 4 години, 39 земји имаа стотици авиони,
03:20
thousand of pilots. Airplanes were invented by natural selection.
44
175000
4000
илјадници пилоти. Авионите се измислуваа со природна селекција.
03:24
Now you can say that intelligent design designs our airplanes of today,
45
179000
4000
Денес може да се каже дека користиме интелигентен дизајн на авионите,
03:28
but there was no intelligent design really designing those early airplanes.
46
183000
4000
но на времето немаше вистински интелигентен дизајн за првите авиони.
03:32
There were probably at least 30,000 different things tried,
47
187000
5000
Веројатно беа пробани над 30,000 различни можности,
03:37
and when they crash and kill the pilot, don't try that again.
48
192000
4000
и ако притоа се урнеа и го убиеа пилотот, таквиот приод се отфрлаше.
03:41
The ones that flew and landed OK
49
196000
3000
Оние кои ќе летаа и ќе слетаа во ред,
03:44
because there were no trained pilots
50
199000
1000
бидејќи немаше тренирани пилоти,
03:45
who had good flying qualities by definition.
51
200000
4000
имаа добри летачки квалитети по дефиниција.
03:49
So we, by making a whole bunch of attempts, thousands of attempts,
52
204000
5000
Така ние, правејќи цел куп обиди, илјадници обиди,
03:54
in that four-year time period, we invented the concepts
53
209000
3000
во тој четири-годишен период, ги развивме концептите за
03:57
of the airplanes that we fly today. And that's why they're so safe,
54
212000
3000
авионите кои ги летаме денеска. И токму затоа се толку безбедни,
04:00
as we gave it a lot of chance to find what's good.
55
215000
4000
бидејќи имавме многу можности да откриеме што е добро.
04:04
That has not happened at all in space flying.
56
219000
2000
Ова се нема случено воопшто со вселенските летала.
04:06
There's only been two concepts tried -- two by the U.S. and one by the Russians.
57
221000
4000
Досега имаме пробано само два концепти -- два од Соединетите Држави и еден од Русите.
04:10
Well, who was inspired during that time period?
58
225000
2000
И, кој беше инспириран за време на тој временски период?
04:12
Aviation Week asked me to make a list of who I thought
59
227000
3000
Aviation Week ме замоли да направам список на оние луѓе што според мене
04:15
were the movers and shakers of the first 100 years of aviation.
60
230000
3000
биле движечка сила во првите 100 години на авијацијата.
04:18
And I wrote them down and I found out later that every one of them
61
233000
4000
Јас ги напишав, и подоцна открив дека секој од нив
04:22
was a little kid in that wonderful renaissance of aviation.
62
237000
7000
бил мало дете во тоа време на ренесанса на авијацијата.
04:29
Well, what happened when I was a little kid was -- some pretty heavy stuff too.
63
244000
4000
на пример, што се случуваше кога јас бев мало дете -- некои исто така доста битни работи.
04:33
The jet age started: the missile age started. Von Braun was on there
64
248000
5000
добата на млазни мотори започна, и времето на проектили. Фон Браун беше тука
04:38
showing how to go to Mars -- and this was before Sputnik.
65
253000
2000
покажувајќи како да одиме на Марс -- и сето ова беше пред Спутник.
04:40
And this was at a time when Mars was a hell of a lot more interesting
66
255000
4000
А ова беше време кога Марс беше многу поинтересен
04:44
than it is now. We thought there'd be animals there;
67
259000
2000
отколку што е сега. Мислевме дека ќе има животни ,
04:46
we knew there were plants there; the colors change, right?
68
261000
4000
сигурни бевме дека има растенија, се менуваа боите, зарем не?
04:50
But, you know, NASA screwed that up because they've sent these robots
69
265000
3000
Но, знаете, НАСА ни ја зафркна сликата бидејќи ги пратија оние роботи
04:53
and they've landed it only in the deserts.
70
268000
3000
и тие слетаа само во пустините.
04:56
(Laughter)
71
271000
4000
(Смеа)
05:00
If you look at what happened -- this little black line is as fast as man ever flew,
72
275000
7000
Ако погледнете што се случи -- оваа мала црна линија е најбрзо што човекот било кога летал,
05:07
and the red line is top-of-the-line military fighters
73
282000
3000
а црвената линија е на најдобрите воени ловци
05:10
and the blue line is commercial air transport.
74
285000
3000
и сината линија е комерцијалниот воздушен транспорт.
05:13
You notice here's a big jump when I was a little kid --
75
288000
2000
Ќе забележите овде има голем скок. Кога бев мало дете --
05:15
and I think that had something to do with giving me the courage
76
290000
4000
и мислам дека тоа имаше влијание за да ја имам храброста
05:19
to go out and try something that other people weren't having the courage to try.
77
294000
5000
да излезам и да се обидам нешто за кое другите луѓе немаа храброст да го пробаат.
05:24
Well, what did I do when I was a kid?
78
299000
2000
па добро, што правев кога бев дете ?
05:26
I didn't do the hotrods and the girls and the dancing
79
301000
3000
Не се занесував со брзи коли, и девојки и танцување.
05:29
and, well, we didn't have drugs in those days. But I did competition model airplanes.
80
304000
5000
исто така, тогаш не ги имавме сите овие дроги. Но, затоа се натпреварував со модели на авиони.
05:34
I spent about seven years during the Vietnam War
81
309000
2000
Поминав околу седум години за време на Виетнамската војна
05:36
flight-testing airplanes for the Air Force.
82
311000
3000
тестирајќи авиони за военото воздухопловство.
05:39
And then I went in and I had a lot of fun building airplanes
83
314000
2000
И тогаш отидов понатаму и многу се забавував со изработка на авиони
05:41
that people could build in their garages.
84
316000
3000
кои луѓето можеа да ги изградат во своите гаражи.
05:44
And some 3,000 of those are flying. Of course, one of them
85
319000
3000
Некои 3,000 од овие летаат денес. Се разбира, еден од нив
05:47
is around the world Voyager. I founded another company in '82,
86
322000
4000
е Војаџер. Основав друга компанија во ’82,
05:51
which is my company now.
87
326000
2000
која е сега моја компанија.
05:53
And we have developed more than one new type of airplane every year since 1982.
88
328000
7000
Ние произведуваме по еден нов тип на авион годишно од 1982-та.
06:00
And there's a lot of them that I actually can't show you on this chart.
89
335000
4000
Многу од нив всушност и не можам да ви ги прикажам на оваа карта.
06:04
The most impressive airplane ever, I believe, was designed
90
339000
4000
Најимпресивниот авион кој било кога постоел, мислам, дека беше дизајниран
06:08
only a dozen years after the first operational jet.
91
343000
4000
само 12-ина години по првиот оперативен млазен авион.
06:12
Stayed in service till it was too rusty to fly, taken out of service.
92
347000
4000
Остана во служба се додека не беше премногу зарѓан да лета, и тогаш го повлекоа од служба.
06:16
We retreated in '98 back to something that was developed in '56. What?
93
351000
7000
Во 98-ата се вративме на нешто што било развиено во 56-тата. Што?!
06:23
The most impressive spaceship ever, I believe,
94
358000
3000
Мислам дека најимпресивното вселенско летало на сите времиња
06:26
was a Grumman Lunar Lander. It was a -- you know, it landed on the moon,
95
361000
5000
е Груман Лунар Лендерот. Тој беше -- знаете, слета на месечината,
06:31
take off of the moon, didn't need any maintenance guys --
96
366000
2000
полета од месечината, не му беа потребни дечки за одржување --
06:33
that's kind of cool.
97
368000
2000
тоа е баш кул.
06:35
We've lost that capability. We abandoned it in '72.
98
370000
3000
Сме ја изгубиле таа способност. Ја напуштивме во 72-та
06:38
This thing was designed three years after Gagarin first flew in space in 1961.
99
373000
5000
Ова беше дизајнирано 3 години по првиот вселенски лет на Гагарин во 1961-та.
06:43
Three years, and we can't do that now. Crazy.
100
378000
5000
Три години, и денес не можеме да го направиме тоа.
06:48
Talk very briefly about innovation cycles, things that grow,
101
383000
5000
Лудо! Ќе говорам многу кратко за иновациските циклуси, за работите кои растат,
06:53
have a lot of activity; they die out when they're replaced by something else.
102
388000
4000
имаат многу активност, и изумираат кога ќе бидат заменети со нешто друго.
06:57
These things tend to happen every 25 years.
103
392000
3000
Овие работи тежнеат да се случуваат секои 25 години,
07:00
40 years long, with an overlap. You can put that statement
104
395000
4000
во траење на 40 години, со препокривање. Ова важи
07:04
on all kinds of different technologies. The interesting thing --
105
399000
3000
за многу други технологии. Интересната работа тука --
07:07
by the way, the speed here, excuse me, higher-speed travel
106
402000
3000
патем, овде брзината, извинете, патувањето со висока брзина,
07:10
is the title of these innovation cycles. There is none here.
107
405000
6000
е насловот на овие иновациски циклуси. Овде веќе нема ништо.
07:16
These two new airplanes are the same speed as the DC8 that was done in 1958.
108
411000
8000
Овие два нови авиони се со иста брзина како и ДЦ8 кој беше произведен 1958-та.
07:24
Here's the biggie, and that is, you don't have innovation cycles
109
419000
3000
Ова е битното, а тоа е, не можете да имате иновациски циклуси
07:27
if the government develops and the government uses it.
110
422000
3000
ако владата е таа што го развива и го користи.
07:30
You know, a good example, of course, is the DARPA net.
111
425000
4000
Знаете, добар пример е, се разбира, мрежата DARPA.
07:34
Computers were used for artillery first, then IRS.
112
429000
3000
Компјутерите беа прво користени за артилеријата, а потоа за даночните служби.
07:37
But when we got it, now you have all the level of activity,
113
432000
3000
Но кога ние ги добивме, се јавија активности на сите нивои,
07:40
all the benefit from it. Private sector has to do it.
114
435000
4000
и ја уживаме сета корист. Приватниот сектор мора да го направи тоа.
07:44
Keep that in mind. I put down innovation --
115
439000
3000
Имајте го тоа на ум. Ја разгледував иновацијата --
07:47
I've looked for innovation cycles in space; I found none.
116
442000
3000
ги барав иновациските циклуси во вселената, и не најдов ниеден.
07:50
The very first year, starting when Gagarin went in space,
117
445000
4000
Во првата година, започнувајќи кога Гагарин отиде во вселената,
07:54
and a few weeks later Alan Shepherd, there were five manned
118
449000
3000
и неколку недели подоцна кога Алан Шепард леташе, имаше 5 човечки
07:57
space flights in the world -- the very first year.
119
452000
3000
вселенски летови во светот; веќе во првата година.
08:00
In 2003, everyone that the United States sent to space was killed.
120
455000
9000
Во 2003, сите кои Соединетите Американски држави ги пратија во вселената, загинаа.
08:09
There were only three or four flights in 2003.
121
464000
2000
Имаше само три или четири лета во 2003.
08:11
In 2004, there were only two flights: two Russian Soyuz flights
122
466000
7000
Во 2004, имаше само два лета, обата на рускиот Сојуз
08:18
to the international manned station. And I had to fly three in Mojave
123
473000
4000
до меѓународната вселенска станица. А јас морав да летам 3 пати во пустината Мохаве
08:22
with my little group of a couple dozen people
124
477000
2000
со мојата мала група од 20-ина луѓе
08:24
in order to get to a total of five,
125
479000
2000
со цел да дојдеме до вкупно пет лета,
08:26
which was the number the same year back in 1961.
126
481000
5000
што беше ист со бројот на летови во 1961 година.
08:31
There is no growth. There's no activity. There's no nothing.
127
486000
5000
Нема раст. нема активности. Нема ништо.
08:36
This is a picture here taken from SpaceShipOne.
128
491000
3000
Оваа слика е направена од SpaceShipOne.
08:39
This is a picture here taken from orbit.
129
494000
2000
Оваа слика е направена од орбита.
08:41
Our goal is to make it so that you can see this picture and really enjoy that.
130
496000
6000
Наша цел е да овозможиме да ја видите оваа слика и вистински да уживате во неа.
08:47
We know how to do it for sub-orbital flying now, do it safe enough --
131
502000
4000
Знаеме како да изведеме суб-орбитален лет сега, доволно безбедно --
08:51
at least as safe as the early airlines -- so that can be done.
132
506000
4000
барем онолку безбедно како првите авиопревозници - така да тоа може да се изведе.
08:55
And I think I want to talk a little bit about why we had the courage
133
510000
5000
И мислам дека сакам да зборувам малку околу тоа зошто ја имавме храброста
09:00
to go out and try that as a small company.
134
515000
7000
да го пробаме ова како мала компанија.
09:07
Well, first of all, what's going to happen next?
135
522000
3000
Но, најпрво, што ќе се случи наредно?
09:10
The first industry will be a high volume, a lot of players.
136
525000
4000
Првата индустрија ќе биде со голем обем, многу играчи.
09:14
There's another one announced just last week.
137
529000
3000
Уште еден се најави веќе пред една недела.
09:17
And it will be sub-orbital. And the reason it has to be sub-orbital
138
532000
6000
и сите ќе одат суб-орбитално. А причината зошто мора да е суб-орбитално
09:23
is, there is not solutions for adequate safety
139
538000
3000
е , бидејќи нема решенија за адекватна безбедност
09:26
to fly the public to orbit. The governments have been doing this --
140
541000
5000
да ја носат јавноста во орбита. Тоа беше работа на владите --
09:31
three governments have been doing this for 45 years,
141
546000
2000
3 влади го правеа ова 45 години,
09:33
and still four percent of the people that have left the atmosphere have died.
142
548000
4000
и сеуште 4 проценти од луѓето кои ја напуштија атмосферата го загубија животот.
09:37
That's -- You don't want to run a business with that kind of a safety record.
143
552000
5000
Тоа ... Не може да се води бизнис со такво ниво на безбедност.
09:42
It'll be very high volume; we think 100,000 people will fly by 2020.
144
557000
6000
Ќе има многу голем обем; сметаме дека 100,000 луѓе ќе летаат до 2020-та.
09:48
I can't tell you when this will start,
145
563000
2000
Не можам да ви кажам кога ќе почне сето ова,
09:50
because I don't want my competition to know my schedule.
146
565000
3000
бидејќи не сакам мојата конкуренција да го дознае мојот распоред.
09:53
But I think once it does, we will find solutions,
147
568000
5000
Но штом ќе почне, ќе најдеме решение.
09:58
and very quickly, you'll see those resort hotels in orbit.
148
573000
3000
и многу брзо, ќе ги видите тие орбитални хотели.
10:01
And that real easy thing to do, which is a swing around the moon
149
576000
3000
и онаа лесна работа, прелетот околу месечината
10:04
so you have this cool view. And that will be really cool.
150
579000
4000
за да ви пружи кул поглед. А тоа ќе биде вистински кул.
10:08
Because the moon doesn't have an atmosphere --
151
583000
2000
Затоа што месечината нема атмосфера --
10:10
you can do an elliptical orbit and miss it by 10 feet if you want.
152
585000
3000
може да направите елиптична орбита и да пролетате на 3 метри височина ако сакате.
10:13
Oh, it's going to be so much fun.
153
588000
2000
Ох, ќе биде толку многу забавно.
10:15
(Laughter)
154
590000
2000
(Смеа)
10:17
OK. My critics say, "Hey, Rutan's just spending
155
592000
4000
ОК. Моите критичари велат: „Еј, па Рутан само ги троши
10:21
a lot of these billionaires' money for joyrides for billionaires.
156
596000
5000
парите на многу милијардери, за забавни летови за нив.
10:26
What's this? This is not a transportation system; it's just for fun."
157
601000
5000
Што е ова? Ова не е транспортен систем, ова е само за забава.“
10:31
And I used to be bothered by that, and then I got to thinking,
158
606000
3000
И ова ми пречеше едно време, но тогаш почнав да размислувам,
10:34
well, wait a minute. I bought my first Apple computer in 1978
159
609000
5000
почекај, си велам. Го купив мојот прв Apple компјутер во 1978-та
10:39
and I bought it because I could say, "I got a computer at my house and you don't.
160
614000
6000
и го купив бидејќи можев да кажам, „Јас имам компјутер дома а ти немаш.
10:45
'What do you use it for?' Come over. It does Frogger." OK.
161
620000
5000
`За што го употребуваш?` Дојди кај мене. Ќе играме Фрогер.“ ОК.
10:50
(Laughter)
162
625000
1000
(Смеа)
10:51
Not the bank's computer or Lockheed's computer,
163
626000
3000
Не се работи за компјутери во банките или на Локхид,
10:54
but the home computer was for games.
164
629000
3000
домашните компјутери беа за игри.
10:57
For a whole decade it was for fun -- we didn't even know what it was for.
165
632000
4000
Цела деценија беа за забава -- не ни знаевме за што би ни користеле.
11:01
But what happened, the fact that we had this big industry,
166
636000
4000
Но што се случи, фактот што се разви оваа голема индустрија,
11:05
big development, big improvement and capability and so on,
167
640000
4000
голем развој, големи подобрувања и можности и така натаму,
11:09
and they get out there in enough homes -- we were ripe for a new invention.
168
644000
5000
и беа раширени во доволно домови, бевме зрели за нова инвенција.
11:14
And the inventor is in this audience.
169
649000
2000
и пронаоѓачот е во оваа публика.
11:16
Al Gore invented the Internet and because of that,
170
651000
4000
Ал Гор го измисли Интернетот и заради тоа
11:20
something that we used for a whole year -- excuse me --
171
655000
3000
што -- нешто што го користевме цела една година -- простете,
11:23
a whole decade for fun, became everything -- our commerce, our research,
172
658000
6000
цела една декада за забава, стана се, -- нашата економија, развој,
11:29
our communication and, if we let the Google guys
173
664000
4000
нашата комуникација и, ако им дозволиме на Гугл дечките
11:33
think for another couple weekends, we can add a dozen more things to the list. (Laughter)
174
668000
4000
да размислуваат неколку викенди, ќе може да додадеме уште куп работи на списокот.
11:37
And it won't be very long before you won't be able to convince kids
175
672000
3000
И нема да треба уште многу време кога нема да може да ги убедиме децата
11:40
that we didn't always have computers in our homes.
176
675000
5000
дека не сме имале отсекогаш компјутер во нашите домови.
11:45
So fun is defendable.
177
680000
3000
Така да забавата е одбранлива.
11:48
OK, I want to show you kind of a busy chart,
178
683000
5000
Ок, сакам да ви прикажам доста исполнета слика,
11:53
but in it is my prediction with what's going to happen.
179
688000
3000
но во неа е моето предвидување што ќе се случува.
11:56
And in it also brings up another point, right here.
180
691000
4000
и во неа исто така се спомнува уште една поента, еве тука.
12:00
There's a group of people that have come forward --
181
695000
4000
Има група на луѓе кои истапија напред --
12:04
and you don't know all of them -- but the ones that have come forward
182
699000
3000
не ги знаете сите нив -- но оние кои истапија
12:07
were inspired as young children, this little three- to 15-year-old age,
183
702000
7000
биле инспирирани како мали деца, оние 3 до 15 годишници,
12:14
by us going to orbit and going to the moon here,
184
709000
3000
со нашето одење во орбита и на месечината овде,
12:17
right in this time period.
185
712000
2000
токму во овој временски период.
12:19
Paul Allen, Elan Musk, Richard Branson, Jeff Bezos, the Ansari family,
186
714000
10000
Пол Ален, Елан Муск, Ричард Брансон, Џеф Безос, Фамилијата Ансари,
12:29
which is now funding the Russians' sub-orbital thing,
187
724000
5000
кои сега ја финансираат Руската суб-орбитална работа,
12:34
Bob Bigelow, a private space station, and Carmack.
188
729000
4000
Боб Бигелоу, приватна вселенска станица и Кармак
12:38
These people are taking money and putting it in an interesting area,
189
733000
6000
Овие луѓе вложуваат пари во интересна област,
12:44
and I think it's a lot better than they put it in an area
190
739000
3000
и сметам дека е многу подобро отколку да ги вложат во развивање
12:47
of a better cell phone or something -- but they're putting it in very --
191
742000
4000
на подобар мобилен телефон или слично -- но ги даваат во многу [нејасно]
12:51
areas and this will lead us into this kind of capability,
192
746000
4000
области ама ова ќе ни овозможи такви способности,
12:55
and it will lead us into the next really big thing
193
750000
2000
и ќе не доведе до новата голема работа
12:57
and it will allow us to explore. And I think eventually
194
752000
4000
и ќе ни дозволи да истражуваме. Сметам дека на крај
13:01
it will allow us to colonize and to keep us from going extinct.
195
756000
4000
ќе ни овозможи да колонизираме и ќе не заштити од изумирање.
13:05
They were inspired by big progress. But look at the progress that's going on after that.
196
760000
6000
Тие беа инспирирани од огромен прогрес. Но видете го напредокот што се случува после тоа.
13:11
There were a couple of examples here.
197
766000
2000
имав неколку примери овде.
13:13
The military fighters had a -- highest-performance military airplane
198
768000
4000
Воените ловци имаа -- воен ловец со највисоки перформанси
13:17
was the SR71. It went a whole life cycle, got too rusty to fly,
199
772000
5000
беше SR71. Го премина целит животен циклус, беше многу рѓосан да лета,
13:22
and was taken out of service. The Concorde doubled the speed for airline travel.
200
777000
5000
и го повлекоа од служба. Конкордот ја дуплираше брзината на авионското патување.
13:27
It went a whole life cycle without competition,
201
782000
3000
го премина целиот животен циклус без конкуренција;
13:30
took out of service. And we're stuck back here
202
785000
3000
го повлекоа од служба. И сега сме заглавени
13:33
with the same kind of capability for military fighters
203
788000
3000
со истата способност за воени ловци
13:36
and commercial airline travel that we had back in the late '50s.
204
791000
4000
и комерцијални авионски летови како што ги имавме во доцните 50-ти.
13:40
But something is out there to inspire our kids now.
205
795000
4000
Но сега има нешто таму што ќе ги инспирира нашите деца сега.
13:44
And I'm talking about if you've got a baby now,
206
799000
2000
И ви велам ако имате сега бебе,
13:46
or if you've got a 10-year-old now.
207
801000
1000
или ако имате 10-годишник.
13:47
What's out there is there's something really interesting going to happen here.
208
802000
6000
Она што се чувстува е дека нешто многу интересно ќе се случи.
13:53
Relatively soon, you'll be able to buy a ticket
209
808000
2000
Релативно скоро, ќе може да купите билет
13:55
and fly higher and faster than the highest-performance
210
810000
5000
и да летате повисоко и побрзо од најдобрите
14:00
military operational airplane. It's never happened before.
211
815000
4000
воени оперативни авиони. Тоа се нема случено претходно.
14:04
The fact that they have stuck here with this kind of performance
212
819000
5000
Фактот што тие имаат заглавено со таквите перформанси
14:09
has been, well, you know, you win the war in 12 minutes;
213
824000
3000
е, па, знаете, ќе ја добиете војната за 12 минути,
14:12
why do you need something better?
214
827000
1000
зошто ви треба нешто подобро ?
14:13
But I think when you guys start buying tickets and flying
215
828000
3000
Но мислам кога вие ќе почнете да купувате билети и да летате
14:16
sub-orbital flights to space, very soon -- wait a minute,
216
831000
5000
суб-орбитално во вселената, многу скоро -- причекајте една минута,
14:21
what's happening here, we'll have military fighters
217
836000
3000
што се случува ове, ќе имаме воени ловци
14:24
with sub-orbital capability, and I think very soon this.
218
839000
3000
со суб-орбитална способност , и мислам дека тоа ќе се случи многу скоро.
14:27
But the interesting thing about it is the commercial guys are going to go first.
219
842000
4000
Но она што е интересно е дека тоа ќе го стори првин комерцијалниот сектор.
14:31
OK, I look forward to a new "capitalist's space race," let's call it.
220
846000
6000
Ок, се радувам на новата капиталистичка вселенска трка, да ја наречеме.
14:37
You remember the space race in the '60s was for national prestige,
221
852000
4000
Се сеќавате на вселенската трка во 60-тите , беше за национален престиж,
14:41
because we lost the first two milestones.
222
856000
3000
бидејќи ги изгубиме првите два чекори.
14:44
We didn't lose them technically. The fact that we had the hardware
223
859000
4000
Технички, не ги изгубивме. Фактот што ја имавме опремата
14:48
to put something in orbit when we let Von Braun fly it --
224
863000
5000
да ставиме нешто во орбита кога му дозволивме на Фон Браун да го лета,
14:53
you can argue that's not a technical loss.
225
868000
2000
не може да велите дека е техничка изгубена трка.
14:55
Sputnik wasn't a technical loss, but it was a prestige loss.
226
870000
4000
Спутник не беше техничка загуба, но беше загуба на престиж.
14:59
America -- the world saw America as not being the leader in technology,
227
874000
7000
Америка -- Светот не ја гледаше Америка како водач во технологијата,
15:06
and that was a very strong thing.
228
881000
2000
а тоа беше многу голема работа.
15:08
And then we flew Alan Shepherd weeks after Gagarin,
229
883000
5000
и тогаш ние летавме со Алан Шепард неколку недели после Гагарин,
15:13
not months or decades, or whatever. So we had the capability.
230
888000
5000
не месеци или декади, или како и да е. Значи ја имавме способноста.
15:18
But America lost. We lost. And because of that, we made a big jump to recover it.
231
893000
9000
Но Америка изгуби. Ние изгубивме. И заради тоа направивме голем скок да надополниме.
15:27
Well, again, what's interesting here is we've lost
232
902000
3000
Но, повторно, она што е интересно е дека изгубивме
15:30
to the Russians on the first couple of milestones already.
233
905000
3000
од Русите во првите неколку чекори.
15:33
You cannot buy a ticket commercially to fly into space in America --
234
908000
5000
Не можете да купите билет комерцијално и да летате во вселената во Америка --
15:38
can't do it. You can buy it in Russia.
235
913000
5000
не можете да го сторите тоа. Може да го купите во Русија.
15:43
You can fly with Russian hardware. This is available
236
918000
3000
Можете да летате со руска опрема. Ова е возможно
15:46
because a Russian space program is starving,
237
921000
3000
бидејќи руската вселенска програма гладува,
15:49
and it's nice for them to get 20 million here and there to take one of the seats.
238
924000
5000
и е фино за нив да земат 20 милиони тука и таму за едно седиште.
15:54
It's commercial. It can be defined as space tourism. They are also offering a trip
239
929000
7000
Комерцијално е, може да се дефинира како вселенски туризам. Тие исто така нудат патување
16:01
to go on this whip around the moon, like Apollo 8 was done.
240
936000
4000
за оној прелет околу месечината, како што направи Аполо 8.
16:05
100 million bucks -- hey, I can go to the moon.
241
940000
3000
100 милиони долари -- еј , можам да одам на месечината.
16:08
But, you know, would you have thought back in the '60s,
242
943000
3000
Но, знаете, зарем ќе помислевте во 60-ите,
16:11
when the space race was going on,
243
946000
2000
кога се случуваше вселенската трка,
16:13
that the first commercial capitalist-like thing to do
244
948000
6000
дека првата комерцијална капиталистичка работа
16:19
to buy a ticket to go to the moon would be in Russian hardware?
245
954000
4000
за купување на билет за месечината ќе биде со руска опрема ?
16:23
And would you have thought, would the Russians have thought,
246
958000
3000
и дали ќе помислевте, дали Русите ќе помислеа,
16:26
that when they first go to the moon in their developed hardware,
247
961000
4000
дека кога првпат ќе отидат на месечината во опрема развиена од нив,
16:30
the guys inside won't be Russians? Maybe it'll probably be a Japanese
248
965000
4000
дечките во неа нема да се Руси? Веројатно ќе биде јапонски
16:34
or an American billionaire? Well, that's weird: you know, it really is.
249
969000
4000
или американски билионер? Па, тоа е чудно, знаете, навистина е.
16:38
But anyway, I think we need to beat them again.
250
973000
4000
Но како и да е, мислам дека треба да ги победиме повторно.
16:42
I think what we'll do is we'll see a successful, very successful,
251
977000
7000
Она што мислам е, дека ќе видиме успешна, многу успешна
16:49
private space flight industry. Whether we're first or not really doesn't matter.
252
984000
5000
приватна индустрија за вселенски летови. Дали ќе бидеме први или не, не е многу битно.
16:54
The Russians actually flew a supersonic transport before the Concorde.
253
989000
6000
Русите всушност летаа со суперсоничен транспортер пред Конкорд.
17:00
And then they flew a few cargo flights, and took it out of service.
254
995000
4000
и тогаш летаа неколку карго летови, и го повлекоа од служба.
17:04
I think you kind of see the same kind of parallel
255
999000
3000
Мислам дека ја гледате истата паралела
17:07
when the commercial stuff is offered.
256
1002000
4000
кога се нуди комерцијално истата работа.
17:11
OK, we'll talk just a little bit about commercial development for human space flight.
257
1006000
4000
ОК, ќе зборуваме само малку околу комерцијалниот развој за човечкиот вселенски лет
17:15
This little thing says here: five times
258
1010000
2000
Ова мала работа вели дека има пет пати повеќе
17:17
what NASA's doing by 2020. I want to tell you, already
259
1012000
8000
од она што НАСА ќе го прави до 2020. Сакам да ви кажам, веќе
17:25
there's about 1.5 billion to 1.7 billion
260
1020000
4000
има околу 1.5 до 1.7 билиони долари
17:29
investment in private space flight that is not government at all --
261
1024000
6000
инвестиции во приватниот вселенски сектор, кои воопшто не се државни средства;
17:35
already, worldwide. If you read -- if you Google it,
262
1030000
5000
Веќе, на светско ниво! Ако прочитате -- ако го прогуглате,
17:40
you'll find about half of that money, but there's twice of that
263
1035000
3000
ќе најдете околу половина од тие средства, но има двапати повеќе од тоа
17:43
being committed out there -- not spent yet, but being committed
264
1038000
4000
кои се ветени -- не се уште потрошени, но се ветени
17:47
and planned for the next few years. Hey, that's pretty big.
265
1042000
3000
и планирани за следните неколку години. Еј, тоа е доста голема работа.
17:50
I'm predicting, though, as profitable as this industry is going to be --
266
1045000
5000
Предвидувам, како што ќе биде профитабилна оваа индустрија --
17:55
and it certainly is profitable when you fly people at 200,000 dollars
267
1050000
4000
а сигурно ќе биде профитабилно кога луѓето ќе летаат за 200,000 долари
17:59
on something that you can actually operate at a tenth of that cost,
268
1054000
4000
на нешто што всушност ќе функционира за десетина од таа цена,
18:03
or less -- this is going to be very profitable.
269
1058000
4000
или помалку -- ова ќе биде многу профитабилно.
18:07
I predict, also, that the investment that will flow into this
270
1062000
3000
предвидувам, исто така, дека инвестицијата што ќе влезе во оваа област
18:10
will be somewhere around half of what the U.S. taxpayer
271
1065000
4000
ќе биде околу половина од она што Американските даночни обврзници
18:14
spends for NASA's manned spacecraft work.
272
1069000
4000
трошат за програмата на НАСА за вселенско летало управувано од луѓе.
18:18
And every dollar that flows into that will be spent more efficiently
273
1073000
5000
и секој долар што ќе се вложи во тоа ќе биде потрошен поефикасно
18:23
by a factor of 10 to 15. And what that means is before we know it,
274
1078000
8000
од 10 до 15 пати. А тоа значи уште пред да разбереме,
18:31
the progress in human space flight, with no taxpayer dollars,
275
1086000
7000
прогресот на човечкиот вселенски лет, без вложени пари од даночните обврзници,
18:38
will be at a level of about five times as much
276
1093000
6000
ќе биде на ниво пет пати повисоко
18:44
as the current NASA budgets for human space flight.
277
1099000
5000
од тековниот буџет на НАСА за човечки вселенски лет.
18:49
And that is because it's us. It's private industry.
278
1104000
8000
а тоа ќе биде бидејќи тоа сме ние. Тоа е приватната индустрија.
18:57
You should never depend on the government to do this sort of stuff --
279
1112000
6000
Никогаш не треба да зависите од владата да прави вакви работи --
19:03
and we've done it for a long time. The NACA, before NASA,
280
1118000
3000
а го правевме тоа многу долго време. НАЦА пред НАСА
19:06
never developed an airliner and never ran an airline.
281
1121000
4000
никогаш немаше развиено авион и никогаш нема водено авионска компанија.
19:10
But NASA is developing the space liner, always has,
282
1125000
4000
Но НАСА го развива вселенскиот брод, секога тоа го има правено,
19:14
and runs the only space line, OK. And we've shied away from it
283
1129000
7000
и ја води единствената Вселенска рута, ОК. И досега и се тргавме
19:21
because we're afraid of it. But starting back in June of 2004,
284
1136000
6000
бидејќи се плашевме од тоа. Но почнувајќи во Јуни 2004 година
19:27
when I showed that a little group out there actually can do it,
285
1142000
5000
кога покажав дека мала група таму некаде може да го изведе тоа,
19:32
can get a start with it, everything changed after that time.
286
1147000
3000
може да го започне тоа, се се смени после тоа.
19:35
OK, thank you very much.
287
1150000
2000
ОК, Ви благодарам многу.
19:37
(Applause)
288
1152000
2000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Burt Rutan - Aircraft engineerIn 2004, legendary spacecraft designer Burt Rutan won the $10M Ansari X-Prize for SpaceShipOne, the first privately funded craft to enter space twice in a two-week period. He's now collaborating with Virgin Galactic to build the first rocketship for space tourism.
Why you should listen
Burt Rutan is widely regarded as one of the world's most important industrial designers, and his prolific contributions to air- and spacecraft design have driven the industry forward for decades. His two companies, Rutan Aircraft Factory and Scaled Composites, have developed and flight-tested more new types of aircraft than the rest of the US industry combined. He has himself designed hundreds of aircraft, including the famous Voyager, which his brother piloted on a record-breaking nine-day nonstop flight around the world.
Rutan might also be the person to make low-cost space tourism a reality: He's one of the major players promoting entrepreneurial approaches to space exploration, and his collaboration with Virgin Galactic is the most promising of these efforts. SpaceShipTwo, a collaboration between Richard Branson and Rutan completed its first "captive carry" in March of 2010, marking the beginning of the era of commercial space exploration.
Ever the maverick, Rutan is known for both his bold proclamations and his criticism of the aerospace industry. Witness the opening line of his presentation at TED2006: "Houston, we have a problem. We're entering a second generation of no progress in terms of human flight in space."
Burt Rutan | Speaker | TED.com