TEDxWomen 2012
Zahra' Langhi: Why Libya's revolution didn't work -- and what might
Zahra' Langhi: Tại sao cuộc khởi nghĩa Lybia không mang lại kết quả -- và điều gì có thể mang lại kết quả
Filmed:
Readability: 5.7
546,858 views
Tại Libya, Zahra' Langhi từng tham gia vào sự kiện "ngày thịnh nộ" và đã góp phần lật đổ nhà độc tài Gaddafi. Nhưng -- sau đó ra sao? Trong những cuộc bầu cử đầu tiên, người dân Libya đã thử nghiệm một danh sách ứng cử viên có tính chất đổi mới "lá phiếu khoá kéo", để đảm bảo cho sự đại diện bình đẳng từ hai phía nam giới và phụ nữ. Tuy nhiên, sự ách tắc tương tự về chính trị của sự thống trị và loại trừ đã đến mức không thể chịu đựng được nữa. Cái mà Libya cần ngay bây giờ, Langhi cho rằng, là sự cộng tác chứ không phải cạnh tranh, lòng khoan dung chứ không phải sự phẫn nộ.
Zahra' Langhi - Activist
Zahra' Langhi is the cofounder of Libyan Women’s Platform for Peace (LWPP), a movement advocating for women’s socio-political empowerment and peace-building. Full bio
Zahra' Langhi is the cofounder of Libyan Women’s Platform for Peace (LWPP), a movement advocating for women’s socio-political empowerment and peace-building. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
I have never, ever forgotten the words of my grandmother
0
1425
5566
Tôi chưa bao giờ quên những lời bà tôi dặn dò -
00:22
who died in her exile:
1
6991
2400
bà đã qua đời trong cảnh tha hương:
00:25
"Son, resist Gaddafi. Fight him.
2
9391
4865
"Này cháu, hãy chống lại Gaddafi. Hãy chiến đấu chống lại hắn.
00:30
But don't you ever turn
3
14256
3207
Nhưng đừng bao giờ biến thành
00:33
into a Gaddafi-like revolutionary."
4
17463
6123
một dạng người cách mạng kiểu Gaddafi."
00:39
Almost two years have passed
5
23586
2154
Gần hai năm đã trôi qua
00:41
since the Libyan Revolution broke out,
6
25740
2816
từ khi cuộc Khởi Nghĩa ở Libya nổ ra,
00:44
inspired by the waves of mass mobilization
7
28556
4750
được tiếp thêm sinh lực bởi những làn sóng động viên trên diện rộng
00:49
in both the Tunisian and the Egyptian revolutions.
8
33306
4800
từ những cuộc khởi nghĩa ở Tunisia và Ai Cập.
00:54
I joined forces with many other Libyans inside and outside Libya
9
38106
5100
Tôi tham gia vào các lực lượng trong và ngoài Libya
00:59
to call for a day of rage
10
43206
2200
để kêu gọi cho ngày của thịnh nộ
01:01
and to initiate a revolution against the tyrannical regime of Gaddafi.
11
45406
6484
và để khởi đầu một cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ chuyên chế Gaddafi.
01:07
And there it was, a great revolution.
12
51890
4033
Và đó là một cuộc cách mạng vĩ đại.
01:11
Young Libyan women and men were at the forefront
13
55923
3700
Nam nữ thanh niên đứng đầu chiến tuyến
01:15
calling for the fall of the regime,
14
59623
3184
đòi lật đổ chính quyền,
01:18
raising slogans of freedom, dignity, social justice.
15
62807
5216
giơ cao những biểu ngữ về tự do, phẩm giá, công bằng xã hội.
01:23
They have shown an exemplary bravery
16
68023
3040
Họ đã tỏ rõ một tấm gương về lòng quả cảm
01:26
in confronting the brutal dictatorship of Gaddafi.
17
71063
4067
trong việc đối đầu với chế độ độc tài tàn bạo của Gaddafi.
01:31
They have shown a great sense of solidarity
18
75130
3515
Họ đã cho thấy một tình đoàn kết keo sơn
01:34
from the far east to the far west to the south.
19
78645
3484
trải từ đông sang tây và kéo dài đến tận miền nam.
01:38
Eventually, after a period of six months of brutal war
20
82129
5916
Cuối cùng thì, sau 6 tháng chiến tranh ác liệt
01:43
and a toll rate of almost 50,000 dead,
21
88045
5468
với tổng thương vong lên đến 50,000 người
01:49
we managed to liberate our country and to topple the tyrant.
22
93513
5383
chúng tôi đã xoay sở giải phóng đất nước mình và lật đổ tên bạo chúa.
01:54
(Applause)
23
98896
6249
(Vỗ tay)
02:01
However, Gaddafi left behind a heavy burden,
24
105145
4434
Tuy nhiên, Gaddafi đã để lại một gánh nặng,
02:05
a legacy of tyranny, corruption and seeds of diversions.
25
109579
7335
một di sản của chính thể chuyên chế, tham nhũng và những mầm mống chia rẽ.
02:12
For four decades Gaddafi's tyrannical regime
26
116914
4301
Trong suốt bốn thập kỉ, nền chuyên chế tàn bạo của Gaddafi
02:17
destroyed the infrastructure as well as the culture and the moral fabric of Libyan society.
27
121215
8449
đã phá huỷ cơ sở hạ tầng cũng như nền văn hóa và nền tảng đạo đức của xã hội Libya.
02:25
Aware of the devastation and the challenges,
28
129664
3700
Nhận thức được sự huỷ hoại và những thách thức,
02:29
I was keen among many other women to rebuild the Libyan civil society,
29
133364
6783
tôi cũng như bao nhiêu phụ nữ khác, hăm hở tái xây dựng xã hội dân sự của Libya,
02:36
calling for an inclusive and just transition
30
140147
3492
kêu gọi sự toàn diện và quá trình chuyển tiếp
02:39
to democracy and national reconciliation.
31
143639
3067
sang nền dân chủ và hoà giải quốc gia.
02:42
Almost 200 organizations were established in Benghazi
32
146706
3817
Gần 200 tổ chức được thiết lập tại Benghazi
02:46
during and immediately after the fall of Gaddafi --
33
150523
2899
trong suốt thời gian đó và ngay sau Gaddafi sụp đổ --
02:49
almost 300 in Tripoli.
34
153422
2901
gần 300 tại Tripoli.
02:52
After a period of 33 years in exile, I went back to Libya,
35
156323
5950
Sau 33 năm trời tha hương, tôi trở lại Libya,
02:58
and with unique enthusiasm,
36
162273
2217
với một lòng nhiệt huyết độc nhất,
03:00
I started organizing workshops
37
164490
2482
tôi bắt đầu tổ chức các lớp huấn luyện
03:02
on capacity building, on human development of leadership skills.
38
166972
4832
nâng cao năng lực, phát triển con người về kỹ năng lãnh đạo.
03:07
With an amazing group of women,
39
171804
2535
Cùng một nhóm phụ nữ tuyệt vời,
03:10
I co-founded the Libyan Women's Platform for Peace,
40
174339
3782
tôi đồng sáng lập Cương Lĩnh Phụ Nữ Libya vì Hoà Bình (Libyan Women's Platform for Peace)
03:14
a movement of women, leaders, from different walks of life,
41
178121
4868
một phong trào của phụ nữ, các nhà lãnh đạo từ mọi thành phần khác nhau trong xã hội,
03:18
to lobby for the sociopolitical empowerment of women
42
182989
4601
để vận động hành lang cho sự trao quyền chính trị xã hội cho phụ nữ
03:23
and to lobby for our right
43
187590
2150
và để vận động cho quyền của chúng tôi
03:25
for equal participation in building democracy and peace.
44
189740
5117
được bình đẳng tham gia xây dựng nền dân chủ và hoà bình.
03:30
I met a very difficult environment in the pre-elections,
45
194857
5716
Tôi đã ở trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn giai đoạn tiền bầu cử,
03:36
an environment which was increasingly polarized,
46
200573
3984
một môi trường ngày càng phân cực,
03:40
an environment which was shaped by the selfish politics of dominance and exclusion.
47
204557
9468
một môi trường được thành hình bởi quan điểm chính trị ích kỷ đầy tính thống trị và loại trừ.
03:49
I led an initiative by the Libyan Women's Platform for Peace
48
214025
4082
Tôi dẫn đầu một sáng kiến của Cương Lĩnh Phụ Nữ Libya vì Hoà Bình
03:54
to lobby for a more inclusive electoral law,
49
218107
4134
để vận động hành lang cho một luật bầu cử mang tính toàn diện hơn,
03:58
a law that would give every citizen, no matter what your background,
50
222241
4465
luật mà có thể mang đến cho mọi công dân, dù họ xuất thân ra sao,
04:02
the right to vote and run,
51
226706
3084
quyền được bầu và tranh cử,
04:05
and most importantly to stipulate on political parties
52
229790
4151
và quan trọng nhất là đặt quy định cho những đảng chính trị
04:09
the alternation of male and female candidates
53
233941
4715
phải đan xen các ứng cử viên nam và nữ
04:14
vertically and horizontally in their lists,
54
238656
3384
theo cả chiều dọc và chiều ngang trong danh sách của họ
04:17
creating the zipper list.
55
242040
2833
tạo ra danh sách hình khoá kéo.
04:20
Eventually, our initiative was adopted and successful.
56
244873
6345
Cuối cùng thì sáng kiến của chúng tôi cũng đã được tiếp nhận và thành công.
04:27
Women won 17.5 percent of the National Congress
57
251218
5772
Phụ nữ thắng 17,5 phần trăm trong Quốc Hội Nhà Nước
04:32
in the first elections ever in 52 years.
58
256990
4265
ở những cuộc bầu cử đầu tiên trong vòng 52 năm trở lại đây.
04:37
(Applause)
59
261255
6751
(Vỗ tay)
04:43
However, bit by bit, the euphoria of the elections,
60
268006
6468
Tuy nhiên, từng chút từng chút một, sự hưng phấn từ các cuộc bầu cử
04:50
and of the revolution as a whole,
61
274474
3732
và của cuộc cách mạng nhìn chung
04:54
was fading out --
62
278206
1584
biến mất dần --
04:55
for every day we were waking up to the news of violence.
63
279790
4466
khi từng ngày qua đi chúng tôi thức dậy với các tin tức về bạo lực.
05:00
One day we wake up to the news
64
284256
2234
Một ngày chúng tôi thức giấc với tin tức về
05:02
of the desecration of ancient mosques and Sufi tombs.
65
286490
3472
sự báng bổ các đền thờ cổ và lăng mộ của người Sufi.
05:05
On another day we wake up to the news
66
289962
1795
Ngày khác chúng tôi thức dậy với tin tức
05:07
of the murder of the American ambassador and the attack on the consulate.
67
291757
4501
về vụ tàn sát đại sứ Mỹ và vụ tấn công vào lãnh sự quán.
05:12
On another day we wake up to the news
68
296258
2082
Ngày khác nữa chúng tôi thức dậy với tin
05:14
of the assassination of army officers.
69
298340
3517
về vụ ám sát các sỹ quan quân đội.
05:17
And every day, every day we wake up with the rule of the militias
70
301857
5567
Và mỗi ngày, mỗi ngày chúng tôi thức dậy với luật lệ của lực lượng dân quân
05:23
and their continuous violations of human rights of prisoners
71
307424
4850
và những sự vi phạm liên tiếp của họ về quyền con người với tù nhân
05:28
and their disrespect of the rule of law.
72
312274
3932
cũng như sự không tôn trọng các quy định trong luật pháp của họ.
05:32
Our society, shaped by a revolutionary mindset,
73
316206
3536
Xã hội của chúng tôi, thành hình bởi các tư duy cách mạng,
05:35
became more polarized
74
319742
1961
trở nên phân cực hơn
05:37
and has driven away from the ideals and the principles --
75
321703
3678
và đã rời xa các lý tưởng, các nguyên tắc
05:41
freedom, dignity, social justice --
76
325381
3066
về tự do, phẩm giá, bình đẳng xã hội
05:44
that we first held.
77
328447
1700
mà chúng tôi theo đuổi lúc ban đầu.
05:46
Intolerance, exclusion and revenge
78
330147
4110
Tính không dung thứ, loại trừ và báo thù
05:50
became the icons of the [aftermath] of the revolution.
79
334257
5032
trở thành biểu tượng của thời (hậu) khởi nghĩa.
05:55
I am here today not at all to inspire you
80
339289
4650
Tôi tới đây không có ý định truyền cảm hứng cho bạn
05:59
with our success story of the zipper list and the elections.
81
343939
4184
với câu chuyện thành công trong việc tạo ra danh sách hình khoá kéo và các cuộc bầu cử.
06:04
I'm rather here today to confess
82
348123
2201
Mà tôi đến đây để thú nhận rằng
06:06
that we as a nation took the wrong choice, made the wrong decision.
83
350324
6782
chúng tôi - toàn bộ đất nước đã lựa chọn sai lầm, đã quyết định sai lầm.
06:13
We did not prioritize right.
84
357106
2823
Chúng tôi đã không ưu tiên quyền công dân.
06:15
For elections did not bring peace and stability and security in Libya.
85
359929
7394
Vì những cuộc bầu cử không đem lại hoà bình, sự ổn định hay an ninh cho Libya.
06:23
Did the zipper list and the alternation between female and male candidates
86
367323
5300
Liệu danh sách hình khoá kéo và sự dan xen giữa các ứng cử viên nam và nữ
06:28
bring peace and national reconciliation?
87
372623
3033
đã đem lại hòa bình và hoà giải cho đất nước chăng?
06:31
No, it didn't.
88
375656
2417
Không, không hề.
06:33
What is it, then?
89
378073
1950
Vậy cuối cùng nó đã giúp ích gì?
06:35
Why does our society continue to be polarized and dominated
90
380023
6183
Tại sao xã hội chúng tôi tiếp tục là một xã hội phân cực và thống trị
06:42
with selfish politics of dominance and exclusion, by both men and women?
91
386206
7301
bởi những nền chính trị ích kỷ của sự thống trị và loại trừ, bởi cả hai giới nam và nữ?
06:49
Maybe what was missing was not the women only,
92
393507
4519
Có thể sự thiếu sót không chỉ là về mặt bình quyền của phụ nữ
06:53
but the feminine values of compassion, mercy and inclusion.
93
398026
7204
mà còn là những giá trị tính nữ về lòng trắc ẩn, sự khoan dung, và tính toàn diện.
07:01
Our society needs national dialogue and consensus-building
94
405230
4373
Xã hội của chúng tôi cần một cuộc đối thoại cấp quốc gia và sự đồng lòng xây dựng
07:05
more than it needed the elections,
95
409603
1800
hơn là cần những cuộc bầu cử
07:07
which only reinforced polarization and division.
96
411403
3985
điều mà, chỉ làm tăng sự phân cực và chia rẽ hơn thôi.
07:11
Our society needs the qualitative representation of the feminine
97
415388
6265
Xã hội của chúng tôi cần những sự đại diện có phẩm chất từ nữ giới
07:17
more than it needs the numerical, quantitative representation of the feminine.
98
421653
6017
hơn là cần những con số và số lượng về sự đại diện mang tính nữ giới.
07:23
We need to stop acting as agents of rage and calling for days of rage.
99
427670
6697
Chúng tôi cần dừng việc hành động như những sứ giả cuồng nộ, dừng việc ủng hộ những ngày cuồng nộ.
07:30
We need to start acting as agents of compassion and mercy.
100
434367
5600
Chúng tôi cần bắt đầu hành động như những sứ giả của lòng trắc ẩn và khoan dung.
07:35
We need to develop a feminine discourse
101
439967
3634
Chúng tôi cần phát triển một cuộc đàm luận mang tính nữ
07:39
that not only honors but also implements
102
443601
4133
không chỉ vinh danh mà còn phải thực hành
07:43
mercy instead of revenge, collaboration instead of competition,
103
447734
8364
sự khoan dung thay vì thù hằn, cộng tác thay vì cạnh tranh,
07:51
inclusion instead of exclusion.
104
456098
3219
bao hàm thay vì loại trừ.
07:55
These are the ideals that a war-torn Libya
105
459317
3107
Đây là những ý tưởng cần thiết mà một đất nước đã bị chiến tranh tàn phá như Libya
07:58
needs desperately in order to achieve peace.
106
462424
3475
tuyệt đối cần để có thể gặt hái được hoà bình.
08:01
For peace has an alchemy,
107
465899
2184
Bởi vì hòa bình như thuật giả kim,
08:03
and this alchemy is about the intertwining, the alternation
108
468083
7083
nó cần đến sự hoà quyện, sự đan xen
08:11
between the feminine and masculine perspectives.
109
475166
3500
giữa các quan điểm nam và nữ.
08:14
That's the real zipper.
110
478666
2051
Đó mới là cái khoá kéo thật sự.
08:16
And we need to establish that existentially
111
480717
3049
Và chúng tôi cần thiết lập yếu tố sống còn đó
08:19
before we do so sociopolitically.
112
483766
2451
trước khi thực hiện mặt chính trị - xã hội.
08:22
According to a Quranic verse
113
486217
2899
Theo một đoạn thơ trong Kinh Koran
08:25
"Salam" -- peace -- "is the word of the all-merciful God, raheem."
114
489116
6501
"Salam" -- hoà bình -- "là từ của Chúa Trời đầy lòng khoan dung, raheem."
08:31
In turn, the word "raheem," which is known in all Abrahamic traditions,
115
495617
5735
Tiếp theo, từ "raheem" được biết đến trong các truyền thống của Abraham
08:37
has the same root in Arabic as the word "rahem" -- womb --
116
501352
4701
có chung nguồn gốc với tiếng Ả Rập là "rahem" -- tử cung--
08:41
symbolizing the maternal feminine encompassing all humanity
117
506053
5834
biểu hiện cho tính nữ - tình mẹ bao bọc lấy nhân loại
08:47
from which the male and the female,
118
511887
2116
nơi mà đàn ông và đàn bà,
08:49
from which all tribes, all peoples, have emanated from.
119
514003
5533
từ mọi bộ lạc, mọi dân tộc, được sinh ra.
08:55
And so just as the womb entirely envelopes the embryo, which grows within it,
120
519536
9011
Và bởi vì tử cung bao bọc hoàn toàn phôi thai đang phát triển trong lòng nó,
09:04
the divine matrix of compassion nourishes the entire existence.
121
528547
7766
ma trận thiêng liêng của tình thương nuôi dưỡng toàn bộ sự sống đó.
09:12
Thus we are told that "My mercy encompasses all things."
122
536313
5367
Vì thế chúng ta được dạy rằng "Sự khoan dung của ta bao trùm vạn vật".
09:17
Thus we are told that "My mercy takes precedence over my anger."
123
541680
6000
Vì thế chúng ta được dạy rằng "Sự khoan dung của ta chiến thắng cơn phẫn nộ".
09:23
May we all be granted a grace of mercy.
124
547680
4583
Cầu cho mỗi chúng ta được ân sủng của lòng khoan dung.
09:28
(Applause)
125
552263
3820
Vỗ tay
09:31
Thank you.
126
556083
2104
Cám ơn
09:34
(Applause)
127
558187
5420
Vỗ tay
ABOUT THE SPEAKER
Zahra' Langhi - ActivistZahra' Langhi is the cofounder of Libyan Women’s Platform for Peace (LWPP), a movement advocating for women’s socio-political empowerment and peace-building.
Why you should listen
Zahra’ Langhi is a gender specialist, civil society strategist, political activist advocating for peace, human rights and women’s leadership, scholar, and researcher in the field of Middle Eastern history, metaphysics, mysticism, and female spirituality in comparative religions.
She is the cofounder of Libyan Women’s Platform for Peace (LWPP), a pressure group/movement advocating for women’s socio-political empowerment and peace-building. In conjunction with Karama and the UN Women, she coordinated the Libyan Women’s Political Empowerment (LWPE) program, aimed at empowering women in Libya to become active participants and leaders of political, economic, and social reforms, and to ensure that gender equality and women’s rights are fully integrated in democratic transition, including in governance processes, legislation, and policies. Langhi led LWPP’s initiative of lobbying for the introduction of the zipper list (alternation of males and females in political parties) in the election law, which has secured 17.5 of the seats in the National Congress.
Langhi co-produced and presented a TV program on the elections of the National Congress and the democratic transition in Libya.
Zahra' Langhi | Speaker | TED.com