TEDGlobal 2007
Ory Okolloh: How I became an activist
Ory Okilloh: Tôi trở thành một nhà hoạt động như thế nào
Filmed:
Readability: 3.2
399,010 views
Ory Okolloh kể chuyện về cuộc đời và gia đình của cô ấy --và bằng cách nào cô ấy lập lên những chiến công xuất sắc tường trình lại những việc làm của nghị viện Kenya.
Ory Okolloh - Blogger and activist
Ory Okolloh maintains the blog Mzalendo, providing an unprecedented look at the doings of Kenya's parliament -- information once unavailable to Kenyan citizens. Full bio
Ory Okolloh maintains the blog Mzalendo, providing an unprecedented look at the doings of Kenya's parliament -- information once unavailable to Kenyan citizens. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
So what's image got do with it?
0
0
3000
Hình ảnh này liên quan gì ở đây?
00:21
And I must say, I think Emeka is trying to send
1
3000
2000
Phải nói rằng, tôi nghĩ Emeka đang cố gửi
00:23
a lot of subliminal messages,
2
5000
1000
nhiều thông điệp ngầm
00:24
because I'm going to keep harping on some of the issues
3
6000
2000
bởi vì tôi sẽ nói đi nói lại
một số vấn đề
một số vấn đề
00:26
that have come up.
4
8000
2000
nảy sinh
00:28
But I'm going to try and do something different,
5
10000
2000
Nhưng tôi sẽ cố gắng làm khác đi
00:30
and try and just close the loop with some of my personal stories,
6
12000
5000
và khép lại với những câu chuyện
của cá nhân tôi
của cá nhân tôi
00:35
and try and put a face to a lot of the issues
7
17000
2000
và cố gắng đối mặt với những vấn đề
00:37
that we've been talking about.
8
19000
2000
mà chúng ta sẽ thảo luận
00:39
So, Africa is a complex continent full of contradictions,
9
21000
3000
Châu Phi là một châu lục
đầy rẫy những mâu thuẫn,
đầy rẫy những mâu thuẫn,
00:42
as you can see.
10
24000
1000
như các bạn thấy
00:43
We're not the only ones.
11
25000
2000
Chúng ta không phải duy nhất
00:45
(Laughter)
12
27000
3000
( khán giả cười)
00:48
(Applause)
13
30000
6000
( vỗ tay)
00:54
And you know, it's amazing.
14
36000
3000
Các bạn biết đấy, điều thật tuyệt vời là
00:57
I mean, we need a whole conference
15
39000
1000
ta có cả 1 hội nghị
00:58
just devoted to telling the good stories about the continent.
16
40000
3000
chỉ để kể những câu chuyện tuyệt vời
về châu lục này.
về châu lục này.
01:01
Just think about that, you know?
17
43000
2000
Hãy nghĩ về điều đó
01:03
And this is typically what we've been talking about,
18
45000
3000
Điển hình chúng ta sẽ thảo luận về
01:06
the role that the media plays in focusing
19
48000
2000
việc truyền thông chỉ tập trung
01:08
just on the negative stuff.
20
50000
2000
khai thác những chuyện tiêu cực.
01:10
Now, why is that a problem?
21
52000
3000
Tại sao đó là một vấn đề?
01:13
A typical disaster story:
22
55000
3000
Một câu chuyện thảm kịch tiêu biểu:
01:16
disease, corruption, poverty.
23
58000
2000
bệnh tật, tham nhũng, đói nghèo
01:18
And some of you might be standing here thinking,
24
60000
3000
Và một số bạn ở đây sẽ nghĩ
01:21
saying, "OK, you know, Ory, you're Harvard-educated,
25
63000
4000
Ồ, Ory, cô tốt nghiệp đại học Harvard,
01:25
and all you privileged people come here, saying,
26
67000
3000
và tất cả những người tinh hoa ở đây
01:28
'Forget the poor people.
27
70000
1000
Quên đi những người nghèo
01:29
Let's focus on business and the markets, and whatever.' "
28
71000
4000
Hãy cùng bàn về kinh tế, thị trường
và những thứ khác
và những thứ khác
01:33
And they're all, "There's the 80 percent of Africans
29
75000
2000
Có 80% người dân châu Phi
01:35
who really need help."
30
77000
3000
thực sự cần được giúp đỡ.
01:38
And I want to tell you that this is my story, OK?
31
80000
4000
Và tôi muốn nói với các bạn rằng
đây là câu chuyện của tôi , OK?
đây là câu chuyện của tôi , OK?
01:42
And it's the story of many of the Africans who are here.
32
84000
5000
Và đó là câu chuyện của rất nhiều người
châu Phi ở đây.
châu Phi ở đây.
01:47
We start with poverty.
33
89000
1000
Mở đầu với nghèo đói.
01:48
I didn't grow up in the slums or anything that dire,
34
90000
3000
Tôi không lớn lên trong những
khu ổ chuột hay sự tồi tàn
khu ổ chuột hay sự tồi tàn
01:51
but I know what it is to grow up without having money,
35
93000
3000
Nhưng tôi biết thế nào là
trưởng thành trong sự túng quẫn
trưởng thành trong sự túng quẫn
01:54
or being able to support family.
36
96000
4000
hay không thể hỗ trợ
gia đình là thế nào.
gia đình là thế nào.
01:58
Euvin was talking about bellwether signs.
37
100000
2000
Euvin đã nói về những dấu hiệu tiên phong.
02:00
The bellwether for whether our family was broke or not was breakfast.
38
102000
5000
Bữa sáng là thước đo đầu tiên để xác định
gia đình tôi có phá sản hay không.
gia đình tôi có phá sản hay không.
02:05
You know, when things were good, we had eggs and sausages.
39
107000
3000
Khi tình hình khá khẩm,
chúng tôi ăn trứng và xúc xích.
chúng tôi ăn trứng và xúc xích.
02:08
When things were bad, we had porridge.
40
110000
3000
Khi tồi tệ, chúng tôi ăn cháo.
02:11
And like many African families,
41
113000
2000
Và giống như những gia đình châu Phi khác,
02:13
my parents could never save
42
115000
1000
Bố mẹ tôi không thể tiết kiệm
02:14
because they supported siblings, cousins, you know, their parents,
43
116000
6000
bởi vì họ phải giúp đỡ anh em họ hàng và
bạn biết đấy bố mẹ của họ nữa.
bạn biết đấy bố mẹ của họ nữa.
02:20
and things were always dicey.
44
122000
3000
và mọi thứ luôn không thể
lường trước được.
lường trước được.
02:23
Now, when I was born, they realized they had a pretty smart kid,
45
125000
3000
Khi tôi chào đời, họ nhận ra họ có một
đứa con khá thông minh,
đứa con khá thông minh,
02:26
and they didn't want me to go to the neighborhood school,
46
128000
3000
và họ không muốn tôi đi học
ở ngôi trường
ở ngôi trường
02:29
which was free.
47
131000
1000
miễn phí gần nhà .
02:30
And they adopted a very interesting
48
132000
3000
Và họ đã chọn cách giáo dục tôi
02:33
approach to education, which was
49
135000
2000
vô dùng thú vị, đó là
02:35
they were going to take me to a school that they can barely afford.
50
137000
4000
họ sẽ gửi tôi đến 1 trường mà họ
không thể nào trả tiền học phí
không thể nào trả tiền học phí
02:39
So they took me to a private, Catholic, elementary school,
51
141000
3000
Thế là học gửi tôi đến 1 trường tư
công giáo.
công giáo.
02:42
which set the foundation for what ended up being my career.
52
144000
5000
nơi đã tạo nền tảng cho sự chọn lựa
nghề nghiệp của tôi.
nghề nghiệp của tôi.
02:47
And what happened was,
53
149000
2000
Và điều đã xảy ra là
02:49
because they could afford it sometimes, sometimes not,
54
151000
3000
vì bố mẹ đóng học phí cho tôi
lúc có lúc không
lúc có lúc không
02:52
I got kicked out pretty much every term.
55
154000
2000
Tôi bị đình chỉ học gần như mỗi kì.
02:54
You know, someone would come in with a list
56
156000
5000
Bạn biết đấy, người ta soạn
ra cả 1 danh sách
ra cả 1 danh sách
02:59
of the people who haven't paid school fees,
57
161000
2000
những người không trả tiền học phí,
03:01
and when they started getting pretty strict,
58
163000
2000
và khi họ bắt đầu nghiêm túc
03:03
you had to leave, until your school fees could be paid.
59
165000
2000
bạn phải đi cho tới khi học phí
được trả
được trả
03:05
And I remember thinking, I mean,
60
167000
2000
Và tôi nhớ mình đã suy ngẫm
03:07
why don't these guys just take me to a cheap school?
61
169000
3000
tại sao bố mẹ không cho tôi học
ở 1 trường học phí thấp
ở 1 trường học phí thấp
03:10
Because you know, as a kid
62
172000
2000
Bởi vì bạn biết đấy, là một đứa trẻ
03:12
you're embarrassed and
63
174000
4000
bạn thấy xấu hổ và
03:16
you're sensitive, and everyone knows
64
178000
1000
nhạy cảm, mọi người biết
03:17
you guys don't have money.
65
179000
1000
bạn không có tiền.
03:18
But they kept at it,
66
180000
4000
Nhưng bố mẹ tôi không thay đổi
03:22
and I now understand why they did what they did.
67
184000
3000
và giờ tôi đã hiểu tại sao họ
lại làm như thế
lại làm như thế
03:25
They talk about corruption.
68
187000
3000
Họ nói về tham nhũng.
03:28
In Kenya, we have an entrance exam to go into high school.
69
190000
6000
Ở Kenya, chúng tôi có 1 kì kiểm tra
đầu vào bậc trung học.
đầu vào bậc trung học.
03:34
And there's national schools, which are like the best schools,
70
196000
3000
Có trường cấp quốc gia, là
những trường tốt nhất
những trường tốt nhất
03:37
and provincial schools.
71
199000
2000
và những trường cấp tỉnh.
03:39
My dream school at that time was Kenya High School,
72
201000
2000
Mơ ước của tôi lúc đó là
trường trung học Kenya
trường trung học Kenya
03:41
a national school.
73
203000
1000
1 trường cấp quốc gia
03:42
I missed the cutoff by one point.
74
204000
1000
Tôi đã thiếu 1 điểm
03:43
And I was so disappointed, and I was like,
75
205000
3000
Tôi thấy vô cùng thất vọng
và nghĩ
và nghĩ
03:46
"Oh my God, you know, what am I going to do?"
76
208000
3000
"Trời ơi, mình phải làm sao đây ?"
03:49
And my father said, "OK, listen.
77
211000
1000
Và bố tôi nói
03:50
Let's go and try and talk to the headmistress.
78
212000
2000
" Hãy tới gặp và thuyết phục hiệu trưởng
03:52
You know, it's just one point. I mean,
79
214000
2000
chỉ có 1 điểm thôi mà,
03:54
maybe she'll let you in if that slot's still there."
80
216000
3000
có thể cô sẽ cho con nhập học
nếu vẫn còn chỗ"
nếu vẫn còn chỗ"
03:57
So we went to the school,
81
219000
3000
Thế là chúng tôi cùng nhau tới trường,
04:00
and because we were nobodies, and because we didn't have privilege,
82
222000
6000
và bới vì chúng tôi chả là ai cả,
chúng tôi không có đặc quyền gì,
chúng tôi không có đặc quyền gì,
04:06
and because my father didn't have the right last name,
83
228000
4000
Và bởi vì bố tôi không có tên họ danh giá
04:10
he was treated like dirt.
84
232000
2000
ông đã bị đối xử không ra gì
04:12
And I sat and listened to the headmistress talk to him, saying,
85
234000
4000
Tôi ngồi đấy lắng nghe bà hiệu trưởng nói
với bố tôi kiểu như
với bố tôi kiểu như
04:16
you know, who do you think you are?
86
238000
1000
ông nghĩ mình là ai?
04:17
And, you know, you must be joking if you think
87
239000
4000
và kiểu, thật buồn cười khi ông nghĩ
04:21
you can get a slot.
88
243000
1000
có chỗ cho con ông.
04:22
And I had gone to school with other girls, who were kids of politicians,
89
244000
5000
Tôi đã từng chung trường với những
đứa con gái của các chính trị gia,
đứa con gái của các chính trị gia,
04:27
and who had done much, much worse than I did,
90
249000
2000
chúng học dở hơn tôi rất nhiều
04:29
and they had slots there.
91
251000
3000
nhưng vẫn có suất ở đây.
04:32
And there's nothing worse than seeing your parent
92
254000
2000
Không có gì tồi tệ hơn khi
thấy bố của bạn
thấy bố của bạn
04:34
being humiliated in front of you, you know?
93
256000
3000
bị làm bẽ mặt trước mặt ban,
bạn biết đấy
bạn biết đấy
04:37
And we left, and I swore to myself,
94
259000
2000
Khi rời khỏi, tôi đã thề với bản thân
04:39
and I was like, "I'm never, ever going to have
95
261000
3000
Và tôi nghĩ " mình sẽ không bao giờ
04:42
to beg for anything in my life."
96
264000
1000
đi xin xỏ bất cứ thứ gì"
04:43
They called me two weeks later, they're like,
97
265000
2000
2 tuần sau, bọn họ liên lạc
04:45
oh, yeah, you can come now. And I told them to stuff it.
98
267000
5000
nói tôi có thể nhập học.
và tôi nói họ im đi.
và tôi nói họ im đi.
04:50
(Laughter) (Applause)
99
272000
2000
(cười) (vỗ tay)
04:52
Final story, and I sort of have to speak quickly.
100
274000
4000
Câu chuyện cuối cùng, và tôi
phần nào phải nói nhanh.
phần nào phải nói nhanh.
04:56
Disease.
101
278000
1000
Bệnh tật.
04:57
My father, who I've been talking about, died of AIDS in 1999.
102
279000
7000
Bố tôi, người mà tôi đã nhắc tới,
chết vì AIDS năm 1999.
chết vì AIDS năm 1999.
05:04
He never told anyone that he had AIDS,
103
286000
2000
Ông đã không cho ai biết ông ấy bị AIDS,
05:06
his fear of the stigma was so strong.
104
288000
3000
ông ấy vô cùng sợ bị kì thị.
05:09
And I'm pretty much the one who figured it out, because I was a nerd.
105
291000
5000
Và tôi là người đã phát hiện ra,
vì tôi là một con mọt sách
vì tôi là một con mọt sách
05:14
And I was in the States at the time,
106
296000
2000
Và tôi đang ở Mỹ vào lúc đó
05:16
and they called me. He was very sick, the first time he got sick.
107
298000
3000
và họ gọi cho tôi. Ông ốm rất nặng,
lần đầu tiên ông bị ốm.
lần đầu tiên ông bị ốm.
05:19
And he had Cryptococcal meningitis.
108
301000
3000
Và ông bị viêm màng não
05:22
And so I went on to Google, Cryptococcal meningitis, you know.
109
304000
3000
Và tôi lên google, viêm màng não,
bạn biết đấy
bạn biết đấy
05:25
Because of doctor-patient privilege,
110
307000
3000
Bởi vì quyền được giữ im lặng
05:28
they couldn't really tell us what was going on.
111
310000
1000
họ không thể tiết lộ.
05:29
But they were like, you know, this is a long-term thing.
112
311000
3000
Nhưng họ cho biết, tình hình này
sẽ kéo dài.
sẽ kéo dài.
05:32
And when I went online and looked at the infectious --
113
314000
4000
Và tôi lên mạng và tìm hiểu
sự truyền nhiễm
sự truyền nhiễm
05:36
read about the disease,
114
318000
4000
đọc về căn bệnh
05:40
I pretty much realized what was going on.
115
322000
2000
Và tôi nhận ra chuyện gì đang diễn ra.
05:42
The first time he got sick, he recovered.
116
324000
3000
Lần đầu bị ốm, ông phục hồi.
05:45
But what happened was that he had to be on medication
117
327000
2000
Nhưng ông ấy vẫn phải uống thuốc
05:47
that, at that time -- Diflucan, which in the States
118
329000
3000
vào lúc đó --ở Mỹ, Diflucan
05:50
is used for yeast infections -- cost 30 dollars a pill.
119
332000
4000
dùng để chữa nhiễm men
tốn 30$ một viên.
tốn 30$ một viên.
05:54
He had to be on that pill for the rest of his life.
120
336000
6000
Và ông phải dùng thuốc đó đến
hết đời.
hết đời.
06:00
You know, so money ran out.
121
342000
2000
Bạn biết đấy , tiền cạn kiệt.
06:02
He got sick again.
122
344000
2000
Ông lại bị ốm.
06:04
And up until that time, he had a friend who used to travel to India,
123
346000
4000
Vào thời điểm đó, ông có 1 người bạn
từng đi Ấn Độ
từng đi Ấn Độ
06:08
and he used to import, bring him, could
124
350000
4000
từng làm nhập khẩu, mang cho ông
06:12
get him a generic version of it.
125
354000
2000
1 loại thuốc tác dụng tương tự.
06:14
And that kept him going.
126
356000
2000
Và thế là ông ấy tiếp tục sống.
06:16
But the money ran out.
127
358000
2000
Nhưng tiền không còn nữa.
06:18
He got sick again. He got sick on a Friday.
128
360000
3000
Ông lại bị ốm. Ông ốm vào
1 ngày thứ sáu.
1 ngày thứ sáu.
06:21
At that time, there was only one bank that had ATMs in Kenya,
129
363000
3000
Lúc đó, chỉ có 1 ngân hàng có
máy ATMs ở Kenya,
máy ATMs ở Kenya,
06:24
and we could not get cash. The family couldn't get cash
130
366000
7000
và chúng tôi không thể rút tiền mặt.
Gia đình tôi không thể lấy tiền mặt
Gia đình tôi không thể lấy tiền mặt
06:31
for him to start the treatment until Monday.
131
373000
3000
để điều trị cho ông cho tới thứ 2.
06:34
The hospital put him on a water drip for three days.
132
376000
5000
Bệnh viện truyền nước biển cho ông
trong 3 ngày.
trong 3 ngày.
06:39
And finally, we figured, well, OK,
133
381000
3000
Và cuối cùng, chúng tôi nhận ra
06:42
we'd better just try and take him to a public hospital.
134
384000
2000
tốt hơn là chuyển ông sang
bệnh viện công
bệnh viện công
06:44
At least he'll get treated
135
386000
1000
Ít nhất, ông ấy được
06:45
while we try to figure out the money situation.
136
387000
2000
điều trị cho đến khi chúng tôi
có tiền.
có tiền.
06:47
And he died when the ambulance was coming
137
389000
2000
Và ông đã chết khi xe cứu thương
trên đường
trên đường
06:49
to the hospital to take him.
138
391000
3000
tới bệnh viên để chở ông.
06:52
And, you know, now, imagine if -- and I could go on and on --
139
394000
5000
Bây giờ hãy tưởng tượng- và tôi
có thể tiếp tục mãi câu chuyện-
có thể tiếp tục mãi câu chuyện-
06:57
imagine if this is all you know about me.
140
399000
3000
hãy tưởng tưởng đây là tất cả những gì
bạn biết về tôi.
bạn biết về tôi.
07:00
How would you look at me?
141
402000
4000
Bạn sẽ nhìn tôi với ánh mắt như thế nào?
07:04
With pity, you know. Sadness.
142
406000
4000
Với lòng thương hại, bạn biết đó.
Nỗi buồn.
Nỗi buồn.
07:08
And this is how you look at Africa.
143
410000
3000
Và đây chính là cách bạn nhìn về châu Phi.
07:11
This is the damage it causes.
144
413000
2000
Đây là sự thiệt hại nó gây ra.
07:13
You don't see the other side of me.
145
415000
2000
bạn không nhìn thấy khía cạnh
khác của tôi.
khác của tôi.
07:15
You don't see the blogger,
146
417000
1000
Bạn không thấy 1 blogger,
07:16
you don't see the Harvard-educated lawyer,
147
418000
2000
bạn không thấy 1 luật sư
tốt nghiệp Harvard
tốt nghiệp Harvard
07:18
the vibrant person, you know?
148
420000
3000
1 người đầy sức sống, bạn biết đấy?
07:21
And I just wanted to personalize that.
149
423000
2000
Và tôi chỉ muốn cá nhân hóa điều đó.
07:23
Because we talk about it in big terms,
150
425000
2000
Bởi vì chúng ta nói về những
vấn đề lớn,
vấn đề lớn,
07:25
and you wonder, you know, so what?
151
427000
3000
Và bạn tự hỏi, thì sao ?
07:28
But it's damaging.
152
430000
3000
Nhưng điều đó gây thiệt hại.
07:31
And I'm not unique, right?
153
433000
2000
Và tôi không phải là người duy nhất
đúng không?
đúng không?
07:33
Imagine if all you knew about William
154
435000
2000
Tưởng tượng những gì
bạn biết về William
bạn biết về William
07:35
was the fact that he grew up in a poor village.
155
437000
3000
là anh ấy lớn lên ở 1 ngôi làng nghèo khó
07:38
And you didn't know about the windmill, you know?
156
440000
3000
Và bạn không biết về cối xay gió
07:41
And I was just moved.
157
443000
2000
Và tôi chỉ thấy thương xót.
07:43
I was actually crying during his presentation.
158
445000
3000
Tôi thật sự đã khóc trong
lúc anh đang thuyết trình.
lúc anh đang thuyết trình.
07:46
He was like, I try and I make.
159
448000
2000
Anh ấy kiểu, tôi cố gắng và tôi làm ra nó.
07:48
I was like Nike should hire him, you know, "Just do it!"
160
450000
3000
Tôi kiểu, Nike nên thuê anh, bạn biết đó,
"Hãy làm thế!"
"Hãy làm thế!"
07:51
(Laughter)
161
453000
3000
(cười)
07:54
And this is, again, the point I'm trying to make.
162
456000
1000
Đây là điều tôi muốn nhấn mạnh.
07:55
When you focus just on the disasters --
163
457000
2000
Nếu bạn chỉ tập trung vào
những thảm họa
những thảm họa
07:57
(Laughter) (Applause)
164
459000
11000
(Cười) ( Vỗ tay)
08:08
-- we're ignoring the potential.
165
470000
3000
Chúng ta đang lờ đi những tiềm năng.
08:11
So, what is to be done?
166
473000
4000
Vậy, chúng ta nên làm gì?
08:15
First of all,
167
477000
1000
Đầu tiên,
08:16
Africans, we need to get better at telling our stories.
168
478000
3000
Người châu Phi, chúng ta nên kể chuyện
một cách tốt hơn
một cách tốt hơn
08:19
We heard about that yesterday.
169
481000
2000
Chúng ta nghe về nó hôm qua.
08:21
We had some of them this morning.
170
483000
2000
Chúng ta có nó sáng nay.
08:23
And this is an example, you know,
171
485000
2000
Và đây là 1 ví dụ
08:25
blogging is one way of doing that.
172
487000
2000
Làm blog là 1 cách
08:27
Afrigator is an aggregator of African blogs
173
489000
3000
Afrigator là 1 nơi tổng hợp
những blog châu Phi
những blog châu Phi
08:30
that was developed in South Africa.
174
492000
3000
được phát triển ở Nam Phi.
08:33
So we need to start getting better.
175
495000
1000
Ta cần làm tốt hơn.
08:34
If no one else will tell our stories, let's do it.
176
496000
3000
Nếu không ai kể chuyện của chúng ta,
thì hãy tự mình làm điều đó
thì hãy tự mình làm điều đó
08:37
And going back to the point I was trying to make,
177
499000
1000
Trở lại điều tôi muốn nói
08:38
this is the Swahili Wikipedia.
178
500000
4000
Đây là Wikipedia tiếng Swahili
08:42
Swahili is spoken by about 50 million people in East Africa.
179
504000
4000
50 triệu người nói tiếng Swahili
ở Đông Phi.
ở Đông Phi.
08:46
It only has five contributors.
180
508000
3000
Chỉ có 5 người đóng góp.
08:49
Four of them are white males -- non-native speakers.
181
511000
4000
4 /5 trong số họ là người da trắng
- Swahili không phải tiếng mẹ đẻ của họ
- Swahili không phải tiếng mẹ đẻ của họ
08:53
The other person is -- Ndesanjo, if you're here, stand up --
182
515000
5000
Người còn lại- Ndesanjo, nếu bạn ở đây
hãy đứng dậy--
hãy đứng dậy--
08:58
is a Tanzanian, [the] first Swahili blogger.
183
520000
3000
Là người Tanzania, blogger
Swahili đầu tiên.
Swahili đầu tiên.
09:01
He's the only African who's contributing to this.
184
523000
3000
Anh ấy là người châu Phi duy nhất
đóng góp vào trang này.
đóng góp vào trang này.
09:04
People, please. We can't whine and complain
185
526000
4000
Mọi người, làm ơn. Chúng ta không thể
rên rỉ và than vãn đổ cho
rên rỉ và than vãn đổ cho
09:08
the West is doing this.
186
530000
1000
các nước phương Tây.
09:09
What are we doing?
187
531000
3000
Chúng ta đang làm gì?
09:12
Where are the rest of the Swahili speakers?
188
534000
2000
Những người nói tiếng Swahili đang ở đâu?
09:14
Why are we not generating our own content?
189
536000
2000
Tại sao không tự tay ta viết bài?
09:16
You know, it's not enough to complain. We need to act.
190
538000
4000
Than vãn là không đủ. Chúng ta
cần hành động.
cần hành động.
09:20
Reuters now integrates African blogs
191
542000
3000
Hiện tại, Reuters đang tổng hợp
lại các blog châu Phi
lại các blog châu Phi
09:23
into their coverage of Africa.
192
545000
2000
vào tin tức của họ về châu Phi.
09:25
So, that's a start,
193
547000
1000
Đó là 1 sự khởi đầu
09:26
and we've heard of all their other initiatives.
194
548000
3000
và chúng ta nghe về các sáng kiến của họ.
09:29
The cheetah generation.
195
551000
1000
Thế hệ báo châu Phi.
09:30
The aid approach, you know, is flawed.
196
552000
4000
phương pháp viện trợ không hoàn hảo
09:34
And after all the hoopla of Live 8,
197
556000
2000
và sau tất cả những trò ném vòng
của Live 8
của Live 8
09:36
we're still not anywhere in the picture.
198
558000
3000
chúng ta vẫn không thấy mình
ở đâu trong bức ảnh này.
ở đâu trong bức ảnh này.
09:39
No, you're not.
199
561000
2000
Không phải bạn.
09:41
(Laughter)
200
563000
12000
(cười)
09:53
But the point I'm trying to make, though,
201
575000
2000
Nhưng điều tôi muốn nói
09:55
is that it's not enough for us to criticize.
202
577000
4000
mặc dù nó không đủ để chúng ta chỉ trích
09:59
And for those of you in the diaspora
203
581000
2000
và cho những người ở hải ngoại
10:01
who are struggling with where should I be,
204
583000
2000
người mà đang đấu tranh với việc về hay ở
10:03
should I move back,
205
585000
1000
Tôi nên về
10:04
should I stay?
206
586000
1000
hay ở lại?
10:05
You know, just jump.
207
587000
2000
Bạn biết đấy, hãy về.
10:07
The continent needs you.
208
589000
3000
Châu lục này cần bạn.
10:10
And I can't emphasize that enough, you know.
209
592000
2000
Và tôi không thể nhấn mạnh hơn điều đó.
10:12
I walked away from a job with one of the top firms in D.C.,
210
594000
5000
Tôi đã từ bỏ công việc với
1 trong những công ty hàng đầu D.C
1 trong những công ty hàng đầu D.C
10:17
Covington and Burling, six figures.
211
599000
2000
Convinton và Burling, lương 6 con số
10:19
With two paychecks, or three paychecks,
212
601000
2000
Với 2 hoặc 3 tờ check
10:21
I could solve a lot of my family's problems.
213
603000
3000
Tôi có thể giải quyết nhiều việc
của gia đình
của gia đình
10:24
But I walked away from that, because my passion was here,
214
606000
4000
Nhưng tôi đã bỏ đi, bởi vì đam mê
của tôi ở đây,
của tôi ở đây,
10:28
and because I wanted to do things that were fulfilling.
215
610000
3000
và bởi tôi muốn thỏa mãn đam mê.
10:31
And because I'm needed here, you know?
216
613000
4000
Và bởi vì mọi người cần tôi, bạn biết đấy
10:35
I probably can win a prize for the most ways
217
617000
3000
Tôi có thể giành được 1 giải thưởng
10:38
to use a Harvard Law School degree
218
620000
2000
bẳng cách dùng bằng cử nhân luật
đại học Harvard
đại học Harvard
10:40
because of all the things I'm doing.
219
622000
2000
bởi vì những thứ tôi đang làm.
10:42
One is because I'm pretty aggressive,
220
624000
1000
Một là tôi khá là năng nổ
10:43
and I try and find, you know, opportunities.
221
625000
3000
và tôi cố gắng, tìm kiếm cơ hội
10:46
But there is such a need, you know?
222
628000
3000
Nhưng có một thứ gọi là nhu cầu
10:49
I'm a corporate lawyer most of the time
223
631000
1000
Phần lớn thời gian,
10:50
for an organization called Enablis
224
632000
2000
tôi là luật sư cho tập đoàn tên là Enalis
10:52
that supports entrepreneurs in South Africa.
225
634000
3000
hỗ trợ doanh nhân ở Nam Phi.
10:55
We're now moving into East Africa.
226
637000
3000
Chúng tôi hiện chuyển tới Đông Phi
10:58
And we give them business development services,
227
640000
3000
Và chúng tôi cung cấp cho họ dịch vụ
phát triển kinh doanh,
phát triển kinh doanh,
11:01
as well as financing loan and equity.
228
643000
4000
cũng như cho vay vốn và vốn chủ sở hữu
11:05
I've also set up a project in Kenya,
229
647000
2000
Tôi cũng thực hiên 1 dự án ở Kenya,
11:07
and what we do is we track the performance
230
649000
2000
công việc của tôi là theo dõi
11:09
of Kenyan MPs.
231
651000
1000
hoạt động của MPs Kenya
11:10
My partner, M, who's a tech guru, hacked WordPress.
232
652000
4000
Cộng sự của tôi, M, người rất giỏi
công nghệ, hack WordPress
công nghệ, hack WordPress
11:14
It costs us, like, 20 dollars a month just for hosting.
233
656000
2000
Chúng tôi tốn $20 1 tháng chỉ để tổ chức
11:16
Everything else on there is a labor of love.
234
658000
4000
Mọi thứ khác đều dựa trên tình yêu.
11:20
We've manually entered all the data there.
235
662000
2000
Chúng tôi nhập dữ liệu 1 cách thủ công
11:22
And you can get profiles of each MP,
236
664000
3000
Và bạn có thể lấy hồ sơ của mỗi MP
11:25
questions they've asked in parliament.
237
667000
2000
câu hỏi họ hỏi ở nghị viện
11:27
We have a comment function,
238
669000
2000
Chúng tôi có chức năng bình luận,
11:29
where people can ask their MPs questions.
239
671000
2000
mọi người có thể hỏi các MP câu hỏi.
11:31
There are some MPs who participate,
240
673000
2000
Có vài MP tham gia,
11:33
and come back and ask.
241
675000
1000
quay lại và hỏi.
11:34
And basically, we started this because we were tired
242
676000
2000
Chúng tôi làm thế này bởi vì
chúng tôi
chúng tôi
11:36
of complaining about our politicians.
243
678000
3000
mệt mỏi phàn nàn về các chính trị gia.
11:39
You know, I believe that accountability stems from demand.
244
681000
3000
Tôi tin rằng trách nhiệm
bắt nguồn từ nhu cầu.
bắt nguồn từ nhu cầu.
11:42
You're not just going to be accountable
245
684000
2000
Bạn sẽ không trở nên có trách nhiệm
11:44
out of the goodness of your heart.
246
686000
1000
vì trái tim mách bảo.
11:45
And we as Africans need to start challenging our leaders.
247
687000
3000
Và chúng ta là người châu phi cần
chất vấn các vị lãnh đạo
chất vấn các vị lãnh đạo
11:48
What are they doing?
248
690000
2000
Bọn họ đang làm những gì?
11:50
You know, they're not going to change
249
692000
1000
Bạn biết đấy, họ sẽ
11:51
just out of nowhere.
250
693000
2000
không thay đổi nếu không có lý do.
11:53
So we need new policies, we need --
251
695000
2000
Vì vậy chúng ta cần chính sách mới,
11:55
where's that coming from, you know?
252
697000
2000
điều đó đến từ đâu?
11:57
Another thing is that these leaders
253
699000
2000
1 điều nữa đó là những vị lãnh đạo này
11:59
are a reflection of our society.
254
701000
3000
phản ánh thực trạng xã hội
12:02
We talk about African governments
255
704000
2000
Chúng ta nói về chính phủ châu Phi
12:04
like they've been dropped from Mars, you know?
256
706000
3000
như kiểu họ từ sao Hỏa tới, bạn biết đấy
12:07
They come from us.
257
709000
2000
Bọn họ đến từ chúng ta.
12:09
And what is it about our society that is generating leaders that we don't like?
258
711000
4000
Và tại sao chúng ta lại đưa lên những
lãnh đạo mà ta không thích?
lãnh đạo mà ta không thích?
12:13
And how can we change that?
259
715000
2000
Và làm sao để thay đổi điều đó?
12:15
So Mzalendo was one small way we thought we could start
260
717000
4000
Mzalendo là 1 cách mà chúng tôi nghĩ
mình có thể bắt đầu để
mình có thể bắt đầu để
12:19
inspiring people to start holding their leaders accountable.
261
721000
4000
truyền cảm hứng mọi người muốn
lãnh đạo có trách nhiệm
lãnh đạo có trách nhiệm
12:23
Where do we go from here?
262
725000
2000
Chúng tôi đi đâu từ đây?
12:25
I believe in the power of ideas.
263
727000
2000
Tôi tin vào sức mạnh của những ý tưởng
12:27
I believe in the power of sharing knowledge.
264
729000
2000
vào sức mạnh của việc chia sẽ kiến thức
12:29
And I'd ask all of you, when you leave here, please just share,
265
731000
5000
Và tôi muốn tất cả các bạn, khi rời đi,
hãy chia sẻ
hãy chia sẻ
12:34
and keep the ideas that you've gotten out of here going,
266
736000
3000
và lưu lại những ý tưởng bạn có được ở đây
12:37
because it can make a difference.
267
739000
3000
bởi vì điều đó có thể làm nên khác biệt
12:40
The other thing I want to urge you to do
268
742000
2000
Ngoài ra, điều tôi muốn thúc giục các bạn
12:42
is take an interest in the individual.
269
744000
3000
là hãy quan tâm đến cá nhân.
12:45
I've had lots of conversations about things I think
270
747000
3000
Tôi có rất nhiều cuộc đối thoại về mọi thứ
mà tôi nghĩ
mà tôi nghĩ
12:48
need to be happening in Africa.
271
750000
2000
là cần phải xảy ra ở châu Phi
12:50
People are like, "OK, if you don't do aid,
272
752000
2000
Mọi người kiểu " Tôi không làm viện trợ
12:52
I'm a bleeding heart liberal, what can I do?"
273
754000
3000
Tôi là 1 người tự do với trái tim rỉ máu,
tôi nên làm gì?
tôi nên làm gì?
12:55
And when I talk about my ideas, they're like,
274
757000
1000
Và khi tôi nói về những ý tưởng
12:56
"BBut it's not scalable, you know.
275
758000
2000
họ kiểu" Nhưng điều đó không thể nhân rộng
12:58
Give me something I can do with Paypal."
276
760000
2000
cho tôi thứ gì mà tôi
có thể làm với Paypal"
có thể làm với Paypal"
13:00
It's not that easy, you know?
277
762000
2000
Điều đó không dễ , bạn biết đấy
13:02
And sometimes just taking an interest in the individual,
278
764000
4000
Và nhiều lúc quan tâm đến các cá nhân
13:06
in the fellows you've met, and the businesspeople you've met,
279
768000
3000
đến những người bạn hay doanh nhân bạn gặp
13:09
it can make a huge difference, especially in Africa,
280
771000
2000
có thể tạo ra thay đổi lớn,
đặc biệt ở châu Phi
đặc biệt ở châu Phi
13:11
because usually the individual in Africa
281
773000
2000
bởi vì thường những cá nhân ở châu Phi
13:13
carries a lot of people behind them.
282
775000
2000
mang theo rất nhiều người ở sau họ
13:15
Practically. I mean, when I was a first-year student in law school,
283
777000
5000
Thực tế, khi tôi là sinh viên
năm nhất trường luật
năm nhất trường luật
13:20
my mom's business had collapsed, so I was supporting her.
284
782000
4000
Việc kinh doanh của mẹ tôi thất bại
tôi đã giúp đỡ bà
tôi đã giúp đỡ bà
13:24
My sister was struggling to get through undergrad.
285
786000
2000
Chị gái tôi gặp khó khăn ở đại học
13:26
I was helping her pay her tuition.
286
788000
2000
Tôi giúp chị trả học phí
13:28
My cousin ran out of school fees, and she's really smart.
287
790000
3000
Em họ tôi không có tiền đóng học,
và nó rất thông minh
và nó rất thông minh
13:31
I was paying her school fees.
288
793000
1000
tôi đã giúp nó
13:32
A cousin of mine died of AIDS, left an orphan,
289
794000
3000
Anh họ tôi chết vì AIDS để lại 1 đứa con
13:35
so we said, well, what are we going to do with her?
290
797000
2000
Chúng tôi tự hỏi nên làm gì với nó?
13:37
You know, she's now my baby sister.
291
799000
2000
Và bây giờ nó là em gái tôi
13:39
And because of the opportunities that were afforded to me,
292
801000
2000
Và bởi vì những cơ hội tôi có
13:41
I am able to lift all those people.
293
803000
2000
mà tôi có thể giúp đỡ mọi người
13:43
So, don't underestimate that.
294
805000
4000
Vì vậy tôi không đánh giá thấp điều đó.
13:47
An example. This man changed my life.
295
809000
2000
1 ví dụ. Người đàn ông này thay đổi
cuộc đời tôi
cuộc đời tôi
13:49
He's a professor. He's now at Vanderbilt.
296
811000
2000
Ông là 1 giáo sư, giờ đang ở Vanderbilt
13:51
He's an undergrad professor, Mitchell Seligson.
297
813000
3000
Ông là 1 giáo sư đại học,
Mitchell Seligson
Mitchell Seligson
13:54
And because of him, I got into Harvard Law School,
298
816000
2000
Nhờ ông mà tôi được học
trường luật Harvard
trường luật Harvard
13:56
because he took an interest.
299
818000
1000
bởi ông quan tâm.
13:57
I was taking a class of his, and he was just like,
300
819000
4000
Tôi theo học 1 lớp, và ông kiểu
14:01
this is an overeager student,
301
823000
2000
đây là 1 học sinh nhiệt huyết
14:03
which we don't normally get in the United States,
302
825000
2000
mà chúng ta không thường thấy ở Mỹ
14:05
because everyone else is cynical and jaded.
303
827000
4000
vì mọi học sinh khác luôn hoài nghi
và mệt mỏi
và mệt mỏi
14:09
He called me to his office and said,
304
831000
1000
Ông ấy gọi tôi tới văn phòng hỏi
14:10
"What do you want to do when you grow up?"
305
832000
1000
" Lớn lên em muốn làm gì?"
14:11
I said, "I want to be a lawyer."
306
833000
1000
Tôi nói " em muốn trờ thành luật sư"
14:12
And he was like, "Why? You know,
307
834000
3000
Ông hỏi " Tại sao?
14:15
we don't need another lawyer in the United States."
308
837000
2000
chúng ta không cần 1 luật sư ở Mỹ"
14:17
And he tried to talk me out of it,
309
839000
2000
ông cố khuyên tôi từ bỏ
14:19
but it was like, "OK, I know nothing about applying to law school,
310
841000
3000
nhưng kiểu " Tôi không biết gì về
xin vào trường luật ,
xin vào trường luật ,
14:22
I'm poli-sci Ph.D.
311
844000
1000
Tôi là tiến sĩ khoa học chính trị
14:23
But, you know, let's figure out what I need you to do,
312
845000
4000
nhưng hãy xem tôi cần làm gì,
14:27
what I need to do to help you out."
313
849000
1000
để giúp em"
14:28
It was like, "Where do you want to go?"
314
850000
2000
Kiểu như " Em muốn học ở đâu?"
14:30
And to me at that time university --
315
852000
1000
Với tôi lúc đó
14:31
I was at University of Pitts for undergrad,
316
853000
2000
tôi đang học ở đại học Pitts
14:33
and that was like heaven, OK,
317
855000
2000
và nơi đó giống thiên đường
14:35
because compared to what could have been in Kenya.
318
857000
2000
so với Kenya.
14:37
So I'm like, "Yeah, I'm just applying to Pitt for law school."
319
859000
3000
Và tôi nói" Em vừa xin học
trường luật Pitt"
trường luật Pitt"
14:40
He was like, "Why? You know, you're smart,
320
862000
2000
Ông ấy nói" Tại sao ? Em thông minh,
14:42
you have all these things going for you."
321
864000
2000
em có tố chất "
14:44
And I'm like, "Because I'm here and it's cheap,
322
866000
2000
Tôi trả lời " Bởi vì em đang ở đây và
14:46
and you know, I kind of like Pittsburgh."
323
868000
3000
nó rẻ, em cũng thích Pittsburgh nữa"
14:49
Like, that's the dumbest reason I've ever heard
324
871000
2000
Đó là lí do ngớ ngẩn nhất mà tôi từng nghe
14:51
for applying to law school.
325
873000
2000
xin nhập học trường luật
14:53
And, you know, so he took me under his wing, and he encouraged me.
326
875000
4000
thế là ông giúp đỡ và động viên tôi
14:57
And he said, "Look, you can get into Harvard,
327
879000
2000
Ông nói" này em có thể vào được Harvard,
14:59
you're that good, OK?
328
881000
1000
em rất giỏi, OK?
15:00
And if they don't admit you, they're the ones who are messed up."
329
882000
5000
Và nếu họ không nhận em, thì
bọn họ có vấn đề"
bọn họ có vấn đề"
15:05
And he built me up, you know?
330
887000
2000
Ông ấy tạo nên con người tôi
15:07
And this is just an illustration.
331
889000
2000
Và đây chỉ là 1 ví dụ.
15:09
You can meet other individuals here.
332
891000
2000
Bạn có thể gặp những cá nhân
khác ở đây.
khác ở đây.
15:11
We just need a push.
333
893000
1000
Chỉ cần sự thúc đẩy.
15:12
That's all I needed was a push to go to the next level.
334
894000
6000
Tất cả những gì tôi cần là 1 cú hích
để chạm tới trình độ tiếp.
để chạm tới trình độ tiếp.
15:18
Basically, I want to end with my vision for Africa, you know?
335
900000
7000
Cơ bản, tôi muốn kết thúc với viễn tưởng
về châu Phi .
về châu Phi .
15:25
A gentleman spoke yesterday about the indignity
336
907000
2000
Hôm qua, 1 quý ông nói chúng ta hèn hạ
15:27
of us having to leave the continent
337
909000
5000
vì đã rời khỏi châu lục
15:32
so that we can fulfill our potential.
338
914000
3000
để thể hiện tiềm năng của mình.
15:35
You know, my vision is that my daughter,
339
917000
2000
Viễn tưởng của tôi đó là con gái tôi
15:37
and any other African child being born today,
340
919000
4000
và những đứa trẻ châu Phi sinh ra ngày nay
15:41
can be whoever they want to be here,
341
923000
4000
có thể trở thành người mà chúng muốn ở đây
15:45
without having to leave.
342
927000
2000
mà không phải bỏ đi.
15:47
And they can have the possibility of transcending
343
929000
4000
Và chúng có khả năng vượt lên
15:51
the circumstances under which they were born.
344
933000
3000
hoàn cảnh mà chúng được sinh ra.
15:54
That's one thing you Americans take for granted, you know?
345
936000
3000
Đó là 1 điều người Mỹ không để ý tới
15:57
That you can grow up, you know, not so good circumstances,
346
939000
4000
Đó là bạn có thể lớn lên, trong hoàn cảnh
không được tốt
không được tốt
16:01
and you can move.
347
943000
3000
và bạn có thể chuyển đi
16:04
Just because you are born in rural Arkansas, whatever,
348
946000
4000
Chỉ vì bạn sinh ra ở vùng nông thôn
Arkansas hay nơi nào đó
Arkansas hay nơi nào đó
16:08
that doesn't define who you are.
349
950000
1000
không nói lên được bạn là ai.
16:09
For most Africans today, where you live, or where you were born,
350
951000
6000
Đối với nhiều người châu Phi, nơi bạn sống
hay nơi bạn sinh ra
hay nơi bạn sinh ra
16:15
and the circumstances under which you were born,
351
957000
3000
và hoàn cảnh lúc sinh ra
16:18
determine the rest of your life.
352
960000
2000
quyết định toàn bộ cuộc đời bạn.
16:20
I would like to see that change,
353
962000
2000
Tôi muốn thấy sự thay đổi
16:22
and the change starts with us.
354
964000
2000
và nó bắt đầu từ chúng ta.
16:24
And as Africans, we need to take responsibility for our continent.
355
966000
4000
Là 1 người châu Phi, chúng ta cần có
trách nhiệm với châu lục của mình.
trách nhiệm với châu lục của mình.
16:28
Thank you.
356
970000
1000
Cám ơn.
16:29
(Applause)
357
971000
4000
(vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Ory Okolloh - Blogger and activistOry Okolloh maintains the blog Mzalendo, providing an unprecedented look at the doings of Kenya's parliament -- information once unavailable to Kenyan citizens.
Why you should listen
Ory Okolloh is a blogger and open-government activist. She runs Mzalendo, a pioneering civic website that tracks the performance of Kenya's Parliament and its Parliamentarians. With a vote tracker, articles and opinion pieces, the site connects Kenyans to their leaders and opens the lid on this powerful and once-secretive body. (This is a Parliament that finally agreed to have its procedings televised in August 2008.)
Okolloh's own blog is called Kenyan Pundit, and it tracks her work with Mzalendo and her other efforts as part of the rebuilding of Kenya, following the post-election violence in late 2007 (she collected a powerful series of diaries of the violence, dozens of essays from Kenyans and others -- well worth a read).
Okolloh is part of a wave of young Africans who are using the power of blogging, SMS and web-enabled openness to push their countries forward and help Africans to truly connect. Tools like Ushahidi help to link a people whose tribal differences, as Okolloh points out again and again, are often cynically exploited by a small group of leaders. Only by connecting Africans can this cycle be broken.
Ory Okolloh | Speaker | TED.com