Serious Play 2008
Charles Elachi: The story behind the Mars Rovers
Charles Elachi: Câu chuyện đằng sau Rô-bốt thám hiểm tự hành trên sao Hỏa (Mars Rovers)
Filmed:
Readability: 3.5
639,501 views
Tại Hội nghị (nhà thiết kế) Chơi Nghiêm túc (Serious Play) 2008, Charles Elachi chia sẻ những câu chuyện về Phòng thí nghiệm Chuyển động Phản lực (Jet Propulsion Lab) - gồm các câu chuyện và video về dự án rô-bốt thám hiểm tự hành trên sao Hỏa (Mars Rover).
Charles Elachi - Planetary scientist
Charles Elachi is the director of NASA's Jet Propulsion Laboratory, where he oversees space exploration programs such as the Mars Rovers. Full bio
Charles Elachi is the director of NASA's Jet Propulsion Laboratory, where he oversees space exploration programs such as the Mars Rovers. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I thought I'd start with telling you or showing you the people who started [Jet Propulsion Lab].
0
0
4000
Tôi muốn bắt đầu bằng việc giới thiệu
những người đã xây dựng nên Jet Propulsion Lab
những người đã xây dựng nên Jet Propulsion Lab
00:20
When they were a bunch of kids,
1
4000
2000
Khi họ là một đám trẻ,
00:22
they were kind of very imaginative, very adventurous,
2
6000
3000
họ là những đứa trẻ
giàu trí tưởng tượng, khoái mạo hiểm,
giàu trí tưởng tượng, khoái mạo hiểm,
00:25
as they were trying at Caltech to mix chemicals
3
9000
2000
khi đang cố gắng pha trộn hóa chất tại Caltech
00:27
and see which one blows up more.
4
11000
2000
và xem cái nào nổ lớn hơn
00:29
Well, I don't recommend that you try to do that now.
5
13000
3000
tôi không khuyên bạn thử làm điều đó.
00:32
Naturally, they blew up a shack, and Caltech, well, then,
6
16000
2000
Lẽ dĩ nhiên, họ đã thổi bay một căn lều,
bay luôn cả Caltech, rồi sau đó,
bay luôn cả Caltech, rồi sau đó,
00:34
hey, you go to the Arroyo and really do all your tests in there.
7
18000
4000
mọi người đến Arroyo và thực sự
bắt tay làm các thử nghiệm.
bắt tay làm các thử nghiệm.
00:38
So, that's what we call our first five employees
8
22000
3000
Vậy, đó là năm nhân viên đầu tiên
của chúng tôi
của chúng tôi
00:41
during the tea break, you know, in here.
9
25000
3000
trong giờ nghỉ uống trà, bạn biết đấy, ở đây.
00:44
As I said, they were adventurous people.
10
28000
2000
Như tôi đã nói,
họ là những người ưa mạo hiểm.
họ là những người ưa mạo hiểm.
00:46
As a matter of fact, one of them, who was, kind of, part of a cult
11
30000
4000
Thực tế, một trong số họ,
đã là vật tế thần xảy ra tại một nơi
đã là vật tế thần xảy ra tại một nơi
00:50
which was not too far from here on Orange Grove,
12
34000
4000
cách đây không quá xa,
ở Orange Grove,
ở Orange Grove,
00:54
and unfortunately he blew up himself because he kept mixing chemicals
13
38000
4000
đã khiến mình nổ tung
khi cố trộn các loại hóa chất
khi cố trộn các loại hóa chất
00:58
and trying to figure out which ones were the best chemicals.
14
42000
2000
để tìm ra loại nào tốt nhất.
01:00
So, that gives you a kind of flavor
15
44000
2000
Vậy, bạn có thể hình dung ra những kiểu người
01:02
of the kind of people we have there.
16
46000
1000
mà chúng tôi có ở đó.
01:03
We try to avoid blowing ourselves up.
17
47000
2000
Chúng tôi cố gắng tránh
tự làm nổ chính mình
tự làm nổ chính mình
01:05
This one I thought I'd show you.
18
49000
2000
Tôi nghĩ là mình sẽ giới thiệu người này
01:07
Guess which one is a JPL employee in the heart of this crowd.
19
51000
3000
Đoán xem ai là một nhân viên JPL
giữa đám đông này.
giữa đám đông này.
01:10
I tried to come like him this morning,
20
54000
3000
Sáng nay, tôi cũng đã cố gắng để được
bảnh như anh ấy,
bảnh như anh ấy,
01:13
but as I walked out, then it was too cold,
21
57000
2000
nhưng khi ra ngoài trời,
thời tiết quá lạnh,
thời tiết quá lạnh,
01:15
and I said, I'd better put my shirt back on.
22
59000
2000
nên tôi tự nhủ,
mình nên mặc áo vào thì hơn.
mình nên mặc áo vào thì hơn.
01:17
But more importantly, the reason I wanted to show this picture:
23
61000
3000
Nhưng quan trọng hơn,
lý do tôi muốn đưa hình ảnh này:
lý do tôi muốn đưa hình ảnh này:
01:20
look where the other people are looking,
24
64000
2000
hãy nhìn theo hướng những người khác đang nhìn,
01:22
and look where he is looking.
25
66000
3000
và xem hướng anh ấy đang nhìn.
01:25
Wherever anybody else looks, look somewhere else,
26
69000
2000
Nnếu có ai đó nhìn theo hướng này,
ta hãy nhìn sang hướng khác,
ta hãy nhìn sang hướng khác,
01:27
and go do something different, you know, and doing that.
27
71000
3000
và làm một cái gì đó khác biệt.
01:30
And that's kind of what has been the spirit of what we are doing.
28
74000
3000
Và đó là tinh thần của
những gì chúng tôi đang làm.
những gì chúng tôi đang làm.
01:33
And I want to tell you a quote from Ralph Emerson
29
77000
3000
Và tôi muốn chia sẻ
một câu nói của Ralph Emerson
một câu nói của Ralph Emerson
01:36
that one of my colleagues, you know, put on my wall in my office,
30
80000
3000
mà một đồng nghiệp đã treo lên tường
trong văn phòng tôi,
trong văn phòng tôi,
01:39
and it says, "Do not go where the path may lead.
31
83000
3000
"Đừng đi theo những con đường có sẵn.
01:42
Go instead where there is no path, and leave a trail."
32
86000
2000
Hãy đi vào những nơi không có đường,
và để lại dấu chân. "
và để lại dấu chân. "
01:44
And that's my recommendation to all of you:
33
88000
2000
Và đó là lời khuyên của tôi tới các bạn:
01:46
look what everybody is doing, what they are doing;
34
90000
2000
hãy nhìn những gì người khác đang làm,
01:48
go do something completely different.
35
92000
2000
hãy làm một cái gì đó hoàn toàn khác biệt.
01:50
Don't try to improve a little bit on what somebody else is doing,
36
94000
3000
Đừng cố gắng cải thiện
những gì người khác đang làm,
những gì người khác đang làm,
01:53
because that doesn't get you very far.
37
97000
2000
bởi vì điều đó không giúp bạn đi xa.
01:55
In our early days we used to work a lot on rockets,
38
99000
3000
Trong những ngày đầu,
chúng tôi nghiên cứu nhiều về tên lửa,
chúng tôi nghiên cứu nhiều về tên lửa,
01:58
but we also used to have a lot of parties, you know.
39
102000
2000
nhưng chúng tôi cũng từng tổ chức
nhiều bữa tiệc.
nhiều bữa tiệc.
02:00
As you can see, one of our parties, you know, a few years ago.
40
104000
4000
Như bạn có thể thấy, một bữa tiệc của chúng tôi,
vài năm trước đây.
vài năm trước đây.
02:04
But then a big difference happened about 50 years ago,
41
108000
3000
Nhưng rồi, khoảng 50 năm trước
có một sự thay đổi lớn,
có một sự thay đổi lớn,
02:07
after Sputnik was launched. We launched the first American satellite,
42
111000
4000
sau khi Sputnik được phóng (vào vũ trụ).
Chúng tôi đã phóng vệ tinh đầu tiên của Mỹ,
Chúng tôi đã phóng vệ tinh đầu tiên của Mỹ,
02:11
and that's the one you see on the left in there.
43
115000
2000
chính là cái bạn đang thấy trên màn hình, ở bên trái.
02:13
And here we made 180 degrees change:
44
117000
2000
Và ở đây chúng tôi đã thay đổi 180 độ:
02:15
we changed from a rocket house to be an exploration house.
45
119000
4000
chúng tôi đã thay đổi lĩnh vực
từ tên lửa sang thám hiểm.
từ tên lửa sang thám hiểm.
02:19
And that was done over a period of a couple of years,
46
123000
3000
Và điều đó được thực hiện trong
khoảng thời gian một vài năm,
khoảng thời gian một vài năm,
02:22
and now we are the leading organization, you know,
47
126000
2000
và bây giờ chúng tôi là tổ chức hàng đầu,
02:24
exploring space on all of your behalf.
48
128000
3000
đại diện cho con người
đi thám hiểm không gian.
đi thám hiểm không gian.
02:27
But even when we did that, we had to remind ourselves,
49
131000
3000
Nhưng ngay cả khi đã làm điều đó,
chúng tôi phải nhắc nhở mình,
chúng tôi phải nhắc nhở mình,
02:30
sometimes there are setbacks.
50
134000
2000
đôi khi có những bước thụt lùi.
02:32
So you see, on the bottom, that rocket was supposed to go upward;
51
136000
3000
Bạn thấy đấy, trong bức ảnh phía dưới,
tên lửa lẽ ra được phóng lên trên;
tên lửa lẽ ra được phóng lên trên;
02:35
somehow it ended going sideways.
52
139000
2000
bằng cách nào đó
cuối cùng nó lại đi ngang.
cuối cùng nó lại đi ngang.
02:37
So that's what we call the misguided missile.
53
141000
3000
Chúng tôi gọi đó là Tên lửa sai hướng
(missguided misssile).
(missguided misssile).
02:40
But then also, just to celebrate that,
54
144000
2000
Nhưng sau đó chỉ để ăn mừng chuyện đó,
02:42
we started an event at JPL for "Miss Guided Missile."
55
146000
3000
chúng tôi tổ chức một cuộc thi tại JPL:
"Hoa hậu dẫn đường tên lửa."(Miss Guided Missile)
"Hoa hậu dẫn đường tên lửa."(Miss Guided Missile)
02:45
So, we used to have a celebration every year and select --
56
149000
3000
Thế rồi, chúng tôi tổ chức sự kiện này
hàng năm, để tuyển chọn ---
hàng năm, để tuyển chọn ---
02:48
there used to be competition and parades and so on.
57
152000
3000
thi thố, diễu hành, vân vân.
02:51
It's not very appropriate to do it now. Some people tell me to do it;
58
155000
3000
Giờ thì việc đó không còn thích hợp.
Một số người bảo tôi làm tiếp.
Một số người bảo tôi làm tiếp.
02:54
I think, well, that's not really proper, you know, these days.
59
158000
4000
Tôi nghĩ rằng nó không còn phù hợp,
bạn biết đấy, trong thời đại này.
bạn biết đấy, trong thời đại này.
02:58
So, we do something a little bit more serious.
60
162000
2000
Vì vậy, chúng tôi làm những việc nghiêm túc hơn.
03:00
And that's what you see in the last Rose Bowl, you know,
61
164000
3000
Và đó là những gì bạn nhìn thấy
trong bữa tiệc Hoa Hồng cuối cùng,
trong bữa tiệc Hoa Hồng cuối cùng,
03:03
when we entered one of the floats.
62
167000
2000
khi chúng tôi bước vào
một trong xe hoa diễu hành.
một trong xe hoa diễu hành.
03:05
That's more on the play side. And on the right side,
63
169000
2000
Đó là nhiều hơn về mặt chơi.
Và ở phía bên phải,
Và ở phía bên phải,
03:07
that's the Rover just before we finished its testing
64
171000
3000
đó là chiếc Rover trước khi chúng tôi
thử nghiệm xong
thử nghiệm xong
03:10
to take it to the Cape to launch it.
65
174000
2000
để mang nó đến Cape để phóng (vào vũ trụ).
03:12
These are the Rovers up here that you have on Mars now.
66
176000
3000
Đây là những Rovers có mặt trên
sao Hỏa hiện nay.
sao Hỏa hiện nay.
03:15
So that kind of tells you about, kind of, the fun things,
67
179000
3000
Tôi đã kể với bạn về những chuyện chơi bời,
03:18
you know, and the serious things that we try to do.
68
182000
2000
và đây là những chuyện nghiêm túc
mà chúng tôi đã cố gắng thực hiện.
mà chúng tôi đã cố gắng thực hiện.
03:20
But I said I'm going to show you a short clip
69
184000
2000
Giờ thì tôi sẽ cho bạn xem một clip ngắn
03:22
of one of our employees to kind of give you an idea
70
186000
3000
do một nhân viên của chúng tôi cung cấp
để bạn biết được
để bạn biết được
03:25
about some of the talent that we have.
71
189000
2000
những tài năng mà chúng tôi có.
03:39
Video: Morgan Hendry: Beware of Safety is
72
203000
2000
Video: Morgan Hendry:
Beware of Safety là
Beware of Safety là
03:41
an instrumental rock band.
73
205000
2000
một ban nhạc hòa tấu rock
(rock instrumental)
(rock instrumental)
03:43
It branches on more the experimental side.
74
207000
3000
Nó có khuynh hướng thử nghiệm nhiều hơn.
03:46
There's the improvisational side of jazz.
75
210000
3000
Nó mang tính ngẫu hứng của nhạc Jazz.
03:49
There's the heavy-hitting sound of rock.
76
213000
3000
Nó cũng mang những âm rền của nhạc Rock.
03:52
Being able to treat sound as an instrument, and be able to dig
77
216000
5000
có thể khiến chính âm thanh là một nhạc cụ,
để có thể đào sâu
để có thể đào sâu
03:57
for more abstract sounds and things to play live,
78
221000
2000
thêm các âm trừu tượng,
khiến bài biễu diễn thêm sinh động.
khiến bài biễu diễn thêm sinh động.
03:59
mixing electronics and acoustics.
79
223000
2000
trộn nhạc điện tử và nhạc mộc.
04:01
The music's half of me, but the other half --
80
225000
4000
Âm nhạc là một nửa của tôi,
nhưng nửa còn lại là ---
nhưng nửa còn lại là ---
04:05
I landed probably the best gig of all.
81
229000
3000
Tôi được hạ cánh xuống
một trong những nơi đỉnh cao nhất.
một trong những nơi đỉnh cao nhất.
04:08
I work for the Jet Propulsion Lab. I'm building the next Mars Rover.
82
232000
3000
Tôi làm việc tại JPL. Tôi đang dựng các
mẫu Rover khám phá sao Hỏa thế hệ tiếp theo.
mẫu Rover khám phá sao Hỏa thế hệ tiếp theo.
04:11
Some of the most brilliant engineers I know
83
235000
3000
Một số trong những kỹ sư xuất sắc nhất
mà tôi biết
mà tôi biết
04:14
are the ones who have that sort of artistic quality about them.
84
238000
4000
là những người mang trong mình
tố chất nghệ thuật.
tố chất nghệ thuật.
04:18
You've got to do what you want to do.
85
242000
2000
Bạn có thể làm bất kì điều gì bạn muốn,
04:20
And anyone who tells you you can't, you don't listen to them.
86
244000
3000
và bất kì ai nói rằng bạn không thể,
đừng nghe họ làm gì.
đừng nghe họ làm gì.
04:23
Maybe they're right - I doubt it.
87
247000
3000
Có thể họ nói đúng - Tôi nghi ngờ điều đó.
04:26
Tell them where to put it, and then just do what you want to do.
88
250000
2000
Cứ để họ nói cho sướng miệng,
rồi cứ làm những gì bạn muốn làm.
rồi cứ làm những gì bạn muốn làm.
04:28
I'm Morgan Hendry. I am NASA.
89
252000
3000
Tôi là Morgan Hendry. Tôi là NASA.
04:34
Charles Elachi: Now, moving from the play stuff to the serious stuff,
90
258000
3000
Charles Elachi: giờ thì chuyển từ
chuyện ăn chơi sang chuyện nghiêm túc,
chuyện ăn chơi sang chuyện nghiêm túc,
04:37
always people ask, why do we explore?
91
261000
2000
luôn luôn có người hỏi,
tại sao chúng tôi khám hiểm.
tại sao chúng tôi khám hiểm.
04:39
Why are we doing all of these missions and why are we exploring them?
92
263000
3000
Tại sao chúng tôi làm những nhiệm vụ này
và tại sao chúng tôi đi thám hiểm?
và tại sao chúng tôi đi thám hiểm?
04:42
Well, the way I think about it is fairly simple.
93
266000
2000
Vâng, cách tôi nghĩ khá đơn giản.
04:44
Somehow, 13 billion years ago there was a Big Bang, and you've heard
94
268000
3000
Bằng cách nào đó, 13 tỷ năm trước đây có
một vụ Nổ lớn, và bạn đã nghe
một vụ Nổ lớn, và bạn đã nghe
04:47
a little bit about, you know, the origin of the universe.
95
271000
3000
đôi chút thông tin về nguồn gốc của vũ trụ.
04:50
But somehow what strikes everybody's imagination --
96
274000
3000
Nhưng điều kích thích trí tưởng tượng
của tất cả mọi người -
của tất cả mọi người -
04:53
or lots of people's imagination -- somehow from that original Big Bang
97
277000
3000
hay của rất nhiều con người -
là từ vụ Nổ lớn ban đầu,
là từ vụ Nổ lớn ban đầu,
04:56
we have this beautiful world that we live in today.
98
280000
3000
ta được sống trong thế giới
tươi đẹp như ngày nay.
tươi đẹp như ngày nay.
04:59
You look outside: you have all that beauty that you see,
99
283000
3000
Hãy nhìn ra ngoài kia xem:
vẻ đẹp mà bạn thấy,
vẻ đẹp mà bạn thấy,
05:02
all that life that you see around you,
100
286000
2000
sự sống mà bạn thấy xung quanh bạn,
05:04
and here we have intelligent people like you and I
101
288000
2000
và ở ngay đây, có những người
thông minh như bạn và tôi
thông minh như bạn và tôi
05:06
who are having a conversation here.
102
290000
2000
đang trò chuyện.
05:08
All that started from that Big Bang. So, the question is:
103
292000
2000
Tất cả bắt đầu từ Vụ nổ lớn.
Vậy thì, câu hỏi đặt ra là:
Vậy thì, câu hỏi đặt ra là:
05:10
How did that happen? How did that evolve? How did the universe form?
104
294000
5000
Việc ấy xảy ra như thế nào? Tiến hóa ra sao?
Vụ trụ hình thành như thế nào?
Vụ trụ hình thành như thế nào?
05:15
How did the galaxies form? How did the planets form?
105
299000
2000
Các thiên hà hình thành như thế nào?
Các hành tinh hình thành như thế nào?
Các hành tinh hình thành như thế nào?
05:17
Why is there a planet on which there is life which have evolved?
106
301000
3000
Tại sao lại có một hành tinh
có sự sống được tiến hóa?
có sự sống được tiến hóa?
05:20
Is that very common?
107
304000
2000
Chuyện ấy có phổ biến không?
05:22
Is there life on every planet that you can see around the stars?
108
306000
4000
Trên mỗi hành tinh xoay quanh các ngôi sao
mà bạn thấy đều có sự sống chăng?
mà bạn thấy đều có sự sống chăng?
05:26
So we literally are all made out of stardust.
109
310000
2000
Chúng ta đều được tạo ra từ bụi sao,
theo đúng nghĩa đen.
theo đúng nghĩa đen.
05:28
We started from those stars; we are made of stardust.
110
312000
3000
Chúng ta khởi nguồn từ những ngôi sao;
chúng ta được làm từ bụi sao.
chúng ta được làm từ bụi sao.
05:31
So, next time you are really depressed, look in the mirror
111
315000
2000
Vì vậy, khi bạn vô cùng chán nản,
hãy nhìn vào gương
hãy nhìn vào gương
05:33
and you can look and say, hi, I'm looking at a star here.
112
317000
2000
và nói: Xin chào, tôi đang nhìn thấy
một ngôi sao đây này.
một ngôi sao đây này.
05:35
You can skip the dust part.
113
319000
2000
Bạn có thể bỏ qua phần bụi.
05:37
But literally, we are all made of stardust.
114
321000
2000
Nhưng chúng ta đều được tạo ra
từ bụi sao, theo đúng nghĩa đen.
từ bụi sao, theo đúng nghĩa đen.
05:39
So, what we are trying to do in our exploration is effectively
115
323000
4000
Vì vậy, qua những chuyến thám hiểm,
chúng tôi đang cố viết hiệu quả
chúng tôi đang cố viết hiệu quả
05:43
write the book of how things have came about as they are today.
116
327000
5000
một cuốn sách về cách sự vật tiến triển
để được như ngày nay.
để được như ngày nay.
05:48
And one of the first, or the easiest, places we can go
117
332000
3000
Và điểm đích đầu tiên, và dễ dàng nhất
chúng tôi đến được
chúng tôi đến được
05:51
and explore that is to go towards Mars.
118
335000
2000
và thám hiểm được, đó là sao Hỏa.
05:53
And the reason Mars takes particular attention:
119
337000
3000
Lý do sao Hỏa có được sự chú ý đặc biệt:
05:56
it's not very far from us.
120
340000
2000
đó là nơi không mấy cách xa chúng ta.
05:58
You know, it'll take us only six months to get there.
121
342000
2000
Bạn biết đấy, chỉ cần 6 tháng là tới nơi rồi.
06:00
Six to nine months at the right time of the year.
122
344000
3000
6 đến 9 tháng tùy vào thời điểm trong năm.
06:03
It's a planet somewhat similar to Earth. It's a little bit smaller,
123
347000
2000
Đó là một hành tinh tương tự
như Trái đất, nhỏ hơn một chút,
như Trái đất, nhỏ hơn một chút,
06:05
but the land mass on Mars is about the same
124
349000
3000
nhưng khối lượng đất trên sao Hỏa
cũng tương đương
cũng tương đương
06:08
as the land mass on Earth, you know,
125
352000
1000
như khối lượng đất trên Trái Đất,
06:09
if you don't take the oceans into account.
126
353000
2000
nếu bạn không tính các đại dương.
06:11
It has polar caps. It has an atmosphere somewhat thinner than ours,
127
355000
5000
Nó có cả Cực. Nó có một bầu không khí
hơi mỏng hơn so với Trái Đất,
hơi mỏng hơn so với Trái Đất,
06:16
so it has weather. So, it's very similar to some extent,
128
360000
3000
có thời tiết. Vì vậy, ở mức nào đó,
nó rất giống với Trái Đất,
nó rất giống với Trái Đất,
06:19
and you can see some of the features on it,
129
363000
2000
và bạn có thể nhìn thấy vài nét đặc trưng,
06:21
like the Grand Canyon on Mars,
130
365000
1000
như Hẻm núi lớn trên sao Hỏa,
06:22
or what we call the Grand Canyon on Mars.
131
366000
2000
hoặc là thứ chúng tôi gọi là
Hẻm núi lớn trên sao Hỏa.
Hẻm núi lớn trên sao Hỏa.
06:24
It is like the Grand Canyon on Earth, except a hell of a lot larger.
132
368000
5000
Nó giống như Hẻm núi lớn trên Trái đất,
ngoại trừ lớn hơn rất nhiều.
ngoại trừ lớn hơn rất nhiều.
06:29
So it's about the size, you know, of the United States.
133
373000
3000
Kích cỡ của nó giống như cả Hoa Kỳ.
06:32
It has volcanoes on it. And that's Mount Olympus on Mars,
134
376000
5000
Nó có núi lửa. Và đây là
Đỉnh Ôlympia trên sao Hỏa,
Đỉnh Ôlympia trên sao Hỏa,
06:37
which is a kind of huge volcanic shield on that planet.
135
381000
4000
một dạng lá chắn núi lửa khổng lồ
trên hành tinh này.
trên hành tinh này.
06:41
And if you look at the height of it
136
385000
2000
Và nếu bạn nhìn vào chiều cao của nó
06:43
and you compare it to Mount Everest, you see, it'll give you
137
387000
4000
và so sánh nó với núi Everest, bạn sẽ thấy,
06:47
an idea of how large that Mount Olympus, you know, is,
138
391000
4000
Đỉnh Ôlympia này lớn cỡ nào,
06:51
relative to Mount Everest.
139
395000
2000
so với Đỉnh Everest.
06:53
So, it basically dwarfs, you know, Mount Everest here on Earth.
140
397000
3000
Về cơ bản, Đỉnh Everest trên Trái Đất
chỉ như một người lùn.
chỉ như một người lùn.
06:56
So, that gives you an idea of the tectonic events or volcanic events
141
400000
4000
Nó gợi ra ý tưởng về các sự kiện địa tầng
hay các sự kiện núi lửa
hay các sự kiện núi lửa
07:00
which have happened on that planet.
142
404000
2000
đã xảy ra trên hành tinh đó.
07:02
Recently from one of our satellites, this shows that it's Earth-like --
143
406000
3000
Hình ảnh gần đây từ một vệ tinh
cho thấy rằng nó giống như Trái Đất -
cho thấy rằng nó giống như Trái Đất -
07:05
we caught a landslide occurring as it was happening.
144
409000
4000
chúng tôi bắt được hình ảnhmột vụ lở đất
khi nó đã đang xảy ra.
khi nó đã đang xảy ra.
07:09
So it is a dynamic planet,
145
413000
2000
Sao Hỏa là một hành tinh năng động,
07:11
and activity is going on as we speak today.
146
415000
3000
và vẫn hoạt động liên tục
khi chúng ta đang nói chuyện hôm nay.
khi chúng ta đang nói chuyện hôm nay.
07:14
And these Rovers, people wonder now, what are they doing today,
147
418000
3000
Rồi mọi người thắc mắc, không biết
hôm nay các Rover đang làm gì nhỉ,
hôm nay các Rover đang làm gì nhỉ,
07:17
so I thought I would show you a little bit what they are doing.
148
421000
4000
nên tôi cũng muốn chỉ cho bạn thấy.
07:21
This is one very large crater. Geologists love craters,
149
425000
3000
Đây là một miệng núi lửa rất lớn.
Các nhà địa chất thích miệng núi lửa lắm,
Các nhà địa chất thích miệng núi lửa lắm,
07:24
because craters are like digging a big hole in the ground
150
428000
2000
vì nó giống một lỗ hổng lớn
đào sâu vào lòng đất
đào sâu vào lòng đất
07:26
without really working at it,
151
430000
2000
mà lại có sẵn rồi,
07:28
and you can see what's below the surface.
152
432000
2000
và ta có thể quan sát
những gì bên dưới bề mặt.
những gì bên dưới bề mặt.
07:30
So, this is called Victoria Crater,
153
434000
2000
Đây được gọi là miệng núi lửa Victoria,
07:32
which is about a few football fields in size.
154
436000
2000
có diện tích cỡ vài sân bóng đá.
07:34
And if you look at the top left, you see a little teeny dark dot.
155
438000
4000
Nếu bạn nhìn vào phía trên bên trái,
bạn sẽ thấy một chấm tối nhỏ
bạn sẽ thấy một chấm tối nhỏ
07:38
This picture was taken from an orbiting satellite.
156
442000
2000
Bức ảnh này được chụp từ
vệ tinh quay quanh quĩ đạo.
vệ tinh quay quanh quĩ đạo.
07:40
If I zoom on it, you can see: that's the Rover on the surface.
157
444000
3000
Nếu tôi phóng to lên, bạn có thể thấy:
đó là một Rover trên sao Hỏa.
đó là một Rover trên sao Hỏa.
07:43
So, that was taken from orbit; we had the camera zoom on the surface,
158
447000
3000
Bức ảnh này được chụp từ quỹ đạo;
chúng tôi dùng máy ảnh phóng to bề mặt,
chúng tôi dùng máy ảnh phóng to bề mặt,
07:46
and we actually saw the Rover on the surface.
159
450000
3000
và chúng ta nhìn thấy Rover trên bề mặt rồi,
07:49
And we actually used the combination of the satellite images
160
453000
4000
chúng tôi kết hợp sử dụng
các hình ảnh từ vệ tinh
các hình ảnh từ vệ tinh
07:53
and the Rover to actually conduct science,
161
457000
3000
và từ Rover để tiến hành
nghiên cứu khoa học,
nghiên cứu khoa học,
07:56
because we can observe large areas
162
460000
2000
vì chúng tôi có thể quan sát
những vùng rộng lớn,
những vùng rộng lớn,
07:58
and then you can get those Rovers to move around
163
462000
2000
và sau đó điểu khiển các Rovers
di chuyển xung quanh
di chuyển xung quanh
08:00
and basically go to a certain location.
164
464000
2000
và đến một địa điểm nào đó.
08:02
So, specifically what we are doing now is
165
466000
3000
Cụ thể là chúng tôi đang điều khiển
08:05
that Rover is going down in that crater.
166
469000
2000
Rover đó tiến vào trong miệng núi lửa.
08:07
As I told you, geologists love craters.
167
471000
2000
Như tôi đã nói, các nhà địa chất rất
yêu thích miệng núi lửa.
yêu thích miệng núi lửa.
08:09
And the reason is, many of you went to the Grand Canyon,
168
473000
3000
Lí do là, nhiều người ở đây
hẳn đã ghé thăm Hẻm núi lớn,
hẳn đã ghé thăm Hẻm núi lớn,
08:12
and you see in the wall of the Grand Canyon, you see these layers.
169
476000
4000
và thấy những lớp địa tầng này,
trên các vách ngoài của Hẻm núi lớn.
trên các vách ngoài của Hẻm núi lớn.
08:16
And what these layers -- that's what the surface used to be
170
480000
3000
Những lớp đó, đã từng là mặt biển từ
08:19
a million years ago, 10 million years ago,
171
483000
3000
một triệu năm trước đây,
hay mười triệu năm trước,
hay mười triệu năm trước,
08:22
100 million years ago, and you get deposits on top of them.
172
486000
2000
hay 100 triệu năm trước,
bên trên có các lớp khoáng sản.
bên trên có các lớp khoáng sản.
08:24
So if you can read the layers it's like reading your book,
173
488000
3000
Vì vậy, nếu bạn có thể đọc hiểu các lớp đó
giống như đọc sách ,
giống như đọc sách ,
08:27
and you can learn the history of what happened in the past
174
491000
3000
bạn có thể tìm hiểu về lịch sử
những gì đã xảy ra trong quá khứ
những gì đã xảy ra trong quá khứ
08:30
in that location.
175
494000
2000
tại nơi đó.
08:32
So what you are seeing here are the layers on the wall
176
496000
3000
những gì bạn đang nhìn thấy là
các lớp địa tầng trên
các lớp địa tầng trên
08:35
of that crater, and the Rover is going down now, measuring, you know,
177
499000
4000
thành miệng núi lửa, và các Rover
đang đi xuống để đo
đang đi xuống để đo
08:39
the properties and analyzing the rocks
178
503000
2000
các thuộc tính và phân tích các loại đá
08:41
as it's going down, you know, that canyon.
179
505000
3000
nó đang đi xuống hẻm núi.
08:44
Now, it's kind of a little bit of a challenge driving
180
508000
2000
Có một chút khó khăn
08:46
down a slope like this.
181
510000
2000
trong việc lái xe xuống dốc như thế này.
08:48
If you were there you wouldn't do it yourself.
182
512000
2000
Nếu là bạn thì bạn không
mạo hiểm làm vậy đâu.
mạo hiểm làm vậy đâu.
08:50
But we really made sure we tested those Rovers
183
514000
2000
Chúng tôi phải đảm bảo
thử nghiệm các Rover thật kĩ càng
thử nghiệm các Rover thật kĩ càng
08:52
before we got them down -- or that Rover --
184
516000
3000
trước khi hạ chúng xuống
08:55
and made sure that it's all working well.
185
519000
2000
và đảm bảo nó hoạt động tốt.
08:57
Now, when I came last time, shortly after the landing --
186
521000
3000
Lần cuối cùng tôi đến thăm nơi này,
một thời ngắn sau khi hạ Rover xuống,
một thời ngắn sau khi hạ Rover xuống,
09:00
I think it was, like, a hundred days after the landing --
187
524000
2000
chắc là 100 ngày sau khi hạ xuống,
09:02
I told you I was surprised that those Rovers
188
526000
2000
tôi quả là ngạc nhiên khi những Rover ấy
09:04
are lasting even a hundred days.
189
528000
3000
vẫn hoạt động được những 100 ngày.
09:07
Well, here we are four years later, and they're still working.
190
531000
2000
Và 4 năm sau, chúng vẫn đang hoạt động.
09:09
Now you say, Charles, you are really lying to us, and so on,
191
533000
3000
Có lẽ bạn sẽ bảo:
anh lừa chúng tôi phải không Charles?
anh lừa chúng tôi phải không Charles?
09:12
but that's not true. We really believed they were going to last
192
536000
2000
Không đúng đâu. Chúng tôi thực sự tin
rằng các Rover hoạt động được trong
rằng các Rover hoạt động được trong
09:14
90 days or 100 days, because they are solar powered,
193
538000
4000
90 hay 100 ngày, vì chúng dùng
năng lượng mặt trời,
năng lượng mặt trời,
09:18
and Mars is a dusty planet, so we expected the dust
194
542000
3000
và sao Hỏa là một hành tinh bụi,
nên chúng tôi có tính đến việc bụi
nên chúng tôi có tính đến việc bụi
09:21
would start accumulating on the surface, and after a while
195
545000
3000
sẽ bắt đầu tích tụ trên bề mặt,
và sau một thời gian,
và sau một thời gian,
09:24
we wouldn't have enough power, you know, to keep them warm.
196
548000
3000
sẽ không còn đủ năng lượng,để giữ ấm.
09:27
Well, I always say it's important that you are smart,
197
551000
2000
Vâng, tôi luôn cho rằng quan trọng nhất
là bạn phải thông minh,
là bạn phải thông minh,
09:29
but every once in a while it's good to be lucky.
198
553000
3000
nhưng đôi khi may mắn cũng là điều hay.
09:32
And that's what we found out. It turned out that every once in a while
199
556000
3000
Chúng tôi phát hiện ra rằng, mỗi lần
09:35
there are dust devils which come by on Mars, as you are seeing here,
200
559000
4000
đám quỷ bụi bặm trên sao Hỏa ghé thăm,
như bạn thấy đây,
như bạn thấy đây,
09:39
and when the dust devil comes over the Rover, it just cleans it up.
201
563000
3000
khi đám quỷ bụi phủ lên trên Rover,
nó lại tự làm sạch,
nó lại tự làm sạch,
09:42
It is like a brand new car that you have,
202
566000
3000
sạch như một chiếc ô tô mới toanh.
09:45
and that's literally why they have lasted so long.
203
569000
3000
và đó là lý do tại sao các Rover hoạt động
lâu đến như vậy.
lâu đến như vậy.
09:48
And now we designed them reasonably well,
204
572000
2000
Chúng tôi thiết kế chúng khá tốt,
09:50
but that's exactly why they are lasting that long
205
574000
4000
đó là lý do chính xác tại sao
chúng hoạt động được lâu như vậy,
chúng hoạt động được lâu như vậy,
09:54
and still providing all the science data.
206
578000
2000
và vẫn cung cấp các dữ liệu khoa học.
09:56
Now, the two Rovers, each one of them is, kind of, getting old.
207
580000
3000
Bây giờ, một trong hai chiếc Rover,
đã "già" rồi.
đã "già" rồi.
09:59
You know, one of them, one of the wheels is stuck, is not working,
208
583000
3000
Một chiếc bị kẹt bánh, không hoạt động được
10:02
one of the front wheels, so what we are doing,
209
586000
2000
một bánh trước,
nên chúng tôi đang tìm cách
nên chúng tôi đang tìm cách
10:04
we are driving it backwards.
210
588000
2000
lái nó đi giật lùi.
10:06
And the other one has arthritis of the shoulder joint, you know,
211
590000
2000
Còn chiếc kia bị trật khớp bả vai,
10:08
it's not working very well, so it's walking like this,
212
592000
3000
nó không ổn lắm, nên nó đi như thế này,
10:11
and we can move the arm, you know, that way.
213
595000
2000
và chúng ta có thể di chuyển
cánh tay theo cách đó.
cánh tay theo cách đó.
10:13
But still they are producing a lot of scientific data.
214
597000
3000
Nhưng chúng vẫn đang cung cấp
rất nhiều dữ liệu khoa học.
rất nhiều dữ liệu khoa học.
10:16
Now, during that whole period, a number of people got excited,
215
600000
3000
Trong suốt thời gian đó, nhiều người
đã rất phấn khích về những Rover ấy.
đã rất phấn khích về những Rover ấy.
10:19
you know, outside the science community about these Rovers,
216
603000
4000
những người ngoài cộng đồng khoa học.
10:23
so I thought I'd show you a video just to give you a reflection
217
607000
3000
Tôi sẽ cho bạn thấy đoạn video phản ánh
10:26
about how these Rovers are being viewed by people
218
610000
3000
về cách những người đó quan tâm về các Rover
10:29
other than the science community.
219
613000
3000
khác với cộng đồng khoa học như thế nào.
10:32
So let me go on the next short video.
220
616000
2000
Tôi sẽ đi bật một đoạn video ngắn.
10:34
By the way, this video is pretty accurate of how the landing took place, you know,
221
618000
5000
cũng xin nói thêm, video này mô tả khá
chuẩn về vụ hạ Rover xuống miệng núi lửa,
chuẩn về vụ hạ Rover xuống miệng núi lửa,
10:39
about four years ago.
222
623000
1000
khoảng 4 năm về trước.
10:40
Video: Okay, we have parachute aligned.
223
624000
2000
Video: Được rồi, dù đã thẳng hàng.
10:42
Okay, deploy the airbags. Open.
224
626000
3000
Rồi, bung các túi khí. Mở.
10:46
Camera. We have a picture right now.
225
630000
3000
Máy ảnh. Chúng ta có một bức ảnh ngay đây.
10:51
Yeah!
226
635000
2000
Yeah!
10:53
CE: That's about what happened in the Houston operation room. It's exactly like this.
227
637000
5000
CE: Chuyện xảy ra ở phòng điều hành Houston.
Chính xác như thế đấy.
Chính xác như thế đấy.
10:58
Video: Now, if there is life, the Dutch will find it.
228
642000
5000
Video: Bây giờ, nếu có sự sống,
người Hà Lan sẽ tìm thấy nó.
người Hà Lan sẽ tìm thấy nó.
11:09
What is he doing?
229
653000
2000
Anh ta đang làm gì vậy?
11:12
What is that?
230
656000
2000
Gì thế?
11:24
CE: Not too bad.
231
668000
1000
CE: Không tệ lắm.
11:34
So anyway, let me continue on showing you a little bit
232
678000
3000
Dù sao, hãy để tôi tiếp tục cho bạn thấy
11:37
about the beauty of that planet.
233
681000
1000
đôi chút về vẻ đẹp của hành tinh đó.
11:38
As I said earlier, it looked very much like Earth,
234
682000
3000
Như đã nói, nó trông rất giống Trái Đất,
11:41
so you see sand dunes.
235
685000
2000
bạn thấy những cồn cát.
11:43
It looks like I could have told you these are pictures taken
236
687000
2000
Những hình ảnh được chụp ở đây giống như
11:45
from the Sahara Desert or somewhere, and you'd have believed me,
237
689000
3000
từ sa mạc Sahara hay đâu đó,
và bạn đã tin tôi,
và bạn đã tin tôi,
11:48
but these are pictures taken from Mars.
238
692000
1000
rằng đây là hình ảnh được chụp từ sao Hỏa.
11:49
But one area which is particularly intriguing for us
239
693000
3000
Nhưng có một nơi đặc biệt hấp dẫn chúng tôi
11:52
is the northern region, you know, of Mars, close to the North Pole,
240
696000
3000
là khu vực phía Bắc sao Hỏa, gần Bắc Cực,
11:55
because we see ice caps, and we see the ice caps shrinking
241
699000
3000
bởi vì chúng tôi thấy những chỏm băng,
thu hẹp vào
thu hẹp vào
11:58
and expanding, so it's very much like you have in northern Canada.
242
702000
4000
rồi lại phình ra, rất giống với
phía bắc Canada.
phía bắc Canada.
12:02
And we wanted to find out -- and we see all kinds of glacial features on it.
243
706000
3000
Và khi tìm hiểu, chúng tôi thấy tất cả
các loại băng trên đó.
các loại băng trên đó.
12:05
So, we wanted to find out, actually,
244
709000
2000
để tìm hiểu xem, thực sự
12:07
what is that ice made of, and could that have embedded in it
245
711000
4000
băng được tạo ra từ đâu,
nơi mang trong mình
nơi mang trong mình
12:11
some organic, you know, material.
246
715000
3000
một số chất hữu cơ, vật chất.
12:14
So we have a spacecraft which is heading towards Mars,
247
718000
2000
Có một tàu vũ trụ đang hướng về sao Hỏa,
12:16
called Phoenix, and that spacecraft will land
248
720000
3000
tên là Phoenix, sẽ hạ cánh trong vòng
12:19
17 days, seven hours and 20 seconds from now,
249
723000
4000
17 ngày, 7 giờ và 20 giây kể từ bây giờ,
12:23
so you can adjust your watch.
250
727000
2000
bạn có thể chỉnh đồng hồ được rồi đó.
12:25
So it's on May 25 around just before five o'clock our time here
251
729000
4000
Vậy là, trước 5:00 ngày 25 tháng 5
trên bờ Tây,
trên bờ Tây,
12:29
on the West Coast, actually we will be landing on another planet.
252
733000
3000
chúng ta sẽ hạ cánh xuống một hành tinh khác.
12:32
And as you can see, this is a picture of the spacecraft put on Mars,
253
736000
4000
Đây là một hình ảnh tàu vũ trụ trên sao Hỏa,
12:36
but I thought that just in case you're going to miss that show, you know,
254
740000
3000
nhưng vì e rằng có thể
bạn lỡ mất buổi trình diễn đó,
bạn lỡ mất buổi trình diễn đó,
12:39
in 17 days, I'll show you, kind of,
255
743000
2000
sau 17 ngày nữa, tôi sẽ cho bạn thấy,
12:41
a little bit of what's going to happen.
256
745000
2000
đôi chút về những gì sẽ xảy ra.
12:43
Video: That's what we call the seven minutes of terror.
257
747000
3000
Video: Chúng ta gọi đó là 7 phút kinh hoàng.
13:00
So the plan is to dig in the soil and take samples
258
764000
2000
Theo kế hoạch, ta phải
đào trong đất và lấy mẫu
đào trong đất và lấy mẫu
13:02
that we put them in an oven and actually heat them
259
766000
3000
rồi đặt vào trong lò, hâm nóng chúng lên,
13:05
and look what gases will come from it.
260
769000
2000
và quan sát khí thoát ra từ đó.
13:07
So this was launched about nine months ago.
261
771000
3000
Tàu vũ trụ được phóng lên từ 9 tháng trước,
13:13
We'll be coming in at 12,000 miles per hour, and in seven minutes
262
777000
4000
với vận tốc 12.000 dặm một giờ,
(19.312 km/h) và trong 7 phút,
(19.312 km/h) và trong 7 phút,
13:17
we have to stop and touch the surface very softly
263
781000
3000
chúng tôi phải dừng lại
và đáp rất nhẹ vào bề mặt
và đáp rất nhẹ vào bề mặt
13:20
so we don't break that lander.
264
784000
2000
để không làm hư hại đến tàu.
13:38
Ben Cichy: Phoenix is the first Mars Scout mission.
265
802000
2000
Ben Cichy: Phoenix là nhiệm vụ
Hướng đạo sao Hỏa đầu tiên,
Hướng đạo sao Hỏa đầu tiên,
13:40
It's the first mission that's going to try to land
266
804000
2000
sẽ hạ xuống
13:42
near the North Pole of Mars, and it's the first mission
267
806000
2000
gần Bắc Cực của sao Hỏa, có nhiệm vụ
13:44
that's actually going to try and reach out and touch water
268
808000
3000
thử, cố với và chạm được vào nước
13:47
on the surface of another planet.
269
811000
2000
trên bề mặt của một hành tinh khác.
13:49
Lynn Craig: Where there tends to be water, at least on Earth,
270
813000
3000
Lynn Craig: Nơi nào có nước,
ít ra như trên Trái Đất,
ít ra như trên Trái Đất,
13:52
there tends to be life, and so it's potentially a place
271
816000
3000
nơi đó có xu hướng có sự sống,
và có khả năng là một nơi
và có khả năng là một nơi
13:55
where life could have existed on the planet in the past.
272
819000
4000
trên hành tinh này, đã tồn tại sự sống trong quá khứ.
14:03
Erik Bailey: The main purpose of EDL is to take a spacecraft that is traveling
273
827000
3000
Erik Bailey: Mục đích chính của EDL
là để đưa phi thuyền với vận tốc
là để đưa phi thuyền với vận tốc
14:06
at 12,500 miles an hour and bring it to a screeching halt
274
830000
6000
12.500 dặm một giờ
(20.116 km/h) vể 0
(20.116 km/h) vể 0
14:12
in a soft way in a very short amount of time.
275
836000
3000
một cách nhẹ nhàng
trong một khoảng thời gian rất ngắn.
trong một khoảng thời gian rất ngắn.
14:16
BC: We enter the Martian atmosphere.
276
840000
2000
BC: Chúng tôi đi vào
bầu khí quyển của sao Hỏa.
bầu khí quyển của sao Hỏa.
14:18
We're 70 miles above the surface of Mars.
277
842000
2000
Chúng tôi đang cách 70 dặm
phía trên bề mặt của sao Hỏa.
phía trên bề mặt của sao Hỏa.
14:20
And our lander is safely tucked inside what we call an aeroshell.
278
844000
3000
Và phi thuyền của chúng tôi được nhét vào
vỏ bảo vệ gọi là aeroshell.
vỏ bảo vệ gọi là aeroshell.
14:23
EB: Looks kind of like an ice cream cone, more or less.
279
847000
2000
EB: Trông cứ như một cái kem ốc quế.
14:25
BC: And on the front of it is this heat shield,
280
849000
2000
BC: Và phía trước là lá chắn nhiệt,
14:27
this saucer-looking thing that has about a half-inch
281
851000
3000
vật thể hình chiếc đĩa này có một nút chai,
14:30
of essentially what's cork on the front of it,
282
854000
2000
dày khoảng nửa inch (2.54 cm) phía trước,
14:32
which is our heat shield.
283
856000
1000
chính là lá chắn nhiệt của chúng tôi.
14:33
Now, this is really special cork,
284
857000
2000
đây là nút chai thực sự đặc biệt,
14:35
and this cork is what's going to protect us
285
859000
2000
bảo vệ chúng tôi
14:37
from the violent atmospheric entry that we're about to experience.
286
861000
3000
trước bầu khí quyển hung bạo mà
chúng tôi sẽ phải trải nghiệm.
chúng tôi sẽ phải trải nghiệm.
14:41
Rob Grover: Friction really starts to build up on the spacecraft,
287
865000
3000
RG: Ma sát bắt đầu
được hình thành trên tàu,
được hình thành trên tàu,
14:44
and we use the friction when it's flying through the atmosphere
288
868000
3000
và chúng tôi lợi dụng ma sát
khi tàu bay qua bầu khí quyển
khi tàu bay qua bầu khí quyển
14:47
to our advantage to slow us down.
289
871000
2000
để giảm tốc.
14:50
BC: From this point, we're going to decelerate from 12,500 miles an hour
290
874000
3000
BC: Từ điểm này, chúng ta sẽ giảm tốc
từ 12.500 dặm một giờ (20.117km/h)
từ 12.500 dặm một giờ (20.117km/h)
14:55
down to 900 miles an hour.
291
879000
2000
xuống đến 900 dặm một giờ
(1.448 km/h).
(1.448 km/h).
14:57
EB: The outside can get almost as hot as the surface of the Sun.
292
881000
2000
EB: Ngoài trời nhiệt đó gần nóng
như bề mặt của Mặt trời.
như bề mặt của Mặt trời.
14:59
RG: The temperature of the heat shield can reach 2,600 degrees Fahrenheit.
293
883000
4000
RG: Nhiệt độ của lá chắn nhiệt
có thể đạt tới 2.600 độ F (xấp xỉ 1.400 độ C).
có thể đạt tới 2.600 độ F (xấp xỉ 1.400 độ C).
15:05
EB: The inside doesn't get very hot.
294
889000
2000
EB: Bên trong thì lại không nóng lắm,
15:07
It probably gets about room temperature.
295
891000
3000
chỉ khoảng nhiệt độ phòng.
15:10
Richard Kornfeld: There is this window of opportunity
296
894000
3000
Richard Kornfeld: Có một ô cửa cơ hội
15:13
within which we can deploy the parachute.
297
897000
2000
từ đó chúng ta có thể bung dù.
15:16
EB: If you fire the 'chute too early, the parachute itself could fail.
298
900000
3000
EB: Nếu bạn bung dù quá sớm,
bản thân cái dù có thể bị hỏng.
bản thân cái dù có thể bị hỏng.
15:19
The fabric and the stitching could just pull apart.
299
903000
3000
Vải và chỉ khâu có thể bị kéo ra xa nhau.
15:24
And that would be bad.
300
908000
2000
Thế thì tệ lắm.
15:26
BC: In the first 15 seconds after we deploy the parachute,
301
910000
3000
BC: Trong 15 giây đầu tiên sau khi bung dù,
15:29
we'll decelerate from 900 miles an hour
302
913000
2000
chúng tôi sẽ giảm tốc từ
900 dặm một giờ (1.448km/h)
900 dặm một giờ (1.448km/h)
15:31
to a relatively slow 250 miles an hour.
303
915000
3000
đến một tốc độ tương đối chậm
250 dặm mỗi giờ (400km/h).
250 dặm mỗi giờ (400km/h).
15:34
We no longer need the heat shield to protect us
304
918000
2000
Chúng tôi không còn cần lá chắn nhiệt
để bảo vệ mình
để bảo vệ mình
15:36
from the force of atmospheric entry, so we jettison the heat shield,
305
920000
4000
trước các lực khi xâm nhập khí quyển,
vì vậy chúng tôi vứt bỏ lá chắn nhiệt,
vì vậy chúng tôi vứt bỏ lá chắn nhiệt,
15:40
exposing for the first time our lander to the atmosphere of Mars.
306
924000
3000
và lần đầu tiên, tàu vũ trụ phơi mình
trước bầu khí quyển của sao Hỏa.
trước bầu khí quyển của sao Hỏa.
15:43
LC: After the heat shield has been jettisoned and the legs are deployed,
307
927000
4000
LC: Sau khi vứt lá chắn nhiệt,
chúng tôi đã dàn chân tàu
chúng tôi đã dàn chân tàu
15:47
the next step is to have the radar system begin to detect
308
931000
4000
tiếp đó, hệ thống radar bắt đầu dò
15:51
how far Phoenix really is from the ground.
309
935000
4000
xem Phoenix cách mặt đất bao xa.
15:55
BC: We've lost 99 percent of our entry velocity.
310
939000
3000
BC: Chúng tôi đã giảm 99% vận tốc ban đầu,
15:58
So, we're 99 percent of the way to where we want to be.
311
942000
3000
cũng như đã đi được 99% quãng đường muốn đến.
16:01
But that last one percent, as it always seems to be, is the tricky part.
312
945000
3000
Nhưng 1% cuối cùng, luôn khiến ta đau đầu.
16:04
EB: Now the spacecraft actually has to decide
313
948000
3000
EB: Giờ thì tàu vũ trụ đã tự quyết định được
16:07
when it's going to get rid of its parachute.
314
951000
2000
thời điểm bung dù.
16:09
BC: We separate from the lander going 125 miles an hour
315
953000
2000
BC: từ tàu vũ trụ di chuyển vớii
vận tốc 125 dặm một giờ (201 km/h).
vận tốc 125 dặm một giờ (201 km/h).
16:11
at roughly a kilometer above the surface of Mars: 3,200 feet.
316
955000
4000
cách bề mặt của sao Hỏa
khoảng 1km, tức là 3.200 feet.
khoảng 1km, tức là 3.200 feet.
16:15
That's like taking two Empire State Buildings
317
959000
2000
Giống như chồng 2 tòa nhà Empire State
16:17
and stacking them on top of one another.
318
961000
1000
lên đầu nhau.
16:18
EB: That's when we separate from the back shell,
319
962000
2000
EB: Đó là khi chúng tôi tách khỏi vỏ đuôi tàu,
16:20
and we're now in free-fall.
320
964000
2000
và đang rơi tự do.
16:24
It's a very scary moment; a lot has to happen
321
968000
2000
Đó là một khoảnh khắc rất đáng sợ;
quá nhiều việc xảy ra
quá nhiều việc xảy ra
16:26
in a very short amount of time.
322
970000
2000
trong một khoảng thời gian rất ngắn.
16:30
LC: So it's in a free-fall,
323
974000
2000
LC: tàu đang rơi tự do,
16:32
but it's also trying to use all of its actuators
324
976000
4000
nhưng nó cũng đang cố sử dụng tất cả
các thiết bị đóng mở van điện từ
các thiết bị đóng mở van điện từ
16:36
to make sure that it's in the right position to land.
325
980000
3000
để xác định đúng vị trí hạ xuống.
16:39
EB: And then it has to light up its engines, right itself,
326
983000
4000
EB: rồi tàu tự bật sáng các động cơ,
16:43
and then slowly slow itself down and touch down on the ground safely.
327
987000
5000
từ từ giảm tốc độ và
hạ xuống mặt đất an toàn.
hạ xuống mặt đất an toàn.
16:53
BC: Earth and Mars are so far apart that it takes over ten minutes
328
997000
4000
BC: Trái đất và sao Hỏa xa tới mức
phải mất hơn 10 phút
phải mất hơn 10 phút
16:57
for a signal from Mars to get to Earth.
329
1001000
2000
để truyền một tín hiệu từ sao Hỏa đến Trái đất.
16:59
And EDL itself is all over in a matter of seven minutes.
330
1003000
3000
Và EDL tự bản thân giải quyết vấn đề
trong 7 phút đó
trong 7 phút đó
17:02
So by the time you even hear from the lander that EDL has started
331
1006000
3000
Khi bạn nghe tín hiệu tàu báo
là EDL đã khởi động,
là EDL đã khởi động,
17:05
it'll already be over.
332
1009000
1000
thực tế nó đã kết thúc rồi.
17:06
EB: We have to build large amounts of autonomy into the spacecraft
333
1010000
3000
EB: Chúng tôi phải xây dựng rất nhiều
phần tự động trên tàu vũ trụ
phần tự động trên tàu vũ trụ
17:09
so that it can land itself safely.
334
1013000
3000
để nó có thể tự hạ cánh an toàn.
17:12
BC: EDL is this immense, technically challenging problem.
335
1016000
2000
BC: EDL là vấn đề đầy thách thức
về mặt kỹ thuật.
về mặt kỹ thuật.
17:14
It's about getting a spacecraft that's hurtling through deep space
336
1018000
3000
Đó là đưa một tàu vũ trụ
bay vút qua không gian sâu
bay vút qua không gian sâu
17:17
and using all this bag of tricks to somehow figure out
337
1021000
2000
và sử dụng một túi khôn toàn những mẹo hay để
17:19
how to get it down to the surface of Mars at zero miles an hour.
338
1023000
3000
đáp tàu xuống bề mặt của sao Hỏa ở
vận tốc bằng 0.
vận tốc bằng 0.
17:22
It's this immensely exciting and challenging problem.
339
1026000
3000
Đó là một vấn đề đầy thách thức
và thú vị vô cùng.
và thú vị vô cùng.
17:33
CE: Hopefully it all will happen the way you saw it in here.
340
1037000
4000
CE: Mong rằng mọi việc xảy ra
đúng như bạn đã thấy đây.
đúng như bạn đã thấy đây.
17:37
So it will be a very tense moment, you know,
341
1041000
2000
Đó là thời điểm căng thẳng,
17:39
as we are watching that spacecraft landing on another planet.
342
1043000
4000
khi ta nhìn thấy tàu vũ trụ hạ cánh
trên một hành tinh khác.
trên một hành tinh khác.
17:43
So now let me talk about the next things that we are doing.
343
1047000
2000
Giờ thì tôi xin nói về việc kế tiếp.
17:45
So we are in the process, as we speak, of actually designing
344
1049000
3000
Chúng tôi đang trong quá trình thiết kế
17:48
the next Rover that we are going to be sending to Mars.
345
1052000
2000
Rover thế hệ tiếp theo
gửi tới sao Hỏa.
gửi tới sao Hỏa.
17:50
So I thought I would go a little bit and tell you, kind of,
346
1054000
2000
Tôi nghĩ rằng mình nên chia sẻ đôi chút về
17:52
the steps we go through.
347
1056000
2000
các bước chúng tôi sẽ tiến hành.
17:54
It's very similar to what you do when you design your product.
348
1058000
3000
Nó rất giống với những bước ta làm
khi thiết kế sản phẩm.
khi thiết kế sản phẩm.
17:57
As you saw a little bit earlier,
349
1061000
2000
Như bạn đã thấy lúc nãy,
17:59
when we were doing the Phoenix one,
350
1063000
1000
khi làm Phoenix I,
18:00
we have to take into account the heat that we are going to be facing.
351
1064000
3000
chúng tôi phải tính toán sức nóng
cần phải đối mặt.
cần phải đối mặt.
18:03
So we have to study all kinds of different materials,
352
1067000
2000
Vì vậy, chúng tôi phải nghiên cứu
tất cả các loại vật liệu khác nhau,
tất cả các loại vật liệu khác nhau,
18:05
the shape that we want to do.
353
1069000
2000
hình dạng mà chúng tôi muốn làm.
18:07
In general we don't try to please the customer here.
354
1071000
2000
Nói chung chúng tôi không cố khiến
khách hàng hài lòng,
khách hàng hài lòng,
18:09
What we want to do is to make sure we have an effective, you know,
355
1073000
3000
mà chỉ đảm bảo tính hữu dụng,
18:12
an efficient kind of machine.
356
1076000
2000
một loại máy hữu dụng.
18:14
First we start by we want to have our employees
357
1078000
2000
Trước hết, chúng tôi yêu cầu nhân viên
18:16
to be as imaginative as they can.
358
1080000
2000
thỏa sức tưởng tượng.
18:18
And we really love being close to the art center, because we have,
359
1082000
4000
Chúng tôi cũng thích được gần
trung tâm nghệ thuật, vì
trung tâm nghệ thuật, vì
18:22
as a matter of fact, one of the alumni from the art center,
360
1086000
2000
thực tế, có một cựu sinh viên từ trung tâm nghệ thuật
18:24
Eric Nyquist, had put a series of displays,
361
1088000
2000
Eric Nyquist, đã đặt một loạt các màn hình
18:26
far-out displays, you know,
362
1090000
2000
cách tân
18:28
in our what we call mission design or spacecraft design room,
363
1092000
3000
trong phòng thiết kế tàu vũ trụ,
18:31
just to get people to think wildly about things.
364
1095000
2000
chỉ để cho mọi người mặc sức tưởng tượng.
18:33
We have a bunch of Legos. So, as I said,
365
1097000
3000
Chúng tôi có một đống Legos, như đã nói,
18:36
this is a playground for adults, where they sit down and try to play
366
1100000
3000
đây là một sân chơi dành cho người lớn,
nơi họ ngồi xuống và chơi với
nơi họ ngồi xuống và chơi với
18:39
with different shapes and different designs.
367
1103000
4000
những hình dạng và thiết kế khác nhau.
18:43
Then we get a little bit more serious, so we have
368
1107000
3000
Sau đó,nghiêm túc hơn, chúng tôi có
18:46
what we call our CAD/CAMs and all the engineers who are involved,
369
1110000
3000
thứ mà chúng tôi gọi là CAD/CAMs
và tất cả những kĩ sư
và tất cả những kĩ sư
18:49
or scientists who are involved, who know about thermal properties,
370
1113000
3000
hay các nhà khoa học có tham gia,
có hiểu biết về tính chất nhiệt,
có hiểu biết về tính chất nhiệt,
18:52
know about design, know about atmospheric interaction, parachutes,
371
1116000
3000
về thiết kế, về sự tương tác khí quyển, dù,
18:55
all of these things, which they work in a team effort
372
1119000
3000
làm việc trong một đội với nỗ lực chung
18:58
and actually design a spacecraft in a computer to some extent,
373
1122000
4000
và thiết kế ra tàu vũ trụ trên máy tính,
19:02
so to see, does that meet the requirement that we need.
374
1126000
3000
để xem có đáp ứng các yêu cầu đưa ra hay không.
19:05
On the right, also, we have to take into account
375
1129000
2000
Ngoài ra, chúng tôi cũng phải tính đến
19:07
the environment of the planet where we are going.
376
1131000
2000
môi trường của hành tinh đó.
19:09
If you are going to Jupiter, you have a very high-radiation,
377
1133000
3000
Môi trường ở sao Mộc có độ phóng xạ rất cao,
19:12
you know, environment. It's about the same radiation environment
378
1136000
2000
Môi trường phóng xạ của sao Mộc
19:14
close by Jupiter as inside a nuclear reactor.
379
1138000
3000
gần như bên trong một lò phản ứng hạt nhân.
19:17
So just imagine: you take your P.C. and throw it into a nuclear reactor
380
1141000
3000
Hãy tưởng tượng bạn ném máy tính của mình
vào trong một lò phản ứng hạt nhân
vào trong một lò phản ứng hạt nhân
19:20
and it still has to work.
381
1144000
2000
và nó vẫn phải chạy được.
19:22
So these are kind of some of the little challenges, you know,
382
1146000
2000
Đó là một vài thách thức nhỏ
19:24
that we have to face.
383
1148000
3000
mà chúng tôi phải đối mặt.
19:27
If we are doing entry, we have to do tests of parachutes.
384
1151000
2000
Khi nghiên cứu về đổ bộ, chúng tôi
phải kiểm tra dù.
phải kiểm tra dù.
19:29
You saw in the video a parachute breaking. That would be a bad day,
385
1153000
3000
Bạn thấy trong video, có một cái dù bị hỏng.
Đó sẽ là một ngày tồi tệ,
Đó sẽ là một ngày tồi tệ,
19:32
you know, if that happened, so we have to test,
386
1156000
3000
nếu điều đó xảy ra, chúng tôi phải kiểm tra,
19:35
because we are deploying this parachute at supersonic speeds.
387
1159000
3000
bởi vì chúng tôi cho bung chiếc dù này
ở tốc độ siêu âm.
ở tốc độ siêu âm.
19:38
We are coming at extremely high speeds, and we are deploying them
388
1162000
3000
Khi tốc độ di chuyển cực cao,
chúng tôi sẽ bung dù
chúng tôi sẽ bung dù
19:41
to slow us down. So we have to do all kinds of tests.
389
1165000
2000
để giảm tốc. Vì vậy,
phải làm tất cả các bài kiểm tra.
phải làm tất cả các bài kiểm tra.
19:43
To give you an idea of the size, you know, of that parachute
390
1167000
3000
Để giúp bạn hình dung về kích cỡ,
đây là một chiếc dù
đây là một chiếc dù
19:46
relative to the people standing there.
391
1170000
2000
so với những người đang đứng ở đó.
19:48
Next step, we go and actually build some kind of test models
392
1172000
4000
Bước tiếp theo, chúng tôi lập ra
một vài mẫu kiểm tra
một vài mẫu kiểm tra
19:52
and actually test them, you know, in the lab at JPL,
393
1176000
3000
và kiểm tra thực trong
các phòng thí nghiệm tại JPL,
các phòng thí nghiệm tại JPL,
19:55
in what we call our Mars Yard.
394
1179000
2000
nơi chúng tôi gọi là sân sao Hỏa
(Mars Yard).
(Mars Yard).
19:57
We kick them, we hit them, we drop them,
395
1181000
2000
Chúng tôi đá, đánh, thả chúng,
19:59
just to make sure we understand how, where would they break.
396
1183000
4000
chỉ để chắc chắn hiểu được
chúng hỏng như thế nào, ở đâu.
chúng hỏng như thế nào, ở đâu.
20:03
And then we back off, you know, from that point.
397
1187000
6000
sau đó cải tạo chúng, từ chỗ đó.
20:09
And then we actually do the actual building and the flight.
398
1193000
4000
Sau đó, chúng tôi chế tạo tàu vũ trụ thực
và cho bay thử.
và cho bay thử.
20:13
And this next Rover that we're flying is about the size of a car.
399
1197000
4000
Chúng tôi đang cho bay thử Rover
to bằng chiếc xe hơi.
to bằng chiếc xe hơi.
20:17
That big shield that you see outside,
400
1201000
2000
Tấm lá chắn lớn mà bạn thấy ở ngoài,
20:19
that's a heat shield which is going to protect it.
401
1203000
2000
là lá chắn nhiệt bảo vệ tàu.
20:21
And that will be basically built over the next year,
402
1205000
3000
Về cơ bản, con tàu đó sẽ được chế tạo
vào năm tới,
vào năm tới,
20:24
and it will be launched June a year from now.
403
1208000
3000
và sẽ phóng vào vũ trụ vào tháng Sáu năm sau.
20:27
Now, in that case, because it was a very big Rover,
404
1211000
3000
Vì Rover này rất lớn,
20:30
we couldn't use airbags.
405
1214000
2000
chúng tôi không thể sử dụng túi khí.
20:32
And I know many of you, kind of, last time afterwards said
406
1216000
2000
Tôi biết nhiều người đã nói là
20:34
well, that was a cool thing to have -- those airbags.
407
1218000
3000
có túi khí cũng hay.
20:37
Unfortunately this Rover is, like, ten times the size of the, you know,
408
1221000
3000
Thật không may, chiếc Rover này
có kích cỡ gấp 10 lần
có kích cỡ gấp 10 lần
20:40
mass-wise, of the other Rover, or three times the mass.
409
1224000
3000
và khối lượng gấp 3 các Rover khác.
20:43
So we can't use airbags. So we have to come up with
410
1227000
2000
Chúng tôi không thể sử dụng túi khí,
nên đã nghĩ ra
nên đã nghĩ ra
20:45
another ingenious idea of how do we land it.
411
1229000
2000
một ý tưởng khéo léo để giúp nó hạ cánh.
20:47
And we didn't want to take it propulsively all the way to the surface
412
1231000
4000
Chúng tôi không muốn tàu
đẩy trượt trên bề mặt (sao Hỏa),
đẩy trượt trên bề mặt (sao Hỏa),
20:51
because we didn't want to contaminate the surface;
413
1235000
2000
vì chúng tôi không muốn gây
ô nhiễm bề mặt,
ô nhiễm bề mặt,
20:53
we wanted the Rover to immediately land on its legs.
414
1237000
3000
mà muốn các Rover tiếp đất
bằng chân của chúng.
bằng chân của chúng.
20:56
So we came up with this ingenious idea,
415
1240000
2000
Vì vậy, chúng tôi đã đưa ra
ý tưởng tài tình này,
ý tưởng tài tình này,
20:58
which is used here on Earth for helicopters.
416
1242000
4000
vốn được dùng cho máy bay trực thăng
trên Trái Đất.
trên Trái Đất.
21:02
Actually, the lander will come down to about 100 feet and hover
417
1246000
4000
Trên thực tế, tàu đổ bộ sẽ hạ xuống độ cao
khoảng 100 feet (304 mét) và lơ lửng
khoảng 100 feet (304 mét) và lơ lửng
21:06
above that surface for 100 feet, and then we have a sky crane
418
1250000
3000
trên bề mặt 100 feet,
và sau đó có một cần cẩu trời
và sau đó có một cần cẩu trời
21:09
which will take that Rover and land it down on the surface.
419
1253000
2000
hạ Rover xuống trên bề mặt.
21:11
Hopefully it all will work, you know, it will work that way.
420
1255000
3000
Hy vọng rằng mọi việc vận hành như vậy.
21:14
And that Rover will be more kind of like a chemist.
421
1258000
3000
Và đó Rover sẽ là một nhà hóa học.
21:17
What we are going to be doing with that Rover as it drives around,
422
1261000
3000
Nó tự lái đi lòng vòng,
21:20
it's going to go and analyze the chemical composition of rocks.
423
1264000
3000
lấy và phân tích thành phần hóa học
của những tảng đá.
của những tảng đá.
21:23
So it will have an arm which will take samples,
424
1267000
3000
Vì vậy, nó sẽ có một cánh tay lấy mẫu vật,
21:26
put them in an oven, crush and analyze them.
425
1270000
2000
đặt chúng trong lò, nghiền
và phân tích chúng.
và phân tích chúng.
21:28
But also, if there is something that we cannot reach
426
1272000
3000
Còn nếu có vật gì chúng tôi
không với lấy được,
không với lấy được,
21:31
because it is too high on a cliff, we have a little laser system
427
1275000
3000
giả như nó nằm trên vách đá quá cao,
một hệ thống laser nhỏ
một hệ thống laser nhỏ
21:34
which will actually zap the rock, evaporate some of it,
428
1278000
3000
sẽ phá tảng đá, làm bay hơi một phần,
21:37
and actually analyze what's coming from that rock.
429
1281000
2000
và phân tích những gì đến từ tảng đá ấy.
21:39
So it's a little bit like "Star Wars," you know, but it's real.
430
1283000
3000
Cũng hơi giống phim "Star Wars",
nhưng đây là chuyện có thực.
nhưng đây là chuyện có thực.
21:42
It's real stuff.
431
1286000
2000
Rất thực.
21:44
And also to help you, to help the community
432
1288000
2000
Và cũng để giúp bạn và cộng đồng,
21:46
so you can do ads on that Rover, we are going to train that Rover
433
1290000
4000
làm quảng cáo trên Rover,
chúng tôi sẽ đào tạo Rover
chúng tôi sẽ đào tạo Rover
21:50
to actually in addition to do this, to actually serve cocktails,
434
1294000
3000
làm một số việc vặt, như
phục vụ rượu cocktail
phục vụ rượu cocktail
21:53
you know, also on Mars.
435
1297000
2000
trên sao Hỏa.
21:55
So that's kind of giving you an idea of the kind of, you know,
436
1299000
3000
Vậy là các bạn đã biết đại khái về
21:58
fun things we are doing on Mars.
437
1302000
1000
những điều thú vị trên sao Hỏa
mà chúng tôi đang làm.
mà chúng tôi đang làm.
21:59
I thought I'd go to "The Lord of the Rings" now
438
1303000
3000
Để tôi chuyển sang phần
"Chúa tể chiếc nhẫn"
"Chúa tể chiếc nhẫn"
22:02
and show you some of the things we have there.
439
1306000
2000
và chỉ cho bạn thấy một số thứ.
22:04
Now, "The Lord of the Rings" has two things played through it.
440
1308000
3000
"Chúa tể chiếc nhẫn" có hai việc thú vị.
22:07
One, it's a very attractive planet --
441
1311000
3000
Thứ nhất, đó là một hành tinh rất hấp dẫn -
22:10
it just has the beauty of the rings and so on.
442
1314000
2000
mang vẻ đẹp của những chiếc nhẫn.
22:12
But for scientists, also the rings have a special meaning,
443
1316000
3000
Nhưng đối với các nhà khoa học,
nhẫn có một ý nghĩa đặc biệt,
nhẫn có một ý nghĩa đặc biệt,
22:15
because we believe they represent, on a small scale,
444
1319000
3000
vì chúng tôi tin rằng,
nhẫn tượng trưng cho,
nhẫn tượng trưng cho,
22:18
how the Solar System actually formed.
445
1322000
3000
sự hình thành của hệ Mặt trời,
trên qui mô nhỏ.
trên qui mô nhỏ.
22:21
Some of the scientists believe that the way the Solar System formed,
446
1325000
4000
Một số nhà khoa học tin rằng
cách hệ Mặt trời được hình thành,
cách hệ Mặt trời được hình thành,
22:25
that the Sun when it collapsed and actually created the Sun,
447
1329000
4000
khi Mặt trời được sinh ra,
22:29
a lot of the dust around it created rings
448
1333000
2000
rất nhiều bụi xung quanh nó tạo ra
vành đai hình chiếc nhẫn
vành đai hình chiếc nhẫn
22:31
and then the particles in those rings accumulated together,
449
1335000
3000
và rồi các hạt trong những vành đai đó
tích lũy với nhau,
tích lũy với nhau,
22:34
and they formed bigger rocks, and then that's how the planets,
450
1338000
3000
tạo ra các tảng đá lớn hơn, đó chính là
cách những hành tinh,
cách những hành tinh,
22:37
you know, were formed.
451
1341000
1000
được tạo ra.
22:38
So, the idea is, by watching Saturn we're actually watching
452
1342000
3000
Thế nên, khi quan sát sao Thổ,
chúng ta thực ra đang quan sát
chúng ta thực ra đang quan sát
22:41
our solar system in real time being formed on a smaller scale,
453
1345000
3000
sự hình thành của chính Hệ mặt trời,
trên một quy mô nhỏ hơn,
trên một quy mô nhỏ hơn,
22:44
so it's like a test bed for it.
454
1348000
2000
như một hệ thống thử nghiệm.
22:46
So, let me show you a little bit
455
1350000
2000
Hãy để tôi chỉ qua cho bạn
22:48
on what that Saturnian system looks like.
456
1352000
3000
về hệ thống sao Thổ trông như thế nào.
22:51
First, I'm going to fly you over the rings.
457
1355000
3000
Đầu tiên, tôi sẽ đưa các bạn
bay qua các vành đai.
bay qua các vành đai.
22:54
By the way, all of this is real stuff.
458
1358000
2000
À mà tất cả đều là thực nhé.
22:56
This is not animation or anything like this.
459
1360000
2000
Đây không phải là phim hoạt hình đâu.
22:58
This is actually taken from the satellite
460
1362000
2000
Đây là hình ảnh thực sự lấy từ vệ tinh
23:00
that we have in orbit around Saturn, the Cassini.
461
1364000
3000
có quỹ đạo quanh sao Thổ,
tàu vũ trụ Cassini.
tàu vũ trụ Cassini.
23:03
And you see the amount of detail that is in those rings,
462
1367000
3000
Và các chi tiết trong những vành đai
mà bạn thấy,
mà bạn thấy,
23:06
which are the particles.
463
1370000
1000
đó là các hạt.
23:07
Some of them are agglomerating together to form larger particles.
464
1371000
3000
Một số hạt kết tụ lại với nhau để
tạo thành các hạt lớn hơn.
tạo thành các hạt lớn hơn.
23:10
So that's why you have these gaps, is because a small satellite, you know,
465
1374000
4000
Đó là lý do có những khoảng trống này,
bởi vì một vệ tinh nhỏ,
bởi vì một vệ tinh nhỏ,
23:14
is being formed in that location.
466
1378000
3000
đang được hình thành ở vị trí đó.
23:17
Now, you think that those rings are very large objects.
467
1381000
2000
Bây giờ, bạn thấy những vành đai đó
là những vật thể rất lớn.
là những vật thể rất lớn.
23:19
Yes, they are very large in one dimension;
468
1383000
2000
Vâng, chúng rất lớn theo chiều này;
23:21
in the other dimension they are paper thin. Very, very thin.
469
1385000
3000
nhưng theo chiều khác, chúng chỉ là
giấy mỏng. Rất, rất mỏng.
giấy mỏng. Rất, rất mỏng.
23:24
What you are seeing here is the shadow of the ring on Saturn itself.
470
1388000
4000
Bạn đang thấy bóng của vành đai sao Thổ
trên chính sao Thổ.
trên chính sao Thổ.
23:28
And that's one of the satellites
471
1392000
1000
Và đó là một trong những vệ tinh
23:29
which was actually formed on that one.
472
1393000
3000
đã được hình thành trên đó.
23:32
So, think about it as a paper-thin,
473
1396000
2000
Hãy nghĩ về nó như một tờ giấy mỏng,
23:34
huge area of many hundreds of thousands of miles, which is rotating.
474
1398000
5000
diện tích lớn tới hàng trăm hàng ngàn dặm,
xoay liên tục.
xoay liên tục.
23:39
And we have a wide variety of kind of satellites which will form,
475
1403000
3000
Nhiều loại vệ tinh đa đạng sẽ hình thành,
23:42
each one looking very different and very odd, and that keeps
476
1406000
3000
trông rất khác nhau, và kì lạ, khiến cho
23:45
scientists busy for tens of years trying to explain this,
477
1409000
3000
các nhà khoa học bận rộn trong hàng chục năm
để cố đưa ra lời giải thích.
để cố đưa ra lời giải thích.
23:48
and telling NASA we need more money so we can explain
478
1412000
3000
và nói với NASA, chúng tôi cần thêm tiền
để có thể giải thích, rằng
để có thể giải thích, rằng
23:51
what these things look like, or why they formed that way.
479
1415000
2000
chúng giống hình gì, sao mà
chúng được hình thành theo kiểu đó.
chúng được hình thành theo kiểu đó.
23:53
Well, there were two satellites which were particularly interesting.
480
1417000
3000
Vâng, có hai vệ tinh đặc biệt thú vị.
23:56
One of them is called Enceladus.
481
1420000
2000
Một trong hai được gọi là Enceladus.
23:58
It's a satellite which was all made of ice,
482
1422000
3000
Đó là một vệ tinh tạo thành từ băng,
24:01
and we measured it from orbit. Made of ice.
483
1425000
2000
và chúng tôi đo được nó từ quỹ đạo.
Làm từ băng.
Làm từ băng.
24:03
But there was something bizarre about it.
484
1427000
2000
Nhưng ở nó có có điều kì quặc.
24:05
If you look at these stripes in here, what we call tiger stripes,
485
1429000
4000
Nếu nhìn vào những sọc ở đây,
mà ta gọi là sọc hổ,
mà ta gọi là sọc hổ,
24:09
when we flew over them, all of a sudden we saw
486
1433000
2000
khi bay ngang qua, đột nhiên chúng tôi thấy
24:11
an increase in the temperature, which said that those stripes
487
1435000
3000
nhiệt độ gia tăng, tức là những sọc này
24:14
are warmer than the rest of the planet.
488
1438000
2000
ấm hơn so với phần còn lại của hành tinh.
24:16
So as we flew by away from it, we looked back. And guess what?
489
1440000
5000
khi chúng tôi bay xa rồi, và nhìn lại.
Đoán được không?
Đoán được không?
24:21
We saw geysers coming out.
490
1445000
2000
Chúng tôi đã nhìn thấy
các mạch nước phun ra ngoài.
các mạch nước phun ra ngoài.
24:23
So this is a Yellowstone, you know, of Saturn.
491
1447000
2000
Đây là một Yellowstone của sao Thổ.
24:25
We are seeing geysers of ice which are coming out of that planet,
492
1449000
4000
Chúng tôi đã thấy các mạch nước
phun băng từ hành tinh đó,
phun băng từ hành tinh đó,
24:29
which indicate that most likely there is an ocean, you know,
493
1453000
2000
cho thấy rằng rất có thể
có một đại dương
có một đại dương
24:31
below the surface.
494
1455000
2000
bên dưới bề mặt.
24:33
And somehow, through some dynamic effect, we're having these geysers
495
1457000
3000
Và bằng cách nào đó, dưới một số tác động,
các mạch nước
các mạch nước
24:36
which are being, you know, emitted from it.
496
1460000
3000
phun ra từ đó.
24:39
And the reason I showed the little arrow there,
497
1463000
2000
Và lý do tôi gắn một mũi tên nhỏ ở đó,
24:41
I think that should say 30 miles,
498
1465000
2000
Tôi nghĩ nên ghi rõ là 30 dặm
(48 km).
(48 km).
24:43
we decided a few months ago to actually fly the spacecraft
499
1467000
3000
Vài tháng trước, chúng tôi quyết định
lái tàu vũ trụ
lái tàu vũ trụ
24:46
through the plume of that geyser
500
1470000
2000
xuyên qua các mạch nước phun đó,
24:48
so we can actually measure the material that it is made of.
501
1472000
5000
để đo các chất liệu tạo ra chúng.
24:53
That was [unclear] also -- you know, because we were worried
502
1477000
3000
Cũng may, vì chúng tôi lo lắng
24:56
about the risk of it, but it worked pretty well.
503
1480000
2000
về sự mạo hiểm ấy,
nhưng rồi mọi việc cũng suôn sẻ.
nhưng rồi mọi việc cũng suôn sẻ.
24:58
We flew at the top of it, and we found that there is a fair amount of
504
1482000
3000
Chúng tôi bay ở phía trên, và thấy
có một lượng kha khá
có một lượng kha khá
25:01
organic material which is being emitted in combination with the ice.
505
1485000
4000
các chất hữu cơ đang phun trào
kết hợp với băng.
kết hợp với băng.
25:05
And over the next few years, as we keep orbiting, you know, Saturn,
506
1489000
4000
Và trong vài năm tới, khi tiếp tục
đi vào quỹ đạo của sao Thổ,
đi vào quỹ đạo của sao Thổ,
25:09
we are planning to get closer and closer down to the surface
507
1493000
3000
chúng tôi lên kế hoạch
tiến ngày càng gần hơn với bề mặt
tiến ngày càng gần hơn với bề mặt
25:12
and make more accurate measurements.
508
1496000
2000
để thực hiện các phép đo chính xác hơn.
25:14
Now, another satellite also attracted a lot of attention,
509
1498000
2000
Một vệ tinh khác cũng thu hút rất nhiều sự chú ý,
25:16
and that's Titan. And the reason Titan is particularly interesting,
510
1500000
3000
và đó là Titan.
Và lý do Titan đặc biệt thú vị,
Và lý do Titan đặc biệt thú vị,
25:19
it's a satellite bigger than our moon, and it has an atmosphere.
511
1503000
5000
là ở chỗ vệ tinh này lớn hơn Mặt trăng,
và có bầu khí quyển,
và có bầu khí quyển,
25:24
And that atmosphere is very -- as dense as our own atmosphere.
512
1508000
3000
cũng dày đặc như khí quyển của chúng ta.
25:27
So if you were on Titan, you would feel the same pressure
513
1511000
3000
Vì vậy, nếu bạn đứng trên Titan,
bạn sẽ cảm thấy trọng lực tương tự
bạn sẽ cảm thấy trọng lực tương tự
25:30
that you feel in here. Except it's a lot colder,
514
1514000
4000
như trên Trái đất này.
Ngoại trừ nó lạnh hơn rất nhiều,
Ngoại trừ nó lạnh hơn rất nhiều,
25:34
and that atmosphere is heavily made of methane.
515
1518000
3000
và bầu không khí chủ yếu gồm
khí mê-tan.
khí mê-tan.
25:37
Now, methane gets people all excited, because it's organic material,
516
1521000
3000
À, ai nấy đều thấy phấn khích,
vì mê-tan là chất hữu cơ,
vì mê-tan là chất hữu cơ,
25:40
so immediately people start thinking,
517
1524000
2000
thế là ngay lập tức, mọi người nghĩ xem
25:42
could life have evolved in that location,
518
1526000
3000
liệu sự sống có thể đã tiến hóa ở đó chăng,
25:45
when you have a lot of organic material.
519
1529000
2000
nơi rất nhiều chất hữu cơ.
25:47
So people believe now that Titan is most likely what we call
520
1531000
4000
Thế là người ta tin rằng rất có thể
Titan là một hành tinh tiền sinh học,
Titan là một hành tinh tiền sinh học,
25:51
a pre-biotic planet, because it's so cold organic material did not get
521
1535000
6000
bởi nguyên liệu hữu cơ trên đó quá lạnh,
nên chưa đạt tới
nên chưa đạt tới
25:57
to the stage of becoming biological material,
522
1541000
2000
giai đoạn trở thành nguyên liệu sinh học,
25:59
and therefore life could have evolved on it.
523
1543000
2000
để sự sống có thể đã tiến hóa trên đó.
26:01
So it could be Earth, frozen three billion years ago
524
1545000
4000
Nó có thể là Trái đất ở Kỉ băng hà
ba tỷ năm trước,
ba tỷ năm trước,
26:05
before life actually started on it.
525
1549000
2000
trước khi sự sống thực sự bắt đầu.
26:07
So that's getting a lot of interest, and to show you some example
526
1551000
3000
Điều đó nhận được rất nhiều sự quan tâm,
và để lấy thêm một số ví dụ
và để lấy thêm một số ví dụ
26:10
of what we did in there, we actually dropped a probe,
527
1554000
4000
về những việc đã làm, chúng tôi
đã thả tàu thăm dò,
đã thả tàu thăm dò,
26:14
which was developed by our colleagues in Europe, we dropped a probe
528
1558000
2000
xuống đó,
26:16
as we were orbiting Saturn.
529
1560000
3000
khi chúng tôi đang quay quanh sao Thổ.
26:19
We dropped a probe in the atmosphere of Titan.
530
1563000
2000
Chúng tôi đã thả một tàu thăm dò
vào bầu khí quyển của Titan.
vào bầu khí quyển của Titan.
26:21
And this is a picture of an area as we were coming down.
531
1565000
3000
Đây là một bức ảnh chụp khu vực
chúng tôi thả xuống,
chúng tôi thả xuống,
26:24
Just looked like the coast of California for me.
532
1568000
2000
theo tôi, trông như bãi biển California.
26:26
You see the rivers which are coming along the coast,
533
1570000
3000
Bạn có thấy những con sông dọc theo bờ biển,
26:29
and you see that white area which looks like Catalina Island,
534
1573000
2000
và khu vực màu trắng
trông giống như đảo Catalina,
trông giống như đảo Catalina,
26:31
and that looks like an ocean.
535
1575000
2000
và cái đó trông giống như một đại dương.
26:33
And then with an instrument we have on board, a radar instrument,
536
1577000
3000
Và sau đó với một dụng cụ radar trên tàu,
26:36
we found there are lakes like the Great Lakes in here,
537
1580000
3000
chúng tôi tìm thấy những hồ nước
giống như Hồ Lớn (Great Lakes) ở đây,
giống như Hồ Lớn (Great Lakes) ở đây,
26:39
so it looks very much like Earth.
538
1583000
1000
Nơi ấy mới giống Trái đất làm sao.
26:40
It looks like there are rivers on it, there are oceans or lakes,
539
1584000
4000
Dường như trên đó có sông,
đại dương hay hồ nước,
đại dương hay hồ nước,
26:44
we know there are clouds. We think it's raining also on it.
540
1588000
3000
có cả những đám mây.
Chúng tôi nghĩ rằng trên đó cũng có mưa.
Chúng tôi nghĩ rằng trên đó cũng có mưa.
26:47
So it's very much like the cycle on Earth except
541
1591000
2000
Khá là giống vòng tuần hoàn
trên Trái đất, ngoại trừ
trên Trái đất, ngoại trừ
26:49
because it's so cold, it could not be water, you know,
542
1593000
3000
thời tiết ở đó quá lạnh,
nó không thể ở dạng nước,
nó không thể ở dạng nước,
26:52
because water would have frozen.
543
1596000
2000
vì có nước thì cũng bị đóng băng.
26:54
What it turned out, that all that we are seeing, all this liquid,
544
1598000
2000
Hóa ra, tất cả những chất lỏng mà chúng tôi thấy,
26:56
[is made of] hydrocarbon and ethane and methane,
545
1600000
3000
[làm bằng] hydrocarbon, ê-tan và mê-tan.
26:59
similar to what you put in your car.
546
1603000
2000
giống với hợp chất bơm vào xe hơi vậy.
27:01
So here we have a cycle of a planet which is like our Earth,
547
1605000
4000
Vậy ra hành tinh này có vòng tuần hoàn
giống như Trái đất,
giống như Trái đất,
27:05
but is all made of ethane and methane and organic material.
548
1609000
4000
nhưng lại được tạo ra thì khí ê-tan,
mê-tan và chất hữu cơ.
mê-tan và chất hữu cơ.
27:09
So if you were on Mars -- sorry, on Titan,
549
1613000
3000
Vì vậy, nếu bạn đang trên sao Hỏa -
xin lỗi, trên Titan,
xin lỗi, trên Titan,
27:12
you don't have to worry about four-dollar gasoline.
550
1616000
2000
bạn không phải lo lắng về 4 đô la tiền xăng.
27:14
You just drive to the nearest lake, stick your hose in it,
551
1618000
2000
Bạn chỉ cần lái xe đến hồ gần nhất,
cắm vòi xăng vào,
cắm vòi xăng vào,
27:16
and you've got your car filled up.
552
1620000
3000
và bình xăng xe hơi của bạn sẽ đầy ắp.
27:19
On the other hand, if you light a match
553
1623000
2000
Mặt khác, chỉ cần bạn đốt
một que diêm thôi,
một que diêm thôi,
27:21
the whole planet will blow up.
554
1625000
4000
toàn bộ hành tinh sẽ nổ tung.
27:25
So in closing, I said I want to close by a couple of pictures.
555
1629000
3000
Để kết thúc, tôi muốn khép lại
bằng một vài hình ảnh.
bằng một vài hình ảnh.
27:28
And just to kind of put us in perspective,
556
1632000
3000
Để tất cả chúng ta cùng suy ngẫm,
27:31
this is a picture of Saturn taken with a spacecraft
557
1635000
3000
đây là một hình ảnh của sao Thổ
chụp với một tàu vũ trụ
chụp với một tàu vũ trụ
27:34
from behind Saturn, looking towards the Sun.
558
1638000
2000
từ phía sau sao Thổ,
nhìn về phía Mặt trời.
nhìn về phía Mặt trời.
27:36
The Sun is behind Saturn, so we see what we call "forward scattering,"
559
1640000
4000
Mặt trời đang ở đằng sau sao Thổ, nên ta thấy
hiện tượng "tán xạ xuôi" (forward scattering),
hiện tượng "tán xạ xuôi" (forward scattering),
27:40
so it highlights all the rings. And I'm going to zoom.
560
1644000
3000
nó làm nổi bật tất cả các vành đai.
Và tôi sẽ phóng to lên.
Và tôi sẽ phóng to lên.
27:43
There is a -- I'm not sure you can see it very well,
561
1647000
3000
Có một - Tôi không chắc liệu bạn có trông rõ không,
27:46
but on the top left, around 10 o'clock,
562
1650000
2000
ở trên cùng bên trái, hướng 10 giờ,
27:48
there is a little teeny dot, and that's Earth.
563
1652000
3000
có một chấm nhỏ, đó chính là Trái đất.
27:51
You barely can see ourselves. So what I did, I thought I'd zoom on it.
564
1655000
4000
Bạn khó có thể nhìn thấy chính mình.
Nên tôi muốn phóng to lên.
Nên tôi muốn phóng to lên.
27:55
So as you zoom in, you know, you can see Earth, you know,
565
1659000
4000
Khi phóng to bức ảnh,
ta có thể nhìn thấy Trái đất,
ta có thể nhìn thấy Trái đất,
27:59
just in the middle here. So we zoomed all the way on the art center.
566
1663000
3000
ngay chính giữa. Rồi ta cứ thế phóng to
đến khi thấy trung tâm nghệ thuật này.
đến khi thấy trung tâm nghệ thuật này.
28:06
So thank you very much.
567
1670000
2000
Vì vậy, cảm ơn bạn rất nhiều.
ABOUT THE SPEAKER
Charles Elachi - Planetary scientistCharles Elachi is the director of NASA's Jet Propulsion Laboratory, where he oversees space exploration programs such as the Mars Rovers.
Why you should listen
Charles Elachi is the director of NASA's Jet Propulsion Lab at Caltech. He leads JPL's efforts to build robots that explore space -- including the surprisingly long-lived Mars Rovers. In the wake of the Rovers' success (and even fame), it's worth remembering that they grew out of some troubled earlier attempts to reach Mars. Elachi's careful management of the Rover program, wrote the US News and World Report, was a key piece of its success. And Elachi gives equal credit to some extraordinary luck.
As JPL's director for space and Earth science programs from 1982 to 2000, and then its head since then, he's led the development of many new instruments and programs for observing Earth and exploring the planets. It's in part thanks to him that, as of May 2008, we have 17 different robots exploring space. His own academic specialty is active microwave remote sensing and electromagnetic theory.
Charles Elachi | Speaker | TED.com