TED2009
Nina Jablonski: Skin color is an illusion
Nina Jablonski: Màu da là sự lầm tưởng
Filmed:
Readability: 4.8
1,260,305 views
Nina Jablonski cho rằng sự khác biệt màu da đơn giản chỉ là sự thích ứng của chúng ta với những điều kiện khí hậu và mức độ tiếp xúc với UV khác nhau. Charles Darwin không đồng ý với lý luận này, mà theo bà giải thích là do ông đã không được tiếp cận với NASA.
Nina Jablonski - Anthropologist
Nina Jablonski is author of Skin: A Natural History, a close look at human skin’s many remarkable traits: its colors, its sweatiness, the fact that we decorate it. Full bio
Nina Jablonski is author of Skin: A Natural History, a close look at human skin’s many remarkable traits: its colors, its sweatiness, the fact that we decorate it. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
Interestingly, Charles Darwin
0
0
4000
Thật bất ngờ, Charles Darwin
00:22
was born a very lightly pigmented man,
1
4000
4000
được sinh ra với màu da sáng,
00:26
in a moderately-to-darkly pigmented world.
2
8000
4000
trong một thế giới vốn mang
màu da trung bình-đậm.
màu da trung bình-đậm.
00:30
Over the course of his life,
3
12000
3000
Trong suốt cuộc đời mình,
00:33
Darwin had great privilege.
4
15000
2000
Darwin đã có được những đặc ân to lớn.
00:35
He lived in a fairly wealthy home.
5
17000
3000
Ông sống trong một gia đình
thuộc hàng khá giả.
thuộc hàng khá giả.
00:38
He was raised by very supportive and interested parents.
6
20000
4000
Ông được nuôi dưỡng bởi cha mẹ
là những người nhiệt thành và tâm huyết.
là những người nhiệt thành và tâm huyết.
00:42
And when he was in his 20s
7
24000
2000
Khi 20,
ông bắt đầu một chuyến hải hành
đặc biệt trên con tàu The Beagle.
đặc biệt trên con tàu The Beagle.
00:44
he embarked upon a remarkable voyage on the ship the Beagle.
8
26000
4000
00:48
And during the course of that voyage,
9
30000
3000
Và trong suốt chuyến hành trình đó,
00:51
he saw remarkable things:
10
33000
2000
ông đã thấy những điều rất đặc biệt:
00:53
tremendous diversity of plants and animals, and humans.
11
35000
4000
sự đa dạng đến kỳ lạ của những loài
động thực vật và con người.
động thực vật và con người.
00:57
And the observations that he made
12
39000
2000
Và những quan sát
00:59
on that epic journey
13
41000
2000
trong chuyến đi lịch sử ấy
01:01
were to be eventually distilled
14
43000
2000
cuối cùng đã được đúc kết
01:03
into his wonderful book, "On the Origin of Species,"
15
45000
2000
trong một quyển sách tuyệt vời của ông,
"Nguồn gốc các loài"
"Nguồn gốc các loài"
01:05
published 150 years ago.
16
47000
4000
được xuất bản 150 năm về trước.
01:09
Now what is so interesting
17
51000
2000
Điều gây ngạc nhiên
01:11
and to some, the extent, what's a bit infamous
18
53000
4000
và ở một khía cạnh nào đó,
gây nhiều tranh cãi
gây nhiều tranh cãi
01:15
about "The Origin of Species,"
19
57000
2000
về cuốn "Nguồn gốc các loài"
01:17
is that there is only one line in it
20
59000
2000
là chỉ có vỏn vẹn một dòng trong đó
01:19
about human evolution.
21
61000
3000
nói về sự tiến hóa của loài người.
01:22
"Light will be thrown on the origin of man
22
64000
3000
"Một ngày nào đó nguồn gốc của loài người
01:25
and his history."
23
67000
2000
và lịch sử sẽ được tiết lộ."
01:27
It wasn't until much longer,
24
69000
2000
Không lâu
01:29
much later,
25
71000
2000
sau đó
01:31
that Darwin actually spoke
26
73000
2000
Darwin thực sự nói
01:33
and wrote about humans.
27
75000
3000
và viết về loài người.
01:36
Now in his years of
28
78000
2000
Trong những năm
01:38
traveling on the Beagle,
29
80000
2000
lênh đênh trên The Beagle
01:40
and from listening to the accounts
30
82000
2000
và từ những gì nghe được từ
những lời kể lại
những lời kể lại
01:42
or explorers and naturalists,
31
84000
2000
các nhà thám hiểm và
tự nhiên học
tự nhiên học
01:44
he knew that skin color
32
86000
4000
ông nhận thấy rằng màu da
01:48
was one of the most important ways
33
90000
2000
là một trong những cách quan trọng nhất
01:50
in which people varied.
34
92000
2000
để thấy sự đang dạng ở loài người.
01:52
And he was somewhat interested in the pattern of skin color.
35
94000
4000
Và ông có gì đó hứng thú với
kiểu màu da.
kiểu màu da.
01:56
He knew that darkly pigmented peoples
36
98000
2000
Ông biết rằng các chủng người
có màu da đậm
có màu da đậm
01:58
were found close to the equator;
37
100000
3000
thường được tìm thấy ở gần xích đạo
02:01
lightly pigmented peoples, like himself,
38
103000
2000
chủng người có màu da nhạt
như ông
như ông
02:03
were found closer to the poles.
39
105000
3000
được tìm thấy ở
gần vùng cực.
gần vùng cực.
02:06
So what did he make of all this?
40
108000
2000
Vậy ông đưa ra kết luận gì
cho những điều trên?
cho những điều trên?
02:08
Well he didn't write anything about it in The Origin of Species.
41
110000
3000
Ông không viết gì về
điều này trong "Nguồn gốc các loài".
điều này trong "Nguồn gốc các loài".
02:11
But much later, in 1871,
42
113000
3000
Nhưng khá lâu sau đó, vào năm 1871,
02:14
he did have something to say about it.
43
116000
2000
ông đã đề cập đôi điều về nó.
02:16
And it was quite curious. He said,
44
118000
2000
Nó khá kỳ lạ. Ông nói,
02:18
"Of all the differences between the races of men,
45
120000
3000
"Trong số những khác biệt giữa
các chủng tộc người,
các chủng tộc người,
02:21
the color of the skin is the most conspicuous
46
123000
2000
màu da là điểm dễ nhận thấy và
02:23
and one of the best marked."
47
125000
2000
đáng chú ý nhất.
02:25
And he went on to say,
48
127000
2000
Và ông tiếp tục khẳng định,
02:27
"These differences do not coincide
49
129000
3000
"Những điểm khác biệt này không trùng với
02:30
with corresponding differences in climate."
50
132000
3000
sự khác biệt khí hậu tương ứng."
02:33
So he had traveled all around.
51
135000
2000
Ông đã đi nhiều nơi.
02:35
He had seen people of different colors
52
137000
3000
Ông đã thấy nhiều người với
nhiều màu da khác nhau
nhiều màu da khác nhau
02:38
living in different places.
53
140000
2000
sống ở những nơi khác nhau.
02:40
And yet he rejected the idea
54
142000
2000
Và ông phủ nhận ý kiến cho rằng
02:42
that human skin pigmentation
55
144000
3000
sắc tố da của con người
02:45
was related to the climate.
56
147000
3000
có liên quan tới khí hậu.
02:48
If only Darwin lived today.
57
150000
3000
Giá như Darwin còn sống tới ngày nay.
02:51
If only Darwin had NASA.
58
153000
3000
Giá như Darwin có được NASA.
02:54
Now, one of the wonderful things that NASA does
59
156000
4000
Bây giờ, một trong những điều tuyệt vời
nhất mà NASA làm được
nhất mà NASA làm được
02:58
is it puts up a variety of satellites
60
160000
2000
là đưa các vệ tinh
03:00
that detect all sort of interesting things about our environment.
61
162000
3000
phát hiện tất cả những điều lý thú
xung quanh môi trường của ta.
xung quanh môi trường của ta.
03:03
And for many decades now
62
165000
3000
Và qua nhiều thập kỷ, giờ đây
03:06
there have been a series of TOMS satellites
63
168000
3000
đã có một loạt các vệ tinh TOMS
03:09
that have collected data about the radiation of the Earth's surface.
64
171000
3000
thu thập dữ liệu về bức xạ
trên bề mặt Trái Đất.
trên bề mặt Trái Đất.
03:12
The TOMS 7 satellite data, shown here,
65
174000
4000
Dữ liệu của vệ tinh TOMS 7,
được trình bày ở đây
được trình bày ở đây
03:16
show the annual average
66
178000
2000
chỉ ra lượng bức xạ tử ngoại
03:18
ultraviolet radiation at the Earth's surface.
67
180000
3000
trung bình hàng năm
trên bề mặt Trái Đất.
trên bề mặt Trái Đất.
03:21
Now the really hot pink and red areas
68
183000
3000
Những vùng đỏ và hồng đậm
03:24
are those parts of the world that receive the highest amounts
69
186000
3000
là những vùng trên trái đất
03:27
of UV during the year.
70
189000
3000
nhận lượng UV cao nhất trong năm.
03:30
The incrementally cooler colors --
71
192000
3000
Những màu nhạt hơn--
03:33
blues, greens, yellows, and finally grays --
72
195000
3000
xanh biển, xanh lá cây,
vàng, và xám ở cuối
vàng, và xám ở cuối
03:36
indicate areas of much lower ultraviolet radiation.
73
198000
3000
biểu thị vùng bức xạ
tử ngoại thấp hơn.
tử ngoại thấp hơn.
03:39
What's significant to the story of human skin pigmentation
74
201000
4000
Điều đáng chú ý trong câu chuyện về
sắc tố da của con người
sắc tố da của con người
03:43
is just how much of the Northern Hemisphere
75
205000
4000
là bao nhiêu phần của Bắc bán cầu
03:47
is in these cool gray zones.
76
209000
3000
nằm trong những vùng xám nhạt này.
03:50
This has tremendous implications for our understanding
77
212000
3000
Đây là gợi ý quan trọng
trong việc tìm hiểu về
trong việc tìm hiểu về
03:53
of the evolution of human skin pigmentation.
78
215000
3000
sự tiến hóa của sắc tố da ở con người.
03:56
And what Darwin could not appreciate,
79
218000
3000
Và điều mà Darwin vẫn chưa làm sáng tỏ,
03:59
or didn't perhaps want to appreciate at the time,
80
221000
3000
hay có lẽ chưa muốn làm rõ
vào thời điểm đó,
vào thời điểm đó,
04:02
is that there was a fundamental relationship
81
224000
3000
là có một mối quan hệ căn bản
04:05
between the intensity of ultraviolet radiation
82
227000
3000
giữa cường độ bức xạ tử ngoại
04:08
and skin pigmentation.
83
230000
2000
và sắc tố da.
04:10
And that skin pigmentation itself
84
232000
3000
Và bản thân sắc tố da
04:13
was a product of evolution.
85
235000
3000
chính là một sản phẩm của tiến hóa.
04:16
And so when we look at a map of skin color,
86
238000
3000
Vậy khi chúng ta nhìn vào bản đồ màu da,
04:19
and predicted skin color, as we know it today,
87
241000
3000
và màu da được dự đoán, như cái chúng ta
biết ngày nay,
biết ngày nay,
04:22
what we see is a beautiful gradient
88
244000
3000
cái mà chúng ta thấy là
một gradient tuyệt đẹp
một gradient tuyệt đẹp
04:25
from the darkest skin pigmentations toward the equator,
89
247000
3000
từ sắc tố da đậm nhất
về phía xích đạo
về phía xích đạo
04:28
and the lightest ones toward the poles.
90
250000
3000
đến những sắc tố nhạt hơn về phía cực.
04:31
What's very, very important here
91
253000
4000
Điều rất, rất quan trọng ở đây
04:35
is that the earliest humans
92
257000
2000
là loài người buổi ban đầu
04:37
evolved in high-UV environments,
93
259000
3000
đã tiến hóa trong những môi trường
có UV cao
có UV cao
04:40
in equatorial Africa.
94
262000
2000
ở vùng xích đạo thuộc châu Phi.
04:42
The earliest members of our lineage,
95
264000
3000
Những thành viên đầu tiên trong
giống loài chúng ta,
giống loài chúng ta,
04:45
the genus Homo, were darkly pigmented.
96
267000
3000
họ Homo, có da đậm màu.
04:48
And we all share this incredible heritage
97
270000
4000
Và tất cả chúng ta đều có đặc điểm
đáng kinh ngạc này
đáng kinh ngạc này
04:52
of having originally been
98
274000
2000
ban đầu tất cả
04:54
darkly pigmented,
99
276000
2000
đều có màu da đậm,
04:56
two million to one and half million years ago.
100
278000
3000
từ cách đây 2 đến 1.5 triệu
năm về trước.
năm về trước.
04:59
Now what happened in our history?
101
281000
5000
Vậy điều gì đã xảy ra
trong lịch sử của chúng ta?
trong lịch sử của chúng ta?
05:04
Let's first look at the relationship
102
286000
2000
Đầu tiên hãy nhìn vào mối liên hệ
05:06
of ultraviolet radiation to the Earth's surface.
103
288000
3000
giữa bức xạ tử ngoại và
bề mặt Trái Đất.
bề mặt Trái Đất.
05:09
In those early days of our evolution,
104
291000
3000
Trong những thời điểm tiến hóa đầu tiên
của chúng ta
của chúng ta
05:12
looking at the equator,
105
294000
2000
hãy nhìn vào đường xích đạo,
05:14
we were bombarded by high levels of ultraviolet radiation.
106
296000
3000
chúng ta bị áp đảo bởi
bức xạ tử ngoại dày đặc.
bức xạ tử ngoại dày đặc.
05:17
The UVC, the most energetic type,
107
299000
3000
Tử ngoại C, loại mạnh nhất,
05:20
was occluded by the Earth's atmosphere.
108
302000
3000
bị hấp thụ bởi khí quyển trái đất.
05:23
But UVB and UVA
109
305000
2000
Còn tử ngoại B và A
05:25
especially, came in unimpeded.
110
307000
2000
đặc biệt, lại lọt qua.
05:27
UVB turns out to be incredibly important.
111
309000
4000
Tử ngoại B có sức mạnh
đến khó tin.
đến khó tin.
05:31
It's very destructive,
112
313000
2000
Nó gây nhiều nguy hại,
05:33
but it also catalyzes the production of vitamin D in the skin,
113
315000
4000
nhưng đồng thời cũng xúc tác quá trình
sản xuất vitamin D trong da,
sản xuất vitamin D trong da,
05:37
vitamin D being a molecule that we very much need
114
319000
4000
vitamin D là một phân tử mà
chúng ta rất cần
chúng ta rất cần
05:41
for our strong bones, the health of our immune system,
115
323000
4000
cho xương chắc khỏe,
cho hệ miễn dịch khỏe mạnh,
cho hệ miễn dịch khỏe mạnh,
05:45
and myriad other important functions in our bodies.
116
327000
3000
và vô số những chức năng khác
trong cơ thể chúng ta.
trong cơ thể chúng ta.
05:48
So, living at the equator, we got
117
330000
2000
Khi sống gần xích đạo,
chúng ta hấp thụ
chúng ta hấp thụ
05:50
lots and lots of ultraviolet radiation
118
332000
3000
rất nhiều bức xạ tử ngoại
05:53
and the melanin --
119
335000
3000
và sắc tố melenin--
05:56
this wonderful, complex, ancient polymer
120
338000
4000
hợp chất cao phân tử kỳ lạ,
phức tạp này
phức tạp này
06:00
compound in our skin --
121
342000
2000
kết hợp ở trong da--
06:02
served as a superb natural sunscreen.
122
344000
4000
đóng vai trò như một tấm chắn
tự nhiên hoàn hảo.
tự nhiên hoàn hảo.
06:06
This polymer is amazing
123
348000
2000
Hợp chất cao phân tử này
gây ngạc nhiên
gây ngạc nhiên
06:08
because it's present in so many different organisms.
124
350000
3000
bởi nó hiện diện
trong khá nhiều cơ thể sống khác nhau.
trong khá nhiều cơ thể sống khác nhau.
06:11
Melanin, in various forms, has probably been on the Earth
125
353000
2000
Melanin, ở nhiều dạng khác nhau,
có lẽ đã có mặt trên Trái Đất
có lẽ đã có mặt trên Trái Đất
06:13
a billion years,
126
355000
3000
hàng tỷ năm,
06:16
and has been recruited over and over again
127
358000
2000
và được biến đổi hết lần
này đến lần khác
này đến lần khác
06:18
by evolution, as often happens.
128
360000
4000
bởi sự tiến hóa như
điều vẫn thường xảy ra.
điều vẫn thường xảy ra.
06:22
Why change it if it works?
129
364000
2000
Tại sao lại thay đổi nếu nó
thực sự hoạt động?
thực sự hoạt động?
06:24
So melanin was recruited, in our lineage,
130
366000
4000
Ở loài chúng ta,
06:28
and specifically in our earliest ancestors
131
370000
3000
và đặc biệt là ở những tổ tiên
đầu tiên của chúng ta
đầu tiên của chúng ta
06:31
evolving in Africa,
132
373000
2000
đang trong quá trình
tiến hóa ở châu Phi
tiến hóa ở châu Phi
06:33
to be a natural sunscreen.
133
375000
2000
melanin bị biến đổi
để trở thành một tấm chắn tự nhiên.
để trở thành một tấm chắn tự nhiên.
06:35
Where it protected the body
134
377000
2000
Ở nơi đó nó bảo vệ cơ thể
06:37
against the degradations of ultraviolet radiation,
135
379000
3000
khỏi sự biến đổi của
bức xạ cực tím,
bức xạ cực tím,
06:40
the destruction, or damage to DNA,
136
382000
3000
khỏi sự phá hủy ADN
06:43
and the breakdown of a very important molecule called folate,
137
385000
4000
và sự tan rã của một phân tử
rất quan trọng được gọi là folate,
rất quan trọng được gọi là folate,
06:47
which helps to fuel cell production,
138
389000
3000
phân tử cung cấp năng lượng cho
sự sản sinh tế bào,
sự sản sinh tế bào,
06:50
and reproduction in the body.
139
392000
3000
và quá trình tái tạo lại trong cơ thể.
06:53
So, it's wonderful. We evolved this very protective,
140
395000
3000
Quả là thật tuyệt vời.
Chúng ta đã biến đổi
Chúng ta đã biến đổi
06:56
wonderful covering of melanin.
141
398000
3000
một cách thần kỳ,
lớp bao phủ melanin.
lớp bao phủ melanin.
06:59
But then we moved.
142
401000
4000
Nhưng rồi chúng ta lại
thay đổi nơi ở.
thay đổi nơi ở.
07:03
And humans dispersed -- not once, but twice.
143
405000
4000
Loài người bắt đầu phân tán--
không phải một mà tới hai lần.
không phải một mà tới hai lần.
07:07
Major moves, outside of our equatorial homeland,
144
409000
4000
Cuộc di chuyển lớn nhất
là vượt khỏi xích đạo,
là vượt khỏi xích đạo,
07:11
from Africa into other parts of the Old World,
145
413000
4000
từ châu Phi đến
những vùng khác của Cựu Thế giới,
những vùng khác của Cựu Thế giới,
07:15
and most recently, into the New World.
146
417000
2000
và gần đây nhất là
đến Tân Thế giới.
đến Tân Thế giới.
07:17
When humans dispersed into these latitudes,
147
419000
3000
Khi con người phân tán
ra những nơi này
ra những nơi này
07:20
what did they face?
148
422000
2000
họ đã gặp phải điều gì?
07:22
Conditions were significantly colder,
149
424000
3000
Điều kiện môi trường
rõ ràng lạnh hơn,
rõ ràng lạnh hơn,
07:25
but they were also less intense
150
427000
2000
nhưng cường độ tử ngoại
07:27
with respect to the ultraviolet regime.
151
429000
2000
cũng đồng thời giảm đi.
07:29
So if we're somewhere in the Northern Hemisphere,
152
431000
4000
Nếu chúng ta đang ở
nơi nào đó của Bắc bán cầu,
nơi nào đó của Bắc bán cầu,
07:33
look at what's happening to the ultraviolet radiation.
153
435000
3000
hãy xem điều gì đang xảy ra
với bức xạ tử ngoại.
với bức xạ tử ngoại.
07:36
We're still getting a dose of UVA.
154
438000
3000
Chúng ta vẫn sẽ hứng lấy
một lượng lớn tử ngoại A.
một lượng lớn tử ngoại A.
07:39
But all of the UVB,
155
441000
2000
Nhưng tất cả,
07:41
or nearly all of it,
156
443000
2000
hay phần phần lớn
tử ngoại B
tử ngoại B
07:43
is dissipated through the thickness of the atmosphere.
157
445000
3000
bị chặn lại
bởi tầng khí quyển.
bởi tầng khí quyển.
07:46
In the winter, when you are skiing in the Alps,
158
448000
4000
Vào mùa đông, khi bạn đang trượt tuyết
ở dãy Alps,
ở dãy Alps,
07:50
you may experience ultraviolet radiation.
159
452000
3000
bạn có thể cảm thấy bức xạ tử ngoại.
07:53
But it's all UVA,
160
455000
2000
Nhưng tất cả chúng đều là
tử ngoại A.
tử ngoại A.
07:55
and, significantly, that UVA
161
457000
2000
và tử ngoại A thì hoàn toàn
07:57
has no ability to make vitamin D in your skin.
162
459000
5000
không có khả năng tạo ra vitamin D
cho da của bạn.
cho da của bạn.
08:02
So people inhabiting northern hemispheric environments
163
464000
5000
Vậy nên những người sinh sống ở
môi trường vùng Bắc bán cầu
môi trường vùng Bắc bán cầu
08:07
were bereft of the potential
164
469000
3000
gặp bất lợi trong việc
08:10
to make vitamin D in their skin for most of the year.
165
472000
3000
tạo ra vitamin D trong da
vào hầu hết các thời điểm trong năm.
vào hầu hết các thời điểm trong năm.
08:13
This had tremendous consequences
166
475000
3000
Điều này có tác động to lớn
08:16
for the evolution of human skin pigmentation.
167
478000
2000
đến sự tiến hóa
của sắc tố da.
của sắc tố da.
08:18
Because what happened, in order to ensure health and well-being,
168
480000
5000
Để đảm bảo sức khỏe và
an toàn
an toàn
08:23
these lineages of people
169
485000
2000
những giống người
08:25
dispersing into the Northern Hemisphere
170
487000
4000
chọn đến ở
Bắc bán cầu
Bắc bán cầu
08:29
lost their pigmentation.
171
491000
2000
đã để mất đi sắc tố của mình.
08:31
There was natural selection
172
493000
2000
Một quá trình chọn lọc
đã diễn ra
đã diễn ra
08:33
for the evolution of lightly pigmented skin.
173
495000
5000
trong sự tiến hóa của sắc tố da sáng.
08:38
Here we begin to see the evolution
174
500000
2000
Đến đây, chúng ta bắt đầu nhận thấy
sự tiến hóa
sự tiến hóa
08:40
of the beautiful sepia rainbow
175
502000
2000
của cái gọi là "cầu vồng tuyệt đẹp
của màu da"
của màu da"
08:42
that now characterizes all of humanity.
176
504000
3000
cấu thành nên tất cả
loài người ngày nay.
loài người ngày nay.
08:45
Lightly pigmented skin evolved not just once,
177
507000
4000
Màu da sáng tiến hóa
không chỉ một,
không chỉ một,
08:49
not just twice, but probably three times.
178
511000
3000
hai, mà có lẽ là ba lần.
08:52
Not just in modern humans,
179
514000
2000
Không chỉ ở loài người hiện đại,
08:54
but in one of our distant unrelated ancestors,
180
516000
4000
mà ở cả những tổ tiên xa xôi
của chúng ta,
của chúng ta,
08:58
the Neanderthals.
181
520000
2000
giống người Neanderthal.
09:00
A remarkable, remarkable testament
182
522000
2000
Một bằng chứng thuyết phục
09:02
to the power of evolution.
183
524000
2000
về sức mạnh tiến hóa.
09:04
Humans have been on the move for a long time.
184
526000
3000
Con người đã di chuyển không ngừng
trong một thời gian dài.
trong một thời gian dài.
09:07
And just in the last 5,000 years,
185
529000
2000
Và chỉ trong vòng
5000 năm trở lại đây,
5000 năm trở lại đây,
09:09
in increasing rates, over increasing distances.
186
531000
3000
con người đã di chuyển nhiều hơn
và xa hơn.
và xa hơn.
09:12
Here are just some of the biggest movements of people,
187
534000
4000
Đây là một vài cuộc di tản lớn
của loài người
của loài người
09:16
voluntary movements, in the last 5,000 years.
188
538000
3000
những cuộc di tản có chủ đích,
trong khoảng 5000 năm trở lại đây.
trong khoảng 5000 năm trở lại đây.
09:19
Look at some of the major latitudinal transgressions:
189
541000
3000
Hãy nhìn vào một vài cuộc di tản
lớn theo vĩ độ:
lớn theo vĩ độ:
09:22
people from high UV areas
190
544000
2000
người từ vùng có UV cao
09:24
going to low UV and vice versa.
191
546000
3000
đi đến vùng có UV thấp
và ngược lại.
và ngược lại.
09:27
And not all these moves were voluntary.
192
549000
4000
Nhưng không phải tất cả cuộc
di tản này đều là tự nguyện.
di tản này đều là tự nguyện.
09:31
Between 1520 and 1867,
193
553000
3000
Giữa những năm 1520 và 1867,
09:34
12 million, 500 people
194
556000
4000
12 triệu 500 người
09:38
were moved from high UV
195
560000
2000
bị đưa từ những vùng có UV cao
09:40
to low UV areas
196
562000
2000
tới vùng có UV thấp
09:42
in the transatlantic slave trade.
197
564000
3000
trong cuộc buôn nô lệ
xuyên Đại Tây Dương
xuyên Đại Tây Dương
09:45
Now this had all sorts of invidious social consequences.
198
567000
4000
Cho đến bây giờ điều này đã để lại những
hậu quả xã hội vô cùng nặng nề.
hậu quả xã hội vô cùng nặng nề.
09:49
But it also had deleterious
199
571000
3000
Nó đồng thời mang đến
09:52
health consequences to people.
200
574000
2000
nhiều tác hại cho sức khỏe con người.
09:54
So what? We've been on the move.
201
576000
3000
Vậy thì sao nào? Chúng ta vẫn di
chuyển không ngừng.
chuyển không ngừng.
09:57
We're so clever we can overcome all of these
202
579000
3000
Chúng ta đủ thông minh để có thể
10:00
seeming biological impediments.
203
582000
3000
vượt qua tất cả những trở ngại
về mặt sinh học.
10:03
Well, often we're unaware
204
585000
2000
Chúng ta thường không nhận biết
10:05
of the fact that we're living
205
587000
2000
thực tế là chúng ta đang sống trong
10:07
in environments in which our skin
206
589000
2000
những môi trường mà da chúng ta
10:09
is inherently poorly adapted.
207
591000
3000
vốn đã rất khó thích nghi.
10:12
Some of us with lightly pigmented skin
208
594000
2000
Một vài người trong chúng ta
có sắc tố da sáng
có sắc tố da sáng
10:14
live in high-UV areas.
209
596000
2000
lại sống ở vùng có UV cao.
10:16
Some of us with darkly pigmented skin
210
598000
2000
Một vài người có sắc tố da tối
10:18
live in low-UV areas.
211
600000
3000
thì lại sống ở nơi có UV thấp.
10:21
These have tremendous consequences for our health.
212
603000
4000
Điều này có tác hại to lớn
đối với sức khỏe của chúng ta.
đối với sức khỏe của chúng ta.
10:25
We have to, if we're lightly pigmented,
213
607000
3000
Nếu chúng ta có da sáng màu,
10:28
be careful about the problems of skin cancer,
214
610000
4000
chúng ta cần phải lưu ý đến nguy cơ
ung thư da
ung thư da
10:32
and destruction of folate in our bodies,
215
614000
3000
và sự phá hủy folate bên trong cơ thể
10:35
by lots of sun.
216
617000
2000
nếu tiếp xúc với ánh mặt trời quá nhiều.
10:37
Epidemiologists and doctors
217
619000
2000
Các chuyên gia dịch tễ học
và các bác sĩ
và các bác sĩ
10:39
have been very good about telling us
218
621000
2000
rất giỏi trong việc khuyên chúng ta
10:41
about protecting our skin.
219
623000
2000
bảo vệ da mình.
10:43
What they haven't been so good about instructing people
220
625000
5000
Nhưng họ vẫn chưa đưa ra chỉ dẫn
thuyết phục lắm
thuyết phục lắm
10:48
is the problem of darkly pigmented people
221
630000
3000
cho vấn đề ở người có sắc tố da đậm
10:51
living in high latitude areas,
222
633000
3000
sống ở vùng có vĩ độ cao
10:54
or working inside all the time.
223
636000
2000
hay làm việc trong nhà phần lớn thời gian.
10:56
Because the problem there is just as severe,
224
638000
3000
Vì vấn đề ở đây không những
nghiêm trọng,
nghiêm trọng,
10:59
but it is more sinister,
225
641000
2000
mà còn rất nguy hiểm
11:01
because vitamin D deficiency,
226
643000
2000
bởi sự thiếu hụt vitamin D,
11:03
from a lack of ultraviolet B radiation,
227
645000
4000
xuất phát từ việc thiếu hụt
bức xạ tử ngoại B,
bức xạ tử ngoại B,
11:07
is a major problem.
228
649000
2000
là một vấn đề nguy cấp.
11:09
Vitamin D deficiency creeps up on people,
229
651000
2000
Việc thiếu hụt vitamin D
làm con người ngạc nhiên,
làm con người ngạc nhiên,
11:11
and causes all sorts of health problems to their bones,
230
653000
3000
và gây ra nhiều vấn đề sức khỏe
cho xương và
cho xương và
11:14
to their gradual decay of their immune systems,
231
656000
4000
làm suy giảm
11:18
or loss of immune function,
232
660000
2000
hay làm mất chức năng miễn dịch,
11:20
and probably some problems
233
662000
2000
và một vài vấn đề
11:22
with their mood and health,
234
664000
3000
ảnh hưởng tới tâm trạng và
11:25
their mental health.
235
667000
2000
sức khỏe tinh thần.
11:27
So we have, in skin pigmentation,
236
669000
3000
Vậy với sắc tố da, chúng ta đang nắm giữ
11:30
one of these wonderful products of evolution
237
672000
3000
một trong những sản phẩm tuyệt vời nhất
của sự tiến hóa
của sự tiến hóa
11:33
that still has consequences for us today.
238
675000
2000
còn ảnh hưởng cho đến ngày nay.
11:35
And the social consequences,
239
677000
2000
Và như chúng ta đã biết,
những ảnh hưởng về mặt xã hội,
những ảnh hưởng về mặt xã hội,
11:37
as we know, are incredibly profound.
240
679000
3000
thì to lớn vô cùng.
11:40
We live in a world where we
241
682000
2000
Chúng ta sống trong một thế giới, nơi mà
11:42
have lightly and darkly pigmented people
242
684000
4000
người da màu và người da trắng
11:46
living next to one another,
243
688000
2000
sống cạnh nhau
11:48
but often brought into proximity initially
244
690000
3000
nhưng lúc đầu thường được xem như
11:51
as a result of very invidious social interactions.
245
693000
4000
kết quả của những phân biệt
về mặt xã hội.
về mặt xã hội.
11:55
So how can we overcome this?
246
697000
3000
Vậy chúng ta có thể làm gì
để khắc phục nó?
để khắc phục nó?
11:58
How can we begin to understand it?
247
700000
2000
Làm thế nào chúng ta hiểu được nó?
12:00
Evolution helps us.
248
702000
4000
Sự tiến hóa giúp ta làm điều đó.
12:04
200 years after Darwin's birthday,
249
706000
4000
200 năm sau ngày sinh Darwin,
12:08
we have the first moderately pigmented President of the United States.
250
710000
5000
chúng ta có vị tổng thống da màu đầu tiên
của Hoa Kỳ.
của Hoa Kỳ.
12:13
(Applause)
251
715000
1000
[Vỗ tay]
12:14
How wonderful is that?
252
716000
2000
Điều đó thật tuyệt phải không nào?
12:16
(Applause)
253
718000
2000
[Vỗ tay]
12:18
This man is significant for a whole host of reasons.
254
720000
4000
Người đàn ông này tuyệt vời
bởi nhiều lý do.
bởi nhiều lý do.
12:22
But we need to think about how he compares,
255
724000
3000
Nhưng chúng ta cần nhìn vào cách
mà ông so sánh
mà ông so sánh
12:25
in terms of his pigmentation, to other people on Earth.
256
727000
2000
mình với những người khác trên Trái Đất,
nhìn từ màu da.
nhìn từ màu da.
12:27
He, as one of many urban admixed populations,
257
729000
4000
Ông là một ví dụ điển hình
12:31
is very emblematic
258
733000
2000
trong một dân số thành thị lai tạp
12:33
of a mixed parentage, of a mixed pigmentation.
259
735000
3000
giữa những tổ tiên, và
màu da khác nhau.
màu da khác nhau.
12:36
And he resembles, very closely,
260
738000
2000
Và ông trông rất giống với
12:38
people with moderate levels of pigmentation
261
740000
3000
những người có màu da trung bình
12:41
who live in southern Africa, or Southeast Asia.
262
743000
4000
sống ở phía nam châu Phi hay Đông Nam Á.
12:45
These people have a tremendous potential
263
747000
2000
Những người này có nhiều cơ hội
12:47
to tan, to develop more pigment in their skin,
264
749000
3000
để làm sạm da, để tạp ra nhiều
sắc tố trong da hơn,
sắc tố trong da hơn,
12:50
as a result of exposure to sun.
265
752000
2000
khi phơi mình dưới nắng.
12:52
They also run the risk of vitamin D deficiency,
266
754000
4000
Họ cũng đối mặt với nguy cơ
thiếu hụt vitamin D
thiếu hụt vitamin D
12:56
if they have desk jobs, like that guy.
267
758000
4000
nếu làm những công việc văn phòng,
như người đàn ông này.
như người đàn ông này.
13:00
So lets all wish for his great health,
268
762000
4000
Vậy hãy cầu chúc cho
ông nhiều sức khỏe
ông nhiều sức khỏe
13:04
and his awareness of his own skin pigmentation.
269
766000
5000
và chú ý đến
sắc tố da của mình.
sắc tố da của mình.
13:09
Now what is wonderful
270
771000
3000
Điều tuyệt vời
13:12
about the evolution of human skin pigmentation,
271
774000
4000
về sự tiến hóa của sắc tố
da người
da người
13:16
and the phenomenon of pigmentation,
272
778000
2000
và hiện tượng hình thành sắc tố ,
13:18
is that it is the demonstration,
273
780000
3000
đó là nó đã trở thành biểu tượng,
13:21
the evidence, of evolution
274
783000
3000
minh chứng của sự tiến hóa
13:24
by natural selection,
275
786000
2000
bởi chọn lọc tự nhiên,
13:26
right on your body.
276
788000
4000
diễn ra ngay trên cơ thể bạn.
13:30
When people ask you, "What is the evidence for evolution?"
277
792000
3000
Khi có ai đó hỏi bạn: "Bằng chứng
bạn đã tiến hóa là gì?"
bạn đã tiến hóa là gì?"
13:33
You don't have to think about some exotic examples, or fossils.
278
795000
4000
Bạn không cần nghĩ đến những ví dụ xa vời,
hay những bằng chứng hóa thạch.
hay những bằng chứng hóa thạch.
13:37
You just have to look at your skin.
279
799000
3000
Bạn chỉ cần nhìn vào da mình.
13:40
Darwin, I think, would have appreciated this,
280
802000
4000
Tôi nghĩ, Darwin đã nhận thấy rõ điều này,
13:44
even though he eschewed the importance
281
806000
3000
mặc dù ông đã không
nhắc tới tầm quan trọng
nhắc tới tầm quan trọng
13:47
of climate on the evolution of pigmentation during his own life.
282
809000
4000
của khí hậu tới sự tiến hóa của sắc tố da
trong suốt cuộc đời mình.
trong suốt cuộc đời mình.
13:51
I think, were he able to look
283
813000
3000
Tôi nghĩ là, nếu ông có cơ hội nhìn thấy
13:54
at the evidence we have today, he would understand it.
284
816000
3000
bằng chứng mà ngày nay chúng ta có,
ông sẽ hiểu nó.
ông sẽ hiểu nó.
13:57
He would appreciate it.
285
819000
2000
Ông sẽ trân trọng nó.
13:59
And most of all, he would teach it.
286
821000
4000
Và trên hết, ông sẽ nắm bắt nó.
14:03
You, you can teach it.
287
825000
3000
Bạn, chính bạn cũng có thể nắm bắt nó.
14:06
You can touch it.
288
828000
2000
Bạn có thể chạm vào nó.
14:08
You can understand it.
289
830000
2000
Bạn có thể hiểu nó.
14:10
Take it out of this room.
290
832000
3000
Mang nó ra khỏi căn phòng này.
14:13
Take your skin color,
291
835000
2000
Tự hào màu da của mình
14:15
and celebrate it.
292
837000
2000
và vui sướng vì nó.
14:17
Spread the word.
293
839000
2000
Hãy cho thế giới biết điều đó.
14:19
You have the evolution
294
841000
2000
Bạn đã trải qua lịch sử
14:21
of the history of our species,
295
843000
4000
tiến hóa của giống loài chúng ta
14:25
part of it, written in your skin.
296
847000
2000
là một phần của nó, được thể hiện
ngay trên làn da của bạn.
ngay trên làn da của bạn.
14:27
Understand it. Appreciate it. Celebrate it.
297
849000
3000
Hãy hiểu nó. Trân trọng nó. Vui mừng vì nó
14:30
Go out. Isn't it beautiful? Isn't it wonderful?
298
852000
4000
Hãy ra ngoài đi. Điều này có hay không nào?
Có tuyệt vời không?
Có tuyệt vời không?
14:34
You are the products of evolution.
299
856000
3000
Các bạn chính là sản phẩm của sự tiến hóa.
14:37
Thank you.
300
859000
2000
Xin cảm ơn.
14:39
(Applause)
301
861000
4000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Nina Jablonski - AnthropologistNina Jablonski is author of Skin: A Natural History, a close look at human skin’s many remarkable traits: its colors, its sweatiness, the fact that we decorate it.
Why you should listen
"Much of what we consider our humanity is imbued in our skin," Nina Jablonski tells us. This insight came to her in 1981, as she observed a jittery anatomy class warm to a cadaver only after cutting through its skin. As it turns out, marvels abound of this sweaty, hardwearing, social -- and underappreciated -- organ. Many are collected in her book, Skin: A Natural History, a look at what makes our skin unique and, perhaps, more important than we realize.
A fascination with the multicolored, multi-talented human hide fits Jablonski, a truly eclectic scientist. She's also a paleontologist and primatologist, studying the form, behavior and diet of mammals in light of climate change and evolution. She teaches at Penn State and recently found the world's oldest chimpanzee fossil.
Nina Jablonski | Speaker | TED.com