ABOUT THE SPEAKER
Adong Judith - Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions.

Why you should listen

Founder and artistic director of Silent Voices Uganda, a nonprofit performing arts company, Adong Judith creates art that provokes meaningful conversation on issues often considered taboo.

Notable among her training programs is the annual Summer Theater Directors Apprenticeship, a two-tier program that combines production and training of ten aspiring theater directors. Originally only for Ugandans, Judith has opened the 2018 and future apprenticeships to aspiring theater directors across the African continent, who she believes share the same challenges in practicum gaps.

In 2018, Judith will be in residence at Illinois State University, where she will direct her 2016 social media buzz-stirring play, Ga-AD!, which explores spirituality and the place of women in Pentecostal churches. Her first social change play, Silent Voices, which she wrote after accidentally encountering the inescapable stories of war crime victims in her hometown of Gulu, developed at Sundance Institute’s Theater Lab, received its world premiere in 2012 at the National Theater of Uganda and was described by the Ugandan media as "the spiritual rebirth of theater since its decline due to political persecution of artists by the Idi Amin regime."

Adong’s plays are taught at Ivy League Universities including Dartmouth College and Princeton University, and she recently signed a contract with Methuen Publishers UK to publish Silent Voices in an anthology of Contemporary African Women Playwrights.

More profile about the speaker
Adong Judith | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2017

Adong Judith: How I use art to bridge misunderstanding

ئادۆنگ جەیس: چۆن هونەرم بۆ زاڵبوون بەسەر بەربەستی هەڵە تێگەیشتن بەکارهێنا

Filmed:
1,006,269 views

دەرهێنەرو شانۆنووس ئەدۆنگ جەیس جۆرە هونەرێک بەرهەمدەهێنێت، کە هاندەرە بۆ دروستکردنی سەکۆیەک بۆ گفتووگۆکردن سەبارەت بە بابەتی جیاوازی وەک تاوانی شەڕ و کەسانی ئارەزووی سێکسی ئاڵۆز. لەم ئاخاوتنە خێرایە و کاریگەرەدا، هاوەڵێ تێد، ئەدۆنگ باسی کارە هونەریەکانی دەکات و ئاماژە بە شانۆی "دەنگە خامۆشەکان” دەدات کە باسی شەڕی نەگریسی باکوری ئۆگەندە دەکات. لەو شەڕەدا قوربانیانی شەڕی باکوری ئۆگەندایە دژی جۆسێف کۆنی و پۆلێک لە خەڵکی یاخی بوی سیاسی، ئاینی و پێشەوا کلتورییەکان کۆدەکاتەوە. "گوێگرتن لە یەکتر نەک تەنها ڕاستەوخۆ کێشەکان چارە دەکات بەڵکو دەرفەتێکت دەداتێت بۆ دۆینەوەی ڕێگەیەک بۆکارکردن بەیەکەوە بۆچارەسەرکردنی کێشە کۆمەڵایەتیەکان خۆش دەکات."
- Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I'm a writer-director
who tells social-change stories,
0
793
3920
من نووسەر و دەرهێنەرم، چیڕۆكی گۆڕانكارییە
كۆمەڵایەتییەكانتان بۆ باس دەکەم،
00:16
because I believe stories
touch and move us.
1
4737
3246
چونكە پێم وایە چیڕۆكەكان
فێرمان دەکەن و هەستمان دەجولێنن.
00:20
Stories humanize
and teach us to empathize.
2
8007
3581
هەروەها فێری هەست بە مرۆڤبوون،
دڵسۆزیمان دەکەن
00:23
Stories change us.
3
11612
2058
و دەمان گۆڕن.
کاتێک خەریکی نوسین و
دەڕهێنانی شانۆگەریم،
00:26
When I write and direct plays,
4
14144
2022
دەنگی گروپە زیان بەڕکەوتووەکان دەگەیەنم،
00:28
I'm amplifying voices
of disadvantaged groups,
5
16190
3549
من بەرەنگاری یاسای سانسۆرکەرەکان کە لە
00:31
I'm fighting the self-censorship
6
19763
1861
00:33
that has kept many Ugandan artists
away from social, political theater
7
21648
4913
لایەن ئیدی ئەمین سەرۆکی پێشووی ئۆگەندا بۆ
چەوسادنەوە و سنوردارکردنی هونەرمەندانی،
00:38
since the persecution of artists
by former Ugandan president, Idi Amin.
8
26585
5821
ئۆگەندا داناوە لە
ڕووی کۆمەلایەتی و سیاسی دەبمەوە.
00:44
And most importantly,
I am breaking the silence
9
32430
4056
لە هەمووی گرنگتر، بێدەنگیم دەشكێنم
00:48
and provoking meaningful
conversations on taboo issues,
10
36510
3694
و گفتوگۆێكی پڕ مانا سەبارەت بە کێشە
قەدەغەکراوەکان دەوروژێنم،
00:52
where often "Silence is golden"
is the rule of thumb.
11
40228
4572
هەر چەندە بێدەنگی باشترین چارەسەرە.
00:57
Conversations are important
12
45275
2404
گفتوگۆکان گرنگن
00:59
because they inform
and challenge our minds to think,
13
47703
3874
چونكە مێشکمان هۆشیار و
ناچار دەكات بیر بکەینەوە،
01:03
and change starts with thinking.
14
51601
2428
کاری لەپێشینەمان گۆڕانکارییە
لە بیر و هزرماندا.
یەكێك لە گرفتەکانم لەگەڵ
چالاكبوونم تەنها یەک لایەنی بەر چاوە
01:06
One of my struggles with activism
is its often one-sided nature
15
54974
4676
01:11
that blinds us to alternative view,
16
59674
2363
و لایەنەکانی تر شاراوەن،
01:14
that numbs our empathy,
17
62061
2142
توانایی هەستەکانمان کەم دەکاتەوە،
01:16
that makes us view those
who see issues differently
18
64227
3469
وامان لێدەکات ئەو کەسانەی
کێشەکان بە شێوەیەکی جیاواز دەبینن
01:19
as ignorant, self-hating, brainwashed,
sellout or plain stupid.
19
67720
6956
وەک نەزانێک، کەسێکی ڕق لە دڵ،
سەر لێشێواو، خۆ فرۆش و گەمژە دێنە بەرچاو.
01:26
I believe no one is ignorant.
20
74994
2523
پێم وایە کەس نەزان نییە.
هەر یەک لە ئێمە شارەزایەکی تایبەت
لە بوارە جیاوازەکاندا هەیە.
01:29
We are all experts,
only in different fields.
21
77883
3690
01:34
And this is why, for me, the saying
"stay in your truth" is misleading.
22
82117
5612
بۆیە "ڕاستگۆبە
لەگەڵ خۆت" چەواشەکارە.
01:40
Because if you're staying in your truth,
23
88204
2333
چونکە ئەگەر تۆ لەگەڵ
خۆت ڕاستگۆ بیت،
01:42
isn't it logical that the person
you believe is wrong
24
90561
2968
ژیرانە نییە پێت وابێت کەسێک هەڵەیە
01:45
is also staying in their truth?
25
93553
1921
کە لەگەڵ خۆیی ڕاستگۆیە؟
01:48
So, what you have is two extremes
26
96117
2984
ئەگەر، دوو هەڵبژاردەت هەبێت
01:51
that shut out all possible
avenues of conversations.
27
99125
4548
دەشێ هەموو ڕێگەکانی گفتوگۆ دابخرێت.
01:56
I create provocative theater and film
to touch, humanize
28
104061
5627
شانۆ و فیلم دروست دەکەم
بۆ نزیک بوونەوە لە مرۆڤایەتی
02:01
and move disagreeing parties
to the conversation table
29
109712
4286
و کۆکردنەوەی لایەنە ناڕازییەکان
بۆ سەرمێزی گفتوگۆ.
02:06
to bridge misunderstandings.
30
114022
2819
بۆ ئەوەی هەڵە تێگەیشتنەکان چارەسەر بکرێ.
02:09
I know that listening to one another
will not magically solve all problems.
31
117826
5348
دەزانم گوێگرتن لە یەکتری ڕاستەوخۆ هەموو
کێشەکان چارەسەر ناکات.
02:15
But it will give a chance
to create avenues
32
123198
2351
بەڵام دەرفەتی دروستکردنی ڕێگەیەکی تر
02:17
to start to work together to solve
many of humanity's problems.
33
125573
4709
بۆ کارکردن بە یەکەوە بۆ چارەسەرکردنی
زۆربەی کێشە کۆمەڵایەتیەکان دەدات .
02:22
With my first play, "Silent Voices,"
34
130661
2584
یەکەمین شانۆم ،"دەنگە خامۆشەکان"،
02:25
based on interviews with victims
of the Northern Uganda war
35
133269
3610
ناوەڕۆکی شانۆکە: چاوپێکەوتنێکە لەگەڵ
قوربانییانی شەری باکوری ئۆگەندا
02:28
between the government
and Joseph Kony's LRA rebel group,
36
136903
3951
لە نێوان دەسەڵات و جۆسێف کۆنیس
‏LRAدەستەی یاخی،
02:32
I brought together victims,
political leaders, religious leaders,
37
140878
4762
قوربانییەکان و سەرکردە سیاسی، ئاینی،
02:37
cultural leaders, the Amnesty Commission
and transitional justice leadership
38
145664
4842
پێشەوا کلتورییەکان، سەرۆکی دەستەی
لێخۆشبوون و دادپەروەری پێکەوە هێنان.
02:42
for critical conversations on issues
of justice for war crime victims --
39
150530
5773
بۆ گفتوگۆیەکی دادپەروەر و ڕەخنەئامێز
لەسەر تاوانبارانی قوربانیانی جەنگ،
02:48
the first of its kind
in the history of Uganda.
40
156327
3453
کە لە مێژووی شانۆی ئۆگەندی شێوەی نییە.
02:51
And so many powerful things happened,
41
159804
3064
شتگەلێکی جیاواز ڕوویاندا
02:54
that I can't even
cover them all right now.
42
162892
2521
ئێستا ناتوانم باسیان بکەم.
02:57
Victims were given the opportunity
to sit at the table
43
165872
3706
قوربانییان دەرفەتێکیان پێدرا
تا لەسەر مێزی گفتوگۆ
03:01
with Amnesty Commission leadership,
44
169602
2267
لەگەڵ سەرۆکی دەستەی
لێخۆشبوونی گشتی دابنیشن،
03:03
and they expressed
the big injustice they suffered
45
171893
3597
بۆ باس کردنی ئەم ئازارانەی کە چەشتبوویان
03:07
when the Commission ignored them
46
175514
1978
کاتێک لێژنەکە ئەوانی پشتگوێ خستبوو
03:09
and instead facilitated the resettlement
of the war perpetrators.
47
177516
4912
لەجیاتی ئاسان کردن و دابین کردنی شوێنی
حەوانەوە بۆ قوربانیانی جەنگ.
دەستەی لێخۆشبوون دانی بە
ئازاری ئەم قوربانیانەدا نا
03:15
And the Amnesty Commission
acknowledged the victims' pain
48
183822
3676
03:19
and explained the thinking
behind their flawed approaches.
49
187522
4706
و بۆیان ڕوونکردنەوە کە
هەڵە تێگەیشتنێک هەبووە.
03:24
But one of the things
that has stayed with me
50
192252
2516
بەڵام یەکێک لەم یادەوەریانەی
کە لە بیرم ناچێتەوە:
03:26
is when, during my Northern Uganda
tour of the play,
51
194792
3372
کاتێ بۆ نمایش کردنی شانۆکەم
سەردانی باکوری ئۆگەندەم کرد،
03:30
a man approached me and introduced himself
52
198188
2818
پیاوێک لێم هاتە پێش و خۆی
03:33
as a former rebel solder of Joseph Kony.
53
201030
3488
وەک سەربازێکی پێشوی یاخی بووی
جۆزێف کۆنی پێ ناساندم.
پێی گووتم کە نایەوێت هەست بە
بێهیوابوون بکەم،
03:37
He told me that he didn't want me to leave
feeling disappointed,
54
205006
4151
03:41
due to some of what I considered
inappropriate laughter.
55
209181
3555
بەهۆی زۆری پێکەنینە نەشیاوەکانی
کاتی نمایشەکە.
03:45
He explained that his
was a laughter of embarrassment
56
213133
4293
ڕوونی کردەوە ئەوە پێکەنینی شەرمەزاریە
03:50
and a recognition
of his own embarrassment.
57
218149
3420
و ئەمە خود شەرمەزاریە.
03:53
He saw himself in the actors onstage
58
221593
3762
لەسەر تەختی شانۆ خۆی وەک ئەکتەرێک
دەهاتە بەرچاو و
03:57
and saw the meaninglessness
of his past actions.
59
225379
4093
و کارە بێ ماناکانی پێشووی دەهاتەوە یاد.
04:02
So I say: share your truths.
60
230307
3270
پێم گوت: ڕاستیەکان بخە ڕوو.
04:05
Listen to one another's truths.
61
233601
2596
گوێ بۆ ڕاستی یەکتر بگرن.
04:08
You will discover
a more powerfully uniting truth
62
236221
3653
ڕاستیەکی بەهێزی کۆکەرەوە
04:11
in the middle ground.
63
239898
1420
لە هاوبەشیەکانمان دەدۆزینەوە.
کاتێک لە ئەمریکا دەژیام،
زۆربەی هاوڕێ
04:14
When I lived in the USA,
64
242212
1833
04:16
many of my American friends
would be shocked at my ignorance
65
244069
3794
ئەمریکییەکانم سەریان
لە بێئاگایم
04:19
at fancy Western dishes
like lasagna, for instance.
66
247887
3833
سەبارەت بەخواردنی لازانیای
رۆژئاوایی سوڕما بوو.
04:23
(Laughter)
67
251744
1198
(پێکەنین)
04:24
And my question to them would be,
68
252966
2056
منیش لێم دەپرسین:
04:27
"Well, do you know malakwang?"
69
255046
2081
"باشە، دەزانن مالاکوانگ چییە؟"
04:29
And then I would tell them
about malakwang,
70
257673
3031
دواتر باسی ئەم خواردنەم بۆ دەکردن
04:32
a fancy vegetable dish from my culture.
71
260728
3651
خواردنێکی گیایی کەلتوری وڵاتەکەمە.
04:36
And they would tell me about lasagna.
72
264403
2349
ئەوانیش باسی لازانیایان بۆ دەکردم.
04:38
And we would leave
richer and fuller individuals.
73
266776
3849
هەر یەک لە ئێمە زیاتر
فێر دەبووین و ئاسودەتر دەبووین.
04:43
Therefore, share your recipe truth.
74
271109
3772
کەواتە، ڕەچەتەی ڕاستیەکانت بخە ڕوو.
04:47
It makes for a better meal.
75
275188
1945
بۆ ئەوەی ژەمێکی باشتر دروست بێت.
04:49
Thank you.
76
277157
1150
سوپاس.
04:50
(Applause)
77
278331
6367
(چەپڵە ڕێزان)
Translated by Koya University

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Adong Judith - Playwright, filmmaker
Adong Judith uses art as a vehicle to drive social change and trains aspiring makers to create art that dares to ask serious questions.

Why you should listen

Founder and artistic director of Silent Voices Uganda, a nonprofit performing arts company, Adong Judith creates art that provokes meaningful conversation on issues often considered taboo.

Notable among her training programs is the annual Summer Theater Directors Apprenticeship, a two-tier program that combines production and training of ten aspiring theater directors. Originally only for Ugandans, Judith has opened the 2018 and future apprenticeships to aspiring theater directors across the African continent, who she believes share the same challenges in practicum gaps.

In 2018, Judith will be in residence at Illinois State University, where she will direct her 2016 social media buzz-stirring play, Ga-AD!, which explores spirituality and the place of women in Pentecostal churches. Her first social change play, Silent Voices, which she wrote after accidentally encountering the inescapable stories of war crime victims in her hometown of Gulu, developed at Sundance Institute’s Theater Lab, received its world premiere in 2012 at the National Theater of Uganda and was described by the Ugandan media as "the spiritual rebirth of theater since its decline due to political persecution of artists by the Idi Amin regime."

Adong’s plays are taught at Ivy League Universities including Dartmouth College and Princeton University, and she recently signed a contract with Methuen Publishers UK to publish Silent Voices in an anthology of Contemporary African Women Playwrights.

More profile about the speaker
Adong Judith | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee