ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.

Why you should listen

John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).

Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.

More profile about the speaker
John Lloyd | Speaker | TED.com
TED-Ed

John Lloyd: An animated tour of the invisible

نادیار چیە؟ زیاتر لەوەی تۆ بیری لێدەکەیتەوە. جۆن لیۆد

Filmed:
2,265,200 views

View full lesson on ed.ted.com http://ed.ted.com/lessons/what-s-invisible-more-than-you-think-john-lloyd Gravity. The stars in day. Thoughts. The human genome. Time. Atoms. So much of what really matters in the world is impossible to see. A stunning animation of John Lloyd's classic TEDTalk from 2009, which will make you question what you actually know. Lesson by John Lloyd, animation by Cognitive Media.
- Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

مۆسیقا
00:15
(Circus music)
0
15012
2397
00:21
[Ted N' Ed's Carnival]
1
21725
2801
کەرنەڤاڵی تێد، ڕۆژانە کراوەیە.. بەدرێژایی ڕۆژ. چوبوی نوێ بەشدارە،لە ڕێگەیە گوگڵەوە دەتوانی بەشێوەیەکی خێرا داخڵ ببیت
00:24
[John Lloyd's Inventory of the Invisible]
2
24550
3925
داهێنانه‌ نادیاره‌که‌ی جۆ لیۆید
00:39
[Adapted from a TEDTalk
given by John Lloyd in 2009]
3
39124
2454
له‌ لایه‌ن (تێد)ه‌وه‌ ئاماده‌ کراوه‌ و جۆن لیۆید پێشکه‌شی کرد له‌ساڵی ٢٠٠٩
ئێستا، میوانی داهاتوومان که‌سێکه‌ هه‌موو ژیانی له‌ به‌دواکه‌وتنی هه‌ستی سه‌رسام بون به‌سه‌ر بردووه‌
00:41
June Cohen: Our next speaker
has spent his whole career
4
41602
2640
00:44
eliciting that sense of wonder.
5
44266
1500
تکایه‌ به‌خێرهاتنی جۆن لیۆید بکه‌ن، چه‌پڵه‌ لێدان
00:45
Please welcome John Lloyd.
6
45790
1352
00:47
(Applause)
7
47166
1076
پرسیاره‌که‌ ئه‌وه‌یه‌، چ شتێک نادیاره‌؟
00:48
[Hall of Mirrors]
8
48266
1156
00:50
The question is, "What is invisible?"
9
50871
2330
له‌ڕاستیدا زۆر زیاتر له‌وه‌ هه‌یه‌ که‌ تۆ بیری لێده‌که‌یته‌وه‌
00:53
There's more of it
than you think, actually.
10
53225
2429
00:55
Everything, I would say --
everything that matters --
11
55678
2711
من ده‌ڵێم هه‌موو شتێک -- هه‌موو شتێکی گرنگ
00:58
Except every thing, and except matter.
12
58413
4207
بێجگه‌ له‌هه‌موو شتێک و بێجگه‌ له‌ شته‌ گرنگه‌کان
01:02
We can see matter
13
62644
1422
ده‌توانین ماده‌ ببینین
01:04
but we can't see what's the matter.
14
64090
2628
به‌ڵام ئه‌وه‌ی نایبینین ئه‌وه‌یه‌ که‌ چی شتێک له‌ ماده‌که‌ گرنگتره‌
01:06
We can see the stars and the planets
but we can't see what holds them apart,
15
66742
5108
ده‌توانین ئه‌ستێره‌کان و هه‌ساره‌کان ببینین، به‌ڵام ئه‌و شته‌ نابینین که‌ هه‌ڵیگرتووه‌
01:11
or what draws them together.
16
71874
1374
یان به‌یه‌که‌وه‌ وێنه‌ی کێشاون
01:14
With matter as with people,
we see only the skin of things,
17
74191
2810
ته‌نها پێست ده‌بینین ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی به‌ مرۆڤه‌وه‌ هه‌یه‌
به‌شی ناوه‌کی نابینین، ئه‌و شته‌ نابینین که‌ وا له‌مرۆڤ ده‌کات تکه‌تک بکات
01:17
we can't see into the engine room,
we can't see what makes people tick,
18
77025
3781
01:20
at least not without difficulty,
19
80830
1524
به‌لایه‌نی که‌مه‌وه‌ به‌ قورسی
هه‌تا له‌نزیکه‌وه‌ ته‌ماشای هه‌رشتێک بکه‌ین
01:22
and the closer we look at anything,
the more it disappears.
20
82378
3620
زیاتر وون ده‌بێت
01:26
In fact, if you look
really closely at stuff,
21
86022
2201
له‌ڕاستیدا، ئه‌گه‌ر به‌وردی ته‌ماشای شت بکه‌ی، ئه‌گه‌ر ته‌ماشای ناوه‌ڕۆکی ماده‌ بکه‌ی
01:28
if you look at the basic
substructure of matter,
22
88247
2343
01:30
there isn't anything there.
23
90614
1412
هیچ شتێکی تێدانییه‌، ئه‌لیکترۆنه‌کان به‌ناڕوونی وون ده‌بن، وه‌ک وزه‌ش هه‌یه‌
01:32
Electrons disappear in a kind of fuzz,
and there is only energy.
24
92050
3146
یه‌کێک له‌ شته‌ سه‌رنج ڕاکێشه‌کان له‌باره‌ی نادیاری ئه‌وه‌یه‌ که‌ شته‌کان نابینین
01:35
One of the interesting things
about invisibility is,
25
95220
2504
01:37
the things that we can's see,
we also can't understand.
26
97748
2922
هه‌روه‌ها لێی تێناگه‌ین
01:40
Gravity is one thing that we can't see,
and which we don't understand.
27
100694
4150
هێزی ڕاکێشانی زه‌وی شتێکه‌ که‌ نایبینین، وه‌ لێشی تێناگه‌ین
01:44
It's the least understood
of all the four fundamental forces,
28
104868
2905
ئه‌وه‌ که‌مترین تێگه‌یشتنی هه‌یه‌ به‌راورد به‌ چوار هێزه‌ سه‌ره‌تاییه‌که‌
وه‌ لاوازترینیانه‌، وه‌که‌س نازانێت که‌ ئه‌وه‌ چییه‌ و بۆچی هه‌یه‌
01:47
and the weakest, and nobody really
knows what it is or why it's there.
29
107797
3543
01:51
For what it's worth, Sir Isaac Newton,
the greatest scientist who ever lived,
30
111364
3667
بۆچی مه‌به‌ستێک، ئیسحاق نیوتن گه‌وره‌ترین زانا هه‌تا ئێستا که‌ هه‌بووبێت
ئه‌و باوه‌ڕی وابوو که‌ مه‌سیح به‌تایبه‌تی بۆ ئه‌وه‌ هاتۆته‌ سه‌ر زه‌وی هه‌تا ده‌سکی هێزی ڕاکێشان به‌ڕێوه‌ ببات
01:55
he thought Jesus came
to Earth specifically
31
115055
2438
01:57
to operate the levers of gravity.
32
117517
1858
01:59
That's what he thought he was there for.
33
119399
1905
ئه‌وه‌ باوه‌ڕی ئه‌وبوو له‌باره‌ی مه‌سیح
له‌به‌رئه‌وه‌، له‌وانه‌یه‌ که‌سێکی زیره‌ک له‌باره‌ی ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌ بکات، پێکه‌نین
02:01
So, bright guy, could be wrong
on that one, I don't know.
34
121328
2723
02:04
(Laughter)
35
124075
1014
هه‌ستیاره‌، ده‌م و چاوی هه‌مووتان ده‌بینم، هیچ فکره‌یه‌کم نیه‌ که‌ ئێوه‌ بیر له‌چی ده‌که‌نه‌وه‌
02:05
Consciousness. I see all your faces;
I've no idea what any of you are thinking.
36
125113
4645
02:09
Isn't that amazing?
37
129782
1068
ئه‌وه‌ شتێکی جوان نییه‌؟ ئه‌وه‌ شتێکی گرنگ نییه‌ که‌ ئێمه‌ ناتوانین مێشکی یه‌کتر بخوێنینه‌وه‌
02:10
Isn't it incredible that we can't read
each other's minds,
38
130874
2762
کاتێک ده‌توانین ده‌ست له‌یه‌کتر بده‌ین، هه‌ست به‌یه‌کتر ده‌که‌ین، ئه‌گه‌ر زیاتر له‌یه‌کتر نزیک ببینه‌وه‌ به‌ڵام ناتوانین مێشکی یه‌کتر بخوێنینه‌وه‌
02:13
when we can touch each other,
taste each other,
39
133660
2392
02:16
perhaps, if we get close enough,
but we can't read each other's minds.
40
136076
3334
ئه‌وه‌ به‌سه‌رسوڕهێنه‌رێکی گه‌وره‌ ده‌زانم
02:19
I find that quite astonishing.
41
139434
1510
02:20
In the Sufi faith,
this great Middle Eastern religion
42
140968
2940
له‌بیر و باوه‌ڕی سۆفی دا، گه‌وره‌ترین ئاینی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست که‌ هه‌ندێک که‌س ده‌ڵێن سه‌ره‌تای هه‌موو ئایینه‌کان
02:23
which some claim
is the root of all religions,
43
143932
2309
هه‌موو ماده‌کانی سۆفییه‌کان وه‌ک ده‌ڵێن، ئامێری په‌یوه‌ندی کردن به‌مێشکه‌وه‌
02:26
Sufi masters are
all telepaths, so they say,
44
146265
4756
02:31
but their main exercise of telepathy
45
151045
2503
به‌ڵام مه‌به‌ستی سه‌ره‌کیان له‌ په‌یوه‌ندی کردن به‌ مێشکه‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ نیشانه‌ی به‌هێز ده‌نێرن بۆ هه‌مووی که‌ بوونی نییه‌
02:33
is to send out powerful signals
to the rest of us that it doesn't exist.
46
153572
4102
02:37
So that's why we don't think it exists;
the Sufi masters working on us.
47
157698
3334
له‌به‌ر ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئێنمه‌ ده‌ڵێین بونیان نییه‌، ماده‌کانی سۆفییه‌کان کار له‌سه‌ر ئێمه‌ ده‌که‌ن
02:41
In the question of consciousness
and artificial intelligence,
48
161818
3399
له‌ پرسیاری هه‌ستیاری و دروست کردنی کۆمپیوته‌ری زیره‌ک
02:45
artificial intelligence has really,
like the study of consciousness,
49
165241
3221
به‌ڕاستی کۆمپیوته‌ری زیره‌ک وه‌ک زانستی هه‌ستیاری
هیچ ئامانجێکی نییه‌، ئێمه‌ نازانین هه‌ستیاری چۆن کار ده‌کات
02:48
gotten nowhere, we have no idea
how consciousness works.
50
168486
2629
نه‌ک هه‌تا ئێسته‌ کۆمپیوته‌ری زیره‌کیان بنیاد نه‌ناوه‌
02:51
Not only have they not created
artificial intelligence,
51
171139
2625
هێشتا دروست کراوی گه‌مژه‌شیان دروست نه‌کردووه‌
02:53
they haven't yet created
artificial stupidity.
52
173788
2405
02:56
(Laughter)
53
176217
1752
02:57
The laws of physics: invisible,
eternal, omnipresent, all powerful.
54
177993
4092
یاساکانی فیزیا: نادیاری، نه‌مری، خودا، هه‌موویان ده‌سه‌ڵاتدارن
03:02
Remind you of anyone?
55
182109
1142
که‌سێکتان به‌بیر ناخاته‌وه‌؟
03:04
Interesting.
56
184052
1344
سه‌رنچ ڕاکێشه‌، من که‌سێکی مادی نیم، وه‌ک ده‌بینن، من که‌سێکی گرنگ نیم
03:05
I'm, as you can guess,
not a materialist, I'm an immaterialist.
57
185420
3166
وشه‌یه‌کی تازه‌ی سودمه‌ند ده‌دۆزمه‌وه‌ -- دزێو، باشه‌؟ من که‌سێکی دزێوم خودا
03:08
And I've found a very useful
new word -- ignostic.
58
188610
2748
03:11
Okay? I'm an ignostic.
59
191382
1258
03:12
[God?]
60
192664
1057
من ئه‌و پرسیاره‌ ڕه‌ت ده‌که‌مه‌وه‌ که‌ ده‌ڵێن خوا هه‌یه‌ یان نا
03:13
I refuse to be drawn on the question
on whether God exists
61
193745
2715
هه‌تا که‌سێک به‌باشی شیده‌کاته‌وه‌
03:16
until somebody properly defines the terms.
62
196484
2124
03:18
Another thing we can't see
is the human genome.
63
198632
2625
شتێکی تر لێی تێناگه‌ین ڕه‌گه‌زی مرۆڤه‌
03:21
And this is increasingly peculiar,
because about 20 years ago
64
201281
4994
ئه‌مه‌ زۆر سه‌یره‌، چونکه‌ (٢٠) ساڵ پێش ئێستا
03:26
when they started delving into the genome,
they thought it would probably contain
65
206299
3858
کاتێک ئه‌وان ده‌ستیان کرد به‌لێکۆڵینه‌وه‌ له‌سه‌ر ڕه‌گه‌زه‌که‌، باوه‌ڕیان وایه‌
که‌ نزیکه‌ی (١٠٠)هه‌زار جین له‌خۆ ده‌گرێت، له‌وکاته‌وه‌ی هه‌موو ساڵێک
03:30
around 100 thousand genes.
66
210181
1308
03:31
Every year since,
it's been revised downwards.
67
211513
3361
به‌ره‌وخراپ بوون پێداچونه‌وه‌ی بۆ کرا، ئێستا ئێمه‌ باوه‌ڕمان وایه‌ زیاتر له‌ (٢٠) هه‌زار جین هه‌بێت
03:34
We now think there are likely
to be just over 20 thousand genes
68
214898
3393
03:38
in the human genome.
69
218315
1216
له‌ ڕه‌گه‌زی مرۆڤدا
03:39
This is extraordinary,
because rice -- get this --
70
219555
3254
ئه‌وه‌ شتێکی باوه‌ڕ پێنه‌کراوه‌، چونکه‌ برنج -- ته‌ماشای ئه‌مه‌ بکه‌
03:42
rice is known to have 38 thousand genes.
71
222833
2942
برنج وا نیشان دراوه‌ که‌ (٣٨) هه‌زار جین هه‌بێت
03:45
Potatoes have 48 chromosomes,
two more than people,
72
225799
5001
په‌تاته‌ (٤٨) کڕۆسۆمی هه‌یه‌، دوو دانه‌ زیاتر له‌ هی مرۆڤ
وه‌ هاوتایه‌ به‌ هی غۆریلا، پێکه‌نین
03:50
and the same as a gorilla.
73
230824
1560
03:52
(Laughter)
74
232408
1470
03:55
You can't see these things,
but they are very strange.
75
235365
2976
ناتوانی ئه‌مانه‌ ببینین، به‌ڵام زۆر سه‌رنج ڕاکێشن
03:58
The stars by day, I always
think that's fascinating.
76
238365
2693
ئه‌ستێره‌کان له‌ ڕۆژدا هه‌میشه‌ به‌شێکی جوان ده‌زانم
04:01
The universe disappears.
77
241082
1305
جیهان له‌ونبوندایه‌، هه‌تا ڕوناکی زیاتر بیت، که‌مترده‌یبینی
04:02
The more light there is,
the less you can see.
78
242411
2276
کات، که‌س ناتوانێ کات ببینێت
04:05
Time. Nobody can see time.
79
245811
2369
04:08
I don't know if you know this.
80
248204
1469
نازانم ئه‌گه‌ر ئێوه‌ بزانن، فیزیاوانی مۆدێرن -- جوڵانه‌وه‌یه‌کی گه‌وره‌ هه‌یه‌ له‌ فیزیای مۆدێرندا
04:09
There's a big movement in modern physics
81
249697
2727
04:12
to decide that time doesn't really exist,
82
252448
2010
بۆ بڕیاردان که‌ کات بونی نیه‌، چونکه‌ ئاسان نیه‌ بۆ دۆزینه‌وه‌
04:14
because it's too inconvenient
for the figures.
83
254482
2307
زۆر ئاسانتره‌ که‌ کات نه‌بێت
04:16
It's much easier if it's not really there.
84
256813
2026
04:18
You can't see the future, obviously,
85
258863
2360
ئه‌وه‌ ئاشکرایه‌ که‌ ناتوانین داهاتوو ببینین
04:21
and you can't see the past,
except in your memory.
86
261247
2696
وه‌ ناتوانین ڕابردوو ببینین، بێجگه‌ له‌وه‌ی که‌ له‌بیره‌وه‌ریه‌کاندایه‌
04:23
One of the interesting
things about the past
87
263967
2063
ئه‌وه‌ی که‌ سه‌رنج ڕاکێشه‌ له‌باره‌ی ڕابردوو ئه‌وه‌یه‌ ناتوانی بیبینیت
04:26
is you particularly can't see --
88
266054
1619
ڕۆژێکیان کوڕه‌که‌م پرسیاری ئه‌مه‌ی لێکردم، وتی باوکه‌، به‌بیرت دێته‌وه‌ که‌من چۆن بووم له‌ته‌مه‌نی دوو ساڵیدا؟
04:27
my son asked me this the other day,
89
267697
1676
04:29
"Dad, can you remember
what I was like when I was two?
90
269397
2539
وتم به‌ڵێ، ئه‌و وتی ئه‌ی بۆچی من ناتوانم؟
04:31
And I said, "Yes." He said, "Why can't I?"
91
271960
2008
ئه‌وه‌ شتێکی نائاسایی نییه‌؟ ناتوانیت بزانیت چی له‌تۆ ڕویداوه‌ دوو یان سێ ساڵ پێش ئێستا
04:33
Isn't that extraordinary?
92
273992
1192
04:35
You cannot remember what happened to you
earlier than the age of two or three.
93
275208
4086
ئه‌وه‌ هه‌واڵێکی خۆشه‌ بۆ پزیشکه‌ ده‌رونییه‌کان چونکه‌ ئه‌گه‌ر تا ئه‌وان بیکار ده‌بوون
04:39
Which is great news for psychoanalysts,
because otherwise they'd be out of a job.
94
279318
3841
چونکه‌ به‌وشێوه‌ هه‌موو شته‌کان ڕووده‌ده‌ن، پێکه‌نین
04:43
Because that's where all the stuff happens
95
283183
2412
04:45
(Laughter)
96
285619
2445
04:48
that makes you who you are.
97
288088
1640
که‌ ئه‌وه‌ ده‌رده‌خات که‌ تۆ کێیت
04:51
Another thing you can't see
is the grid on which we hang.
98
291359
2786
شتێکی تر که‌ ناتوانن بیبینن ئه‌و شێوه‌یه‌ که‌ ده‌مێنێته‌وه‌ له‌سه‌ری
04:54
This is fascinating.
99
294169
1023
ئه‌وه‌ دڵ ڕفێنه‌، له‌وانه‌یه‌ بزانێت، هه‌ندێکتان، که‌ خانه‌کان به‌به‌رده‌وامی تازه‌ ده‌بنه‌وه‌
04:55
You probably know, some of you,
that cells are continually renewed.
100
295216
3473
تویژاڵی پێست لاده‌چێت، قژ ده‌ردێت، نینۆکه‌کان، ئه‌و شتانه‌
04:58
Skin flakes off, hairs grow,
nails, that kind of stuff --
101
298713
3178
05:01
but every cell in your body
is replaced at some point.
102
301915
3109
به‌ڵام هه‌موو خانه‌یه‌کی له‌شت به‌شێوه‌یه‌ک دروست ده‌بێته‌وه‌
05:05
Taste buds, every ten days or so.
103
305048
2443
هه‌موو (١٠٩) ڕۆژێک یان زیاتر تامکردنت ده‌ڕوێته‌وه‌
05:07
Livers and internal organs
take a bit longer.
104
307515
2743
جگه‌ر ئۆرگانه‌کانی ناوه‌وه‌ کاتێکی زیاتریان ده‌وێت
05:10
Spine takes several years.
105
310282
1626
بربڕه‌کانی پشت چه‌ند ساڵێکی ده‌وێت
05:11
But at the end of seven years,
not one cell in your body
106
311932
3531
به‌ڵام، له‌کۆتایی هه‌ر حه‌وت ساڵێکدا، هیچ خانه‌یه‌کی له‌ش
05:15
remains from what was there
seven years ago.
107
315487
2788
وه‌ک پێش حه‌وت ساڵه‌ نامێنێته‌وه‌
05:18
The question is:
who then are we? What are we?
108
318299
2789
پرسیاره‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ : ئێمه‌ ده‌بین به‌کێ؟ ئێمه‌چین؟ ئه‌وشته‌ چیه‌ که‌ له‌سه‌ری ده‌مێنێته‌وه‌؟
05:21
What is this thing that we hang on?
109
321112
2011
05:23
That is actually us?
110
323147
1533
به‌ڕاستی ئه‌وه‌ ئێمه‌ین؟
05:24
Atoms, can't see them. Nobody ever will.
111
324704
3108
ناتوانین ئه‌تۆمه‌کان ببینین، هه‌رگیز که‌س ناتوانێت، ئه‌وان له‌ شه‌پۆله‌کانی ڕوناکی بچوکترن
05:27
They're smaller
than the wavelength of light.
112
327836
2137
05:29
Gas, can't see that.
113
329997
1271
ناتوانین گاز ببینین، سه‌رنج ڕاکێشه‌. ئێستا که‌سێک ناوی (١٦٠٠)ی برد
05:31
Interesting, somebody
mentioned 1600 recently.
114
331292
2341
گاز له‌لایەن (ڤان هێلیمۆنت) له‌ساڵی (١٦٠٠)دا دۆزرایه‌وه‌
05:33
Gas was invented in 1600
by a Dutch chemist called van Helmont.
115
333657
3777
05:38
It's said to be the most successful ever
invention of a word by a known individual.
116
338448
5377
ده‌وترێت ئه‌وه‌ سه‌رکه‌وتووترین دۆزینه‌وه‌ بووه‌ که‌ له‌لایه‌ن که‌سێکی نه‌ناسراوه‌وه‌ دۆزرایه‌وه‌
05:43
Quite good. He also invented a word
called "blas," meaning astral radiation.
117
343849
5491
زۆر باشه‌، هه‌روه‌ها ئه‌و وشه‌یه‌کی به‌ناوی(بلاس) دۆزییه‌وه‌ که‌ به‌مانای تیشکدانه‌وه‌ی ئه‌ستێره‌کان دێت
05:49
Didn't catch on, unfortunately.
118
349364
1889
به‌داخه‌وه‌، ئه‌وه‌ به‌رده‌وام نه‌بوو، پێکه‌نین
05:51
(Laughter)
119
351277
1001
05:52
But well done, him.
120
352302
1071
به‌ڵام، ده‌ست خۆش، ناتوانی ڕوناکی ببینیت
05:53
Light -- you can't see light.
121
353397
2201
05:55
When it's dark, in a vacuum,
122
355622
1414
کاتێک لە بۆشایدا تاریک ده‌بێت، ئه‌گه‌ر که‌سێک تیشکێکی ڕوناکی بدات له‌چاوت، تۆ نایبینیت
05:57
if a person shines a beam of light
123
357060
2165
05:59
straight across your eyes,
you won't see it.
124
359249
2231
06:01
Slightly technical, some physicists
will disagree with this.
125
361504
2844
ئه‌وه‌ شتێکی ته‌کنیکییه‌، هه‌ندێ له‌فیزیاناسه‌کان هاوڕانین له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ نامۆیه‌ که‌تۆ تیشکی ڕوناکی نابینیت
06:04
But it's odd that you can't see
the beam of light,
126
364372
2341
ته‌نها ئه‌وه‌ ده‌بینی که‌ پێکدادان دروست ده‌کات
06:06
you can only see what it hits.
127
366737
1485
ناتوانی کاره‌با ببینیت، مه‌هێڵه‌ که‌س پێت بڵێت که‌ له‌ کاره‌با ده‌گه‌ن، وانییه‌
06:08
Electricity, can't see that.
128
368246
1357
06:09
Don't let anyone tell you
they understand electricity, they don't.
129
369627
3144
06:12
Nobody knows what it is.
130
372795
1162
که‌س نازانێ ئه‌وه‌ چییه‌، پێکه‌نین، له‌وانه‌یه‌ تۆ وابیربکه‌یته‌وه‌ که‌ ئه‌لیکتڕۆنه‌کان به‌خێرایی به‌ناو وایه‌ری کاره‌بادا ده‌جوڵێن
06:13
(Laughter)
131
373981
1007
06:15
You probably think the electrons
in an electric wire move instantaneously
132
375012
3508
بۆ وایه‌ره‌که‌، وانییه‌، به‌خیرایی ڕوناکییه‌که‌ کاتێک ڕوناکی هه‌ڵده‌که‌وێت
06:18
down a wire, don't you,
at the speed of light,
133
378544
2390
06:20
when you turn the light on, they don't.
134
380958
2072
به‌وشێوه‌یه‌ نیه‌، ئه‌لیکتڕۆنه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی ناڕێک ده‌چن بۆ وایه‌ره‌که‌، وه‌ک ده‌ڵێن به‌خێرایی بڵاو بوونه‌وه‌ی هه‌نگویینه‌
06:23
Electrons bumble down the wire,
135
383054
1643
06:24
about the speed of spreading
honey, they say.
136
384721
2388
06:27
Galaxies -- hundred billion of them,
137
387133
1735
سه‌دان بلیپۆن گالاکسی (کاکێشان) له‌ که‌وندا خه‌مڵێنراون، سه‌دان بلیۆن
06:28
estimated in the universe.
Hundred billion.
138
388892
2082
ئێمه‌ چه‌ند دانه‌ ده‌بینین؟ پێنج. پینج له‌سه‌دان بلیۆن گالاکسیدا. به‌چاوی ئاسایی
06:30
How many can we see?
139
390998
1347
06:32
Five. Five, out of a hundred billion
galaxies, with the naked eye.
140
392369
3672
06:36
And one of them is quite difficult to see,
unless you've got very good eyesight.
141
396065
3763
یه‌کێکیان زۆر به‌ ئه‌سته‌م ده‌بینرێ مه‌گه‌ر تۆ چاوت به‌باشی ببینێت
06:39
Radio waves. There's another thing.
142
399852
1689
شه‌پۆله‌کانی ڕادیۆ، دانه‌یه‌کی تره‌ (هێنرێک هیرتز) کاتێک شه‌پۆله‌کانی ڕادیۆت دۆزییه‌وه‌
06:41
Heinrich Hertz, when he discovered
radio waves, in 1887,
143
401565
3187
له‌ساڵی (١٨٨٧) ناوی لێنان شه‌پۆله‌کانی ڕادیۆ چونکه‌ تیشک ده‌داته‌وه‌
06:44
he called them radio waves
because they radiated.
144
404776
2382
که‌سێک پێی گوت، هێنریک مه‌به‌ستت له‌مانه‌ چییه‌؟ مه‌به‌ست له‌ بوونی شه‌پۆله‌کانی ڕادیۆ چییه‌
06:47
Somebody said to him,
"What's the point of these, Heinrich?
145
407182
2835
06:50
What's the point of these radio waves
that you've found?"
146
410041
2709
که‌ تۆ دۆزیوته‌ته‌وه‌ ؟ ئه‌و وتی، نازانم، به‌ڵام ئه‌وه‌ ده‌زانم که‌ ڕۆژێک دێت که‌سێک به‌کاریان ده‌هێنێت
06:52
And he said, "Well, I've no idea,
147
412774
1595
06:54
but I guess somebody will find
a use for them someday.
148
414393
2583
گه‌وره‌ترین شت که‌ نادیاره‌ بۆ ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ نازانین
06:57
The biggest thing that's invisible
to us is what we don't know.
149
417000
3037
07:00
It is incredible how little we know.
150
420061
2913
ئه‌وه‌ شتێکی که‌مه‌ که‌ ئێمه‌ ده‌یزانین
07:02
Thomas Edison once said,
151
422998
1299
جارێکیان تۆماس ئه‌دیسۆن وتی، ئێمه‌ له‌ (%١)ی ملیۆنێکی شته‌کان نازانین
07:04
"We don't know one percent
of one millionth about anything."
152
424321
4603
07:08
And I've come to the conclusion --
153
428948
3142
من گه‌یشتمه‌ کۆتایی
07:12
because you ask this other question:
"What's another thing we can't see?"
154
432114
3470
چونکه‌ ئێوه‌ ئه‌م پرسیاره‌ ده‌که‌ی: شتێکی تر که‌ئێمه‌ نابینین چییه‌؟
مه‌به‌سته‌که‌، مه‌به‌سته‌که‌ چییه‌؟
07:15
The point, most of us. What's the point?
155
435608
1949
07:17
The point -- what I've got it down to
156
437581
1762
مه‌به‌سته‌که‌ وه‌ک ئه‌وه‌ی من دۆزیمه‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ده‌بێت دوو پرسیاری گرنگ بکه‌ین
07:19
is there are only two questions
really worth asking.
157
439367
2500
بۆچی ئێمه‌ لێره‌ین و چی بکه‌ین له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی که‌ تیایداین؟
07:21
"Why are we here?",
158
441891
1012
07:22
and "What should
we do about it while we are?"
159
442927
2521
07:25
To help you, I've got two things to leave
you with, from two great philosophers,
160
445472
4037
بۆئه‌وه‌ی یارمەتیتان بده‌م، دوو شتی گرنگم له‌ فه‌یله‌سوفه‌کانه‌وه‌ ده‌ست که‌وتووه‌ که‌ بۆ ئێوه‌ی جێده‌هێڵم
له‌وانه‌یه‌ دوو گه‌وره‌ترین فه‌یله‌سوفانی سه‌ده‌ی (٢٠)ه‌م بن
07:29
perhaps two of the greatest philosopher
thinkers of the 20th century.
161
449533
3286
یه‌کێکیان زانای بیرکاری و ئه‌ندازیارییه‌، وه‌ ئه‌وی تریان شاعیرێکه‌
07:32
One a mathematician and engineer,
and the other a poet.
162
452843
2766
07:35
The first is Ludwig Wittgenstein,
163
455633
2790
یه‌که‌میان (لود دینک ویت جێنسن)ه‌وه‌، که‌وتی
07:38
who said, "I don't know why we are here,
164
458447
2782
نازانم بۆچی ئێمه‌ لێره‌ین، به‌ڵام من دڵنیام بۆ ئه‌وه‌ نییه‌ که‌ کاتی خۆش به‌سه‌ر ببه‌ین
07:41
but I am pretty sure it's not
in order to enjoy ourselves."
165
461253
2856
07:44
(Laughter)
166
464133
1032
07:45
He was a cheerful bastard, wasn't he?
167
465189
1903
ئه‌و زۆڵێکی ئاسووده‌ بوو. وانییه‌؟ پێکه‌نین
07:47
(Laughter)
168
467116
1166
07:48
And secondly, and lastly,
W.H. Auden, one of my favorite poets,
169
468306
5498
دووه‌میان و کۆتایی، ئه‌ودین، یه‌کێک له‌ شاعیره‌کان په‌سه‌نده‌کانم
07:53
who said, "We are here
on Earth to help others.
170
473828
4611
که‌ ده‌یوت، ئێمه‌ له‌سه‌ ئه‌م زه‌وییه‌ین بۆ یارمه‌تیدانی یه‌کتری، نازانم ئه‌وانی تر بۆ لێره‌ن
07:58
What the others
are here for, I've no idea."
171
478463
3394
08:01
(Laughter)
172
481881
1519
08:03
(Applause)
173
483424
2655
08:06
(Circus music)
174
486103
1171
08:07
[Get your souvenir photo here!]
175
487298
1660
وێنه‌ی یادگاری لێبگره‌ :به‌رده‌وام بن له‌ گه‌شته‌ نادیاره‌کانتان
08:08
[Continue your journey into the unknown!]
176
488982
2756
08:11
(Circus music)
177
491762
2026
Translated by Hiwa Foundation II
Reviewed by ronya bewran

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.

Why you should listen

John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).

Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.

More profile about the speaker
John Lloyd | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee