ABOUT THE SPEAKER
Allan Adams - Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory.

Why you should listen

Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. His research in theoretical physics focuses on string theory both as a model of quantum gravity and as a strong-coupling description of non-gravitational systems.

Like water, string theory enjoys many distinct phases in which the low-energy phenomena take qualitatively different forms. In its most familiar phases, string theory reduces to a perturbative theory of quantum gravity. These phases are useful for studying, for example, the resolution of singularities in classical gravity, or the set of possibilities for the geometry and fields of spacetime. Along these lines, Adams is particularly interested in microscopic quantization of flux vacua, and in the search for constraints on low-energy physics derived from consistency of the stringy UV completion.

In other phases, when the gravitational interactions become strong and a smooth spacetime geometry ceases to be a good approximation, a more convenient description of string theory may be given in terms of a weakly-coupled non-gravitational quantum field theory. Remarkably, these two descriptions—with and without gravity—appear to be completely equivalent, with one remaining weakly-coupled when its dual is strongly interacting. This equivalence, known as gauge-gravity duality, allows us to study strongly-coupled string and quantum field theories by studying perturbative features of their weakly-coupled duals. Gauge-gravity duals have already led to interesting predictions for the quark-gluon plasma studied at RHIC. A major focus of Adams's present research is to use such dualities to find weakly-coupled descriptions of strongly-interacting condensed matter systems which can be realized in the lab.
More profile about the speaker
Allan Adams | Speaker | TED.com
TED2014

Allan Adams: The discovery that could rewrite physics

Allan Adams: Zbulimi që mund të shkaktojë rishkrimin e fizikës

Filmed:
1,865,923 views

Më 17 Mars 2014, një grup fizikanësh njoftuan një zbulim emocionues; të dhëna te pakundershtueshme për idenë e një gjithësie zgjeruese, një piketë për kuptimin e Big Bang. Ç’do të thotë kjo për ata që s’janë fizikanë? TED i kërkoi Allan Adams të shpjegonte shkurtimisht rezultatet, në këtë prezantim të improvizuar, ilustruar nga Randall Munroe-i i xkcd-së.
- Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
If you look deep into the night sky,
0
928
3492
Nëse vështroni me ngulm qiellin natën,
00:16
you see stars,
1
4420
1616
shihni yje,
00:18
and if you look further, you see more stars,
2
6036
2572
nëse shihni më tej, shihni më tepër yje,
00:20
and further, galaxies, and
further, more galaxies.
3
8608
2159
dhe, më tej, galaksi, dhe akoma më tej,
më shumë galaksi.
00:22
But if you keep looking further and further,
4
10767
3873
Por nëse vazhdoni të shihni tej e më tej,
00:26
eventually you see nothing for a long while,
5
14640
3116
nuk shihni më gjë, për ca kohë,
00:29
and then finally you see a
faint, fading afterglow,
6
17756
4462
dhe mandej, më në fund, shihni
një muzg të dobët, që venitet,
00:34
and it's the afterglow of the Big Bang.
7
22218
3024
ky është muzgu i mbetur nga Big Bengu.
00:37
Now, the Big Bang was an era in the early universe
8
25242
2817
Tani, Big Bengu ishte një epokë
në fillimet e gjithësisë
00:40
when everything we see in the night sky
9
28059
2171
kur krejt sa shohim në qiellin e natës
00:42
was condensed into an incredibly small,
10
30230
2410
qe e dendësuar në një masë
pabesueshmërisht të vogël,
00:44
incredibly hot, incredibly roiling mass,
11
32640
4326
pabesueshmërisht të nxehtë,
pabesueshmërisht gurgulluese,
00:48
and from it sprung everything we see.
12
36966
2692
dhe prej saj buthtoi gjithë sa shohim.
00:51
Now, we've mapped that afterglow
13
39658
2859
Atë muzg e kemi hartëzuar
00:54
with great precision,
14
42517
1679
me përpikëri të madhe,
00:56
and when I say we, I mean people who aren't me.
15
44196
2044
dhe kur them "ne",
nuk e kam fjalën për veten.
00:58
We've mapped the afterglow
16
46240
1876
E kemi hartëzuar muzgun
01:00
with spectacular precision,
17
48116
1322
me përpikëri spektakolare,
01:01
and one of the shocks about it
18
49438
1548
dhe çka është tronditëse
01:02
is that it's almost completely uniform.
19
50986
2946
është se shfaqet thuajse i njëtrajtshëm.
01:05
Fourteen billion light years that way
20
53932
1958
Katërmbëdhjetë miliardë
vite-dritë në këtë drejtim
01:07
and 14 billion light years that way,
21
55890
1860
apo 14 miliardë vite-dritë në atë drejtim,
01:09
it's the same temperature.
22
57750
1408
temperatura është po ajo.
01:11
Now it's been 14 billion years
23
59158
3314
Që nga Big Bengu, kanë rrjedhur
01:14
since that Big Bang,
24
62472
1818
14 miliardë vjet,
01:16
and so it's got faint and cold.
25
64290
2472
ndaj është zbehur dhe ftohur.
01:18
It's now 2.7 degrees.
26
66762
2308
Tani është 2.7 gradë.
01:21
But it's not exactly 2.7 degrees.
27
69070
2280
Por s’është saktësisht 2.7 gradë.
01:23
It's only 2.7 degrees to about
28
71350
2294
2.7 gradë është vetëm për rreth
01:25
10 parts in a million.
29
73644
1842
10 drejtime në një milion.
01:27
Over here, it's a little hotter,
30
75486
994
Këtej, është pak më i nxehtë,
01:28
and over there, it's a little cooler,
31
76480
1868
kurse andej është pak më i ftohtë,
01:30
and that's incredibly important
to everyone in this room,
32
78348
3088
dhe kjo është jashtëzakonisht
e rëndësishme për këdo në këtë sallë,
01:33
because where it was a little hotter,
33
81436
1724
sepse ku qe pak më nxehtë,
01:35
there was a little more stuff,
34
83160
1696
kish pak më shumë lëndë,
01:36
and where there was a little more stuff,
35
84856
1567
dhe ku kish ca lëndë më shumë,
01:38
we have galaxies and clusters of galaxies
36
86423
1969
kemi galaktika, grumbuj galaktikash,
01:40
and superclusters
37
88392
1252
supergrumbuj,
01:41
and all the structure you see in the cosmos.
38
89644
2708
dhe krejt strukturën që shihni në kozmos.
01:44
And those small, little, inhomogeneities,
39
92352
3112
Këto panjëtrajtshmëri të vogla, të imta,
01:47
20 parts in a million,
40
95464
2282
20 në një milion,
01:49
those were formed by quantum mechanical wiggles
41
97746
2754
qenë formuar nga dridhje mekanike kuantike
01:52
in that early universe that were stretched
42
100500
1808
në fillimet e gjithësisë, që u shtri
01:54
across the size of the entire cosmos.
43
102308
2279
sa madhësia e krejt kozmosit.
01:56
That is spectacular,
44
104587
1714
Kjo është e mahnitshme,
01:58
and that's not what they found on Monday;
45
106301
1665
por jo ajo çka gjetën të hënën;
01:59
what they found on Monday is cooler.
46
107966
2036
çka zbuluan të hënën
është më e bukur se kaq.
02:02
So here's what they found on Monday:
47
110002
2266
Ja se ç’gjetën të hënën:
02:04
Imagine you take a bell,
48
112268
3503
Përfytyroni se merrni një zile,
02:07
and you whack the bell with a hammer.
49
115771
1611
dhe e goditni me çekiç.
02:09
What happens? It rings.
50
117382
1676
Ç’ndodh? Tingëllon.
02:11
But if you wait, that ringing fades
51
119058
2208
Por nëse prisni, tingëllima zbehet,
02:13
and fades and fades
52
121266
1620
dhe zbehet e zbehet
02:14
until you don't notice it anymore.
53
122886
1942
derisa nuk e vini më re.
02:16
Now, that early universe was incredibly dense,
54
124828
2648
Gjithësia e hershme qe
pabesueshmërisht e dendur,
02:19
like a metal, way denser,
55
127476
2079
si metal, por shumë më e dendur,
02:21
and if you hit it, it would ring,
56
129555
2405
dhe po ta goditnit, do të tingëllonte,
02:23
but the thing ringing would be
57
131960
1863
por çka do të tingëllonte do të qe
02:25
the structure of space-time itself,
58
133823
2088
vetë struktura e hapësirë-kohës,
02:27
and the hammer would be quantum mechanics.
59
135911
2816
me mekanikën kuantike në
funksionin e çekiçit.
02:30
What they found on Monday
60
138727
1931
Ajo që gjetën të hënën
02:32
was evidence of the ringing
61
140658
2362
qe dëshmi për tingëllimën
02:35
of the space-time of the early universe,
62
143020
2315
e hapësirë-kohës së gjithësisë së hershme,
02:37
what we call gravitational waves
63
145335
2105
ato çka ne i quajmë valë rëndesore
02:39
from the fundamental era,
64
147440
1520
prej epokës fillestare,
02:40
and here's how they found it.
65
148960
1975
dhe ja se si i gjetën.
02:42
Those waves have long since faded.
66
150935
2072
Këto valë ka kohë që janë zbehur.
02:45
If you go for a walk,
67
153007
1488
Nëse dilni për një shëtitje,
02:46
you don't wiggle.
68
154495
1588
ju nuk tundeni.
02:48
Those gravitational waves in the structure of space
69
156083
2748
Këto valë rëndesore
në strukturën e hapësirës
02:50
are totally invisible for all practical purposes.
70
158831
2774
janë krejtësisht të padukshme
për çfarëdo qëllimi praktik.
02:53
But early on, when the universe was making
71
161605
2904
Por më herët, kur gjithësia prodhoi
02:56
that last afterglow,
72
164509
2370
atë muzg të fundit,
02:58
the gravitational waves
73
166879
1558
valët rëndesore shkaktuan
03:00
put little twists in the structure
74
168437
2863
shformime të vogla në strukturën
03:03
of the light that we see.
75
171300
1527
e dritës që ne shohim.
03:04
So by looking at the night sky deeper and deeper --
76
172827
2966
Pra, duke vëzhguar qiellin e natës
thellë e më thellë -
03:07
in fact, these guys spent
three years on the South Pole
77
175793
2638
në fakt, këta djem kaluan tre
vjet në Polin e Jugut,
03:10
looking straight up through the coldest, clearest,
78
178431
2589
duke vëzhguar përmes ajrit
më të ftohtë, më të kthjellët,
03:13
cleanest air they possibly could find
79
181020
2350
më të pastër që mundën të gjenin,
03:15
looking deep into the night sky and studying
80
183370
2429
duke vëzhguar thellë në qiellin
e natës dhe duke studiuar
03:17
that glow and looking for the faint twists
81
185799
3376
atë muzg për të kapur
shformimet më të dobëta
03:21
which are the symbol, the signal,
82
189175
2348
të cilat janë simboli, sinjali,
03:23
of gravitational waves,
83
191523
1820
i valëve rëndesore,
03:25
the ringing of the early universe.
84
193343
2341
tingëllima e gjithësisë së hershme.
03:27
And on Monday, they announced
85
195684
1787
Dhe të hënën shpallën se
03:29
that they had found it.
86
197471
1744
e kanë pikasur atë.
03:31
And the thing that's so spectacular about that to me
87
199215
2427
Gjëja që është kaq
mahnitëse te kjo, për mua,
03:33
is not just the ringing, though that is awesome.
88
201642
2748
nuk është thjesht tingëllima,
edhe pse ajo është e mrekullueshme.
03:36
The thing that's totally amazing,
89
204390
1358
Gjëja që më lë krejtësisht me gojë hapur,
03:37
the reason I'm on this stage, is because
90
205748
2102
arsyeja pse jam në këtë skenë, është se
03:39
what that tells us is something
deep about the early universe.
91
207850
3468
ajo çka na tregon, është diçka
e thellë rreth gjithësisë së hershme.
03:43
It tells us that we
92
211318
1664
Na tregon se ne,
03:44
and everything we see around us
93
212982
1436
dhe çdo gjë që shohim përreth nesh
03:46
are basically one large bubble --
94
214418
2954
është në thelb një flluskë e madhe -
03:49
and this is the idea of inflation—
95
217372
1756
dhe kjo është ideja e zgjerimit -
03:51
one large bubble surrounded by something else.
96
219128
3892
një flluskë e madhe
e rrethuar nga diçka tjetër.
03:55
This isn't conclusive evidence for inflation,
97
223020
2130
Nuk është dëshmi vërtetuese mbi zgjerimin,
03:57
but anything that isn't inflation that explains this
98
225150
2174
por cilado teori që s’është zgjerim
dhe e shpjegon këtë,
03:59
will look the same.
99
227324
1317
do të dukej si kjo.
04:00
This is a theory, an idea,
100
228641
1645
Që është një teori, një ide,
04:02
that has been around for a while,
101
230286
1224
që ka ca kohë që qarkullon,
04:03
and we never thought we we'd really see it.
102
231510
1725
por kurrë nuk menduam se
do ta vinim re vërtet.
04:05
For good reasons, we thought we'd never see
103
233235
1838
Me të drejtë, menduam se nuk
do të shihnim kurrë
04:07
killer evidence, and this is killer evidence.
104
235073
2248
dëshmi asgjësuese, dhe ja ku
e kemi dëshminë asgjësuese.
04:09
But the really crazy idea
105
237321
2010
Por ideja vërtet për të luajtur mendsh
04:11
is that our bubble is just one bubble
106
239331
3032
është se flluska jonë është
thjesht vetëm njëra
04:14
in a much larger, roiling pot of universal stuff.
107
242363
4626
prej atyre, në një kazan më të madh,
gurgullues, lënde universale.
04:18
We're never going to see the stuff outside,
108
246989
1826
Ne nuk do t’i shohim kurrë
gjërat jashtë saj,
04:20
but by going to the South Pole
and spending three years
109
248815
2574
por me vajtjen në Polin e Jugut
dhe shpenzimin e tri viteve
04:23
looking at the detailed structure of the night sky,
110
251389
2560
duke vëzhguar strukturën e hollësishme
të qiellit të natës,
04:25
we can figure out
111
253949
1856
ne mund të zbulojmë
04:27
that we're probably in a universe
that looks kind of like that.
112
255805
3090
se ndoshta gjendemi në një gjithësi
që duket pak a shumë kështu.
Dhe kjo mua më mahnit.
04:30
And that amazes me.
113
258895
2422
04:33
Thanks a lot.
114
261317
1336
Shumë faleminderit!
04:34
(Applause)
115
262653
2936
(Duartrokitje)
Translated by Ereblir Kadriu
Reviewed by Besnik Bleta

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Allan Adams - Theoretical physicist
Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory.

Why you should listen

Allan Adams is a theoretical physicist working at the intersection of fluid dynamics, quantum field theory and string theory. His research in theoretical physics focuses on string theory both as a model of quantum gravity and as a strong-coupling description of non-gravitational systems.

Like water, string theory enjoys many distinct phases in which the low-energy phenomena take qualitatively different forms. In its most familiar phases, string theory reduces to a perturbative theory of quantum gravity. These phases are useful for studying, for example, the resolution of singularities in classical gravity, or the set of possibilities for the geometry and fields of spacetime. Along these lines, Adams is particularly interested in microscopic quantization of flux vacua, and in the search for constraints on low-energy physics derived from consistency of the stringy UV completion.

In other phases, when the gravitational interactions become strong and a smooth spacetime geometry ceases to be a good approximation, a more convenient description of string theory may be given in terms of a weakly-coupled non-gravitational quantum field theory. Remarkably, these two descriptions—with and without gravity—appear to be completely equivalent, with one remaining weakly-coupled when its dual is strongly interacting. This equivalence, known as gauge-gravity duality, allows us to study strongly-coupled string and quantum field theories by studying perturbative features of their weakly-coupled duals. Gauge-gravity duals have already led to interesting predictions for the quark-gluon plasma studied at RHIC. A major focus of Adams's present research is to use such dualities to find weakly-coupled descriptions of strongly-interacting condensed matter systems which can be realized in the lab.
More profile about the speaker
Allan Adams | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee