TED2019
Carole Cadwalladr: Facebook's role in Brexit -- and the threat to democracy
Carole Cadwalladr: Facebook'un Brexit'teki rolü -- ve demokrasi tehdidi
Filmed:
Readability: 4.1
3,749,529 views
Bu kaçırılmayacak konuşmada, gazeteci Carole Cadwalladr, son zamanların en karmaşık olaylarından birinin derinine iniyor: Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden çıkmaya yönelik birbirine çok yakın sonuçlu 2016 oylaması. Gazeteci Cadwalladr, Brexit konusunda kararsız seçmenlerin aldatıcı reklamlarla hedeflendiği alanı takip ediyor -- 2016 ABD başkanlık seçimlerinde de aynı oyuncu ve taktiklerin olduğuna kanı getiriyor -- ve ''Silikon Vadisi tanrıları''na çağrıda bulunarak tarihin yanlış tarafında olduklarını söylüyor ve de şu soruyu soruyor: Bağımsız ve adil seçimler geride mi kaldı?
Carole Cadwalladr - Investigative journalist
Carole Cadwalladr is a British investigative journalist and features writer. Full bio
Carole Cadwalladr is a British investigative journalist and features writer. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
So, on the day after the Brexit vote,
0
1270
2904
Brexit oylamasından sonraki gün,
00:16
in June 2016,
1
4198
2953
2016 Haziran'ında,
00:19
when Britain woke up to the shock
2
7175
1997
Birleşik Krallık güne şok içinde başlayıp
00:21
of discovering that we're leaving
the European Union,
the European Union,
3
9196
2929
Avrupa Birliği'nden
ayrılacağımızı fark ettiğinde
ayrılacağımızı fark ettiğinde
00:24
my editor at the "Observer"
newspaper in the UK
newspaper in the UK
4
12149
2833
BK'nin ''Observer'' gazetesindeki editörüm
00:27
asked me to go back to South Wales,
where I grew up, and to write a report.
where I grew up, and to write a report.
5
15006
4196
büyüdüğüm yer olan Güney Galler'e
giderek bir rapor yazmamı istedi.
giderek bir rapor yazmamı istedi.
00:32
And so I went to a town called Ebbw Vale.
6
20075
2533
Ben de Ebbw Vale adındaki
küçük şehre gittim.
küçük şehre gittim.
00:35
Here it is.
7
23178
1277
İşte burada.
00:36
It's in the South Wales Valleys,
which is this quite special place.
which is this quite special place.
8
24479
3630
Güney Galler Vadileri'nde,
çok özel bir yer.
çok özel bir yer.
00:40
So it's had this very, sort of rich,
working-class culture,
working-class culture,
9
28133
4889
Zengin sayılabilecek
bir çalışan sınıf kültürü var.
bir çalışan sınıf kültürü var.
00:45
and it's famous for its Welsh
male voice choirs and rugby and its coal.
male voice choirs and rugby and its coal.
10
33046
4601
Galler erkek korosu, ragbi
ve de kömürüyle ünlü bir yer.
ve de kömürüyle ünlü bir yer.
00:50
But when I was a teenager,
the coal mines and the steelworks closed,
the coal mines and the steelworks closed,
11
38209
4444
Ama ben gençken kömür madenleri
ve çelikhaneler kapalıydı
ve çelikhaneler kapalıydı
00:54
and the entire area was devastated.
12
42677
2333
ve tüm alan perişan hâldeydi.
00:57
And I went there because it had one of
the highest "Leave" votes in the country.
the highest "Leave" votes in the country.
13
45780
3970
Oraya gittim çünkü ülkede en fazla
''Çıksın'' oyu çıkan yerlerden biriydi.
''Çıksın'' oyu çıkan yerlerden biriydi.
01:01
Sixty-two percent of the people here
voted to leave the European Union.
voted to leave the European Union.
14
49774
4516
Buradaki insanların yüzde 62'si
AB'den ayrılmak için oy vermişti.
AB'den ayrılmak için oy vermişti.
01:06
And I wanted to know why.
15
54671
1667
Ben de nedenini öğrenmek istedim.
01:09
When I got there,
I was just a bit taken aback,
I was just a bit taken aback,
16
57624
2222
Oraya gittiğimde biraz şaşırdım
01:11
because the last time I went to Ebbw Vale,
17
59870
2477
çünkü Ebbw Vale'e en son gittimde
01:14
it looked like this.
18
62371
1333
orası böyle bir yerdi.
01:16
And now, it looks like this.
19
64584
2247
Şimdiyse böyle.
01:19
This is a new 33-million-pound
college of further education
college of further education
20
67521
4921
Bu gördüğünüz 33 milyon sterlin
değerinde yüksek öğrenim kurumu,
değerinde yüksek öğrenim kurumu,
01:24
that was mostly funded
by the European Union.
by the European Union.
21
72466
3158
çoğunluğu Avrupa Birliği
tarafından finanse edildi.
tarafından finanse edildi.
01:28
And this is the new sports center
22
76598
3071
Bu da yeni spor merkezi,
01:31
that's at the middle of 350-million-pound
regeneration project
regeneration project
23
79693
5119
350 milyon sterlin değerinde
rejenerasyon projesinin tam ortasında,
rejenerasyon projesinin tam ortasında,
01:36
that's being funded by the European Union.
24
84836
3460
Avrupa Birliği tarafından
finanse ediliyor.
finanse ediliyor.
01:40
And this is the new 77-million-pound
road-improvement scheme,
road-improvement scheme,
25
88805
3825
Bu da 77 milyon sterlin değerinde
yeni yol yenileme şeması,
yeni yol yenileme şeması,
01:44
and there's a new train line,
a new railway station,
a new railway station,
26
92654
2468
yeni bir demiryolu hattı da var
01:47
and they're all being funded
by the European Union.
by the European Union.
27
95146
2404
ve tümü Avrupa Birliği
tarafından finanse ediliyor.
tarafından finanse ediliyor.
01:49
And it's not as if
any of this is a secret,
any of this is a secret,
28
97574
2014
Bu gizli saklı da değil
01:51
because there's big signs
like this everywhere.
like this everywhere.
29
99612
2231
çünkü her yerde böyle büyük levhalar var.
01:53
[EU Funds: Investing in Wales]
30
101867
1457
[AB Fonu: Galler'de yatırım]
01:55
(Laughter)
31
103348
1319
(Kahkahalar)
01:57
I had this sort of
weird sense of unreality,
weird sense of unreality,
32
105542
2258
Şehri gezdikçe
01:59
walking around the town.
33
107824
1806
tuhaf bir hisse kapıldım.
02:01
And it came to a head
34
109654
1392
Sonra spor merkezinin önünde
02:03
when I met this young man
in front of the sports center.
in front of the sports center.
35
111070
3800
genç bir adamla tanışınca
bir şeyler yapma gereği hissettim.
bir şeyler yapma gereği hissettim.
02:07
And he told me that he had voted to leave,
36
115482
3635
AB'den çıkmak için oy verdiğini söyledi
02:11
because the European Union
had done nothing for him.
had done nothing for him.
37
119141
4396
çünkü AB onun için hiçbir şey yapmamıştı.
02:17
He was fed up with it.
38
125657
1466
Bıkmıştı.
02:19
And all around town,
people told me the same thing.
people told me the same thing.
39
127736
3182
Şehrin her yanında
insanlar bana aynı şeyleri söyledi.
insanlar bana aynı şeyleri söyledi.
02:23
They said that they wanted
to take back control,
to take back control,
40
131895
2754
Kontrolü yeniden ele almak
istediklerini söylediler,
istediklerini söylediler,
02:26
which was one of the slogans
in the campaign.
in the campaign.
41
134673
2356
ki bu seçim çalışmalarında
sloganlarından biriydi.
sloganlarından biriydi.
02:29
And they told me
that they were most fed up
that they were most fed up
42
137665
2245
Bana söylediklerine göre
en çok bıktıkları şey
en çok bıktıkları şey
02:31
with the immigrants and with the refugees.
43
139934
2286
göçmenler ve mültecilerdi.
02:34
They'd had enough.
44
142244
1200
Artık yetmişti.
02:36
Which was odd.
45
144847
1421
Ama bir tuhaflık vardı.
02:38
Because walking around,
I didn't meet any immigrants or refugees.
I didn't meet any immigrants or refugees.
46
146292
3300
Çünkü ben gezerken
hiç göçmen veya mülteciye rastlamadım.
hiç göçmen veya mülteciye rastlamadım.
02:41
I met one Polish woman who told me
47
149616
1676
Polonyalı bir kadınla tanıştım,
02:43
she was practically
the only foreigner in town.
the only foreigner in town.
48
151316
2221
o da tek yabancının
kendi olduğunu söyledi.
kendi olduğunu söyledi.
02:45
And when I checked the figures,
49
153561
1642
Sonra istatistiklere baktığımda
02:47
I discovered that Ebbw Vale actually has
50
155227
2081
Ebbw Vale'in aslında...
02:49
one of the lowest rates
of immigration in the country.
of immigration in the country.
51
157332
3269
ülkede göçmen oranı en düşük
yerlerden biri olduğunu fark ettim.
yerlerden biri olduğunu fark ettim.
02:53
And so I was just a bit baffled,
52
161395
1579
Yani şaşırıp kalmıştım
02:54
because I couldn't really understand
53
162998
1730
çünkü insanların bu bilgileri
nereden edindiklerini anlayamıyordum.
nereden edindiklerini anlayamıyordum.
02:56
where people were getting
their information from.
their information from.
54
164752
2317
Çünkü göçmenlik hakkında
tüm bu haberleri yapan
tüm bu haberleri yapan
02:59
Because it was the right-wing
tabloid newspapers
tabloid newspapers
55
167093
2254
sağ eğilimli tabloid gazetelerdi.
03:01
which printed all these stories
about immigration.
about immigration.
56
169371
2373
Bu şehirse oldukça sol eğilimli
çalışan kesimdi.
çalışan kesimdi.
03:03
And this is a very much
left-wing Labour stronghold.
left-wing Labour stronghold.
57
171768
2720
03:08
But then after the article came out,
this woman got in touch with me.
this woman got in touch with me.
58
176006
3254
Ancak makale yayınlandıktan sonra
bir kadın benimle iletişime geçti.
bir kadın benimle iletişime geçti.
03:11
And she was from Ebbw Vale,
59
179585
2220
Ebbw Vale'dendi
03:13
and she told me about all this stuff
that she'd seen on Facebook.
that she'd seen on Facebook.
60
181829
3063
ve bana Facebook'ta gördüğü
tüm o şeylerden bahsetti.
tüm o şeylerden bahsetti.
''Nasıl şeyler?'' dedim.
03:16
I was like, "What stuff?"
61
184916
1206
O da bana göçmenlik hakkında
korkutucu şeyler olduklarını söyledi,
korkutucu şeyler olduklarını söyledi,
03:18
And she said it was all this quite scary
stuff about immigration,
stuff about immigration,
62
186146
3106
özellikle Türkiye hakkında.
03:21
and especially about Turkey.
63
189276
1373
03:22
So I tried to find it.
64
190673
1681
Ben de onları bulmaya çalıştım.
03:24
But there was nothing there.
65
192378
2105
Ama hiçbir şey yoktu.
03:26
Because there's no archive
of ads that people had seen
of ads that people had seen
66
194507
3873
Çünkü insanların gördükleri
reklamlar için kayıt yok
reklamlar için kayıt yok
03:30
or what had been pushed
into their news feeds.
into their news feeds.
67
198404
2650
veya haber akışlarına
gelen şeyler için de.
gelen şeyler için de.
03:34
No trace of anything,
gone completely dark.
gone completely dark.
68
202491
2817
Hiçbir şeyin izi yoktu,
her şey tamamen karanlıktaydı.
her şey tamamen karanlıktaydı.
03:38
And this referendum that will have
this profound effect forever on Britain --
this profound effect forever on Britain --
69
206956
5865
Bir de ortada Birleşik Krallık üzerinde
ciddi etkisi olacak bir referandum var --
ciddi etkisi olacak bir referandum var --
03:44
it's already had a profound effect:
70
212845
2318
Şimdiden ciddi etkileri oldu bile:
03:47
the Japanese car manufacturers
that came to Wales and the north east
that came to Wales and the north east
71
215187
3216
Maden işlerini yenilemek için
Galler'e ve kuzeydoğuya gelen
Galler'e ve kuzeydoğuya gelen
03:50
to replace the mining jobs --
72
218427
1434
Japon araba üreticileri --
03:51
they are already going because of Brexit.
73
219885
1968
Brexit yüzünden gidiyorlar.
03:54
And this entire referendum
took place in darkness,
took place in darkness,
74
222316
4904
Ve tüm bu referandum
karanlıkta gerçekleşti
karanlıkta gerçekleşti
03:59
because it took place on Facebook.
75
227244
3031
çünkü Facebook'ta gerçekleşti.
04:03
And what happens on Facebook
stays on Facebook,
stays on Facebook,
76
231974
4007
Facebook'ta olan şey orada gizli kalıyor,
04:08
because only you see your news feed,
and then it vanishes,
and then it vanishes,
77
236005
3167
çünkü haber akışınızı sadece
siz görüyorsunuz ve sonra kayboluyor,
siz görüyorsunuz ve sonra kayboluyor,
04:11
so it's impossible to research anything.
78
239196
2214
yani bir şeyi araştırmak imkânsız.
04:13
So we have no idea who saw what ads
79
241434
2754
Kimin hangi reklamı gördüğü hakkında
hiçbir fikrimiz yok
hiçbir fikrimiz yok
04:16
or what impact they had,
80
244212
2246
veya bıraktığı etki hakkında
04:18
or what data was used
to target these people.
to target these people.
81
246482
2515
veya bu insanları hedeflemede
kullanılan veri hakkında.
kullanılan veri hakkında.
04:21
Or even who placed the ads,
or how much money was spent,
or how much money was spent,
82
249323
3253
Veya bu reklamları verenler hakkında
veya harcanan para hakkında
veya harcanan para hakkında
04:24
or even what nationality they were.
83
252600
2691
veya nereli oldukları hakkında.
04:28
But Facebook does.
84
256617
1200
Ama Facebook biliyor.
04:31
Facebook has these answers,
85
259291
2373
Facebook bu cevapları biliyor
04:33
and it's refused to give them to us.
86
261688
2400
ve cevapları bize vermeyi reddetti.
04:36
Our parliament has asked Mark Zuckerberg
multiple times to come to Britain
multiple times to come to Britain
87
264911
4666
Parlamentomuz Mark Zuckerberg'den
birkaç kez Birleşik Krallık'a gelmesini
birkaç kez Birleşik Krallık'a gelmesini
04:41
and to give us these answers.
88
269601
1817
ve bize cevapları vermesini istedi.
04:43
And every single time, he's refused.
89
271442
2334
Ve her defasında, reddetti.
04:47
And you have to wonder why.
90
275244
1800
Nedeni merak konusu.
04:50
Because what I and other
journalists have uncovered
journalists have uncovered
91
278125
3016
Çünkü ben ve diğer gazeteciler
şunu ortaya çıkardık ki
şunu ortaya çıkardık ki
04:53
is that multiple crimes
took place during the referendum.
took place during the referendum.
92
281165
3642
referandum esnasında
birden fazla suç işlendi.
birden fazla suç işlendi.
04:56
And they took place on Facebook.
93
284831
2936
Ve bunlar Facebook üzerinde oldu.
05:00
It's because in Britain,
we limit the amount of money
we limit the amount of money
94
288966
2508
Biz Birleşik Krallık'ta
05:03
that you can spend in an election.
95
291498
2380
bir seçime yönelik harcanacak
parayı kısıtlıyoruz.
parayı kısıtlıyoruz.
05:05
And it's because in the 19th century,
96
293902
1926
Çünkü 19. yüzyılda,
05:07
people would walk around
with literally wheelbarrows of cash
with literally wheelbarrows of cash
97
295852
3320
insanlar kelimenin tam anlamıyla
para dolu el arabasıyla dolaşır
para dolu el arabasıyla dolaşır
05:11
and just buy voters.
98
299196
1579
ve seçmen satın alırdı.
05:13
So we passed these strict laws
to stop that from happening.
to stop that from happening.
99
301617
3696
Bunun yaşanmasını önlemek için
bu katı yasaları koyduk.
bu katı yasaları koyduk.
05:18
But those laws don't work anymore.
100
306257
1993
Ama bu yasalar artık işlemiyor.
05:20
This referendum took place
almost entirely online.
almost entirely online.
101
308663
3595
Bu referandum neredeyse tamamen
internette gerçekleşti.
internette gerçekleşti.
05:24
And you can spend any amount of money
on Facebook or on Google or on YouTube ads
on Facebook or on Google or on YouTube ads
102
312282
4585
Facebook, Google veya YouTube reklamlarına
sınırsız para harcayabilirsiniz
sınırsız para harcayabilirsiniz
05:28
and nobody will know,
because they're black boxes.
because they're black boxes.
103
316891
2702
ve kimsenin haberi olmaz
çünkü tam bir kara kutu.
çünkü tam bir kara kutu.
05:31
And this is what happened.
104
319617
1734
Ve olan da tam buydu.
05:34
We've actually got no idea
of the full extent of it.
of the full extent of it.
105
322220
2802
İşin tam boyutunu biz bile bilmiyoruz.
05:37
But we do know that in the last days
before the Brexit vote,
before the Brexit vote,
106
325046
3121
Ama şunu biliyoruz ki Brexit oylaması
öncesindeki son birkaç gün
öncesindeki son birkaç gün
05:40
the official "Vote Leave" campaign
107
328191
2373
resmi ''Çıksın Oyu Verin'' kampanyası için
05:42
laundered nearly three quarters
of a million pounds
of a million pounds
108
330588
4079
bir milyon sterlinin
yaklaşık dörtte üçü kadar para döndü,
yaklaşık dörtte üçü kadar para döndü,
05:46
through another campaign entity
109
334691
3077
başka bir kampanya aracılığıyla;
05:49
that our electoral commission
has ruled was illegal,
has ruled was illegal,
110
337792
3055
seçim komisyonunun
yasa dışı olarak kabul ettiği bir teşekkül
yasa dışı olarak kabul ettiği bir teşekkül
05:52
and it's referred it to the police.
111
340871
1833
ve konu polise intikal etti.
05:55
And with this illegal cash,
112
343315
3246
Bu yasa dışı parayla da
05:59
"Vote Leave" unleashed
a fire hose of disinformation.
a fire hose of disinformation.
113
347737
5088
''Çıksın Oyu Verin'' kampanyası
yanlış bilgi yağmuru yağdırdı.
yanlış bilgi yağmuru yağdırdı.
06:05
Ads like this.
114
353503
1183
Bunun gibi reklamlar.
06:06
[Turkey's 76m people joining the EU]
115
354710
1761
[Türkiye'nin 76 milyon nüfusu
AB'ye katılıyor]
AB'ye katılıyor]
06:08
This is a lie, it's a total lie.
116
356495
1634
Bu bir yalan, tamamen yalan.
Türkiye, Avrupa Birliği'ne katılmıyor.
06:10
Turkey is not joining the European Union.
117
358153
2382
06:12
There's not even any discussions
of it joining the European Union.
of it joining the European Union.
118
360559
5210
Avrupa Birliği'ne katılmasıyla ilgili
bir mevzu da yok.
bir mevzu da yok.
06:17
And most of us, we never saw these ads,
119
365793
2437
Çoğumuz bu reklamları görmedi
06:20
because we were not the target of them.
120
368254
2347
çünkü bize hedeflenmediler.
06:22
"Vote Leave" identified
a tiny sliver of people
a tiny sliver of people
121
370944
3681
''Çıksın Oyu Verin'' kampanyası
bir grup insanı
bir grup insanı
06:26
who it identified as persuadable,
and they saw them.
and they saw them.
122
374649
2849
ikna edilebilir olarak belirledi
ve onlar bunları gördü.
ve onlar bunları gördü.
06:29
And the only reason
we are seeing these now
we are seeing these now
123
377522
2460
Şu an bunları bizim de
görüyor olmamızın tek sebebi
görüyor olmamızın tek sebebi
06:32
is because parliament forced
Facebook to hand them over.
Facebook to hand them over.
124
380006
4316
parlamentonun Facebook'u
bunları vermek için zorlamış olması.
bunları vermek için zorlamış olması.
06:37
And maybe you think,
125
385587
1174
Belki şöyle diyorsunuz,
06:38
"Well, it was just a bit of overspending.
126
386785
1961
''Sadece biraz fazla para harcanmış.
06:40
It's a few lies."
127
388770
1150
Birkaç yalan işte.''
06:42
But this was the biggest electoral fraud
in Britain for 100 years.
in Britain for 100 years.
128
390611
5817
Ama bu, Birleşik Krallık'ta 100 yıl içinde
yaşanmış en büyük seçim düzenbazlığı.
yaşanmış en büyük seçim düzenbazlığı.
06:49
In a once-in-a-generation vote
129
397405
3269
Bir nesilde bir kez yaşanan,
06:52
that hinged upon just
one percent of the electorate.
one percent of the electorate.
130
400698
4492
seçmenlerin yüzde birinin
bile önemli olduğu bir seçimde.
bile önemli olduğu bir seçimde.
06:59
And it was just one of the crimes
that took place in the referendum.
that took place in the referendum.
131
407075
3571
Ve bu referandum esnasında
yaşanan suçlardan yalnızca bir tanesi.
yaşanan suçlardan yalnızca bir tanesi.
07:03
There was another group,
132
411027
1543
Başka bir grup da vardı,
07:04
which was headed
by this man, Nigel Farage,
by this man, Nigel Farage,
133
412594
3798
başlarında Nigel Farage adındaki
bu adam vardı,
bu adam vardı,
07:09
the one to the right of Trump.
134
417522
1777
Trump'ın sağında duran.
07:11
And his group, "Leave.EU" --
it also broke the law.
it also broke the law.
135
419760
3888
Grubu, ''Leave.UK'' --
yasaya aykırı geldi.
yasaya aykırı geldi.
07:15
It broke British electoral laws
and British data laws,
and British data laws,
136
423672
3270
İngiliz seçim yasalarını
ve İngiliz seçim yasalarını çiğnedi.
ve İngiliz seçim yasalarını çiğnedi.
07:18
and it's also being
referred to the police.
referred to the police.
137
426966
2733
Ve konu polise intikal etti.
07:22
And this man, Arron Banks,
he funded this campaign.
he funded this campaign.
138
430879
4237
Bu adam, Arron Banks,
bu kampanyayı finanse etti.
bu kampanyayı finanse etti.
07:27
And in a completely separate case,
139
435696
2738
Tamamen farklı bir konu için,
07:30
he's being referred
to our National Crime Agency,
to our National Crime Agency,
140
438458
3976
bizim ulusal suç merkezimize
intikal etti,
intikal etti,
07:34
our equivalent of the FBI,
141
442458
2174
FBI'ın İngiltere eş değeri,
07:36
because our electoral commission
142
444656
2001
çünkü seçim komisyonumuz
paranın nereden geldiğini
bilmediğine kanaat getirdi.
bilmediğine kanaat getirdi.
07:38
has concluded they don't know
where his money came from.
where his money came from.
143
446681
3038
07:41
Or if it was even British.
144
449743
2619
Hatta İngiltere'den olup olmadığını da.
07:44
And I'm not even going to go into
the lies that Arron Banks has told
the lies that Arron Banks has told
145
452712
4970
Arron Banks'ın Rus hükûmetiyle
saklı ilişkisi hakkında
saklı ilişkisi hakkında
07:49
about his covert relationship
with the Russian government.
with the Russian government.
146
457706
3593
söylediği yalanlara
hiç değinmeyeceğim bile.
hiç değinmeyeceğim bile.
07:54
Or the weird timing of Nigel Farage's
meetings with Julian Assange
meetings with Julian Assange
147
462545
4111
Veya Nigel Farage'nin, Julian Assange
ile toplantılarının tuhaf zamanlaması
ile toplantılarının tuhaf zamanlaması
07:58
and with Trump's buddy,
Roger Stone, now indicted,
Roger Stone, now indicted,
148
466680
3096
ve Trump'ın arkadaşı
Roger Stone ile -şu an soruşturmada-
Roger Stone ile -şu an soruşturmada-
08:01
immediately before
two massive WikiLeaks dumps,
two massive WikiLeaks dumps,
149
469800
3420
iki büyük WikiLeaks yayını
hemen öncesinde,
hemen öncesinde,
08:05
both of which happened
to benefit Donald Trump.
to benefit Donald Trump.
150
473244
2706
ikisi de Donald Trump'ın
menfaati yönünde oldu.
menfaati yönünde oldu.
08:07
But I will tell you that Brexit
and Trump were intimately entwined.
and Trump were intimately entwined.
151
475974
4775
Ama şunu söyleyebilirim ki Brexit
ve Trump birbirleriyle yakından ilgili.
ve Trump birbirleriyle yakından ilgili.
08:12
This man told me that Brexit
was the petri dish for Trump.
was the petri dish for Trump.
152
480773
4784
Bu adam bana Brexit'in
Trump için petri kabı olduğunu söyledi.
Trump için petri kabı olduğunu söyledi.
08:18
And we know it's the same people,
the same companies,
the same companies,
153
486099
2511
Biliyoruz ki aynı insanlar,
aynı şirketler,
aynı şirketler,
08:20
the same data, the same techniques,
154
488634
1682
aynı veriler, aynı teknikler,
08:22
the same use of hate and fear.
155
490340
1824
aynı nefret ve korku kullanımı.
08:24
This is what they
were posting on Facebook.
were posting on Facebook.
156
492188
2933
Facebook'ta yayınladıkları buydu.
08:27
And I don't even want to call this a lie,
157
495538
2659
Ben buna yalan da demek istemiyorum,
08:30
[Immigration without assimilation
equals invasion]
equals invasion]
158
498221
2382
[Asimilasyon olmadan göçmenlik
istilaya eş değer]
istilaya eş değer]
08:32
because it feels more
like a hate crime to me.
like a hate crime to me.
159
500627
2403
çünkü daha çok nefret suçu gibi geliyor.
08:38
I don't have to tell you
160
506033
2015
Söylememe gerek yok,
08:40
that hate and fear are being sown online
all across the world.
all across the world.
161
508072
5984
nefret ve korku internette
tüm dünyada yaşanıyor.
tüm dünyada yaşanıyor.
08:46
Not just in Britain and America,
but in France and in Hungary
but in France and in Hungary
162
514450
3112
Sadece İngiltere'de ve Amerika'da değil,
Fransa ve Macaristan'da,
Fransa ve Macaristan'da,
08:49
and Brazil and Myanmar and New Zealand.
163
517586
2626
Brezilya'da, Myanmar'da, Yeni Zelanda'da.
08:52
And we know there is this dark undertow
which is connecting us all globally.
which is connecting us all globally.
164
520751
4880
Biliyoruz ki bizi küresel olarak bağlayan
karanlık bir akım var.
karanlık bir akım var.
08:57
And it is flowing
via the technology platforms.
via the technology platforms.
165
525973
3857
Ve bu akım teknoloji
platformlarından geçiyor.
platformlarından geçiyor.
09:02
But we only see a tiny amount
of what's going on on the surface.
of what's going on on the surface.
166
530314
3632
Yüzeyde, neler olduğunun
sadece küçük bir kısmını görüyoruz.
sadece küçük bir kısmını görüyoruz.
09:07
And I only found out anything
about this dark underbelly
about this dark underbelly
167
535244
4857
Ben de bu karanlık şey hakkında
bir şeyler öğrenebildim
bir şeyler öğrenebildim
09:12
because I started looking into
Trump's relationship to Farage,
Trump's relationship to Farage,
168
540125
2914
çünkü Trump'ın Farage ile olan
ilişkisini inceliyordum,
ilişkisini inceliyordum,
09:15
into a company called Cambridge Analytica.
169
543063
2649
Cambridge Analytica'yı inceliyordum.
09:18
And I spent months tracking down
an ex-employee, Christopher Wiley.
an ex-employee, Christopher Wiley.
170
546853
3859
Christopher Wiley adındaki eski çalışanı
bulmak için aylar harcadım.
bulmak için aylar harcadım.
09:23
And he told me how this company,
that worked for both Trump and Brexit,
that worked for both Trump and Brexit,
171
551777
4921
Bana söylediğine göre
Trump ve Brexit için çalışan bu şirket
Trump ve Brexit için çalışan bu şirket
09:28
had profiled people politically
172
556722
2918
insanları siyasi olarak profilledi,
09:31
in order to understand
their individual fears,
their individual fears,
173
559664
4127
bireysel korkularını anlama amacıyla,
09:35
to better target them with Facebook ads.
174
563815
3750
onları Facebook reklamlarıyla
daha iyi hedeflemek için.
daha iyi hedeflemek için.
09:39
And it did this by illicitly
harvesting the profiles
harvesting the profiles
175
567870
4974
Bunu da 87 milyon insanın
Facebook profillerini
Facebook profillerini
09:44
of 87 million people from Facebook.
176
572868
3459
yasa dışı bir şekilde kullanarak yaptı.
09:50
It took an entire year's work
to get Christopher on the record.
to get Christopher on the record.
177
578200
5019
Christopher'ın yayına izin vermesi için
tüm yıl çalışmamız gerekti.
tüm yıl çalışmamız gerekti.
09:55
And I had to turn myself
from a feature writer
from a feature writer
178
583243
2236
Benim de özel makale yazarından
09:57
into an investigative reporter to do it.
179
585496
2970
araştırmacı gazeteciye dönüşmem gerekti.
10:00
And he was extraordinarily brave,
180
588483
1595
Kendisi olağanüstü cesurdu
10:02
because the company
is owned by Robert Mercer,
is owned by Robert Mercer,
181
590102
3753
çünkü şirketin sahibi Robert Mercer,
10:05
the billionaire who bankrolled Trump,
182
593879
1817
Trump'a mali destek veren milyarder
10:07
and he threatened
to sue us multiple times,
to sue us multiple times,
183
595720
3233
ve bizi mahkemeye vermekle
pek çok kez tehdit etti,
pek çok kez tehdit etti,
10:10
to stop us from publishing.
184
598977
1711
yayınlamamıza engel olmak için.
10:13
But we finally got there,
and we were one day ahead of publication.
and we were one day ahead of publication.
185
601077
3730
Ama sonuca ulaşmıştık
ve yayından bir gün önceydi.
ve yayından bir gün önceydi.
10:16
We got another legal threat.
186
604831
1867
Başka bir yasal tehdit aldık.
10:19
Not from Cambridge Analytica this time,
187
607329
1874
Bu sefer Cambridge Analytica'dan değil,
10:21
but from Facebook.
188
609227
1200
Facebook'tan.
10:24
It told us that if we publish,
they would sue us.
they would sue us.
189
612416
3057
Eğer yayınlarsak
bizi dava edeceklerini söylediler.
bizi dava edeceklerini söylediler.
10:28
We did it anyway.
190
616860
1150
Yine de yayınladık.
10:30
(Applause)
191
618804
7706
(Alkışlar)
10:40
Facebook, you were
on the wrong side of history in that.
on the wrong side of history in that.
192
628736
3638
Facebook, bu konuda tarihin
yanlış tarafındaydın.
yanlış tarafındaydın.
10:44
And you were on the wrong side
of history in this --
of history in this --
193
632752
3444
Şu konuda da tarihin
yanlış tarafındaydın --
yanlış tarafındaydın --
10:48
in refusing to give us
the answers that we need.
the answers that we need.
194
636665
3539
bize ihtiyaç duyduğumuz
yanıtları vermeyi reddetmekte.
yanıtları vermeyi reddetmekte.
10:52
And that is why I am here.
195
640696
1952
Ben de bu yüzden buradayım.
10:55
To address you directly,
the gods of Silicon Valley.
the gods of Silicon Valley.
196
643006
4684
Size doğrudan hitap edebilmek için,
Silikon Vadisi tanrıları.
Silikon Vadisi tanrıları.
10:59
(Applause)
197
647714
4244
(Alkışlar)
11:03
Mark Zuckerberg ...
198
651982
1269
Mark Zuckerberg...
11:05
(Applause)
199
653275
1627
(Alkışlar)
11:06
and Sheryl Sandberg and Larry Page
and Sergey Brin and Jack Dorsey,
and Sergey Brin and Jack Dorsey,
200
654926
6492
ve Sheryl Sandberg ve Larry Page
ve Sergey Brin ve Jack Dorsey
ve Sergey Brin ve Jack Dorsey
11:15
and your employees
and your investors, too.
and your investors, too.
201
663125
2933
ve çalışanlarınız ve yatırımcılarınız da.
11:19
Because 100 years ago,
202
667430
1968
Çünkü 100 yıl önce,
11:21
the biggest danger in the South Wales
coal mines was gas.
coal mines was gas.
203
669422
2777
Güney Galler kömür madenlerindeki
en büyük tehlike gazdı.
en büyük tehlike gazdı.
11:24
Silent and deadly and invisible.
204
672223
2404
Sessiz, öldürücü ve görünmez.
11:26
It's why they sent the canaries
down first to check the air.
down first to check the air.
205
674651
3032
Havayı kontrol etmeleri için
önce oraya kanaryaları gönderdiler.
önce oraya kanaryaları gönderdiler.
11:29
And in this massive, global, online
experiment that we are all living through,
experiment that we are all living through,
206
677707
4089
Şimdi ise hepimizin yaşadığı bu dev,
küresel, çevrim içi deneyde,
küresel, çevrim içi deneyde,
11:33
we in Britain are the canary.
207
681820
2158
biz Birleşik Krallık kanaryayız.
11:36
We are what happens to a western democracy
208
684668
2790
Yüz yıllık seçim yasaları
11:39
when a hundred years of electoral laws
are disrupted by technology.
are disrupted by technology.
209
687482
4492
teknoloji tarafından delindiğinde
batı demokrasisine olan şeyiz,
batı demokrasisine olan şeyiz,
11:45
Our democracy is broken,
our laws don't work anymore,
our laws don't work anymore,
210
693117
3825
demokrasimiz kırıldı,
yasalarımız artık işlemiyor
yasalarımız artık işlemiyor
11:48
and it's not me saying this,
211
696966
1698
ve bunu söyleyen ben değilim,
11:50
it's our parliament published
a report saying this.
a report saying this.
212
698688
3230
bunu söyleyen bir rapor
yayınlayan parlamentomuz.
yayınlayan parlamentomuz.
11:55
This technology that you have
invented has been amazing.
invented has been amazing.
213
703180
4348
İcat ettiğiniz bu teknoloji hep harikaydı.
12:00
But now, it's a crime scene.
214
708696
2492
Ancak şimdi bir suç mahalli.
12:03
And you have the evidence.
215
711927
2459
Ve kanıtlar sizde.
12:07
And it is not enough to say
that you will do better in the future.
that you will do better in the future.
216
715553
4611
Gelecekte daha iyi olacağınızı
söylemeniz yeterli değil.
söylemeniz yeterli değil.
12:12
Because to have any hope
of stopping this from happening again,
of stopping this from happening again,
217
720973
4310
Çünkü bunun tekrar yaşanmasını
durduracak umuda sahip olmak için
durduracak umuda sahip olmak için
12:17
we have to know the truth.
218
725307
2372
gerçeği bilmemiz lazım.
12:21
And maybe you think,
"Well, it was just a few ads.
"Well, it was just a few ads.
219
729362
2729
Belki de şöyle düşünüyorsunuz,
''Sadece bir iki reklam.
''Sadece bir iki reklam.
12:24
And people are smarter than that, right?"
220
732489
2380
İnsanlar bundan daha zeki değil mi?''
12:28
To which I would say,
"Good luck with that."
"Good luck with that."
221
736330
2246
Buna ben
''Bu kanıyla iyi şanslar'' diyorum.
''Bu kanıyla iyi şanslar'' diyorum.
12:32
Because what the Brexit vote demonstrates
222
740314
3303
Çünkü Brexit oyu şunu gösteriyor ki
12:35
is that liberal democracy is broken.
223
743641
2682
özgür demokrasi kırılmış.
12:39
And you broke it.
224
747450
1150
Ve siz kırdınız.
12:42
This is not democracy --
225
750282
2373
Bu demokrasi değil --
12:44
spreading lies in darkness,
paid for with illegal cash,
paid for with illegal cash,
226
752679
5968
karanlıkta yalanlar yaymak,
yasa dışı para harcamak,
yasa dışı para harcamak,
12:50
from God knows where.
227
758671
1400
Tanrı bilir nereden.
12:53
It's subversion,
228
761527
2127
Bu bir yıkım
12:55
and you are accessories to it.
229
763678
1697
ve siz de buna yardım ediyorsunuz.
13:00
(Applause)
230
768201
6981
(Alkışlar)
13:09
Our parliament has been
the first in the world
the first in the world
231
777845
3230
Parlamentomuz
dünyada sizi sorumlu tutan
dünyada sizi sorumlu tutan
13:13
to try to hold you to account,
232
781099
2509
ilk parlamento
13:15
and it's failed.
233
783632
1167
ve başarısız oldu.
13:17
You are literally beyond the reach
of British law -- not just British laws,
of British law -- not just British laws,
234
785371
4849
İngiliz yasaları size işlemiyor --
sadece İngiliz yasaları da değil,
sadece İngiliz yasaları da değil,
13:22
this is nine parliaments,
nine countries are represented here,
nine countries are represented here,
235
790244
3254
burada dokuz parlamento var,
dokuz ülke temsil ediliyor,
dokuz ülke temsil ediliyor,
13:25
who Mark Zuckerberg refused
to come and give evidence to.
to come and give evidence to.
236
793522
3761
Mark Zuckerburg gelmeyi
ve kanıt sunmayı reddetti.
ve kanıt sunmayı reddetti.
13:30
And what you don't seem to understand
is that this is bigger than you.
is that this is bigger than you.
237
798497
4571
Anlamadığınız şey ise
bu sizden daha büyük.
bu sizden daha büyük.
13:35
And it's bigger than any of us.
238
803092
2047
Hepimizden daha büyük bir konu.
13:37
And it is not about left or right
or "Leave" or "Remain" or Trump or not.
or "Leave" or "Remain" or Trump or not.
239
805163
5383
Bu bir sol, sağ veya ''Çıksın'',
''Kalsın'' veya Trump konusu değil.
''Kalsın'' veya Trump konusu değil.
13:43
It's about whether it's actually possible
240
811101
1992
Bir daha özgür ve adil bir seçim yapmanın
13:45
to have a free and fair
election ever again.
election ever again.
241
813117
2643
mümkün olup olmadığı konusu.
13:48
Because as it stands, I don't think it is.
242
816497
2642
Çünkü öyle görünüyor ki
bence değil.
bence değil.
13:52
And so my question to you is,
is this what you want?
is this what you want?
243
820275
3483
Benim de size sorum şu,
istediğiniz şey bu mu?
istediğiniz şey bu mu?
13:57
Is this how you want
history to remember you:
history to remember you:
244
825172
3066
Tarihin sizi böyle mi
hatırlamasını istiyorsunuz:
hatırlamasını istiyorsunuz:
14:01
as the handmaidens to authoritarianism
245
829223
3809
Otoriterliğin hizmetçileri olarak
14:05
that is on the rise all across the world?
246
833056
3817
tüm dünyada yükselişte olan otoriterliğin?
14:10
Because you set out to connect people.
247
838387
2809
Çünkü amacınız insanları birleştirmekti.
14:13
And you are refusing to acknowledge
248
841807
2028
Ama şimdi kabul etmiyorsunuz ki
14:15
that the same technology
is now driving us apart.
is now driving us apart.
249
843859
3458
aynı teknoloji
bizi birbirimizden ayırıyor.
bizi birbirimizden ayırıyor.
14:21
And my question to everybody else is,
250
849038
2270
Diğer herkese sorum şu,
14:23
is this what we want:
251
851332
1400
istediğimiz bu mu?
14:25
to let them get away with it,
252
853903
2642
Bundan kurtulmalarına izin vermek
14:28
and to sit back and play with our phones,
as this darkness falls?
as this darkness falls?
253
856569
3936
ve oturup telefonlarımızla oynamak,
karanlık üstümüze çökerken?
karanlık üstümüze çökerken?
14:34
The history of the South Wales Valleys
is of a fight for rights.
is of a fight for rights.
254
862561
5913
Güney Galler Vadileri tarihinde
bir hak savaşı var.
bir hak savaşı var.
14:40
And this is not a drill --
it's a point of inflection.
it's a point of inflection.
255
868498
4215
Ve bu bir tatbikat değil --
bu bir dönüm noktası.
bu bir dönüm noktası.
14:45
Democracy is not guaranteed,
and it is not inevitable,
and it is not inevitable,
256
873530
3620
Demokrasi garanti değil
ve kaçınılmaz da değil
ve kaçınılmaz da değil
14:49
and we have to fight and we have to win
257
877174
2555
ama savaşmalı ve kazanmalıyız,
14:51
and we cannot let these tech companies
have this unchecked power.
have this unchecked power.
258
879753
4233
bu teknoloji şirketlerinin bu kontrolsüz
güce sahip olmasına izin veremeyiz.
güce sahip olmasına izin veremeyiz.
14:56
It's up to us -- you, me and all of us.
259
884563
2770
Bu bize bağlı -- size, bana ve hepimize.
14:59
We are the ones
who have to take back control.
who have to take back control.
260
887357
3801
Kontrolü yeniden ele alması gereken biziz.
15:04
(Applause)
261
892619
3052
(Alkışlar)
15:07
(Cheers)
262
895695
2480
(Tezahüratlar)
15:10
(Applause)
263
898199
3880
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Carole Cadwalladr - Investigative journalistCarole Cadwalladr is a British investigative journalist and features writer.
Why you should listen
Carole Cadwalladr is a journalist for the Guardian and Observer in the United Kingdom. She worked for a year with whistleblower Christopher Wylie to publish her investigation into Cambridge Analytica, which she shared with the New York Times. The investigation resulted in Mark Zuckerberg being called before Congress and Facebook losing more than $100 billion from its share price. She has also uncovered multiple crimes committed during the European referendum and evidence of Russian interference in Brexit. Her work has won a Polk Award and the Orwell Prize for political journalism, and she was named a Pulitzer Prize finalist for National Reporting in 2019. Of her award-winning work, judge Sir David Bell wrote: She "deserves high praise for the quality of her research and for her determination to shed fierce light on a story which seems by no means over yet. Orwell would have loved it."
Carole Cadwalladr | Speaker | TED.com