TED2010
James Cameron: Before Avatar ... a curious boy
James Cameron: Antaŭ Avatar ... scivola knabo
Filmed:
Readability: 4.1
2,210,851 views
La grandbuĝetaj (kaj eĉ pli grandprofitaj) filmoj de James Cameron kreas proprajn eksterrealajn mondojn. En ĉi tiu persona parolado, li malkaŝas sian infanaĝan fascinadon kun la mirindeco, ekde legado de sciencfikcio ĝis profundmara plonĝado, kaj kiel tio fine pelis al la sukceso de liaj furoregaj filmoj "Aliens", "The Terminator", "Titanic" kaj "Avatar".
James Cameron - Director
James Cameron is the director of Avatar, Titanic, Terminator, The Abyss and many other blockbusters. While his outsize films push the bounds of technology, they're always anchored in human stories with heart and soul. Full bio
James Cameron is the director of Avatar, Titanic, Terminator, The Abyss and many other blockbusters. While his outsize films push the bounds of technology, they're always anchored in human stories with heart and soul. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I grew up on a steady diet of science fiction.
0
0
5000
Mi pasigis la junaĝon kun dietado de sciencfikcio.
00:20
In high school, I took a bus to school
1
5000
3000
Al la mezlernejo mi busis
00:23
an hour each way every day.
2
8000
2000
unuhore tien, unuhore reen, ĉiutage.
00:25
And I was always absorbed in a book,
3
10000
2000
Mi estis ĉiam absorbita en libro,
00:27
science fiction book,
4
12000
2000
sciencfikcia libro,
00:29
which took my mind to other worlds,
5
14000
3000
kiu portis mian menson al aliaj mondoj,
00:32
and satisfied, in a narrative form,
6
17000
4000
kaj rakontoforme kontentigis
00:36
this insatiable sense of curiosity that I had.
7
21000
5000
mian nesatigeblan senton de scivolo.
00:41
And you know, that curiosity also manifested itself
8
26000
3000
Tiu scivolo ankaŭ manifestiĝis
00:44
in the fact that whenever I wasn't in school
9
29000
3000
en tio ke kiam mi ne estis en la lernejo
00:47
I was out in the woods,
10
32000
2000
mi estis en la arbaro
00:49
hiking and taking "samples" --
11
34000
4000
marŝante kaj prenante "specimenojn"
00:53
frogs and snakes and bugs and pond water --
12
38000
2000
de ranoj kaj serpentoj kaj cimoj kaj lageta akvo,
00:55
and bringing it back, looking at it under the microscope.
13
40000
3000
kaj alportante ilin hejmen por observi sub mikroskopo.
00:58
You know, I was a real science geek.
14
43000
2000
Nu vera sciencemulo mi estis.
01:00
But it was all about trying to understand the world,
15
45000
3000
Sed ĉi ĉio temis pri mia provo kompreni la mondon,
01:03
understand the limits of possibility.
16
48000
4000
kompreni la limojn de ebleco.
01:07
And my love of science fiction
17
52000
4000
Kaj mia amo por sciencfikcio
01:11
actually seemed mirrored in the world around me,
18
56000
3000
ja ŝajnis speguliĝi en la mondo ĉirkaŭ mi,
01:14
because what was happening, this was in the late '60s,
19
59000
2000
ĉar tiam, dum la malfruaj 1960-oj,
01:16
we were going to the moon,
20
61000
3000
ni iris al la luno,
01:19
we were exploring the deep oceans.
21
64000
2000
ni esploris la profundojn de la oceanoj.
01:21
Jacques Cousteau was coming into our living rooms
22
66000
3000
Jacques Cousteau venis en niajn sidĉambrojn
01:24
with his amazing specials that showed us
23
69000
3000
kun gapigaj specialaj elsendoj kiuj montris al ni
01:27
animals and places and a wondrous world
24
72000
2000
bestojn kaj lokojn de miriga mondo
01:29
that we could never really have previously imagined.
25
74000
3000
kiujn ni vere antaŭe ne imagis.
01:32
So, that seemed to resonate
26
77000
2000
Do tio ŝajnis akordiĝi
01:34
with the whole science fiction part of it.
27
79000
3000
kun la sciencfikcia emo.
01:37
And I was an artist.
28
82000
2000
Kaj mi estis artisto.
01:39
I could draw. I could paint.
29
84000
2000
Mi scipovis desegni kaj pentri.
01:41
And I found that because there weren't video games
30
86000
3000
Kaj mi trovis ke ĉar estis nek videoludoj
01:44
and this saturation of CG movies and all of this
31
89000
4000
nek la saturkvanto da komputilproduktitaj filmoj
01:48
imagery in the media landscape,
32
93000
3000
nek la bildaro en la amaskomunikiloj,
01:51
I had to create these images in my head.
33
96000
2000
mi devis krei tiujn bildojn en mia menso.
01:53
You know, we all did, as kids having to
34
98000
2000
Ni ĉiuj devis tion, kiel junuloj legantaj libron
01:55
read a book, and through the author's description,
35
100000
3000
ni per nur la vortoj de la aŭtoro
01:58
put something on the movie screen in our heads.
36
103000
4000
bildigis ion en niaj kapaj film-ekranoj.
02:02
And so, my response to this was to paint, to draw
37
107000
3000
Kaj tiel, mia reago estis pentri
02:05
alien creatures, alien worlds,
38
110000
2000
aliplanedajn bestojn, forajn mondojn,
02:07
robots, spaceships, all that stuff.
39
112000
2000
robotojn, kosmoŝipojn, ktp.
02:09
I was endlessly getting busted in math class
40
114000
3000
Ade mi estis riproĉata en matematika klaso
02:12
doodling behind the textbook.
41
117000
3000
sencele desegnetante sur lernolibro.
02:15
That was -- the creativity
42
120000
3000
La kreemo
02:18
had to find its outlet somehow.
43
123000
4000
devis iel esprimiĝi.
02:22
And an interesting thing happened: The Jacques Cousteau shows
44
127000
3000
Kaj io interesa okazis: la elsendoj de Jacques Cousteau
02:25
actually got me very excited about the fact that there was
45
130000
3000
ekscitis min pri la fakto ke
02:28
an alien world right here on Earth.
46
133000
2000
ekzistas fremda mondo ĉi tie sur la Tero.
02:30
I might not really go to an alien world
47
135000
3000
Eble mi ne kosmoŝipus
02:33
on a spaceship someday --
48
138000
2000
al aliplaneda mondo,
02:35
that seemed pretty darn unlikely.
49
140000
3000
tre malprobable,
02:38
But that was a world I could really go to,
50
143000
2000
sed la fremda mondo atingebla jam sur Tero
02:40
right here on Earth, that was as rich and exotic
51
145000
2000
estis tiom riĉa kaj ekzota
02:42
as anything that I had imagined
52
147000
3000
kiom io ajn imagita de mi
02:45
from reading these books.
53
150000
2000
tra la libroj legitaj.
02:47
So, I decided I was going to become a scuba diver
54
152000
2000
Do, mi decidis iĝi skafandristo
02:49
at the age of 15.
55
154000
2000
15-jaraĝe.
02:51
And the only problem with that was that I lived
56
156000
2000
Nura problemo estis ke mi loĝis
02:53
in a little village in Canada,
57
158000
2000
en eta vilaĝo en Kanado,
02:55
600 miles from the nearest ocean.
58
160000
3000
mil kilometrojn for de la plej proksima oceano.
02:58
But I didn't let that daunt me.
59
163000
2000
Sed mi ne lasis tion senkuraĝigi min.
03:00
I pestered my father until he finally found
60
165000
3000
Mi petadis mian patron ĝis li fine trovis
03:03
a scuba class in Buffalo, New York,
61
168000
2000
klason pri skafandro en Buffalo, NovJorko,
03:05
right across the border from where we live.
62
170000
2000
tuj trans la landlimo de kie ni loĝis.
03:07
And I actually got certified
63
172000
3000
Kaj mi efektive gajnis mian atestilon
03:10
in a pool at a YMCA in the dead of winter
64
175000
2000
en naĝejo de YMCA (Kristana Asocio de Junaj Viroj) meze de vintro
03:12
in Buffalo, New York.
65
177000
2000
en Buffalo, NovJorko.
03:14
And I didn't see the ocean, a real ocean,
66
179000
3000
Kaj mi vidis oceanon, veran oceanon,
03:17
for another two years,
67
182000
2000
nur du jarojn poste
03:19
until we moved to California.
68
184000
2000
kiam ni transloĝiĝis al Kalifornio.
03:21
Since then, in the intervening
69
186000
3000
De tiam ĝis nun,
03:24
40 years,
70
189000
2000
ho 40 jarojn,
03:26
I've spent about 3,000 hours underwater,
71
191000
4000
mi pasigis 3000 horojn submare,
03:30
and 500 hours of that was in submersibles.
72
195000
3000
kaj 500 horoj el tiom estis en submarŝipetoj.
03:33
And I've learned that that deep-ocean environment,
73
198000
3000
Mi lernis, ke en tiu profundoceana medio,
03:36
and even the shallow oceans,
74
201000
2000
eĉ en malprofundaj oceanoj,
03:38
are so rich with amazing life
75
203000
4000
abundas je mirinda vivo
03:42
that really is beyond our imagination.
76
207000
3000
kiu vere estas preter nia imagopovo.
03:45
Nature's imagination is so boundless
77
210000
4000
La imagopovo de naturo senlimas
03:49
compared to our own
78
214000
2000
kompare kun nia
03:51
meager human imagination.
79
216000
2000
magra homa imagopovo.
03:53
I still, to this day, stand in absolute awe
80
218000
2000
Ankoraŭ ĝis hodiaŭ mi restas en mirego
03:55
of what I see when I make these dives.
81
220000
3000
de tio kion mi vidas submare.
03:58
And my love affair with the ocean is ongoing,
82
223000
3000
Kaj mia amo de la oceano daŭras,
04:01
and just as strong as it ever was.
83
226000
2000
tiel forta kiel antaŭe.
04:03
But when I chose a career as an adult,
84
228000
3000
Sed, kiam mi elektis karieron, kiel plenkreskulo,
04:06
it was filmmaking.
85
231000
3000
mi elektis filmadon.
04:09
And that seemed to be the best way to reconcile
86
234000
3000
Tio ŝajnis esti la plej bona metodo kunigi
04:12
this urge I had to tell stories
87
237000
2000
mian emon rakonti,
04:14
with my urges to create images.
88
239000
4000
kun mia emo krei imagojn.
04:18
And I was, as a kid, constantly drawing comic books, and so on.
89
243000
3000
Junaĝe, mi ade desegnis bildrakontojn k.s.,
04:21
So, filmmaking was the way to put pictures and stories
90
246000
2000
do filmado estis la metodo kunigi bildojn kun rakontoj.
04:23
together, and that made sense.
91
248000
2000
Kaj tio logikis.
04:25
And of course the stories that I chose to tell
92
250000
3000
Kompreneble la rakontoj, kiujn mi elektis rakonti
04:28
were science fiction stories: "Terminator," "Aliens"
93
253000
2000
estis sciencfikciaj: "Terminator", "Aliens",
04:30
and "The Abyss."
94
255000
2000
kaj "The Abyss".
04:32
And with "The Abyss," I was putting together my love
95
257000
3000
Kaj en "The Abyss", mi kunigis mian amon
04:35
of underwater and diving with filmmaking.
96
260000
2000
pri submaro kaj plonĝado, kun film-farado.
04:37
So, you know, merging the two passions.
97
262000
3000
Do, unuiĝo de la du pasioj.
04:40
Something interesting came out of "The Abyss,"
98
265000
4000
El "The Abyss" venis interesaĵo:
04:44
which was that to solve a specific narrative
99
269000
3000
por solvi specifan rakontan
04:47
problem on that film,
100
272000
3000
problemon en tiu filmo,
04:50
which was to create this kind of liquid water creature,
101
275000
4000
ni kreis iaspecan akvan estaĵon
04:54
we actually embraced computer generated animation, CG.
102
279000
6000
uzegante komputilproduktadon.
05:00
And this resulted in the first soft-surface
103
285000
5000
La rezulto estis la tutunua mol-surfaca
05:05
character, CG animation
104
290000
3000
komputilproduktita rolulo
05:08
that was ever in a movie.
105
293000
2000
iam ajn en filmo.
05:10
And even though the film didn't make any money --
106
295000
2000
Kaj eĉ se la filmo ne mone gajnis,
05:12
barely broke even, I should say --
107
297000
3000
nu vere, preskaŭ malgajnis,
05:15
I witnessed something amazing, which is that the audience,
108
300000
2000
mi vidis ion mirindan:
05:17
the global audience, was mesmerized
109
302000
2000
la tutmonda spektantaro estis ensorĉita
05:19
by this apparent magic.
110
304000
2000
per tiu ŝajna magio.
05:21
You know, it's Arthur Clarke's law
111
306000
2000
Arthur Clarke fame diris, ke
05:23
that any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic.
112
308000
4000
sufiĉe alta teknologio ne apartigeblas de magio.
05:27
They were seeing something magical.
113
312000
3000
Kaj ili vidis magion
05:30
And so that got me very excited.
114
315000
3000
kaj tio min ekscitis.
05:33
And I thought, "Wow, this is something that needs to be embraced
115
318000
2000
Mi pensis, "Ho ja, ni devas plene uzi tion
05:35
into the cinematic art."
116
320000
2000
en la film-arto."
05:37
So, with "Terminator 2," which was my next film,
117
322000
2000
Tial, en "Terminator 2", mia sekva filmo,
05:39
we took that much farther.
118
324000
2000
ni progresigis ĝin.
05:41
Working with ILM, we created the liquid metal dude
119
326000
3000
Kunlabore kun ILM, tiufilme ni kreis ulon el likva metalo,
05:44
in that film. The success hung in the balance
120
329000
2000
la sukceso baskulis
05:46
on whether that effect would work.
121
331000
2000
sur tiu komputilproduktaĵo.
05:48
And it did, and we created magic again,
122
333000
2000
Kaj ĝi sukcesis. Denove, ni estis kreinta magion.
05:50
and we had the same result with an audience --
123
335000
2000
Estis la sama reago de la spektantaro
05:52
although we did make a little more money on that one.
124
337000
2000
kaj ĉi-foje ni mongajnis.
05:54
So, drawing a line through those two dots
125
339000
5000
Ekstrapolante
05:59
of experience
126
344000
3000
tra tiuj du traspertoj,
06:02
came to, "This is going to be a whole new world,"
127
347000
2000
mi konkludis ke tia estus la nova mondo,
06:04
this was a whole new world of creativity
128
349000
2000
mondo kreema
06:06
for film artists.
129
351000
3000
por film-artistoj.
06:09
So, I started a company with Stan Winston,
130
354000
2000
Do mi fondis kun Stan Winston,
06:11
my good friend Stan Winston,
131
356000
2000
mia bona amiko Stan Winston,
06:13
who is the premier make-up and creature designer
132
358000
4000
kiu tiutempe estis la pinta dezajnisto de ŝminko kaj estaĵoj,
06:17
at that time, and it was called Digital Domain.
133
362000
3000
kaj nomis ĝin Digital Domain.
06:20
And the concept of the company was
134
365000
2000
La koncepto de la firmao estis
06:22
that we would leapfrog past
135
367000
3000
supersalti preter
06:25
the analog processes of optical printers and so on,
136
370000
3000
la analogaj procezoj de optikaj printiloj kaj tiel plu,
06:28
and we would go right to digital production.
137
373000
2000
kaj ni irus rekte al diĝita produktado.
06:30
And we actually did that and it gave us a competitive advantage for a while.
138
375000
4000
Ni fakte atingis tion, kaj dum tempo posedis konkurencan avantaĝon.
06:34
But we found ourselves lagging in the mid '90s
139
379000
3000
Sed ni trovis nin postrestanta meze de la 1990-oj
06:37
in the creature and character design stuff
140
382000
3000
en la fako pri estaĵa dezajno,
06:40
that we had actually founded the company to do.
141
385000
3000
la fonda celo de la firmao mem.
06:43
So, I wrote this piece called "Avatar,"
142
388000
2000
Do mi verkis sistemon nomitan "Avatar"
06:45
which was meant to absolutely push the envelope
143
390000
4000
kun celo antaŭenigi la limojn
06:49
of visual effects,
144
394000
2000
de vidaj efektoj,
06:51
of CG effects, beyond,
145
396000
2000
de komputilproduktitaj efektoj, pretere,
06:53
with realistic human emotive characters
146
398000
4000
kun realismaj homaj emociaj karakteroj
06:57
generated in CG,
147
402000
2000
komputile kreitaj.
06:59
and the main characters would all be in CG,
148
404000
2000
Kaj ĉiuj ĉefroluloj estus komputilproduktitaj,
07:01
and the world would be in CG.
149
406000
2000
kaj la mondo estus komputilproduktita,
07:03
And the envelope pushed back,
150
408000
2000
kaj la limoj do progresigitaj.
07:05
and I was told by the folks at my company
151
410000
5000
Miaj firmaanoj diris al mi ke
07:10
that we weren't going to be able to do this for a while.
152
415000
2000
ankoraŭ tro fruis por atingi tiun nivelon.
07:12
So, I shelved it, and I made this other movie about a big ship that sinks.
153
417000
4000
Do mi prokrastis tion kaj faris filmon pri iu ŝipego droninta.
07:16
(Laughter)
154
421000
3000
< ridoj >
07:19
You know, I went and pitched it to the studio as "'Romeo and Juliet' on a ship:
155
424000
3000
Nu, mi propagandis ĝin al la filmstudio kiel "Romeo kaj Julieta" sur ŝipo.
07:22
"It's going to be this epic romance,
156
427000
2000
Estus epopea amo,
07:24
passionate film."
157
429000
2000
pasia filmo.
07:26
Secretly, what I wanted to do was
158
431000
2000
Sekrete, mia deziro estis
07:28
I wanted to dive to the real wreck of "Titanic."
159
433000
3000
plonĝi al la ruino de "Titanic".
07:31
And that's why I made the movie.
160
436000
2000
Kaj pro tio mi faris la filmon.
07:33
(Applause)
161
438000
4000
< aplaŭdoj >
07:37
And that's the truth. Now, the studio didn't know that.
162
442000
2000
Tio veris, la filmstudio ne sciis,
07:39
But I convinced them. I said,
163
444000
2000
sed mi konvinkis ilin. Mi diris,
07:41
"We're going to dive to the wreck. We're going to film it for real.
164
446000
2000
"Ni plonĝos al la ruino. Ni filmos ĝin reale.
07:43
We'll be using it in the opening of the film.
165
448000
3000
Ni uzos tion en la komenco de la filmo.
07:46
It will be really important. It will be a great marketing hook."
166
451000
2000
Vere gravos. Estos bonega merkatika altirilo."
07:48
And I talked them into funding an expedition.
167
453000
2000
Kaj mi konvinkis ilin financi ekspedicion.
07:50
(Laughter)
168
455000
2000
< ridoj >
07:52
Sounds crazy. But this goes back to that theme
169
457000
2000
Aspektas freneze, sed tio reiras al la temo pri
07:54
about your imagination creating a reality.
170
459000
3000
tio ke imago kreas realon.
07:57
Because we actually created a reality where six months later,
171
462000
2000
Ĉar ni ja kreis realaĵon kie ses monatojn poste
07:59
I find myself in a Russian submersible
172
464000
2000
mi troviĝis en rusa submarŝipeto
08:01
two and a half miles down in the north Atlantic,
173
466000
3000
kvar kilometrojn submare en la norda Atlantiko,
08:04
looking at the real Titanic through a view port.
174
469000
2000
rigardante tra fenestro la veran Titanic,
08:06
Not a movie, not HD -- for real.
175
471000
3000
ne filman, nek altkvalit-filman, sed la realan.
08:09
(Applause)
176
474000
3000
< aplaŭdoj >
08:12
Now, that blew my mind.
177
477000
2000
Nu, tio elmirigis min.
08:14
And it took a lot of preparation, we had to build cameras
178
479000
2000
Kaj necesis multe da preparo, ni devis konstrui fotilojn
08:16
and lights and all kinds of things.
179
481000
2000
kaj lumilojn kaj ĉiajn aĵojn.
08:18
But, it struck me how much
180
483000
2000
Sed imponis al mi
08:20
this dive, these deep dives,
181
485000
2000
kiom tiu plonĝo, tiuj profundaj plonĝoj,
08:22
was like a space mission.
182
487000
2000
estas kiel kosma misio.
08:24
You know, where it was highly technical,
183
489000
2000
Sciu, tio estis tre teknika kaj
08:26
and it required enormous planning.
184
491000
2000
bezonis enorman planadon.
08:28
You get in this capsule, you go down to this dark
185
493000
2000
Oni eniras la kapsulon,
08:30
hostile environment
186
495000
3000
malsupreniras en malluman malamikan medion
08:33
where there is no hope of rescue
187
498000
2000
kie mankas espero de savo
08:35
if you can't get back by yourself.
188
500000
2000
se vi mem ne povas reatingi la surfacon.
08:37
And I thought like, "Wow. I'm like,
189
502000
2000
Kaj mi pensis, "Ho ja, mi kvazaŭ
08:39
living in a science fiction movie.
190
504000
2000
loĝas en sciencfikcia filmo.
08:41
This is really cool."
191
506000
2000
Mojosege."
08:43
And so, I really got bitten by the bug of deep-ocean exploration.
192
508000
3000
Kaj do, mi vere iĝis entuziasmulo pri profundoceana esplorado.
08:46
Of course, the curiosity, the science component of it --
193
511000
3000
Kompreneble, la scivolemo, la scienca flanko.
08:49
it was everything. It was adventure,
194
514000
2000
Estis ĉio. Estis aventuro.
08:51
it was curiosity, it was imagination.
195
516000
2000
Estis scivolo. Estis imago.
08:53
And it was an experience that
196
518000
3000
Kaj ĝi estis sperto kiun
08:56
Hollywood couldn't give me.
197
521000
2000
Hollywood ne povus doni al mi.
08:58
Because, you know, I could imagine a creature and we could
198
523000
2000
Ĉar, mi povus imagi estaĵon kaj ni povus
09:00
create a visual effect for it. But I couldn't imagine what I was seeing
199
525000
2000
krei vidan efekton por ĝi. Sed mi ne povus imagi
09:02
out that window.
200
527000
2000
tion kion mi vidis tra tiu fenestro.
09:04
As we did some of our subsequent expeditions,
201
529000
3000
Dum iuj niaj postaj ekspedicioj
09:07
I was seeing creatures at hydrothermal vents
202
532000
2000
mi vidis estaĵojn ĉe hidrotermotruoj
09:09
and sometimes things that I had never seen before,
203
534000
4000
kaj foje aĵojn kiujn mi neniam antaŭe vidis,
09:13
sometimes things that no one had seen before,
204
538000
2000
foje aĵojn kiujn neniuj antaŭe vidis,
09:15
that actually were not described by science
205
540000
2000
aĵojn ne klarigitajn de scienco
09:17
at the time that we saw them and imaged them.
206
542000
3000
je la tempo kiam ni vidis kaj imagis ilin.
09:20
So, I was completely smitten by this,
207
545000
3000
Mi estis tute frapegita,
09:23
and had to do more.
208
548000
2000
kaj devis fari pli.
09:25
And so, I actually made a kind of curious decision.
209
550000
2000
Sekve mi decidis strangete.
09:27
After the success of "Titanic,"
210
552000
2000
Post la sukceso de "Titanic",
09:29
I said, "OK, I'm going to park my day job
211
554000
3000
mi diris, "Bone, mi paŭzas mian tagan laboron
09:32
as a Hollywood movie maker,
212
557000
2000
kiel filmisto en Hollywood,
09:34
and I'm going to go be a full-time explorer for a while."
213
559000
4000
kaj mi iĝos plentempa esploristo por iom da tempo."
09:38
And so, we started planning these
214
563000
2000
Kaj do, ni ekplanis
09:40
expeditions.
215
565000
2000
ekspediciojn.
09:42
And we wound up going to the Bismark,
216
567000
2000
Kaj fine ni vojaĝis al Bismark,
09:44
and exploring it with robotic vehicles.
217
569000
4000
ĝin esplorante per robotaj veturiloj.
09:48
We went back to the Titanic wreck.
218
573000
2000
Ni reiris al la ruino de Titanic,
09:50
We took little bots that we had created
219
575000
2000
prenante robotetojn kreitajn de ni
09:52
that spooled a fiber optic.
220
577000
2000
bobenantajn kun optika fibro.
09:54
And the idea was to go in and do an interior
221
579000
2000
La celo estis esplori interne
09:56
survey of that ship, which had never been done.
222
581000
4000
de tiu ŝipo, premiere.
10:00
Nobody had ever looked inside the wreck. They didn't have the means to do it,
223
585000
2000
Neniu antaŭe tion faris. Neniu antaŭe tion povis,
10:02
so we created technology to do it.
224
587000
3000
do ni kreis la teknologion por fari.
10:05
So, you know, here I am now, on the deck
225
590000
2000
Do, jen mi, sur la ferdeko
10:07
of Titanic, sitting in a submersible,
226
592000
3000
de Titanic, sidante en submarŝipeto,
10:10
and looking out at planks that look much like this,
227
595000
3000
rigardante eksteren al tabuloj similaj al ĉi tiuj,
10:13
where I knew that the band had played.
228
598000
3000
kie, mi sciis, la orkestreto ludis.
10:16
And I'm flying a little robotic vehicle
229
601000
2000
Mi estis flugiganta etan robotan veturilon
10:18
through the corridor of the ship.
230
603000
3000
tra la koridoro de la ŝipo.
10:21
When I say, "I'm operating it,"
231
606000
3000
Nu mi diras "flugiganta",
10:24
but my mind is in the vehicle.
232
609000
3000
sed mia menso estas en la veturilo.
10:27
I felt like I was physically present
233
612000
2000
Mi sentis min fizike tie
10:29
inside the shipwreck of Titanic.
234
614000
2000
en la ruino de Titanic.
10:31
And it was the most surreal kind
235
616000
2000
Ĝi estis mia plej superreala
10:33
of deja vu experience I've ever had,
236
618000
2000
jamosenta trasperto iam ajn,
10:35
because I would know before I turned a corner
237
620000
4000
ĉar mi antaŭsciis tion, kio troviĝas preter angulo
10:39
what was going to be there before the lights
238
624000
2000
antaŭ ol la veturila lumo
10:41
of the vehicle actually revealed it,
239
626000
2000
malkaŝis ĝin,
10:43
because I had walked the set for months
240
628000
2000
ĉar mi estis paŝinta la scenejon dum monatoj
10:45
when we were making the movie.
241
630000
3000
kiam ni faris la filmon.
10:48
And the set was based as an exact replica
242
633000
2000
La scenejo kopiiĝis precize
10:50
on the blueprints of the ship.
243
635000
2000
de la planoj de la ŝipo.
10:52
So, it was this absolutely remarkable experience.
244
637000
3000
Estis absolute frapanta sperto
10:55
And it really made me realize that
245
640000
2000
kiu konstatigis min ke
10:57
the telepresence experience --
246
642000
2000
la tele-ĉeesta sperto,
10:59
that you actually can have these robotic avatars,
247
644000
2000
aktuale havebla per ĉi tiuj robotaj avataroj,
11:01
then your consciousness is injected into the vehicle,
248
646000
5000
estas kvazaŭ via konscio estas injektita en la veturilon,
11:06
into this other form of existence.
249
651000
2000
en alian specon de ekzisto.
11:08
It was really, really quite profound.
250
653000
2000
Profunde pensindis.
11:10
And it may be a little bit of a glimpse as to what might be happening
251
655000
3000
Povus esti eta ekvido
11:13
some decades out
252
658000
2000
en futuron je jardekoj de nun
11:15
as we start to have cyborg bodies
253
660000
3000
kiam ni komencus havi kiborgajn korpojn
11:18
for exploration or for other means
254
663000
2000
por esporado aŭ aliaj celoj
11:20
in many sort of
255
665000
2000
en multaj specoj de
11:22
post-human futures
256
667000
2000
post-homaj estontecoj
11:24
that I can imagine,
257
669000
2000
kiujn mi povas imagi
11:26
as a science fiction fan.
258
671000
2000
kiel adoranto de sciencfikcio.
11:28
So, having done these expeditions,
259
673000
5000
Farinte tiujn ekspediciojn,
11:33
and really beginning to appreciate what was down there,
260
678000
4000
ni vere komencis kompreni kun ŝato tion
11:37
such as at the deep ocean vents
261
682000
3000
kio estas tie profunde en la oceano ĉe nigrafumaj hidrotermotruoj
11:40
where we had these amazing, amazing animals --
262
685000
3000
kie estas mirindaj, mirindaj bestoj.
11:43
they're basically aliens right here on Earth.
263
688000
2000
Baze, ili estas kvazaŭ eksterteranoj jam nun ĉi tie sur Tero.
11:45
They live in an environment of chemosynthesis.
264
690000
3000
Ili vivas en medio de kemisintezo.
11:48
They don't survive on sunlight-based
265
693000
2000
Ili ne vivas per sunlum-bazita
11:50
system the way we do.
266
695000
2000
sistemo kiel ni.
11:52
And so, you're seeing animals that are living next to
267
697000
2000
Vi vidas bestojn kiuj loĝas apud
11:54
a 500-degree-Centigrade
268
699000
2000
500-celsiaj
11:56
water plumes.
269
701000
2000
akvaj plumumoj.
11:58
You think they can't possibly exist.
270
703000
2000
Oni pensus ke ili ne povas ekzisti.
12:00
At the same time
271
705000
2000
Samtempe
12:02
I was getting very interested in space science as well --
272
707000
3000
mi ekinteresiĝis ankaŭ pri kosma scienco,
12:05
again, it's the science fiction influence, as a kid.
273
710000
3000
ree, temas pri sciencfikcia influo, junaĝe.
12:08
And I wound up getting involved with
274
713000
2000
Finfine mi partoprenis kun
12:10
the space community,
275
715000
2000
la kosma komunumo,
12:12
really involved with NASA,
276
717000
2000
multe kun NASA,
12:14
sitting on the NASA advisory board,
277
719000
3000
sidante en la konsilantaro de NASA,
12:17
planning actual space missions,
278
722000
2000
planante verajn kosmajn misiojn,
12:19
going to Russia, going through the pre-cosmonaut
279
724000
2000
vojaĝante al Rusio al antaŭkosmonaŭtaj
12:21
biomedical protocols,
280
726000
2000
biomedicinaj protokoloj,
12:23
and all these sorts of things,
281
728000
2000
kaj ĉiuj tiaj aferoj,
12:25
to actually go and fly to the international space station
282
730000
2000
plene flugante al la internacia kosmostacio
12:27
with our 3D camera systems.
283
732000
2000
per tridimensiaj fotiloj.
12:29
And this was fascinating.
284
734000
2000
Ĉi ĉio fascinis.
12:31
But what I wound up doing was bringing space scientists
285
736000
2000
Sed kion mi finfine faris, tio estis venigi kosmo-sciencistojn
12:33
with us into the deep.
286
738000
3000
kun ni en la profundojn de la maro.
12:36
And taking them down so that they had access --
287
741000
3000
Kondukante ilin malsupren por ke ili havu aliron,
12:39
astrobiologists, planetary scientists,
288
744000
3000
astrobiologoj, planedaj sciencistoj,
12:42
people who were interested in these extreme environments --
289
747000
3000
homoj interesataj pri tiuj ekstremaj medioj,
12:45
taking them down to the vents, and letting them see,
290
750000
3000
kondukante ilin malsupren al la hidrotermotruoj, por ke ili vidu,
12:48
and take samples and test instruments, and so on.
291
753000
2000
kaj prenu specimenojn kaj alportu instrumentojn, ktp.
12:50
So, here we were making documentary films,
292
755000
2000
Do jen ni farante dokumentariajn filmojn
12:52
but actually doing science,
293
757000
2000
sed vere farante sciencon,
12:54
and actually doing space science.
294
759000
2000
kaj vere farante kosman sciencon.
12:56
I'd completely closed the loop
295
761000
2000
Mi estis kompletiginta la cirklon
12:58
between being the science fiction fan,
296
763000
2000
ekde sciencfikcia adoranto
13:00
you know, as a kid,
297
765000
2000
junaĝa
13:02
and doing this stuff for real.
298
767000
2000
ĝis faranto de reala scienco.
13:04
And you know, along the way in this journey
299
769000
3000
Sciu, survoje sur ĉi tiu vojaĝo
13:07
of discovery,
300
772000
2000
de eltrovo,
13:09
I learned a lot.
301
774000
2000
mi multe lernis.
13:11
I learned a lot about science. But I also learned a lot
302
776000
2000
Mi multe lernis pri scienco. Sed aldone mi multe lernis
13:13
about leadership.
303
778000
3000
pri gvidado.
13:16
Now you think director has got to be a leader,
304
781000
2000
Oni emas pensi ke reĝisoro devus esti gvidanto,
13:18
leader of, captain of the ship, and all that sort of thing.
305
783000
2000
direktanto, ŝipestro, ks.
13:20
I didn't really learn about leadership
306
785000
2000
Mi ne lernis pri gvidado
13:22
until I did these expeditions.
307
787000
3000
ĝis la okazigo de tiuj ekspedicioj.
13:25
Because I had to, at a certain point, say,
308
790000
3000
Ĉar tiam je certa punkto mi devis diri al mi,
13:28
"What am I doing out here?
309
793000
2000
"Kion mi faras ĉi tie?
13:30
Why am I doing this? What do I get out of it?"
310
795000
3000
Kial mi faras ĉi tion? Kion mi atingas el ĉi tio?"
13:33
We don't make money at these damn shows.
311
798000
3000
Neniu profito por ni de tiuj damnaj elsendoj,
13:36
We barely break even. There is no fame in it.
312
801000
2000
eĉ preskaŭ malprofito. Kaj neniu famo.
13:38
People sort of think I went away
313
803000
2000
Homoj emas pensis ke
13:40
between "Titanic" and "Avatar" and was buffing my nails
314
805000
2000
inter "Titanic" kaj "Avatar" mi estis riĉulece polurantaj miajn ungojn
13:42
someplace, sitting at the beach.
315
807000
2000
ie sidante sur plaĝo.
13:44
Made all these films, made all these documentary films
316
809000
3000
Mi verkis tiom da filmoj kaj da dokumentarioj
13:47
for a very limited audience.
317
812000
2000
por tre limigita spektantaro.
13:49
No fame, no glory, no money. What are you doing?
318
814000
3000
Neniu famo. Neniu gloro. Neniu mono. Oni faras kion?
13:52
You're doing it for the task itself,
319
817000
2000
Oni faras ĝin por la tasko mem,
13:54
for the challenge --
320
819000
2000
por la defio,
13:56
and the ocean is the most challenging environment there is --
321
821000
3000
kaj la oceano estas la plej defia medio,
13:59
for the thrill of discovery,
322
824000
3000
por la ekscitiĝo de eltrovo,
14:02
and for that strange bond that happens
323
827000
3000
kaj por tiu stranga kuneca sento kiu okazas
14:05
when a small group of people form a tightly knit team.
324
830000
3000
kiam eta ularo kunas en intima teamo.
14:08
Because we would do these things with 10, 12 people,
325
833000
3000
Ĉar ni faris tiujn aferojn teame kun 10, 12 homoj,
14:11
working for years at a time,
326
836000
2000
laborantaj dum sinsekvaj jaroj.
14:13
sometimes at sea for two, three months at a time.
327
838000
4000
Foje ĉe maro dum du aŭ tri sinsekvaj monatoj.
14:17
And in that bond, you realize
328
842000
3000
Kaj en tiu kuneca sento, komprenu,
14:20
that the most important thing
329
845000
2000
kio plej gravas
14:22
is the respect that you have for them
330
847000
2000
tio estas la respekto reciproka
14:24
and that they have for you, that you've done a task
331
849000
3000
kaj la tasko kune atingita
14:27
that you can't explain to someone else.
332
852000
2000
sed malfacile klarigebla al aliaj.
14:29
When you come back to the shore and you say,
333
854000
2000
Kiam oni realteriĝas kaj diras
14:31
"We had to do this, and the fiber optic, and the attentuation,
334
856000
2000
"Ni devis fari ion kaj optikan fibron kaj malamplifigon
14:33
and the this and the that,
335
858000
2000
kaj ion kaj ree ion alian teknologian,
14:35
all the technology of it, and the difficulty,
336
860000
2000
kaj la malfacileco
14:37
the human-performance aspects of working at sea,"
337
862000
3000
la homa flanko en ĉe-mara laboro,
14:40
you can't explain it to people. It's that thing that
338
865000
2000
tio estas ne klarigebla al aliaj. Temas pri tiu eco
14:42
maybe cops have, or people in combat that have gone through something together
339
867000
4000
posedata eble de policanoj kaj homoj kune traspertintaj militon,
14:46
and they know they can never explain it.
340
871000
2000
kaj ili scias ke ili neniam povos klarigi ĝin.
14:48
Creates a bond, creates a bond of respect.
341
873000
2000
Tio kreas kunecan ligon, respektan ligon.
14:50
So, when I came back to make my next movie,
342
875000
2000
Do, kiam mi revenis verki mian venontan filmon,
14:52
which was "Avatar,"
343
877000
3000
kiu estis "Avatar",
14:55
I tried to apply that same principle of leadership,
344
880000
3000
mi provis apliki tiun saman principon de gvidado
14:58
which is that you respect your team,
345
883000
2000
ke oni respektu sian teamon
15:00
and you earn their respect in return.
346
885000
2000
kaj oni gajnu reciproke la respekton de la teamanoj.
15:02
And it really changed the dynamic.
347
887000
2000
Kaj tio vere ŝanĝis la dinamikon.
15:04
So, here I was again with a small team,
348
889000
3000
Do jen mi denove kun eta teamo,
15:07
in uncharted territory,
349
892000
2000
en neesplorita teritorio
15:09
doing "Avatar," coming up with new technology
350
894000
2000
farante "Avatar", kreante novan teknologion
15:11
that didn't exist before.
351
896000
2000
kiu antaŭe ne ekzistis.
15:13
Tremendously exciting.
352
898000
2000
Ekscitegante.
15:15
Tremendously challenging.
353
900000
2000
Defiegante.
15:17
And we became a family, over a four-and-half year period.
354
902000
2000
Kaj ni iĝis kiel familio, dum kvar jaroj kaj duono.
15:19
And it completely changed how I do movies.
355
904000
3000
Kaj tio tute ŝanĝis kiel mi kreas filmojn.
15:22
So, people have commented on how, "Well, you know,
356
907000
2000
Oni komentis, nu, pri kiel
15:24
you brought back the ocean organisms
357
909000
3000
oni alportis oceanajn organismojn
15:27
and put them on the planet of Pandora."
358
912000
2000
kaj metis ilin sur planedon Pandora.
15:29
To me, it was more of a fundamental way of doing business,
359
914000
2000
Por mi, temas pri pli fundamenta traktomaniero,
15:31
the process itself, that changed as a result of that.
360
916000
4000
la procezo mem, kiu rezulte ŝanĝiĝis.
15:35
So, what can we synthesize out of all this?
361
920000
2000
Do kion ni povas sintezi el la afero?
15:37
You know, what are the lessons learned?
362
922000
3000
Mi volas diri, kion ni lernis?
15:40
Well, I think number one is
363
925000
2000
Nu, mi pensas ke unue estas
15:42
curiosity.
364
927000
2000
scivolemo.
15:44
It's the most powerful thing you own.
365
929000
3000
Ĝi estas la plej forta afero, kiun oni posedas.
15:47
Imagination is a force
366
932000
3000
Imagopovo estas forto
15:50
that can actually manifest a reality.
367
935000
4000
manifestebla en la realo.
15:54
And the respect of your team
368
939000
4000
La respekto de via teamo
15:58
is more important than all the
369
943000
2000
pli gravas ol
16:00
laurels in the world.
370
945000
3000
arego da premioj.
16:03
I have young filmmakers
371
948000
2000
Estas junaj filmistoj kiuj
16:05
come up to me and say, "Give me some advice for doing this."
372
950000
4000
venas al mi kaj diras "Konsilu al mi pri ĉi tio."
16:09
And I say, "Don't put limitations on yourself.
373
954000
4000
Kaj mi respondas, "Ne limigu vin mem.
16:13
Other people will do that for you -- don't do it to yourself,
374
958000
2000
Aliaj homoj jam limigos vin ĉirkaŭe, do ne faru al vi mem,
16:15
don't bet against yourself,
375
960000
2000
ne vi vetu kontraŭ vi.
16:17
and take risks."
376
962000
2000
Kaj vi risku."
16:19
NASA has this phrase that they like:
377
964000
3000
NASA havas frapfrazon:
16:22
"Failure is not an option."
378
967000
2000
"Malsukceso ne estas opcio."
16:24
But failure has to be an option
379
969000
3000
Sed malsukceso devas esti opcio
16:27
in art and in exploration, because it's a leap of faith.
380
972000
3000
en arto kaj en esploro, ĉar estas fidaj saltoj.
16:30
And no important endeavor
381
975000
2000
Kaj neniu grava strebo
16:32
that required innovation
382
977000
2000
bezonanta novemon
16:34
was done without risk.
383
979000
2000
estis atingita sen risko.
16:36
You have to be willing to take those risks.
384
981000
3000
Necesas emo preni la riskojn.
16:39
So, that's the thought I would leave you with,
385
984000
2000
Do jen tio, la konkluda penso.
16:41
is that in whatever you're doing,
386
986000
3000
En ajna tasko,
16:44
failure is an option,
387
989000
3000
malsukceso eblas,
16:47
but fear is not. Thank you.
388
992000
3000
sed timo ne. Dankon.
16:50
(Applause)
389
995000
11000
< aplaŭdoj >
ABOUT THE SPEAKER
James Cameron - DirectorJames Cameron is the director of Avatar, Titanic, Terminator, The Abyss and many other blockbusters. While his outsize films push the bounds of technology, they're always anchored in human stories with heart and soul.
Why you should listen
James Cameron has written and directed some of the largest blockbuster movies of the last 20 years, including The Terminator, Aliens, The Abyss, Terminator 2: Judgment Day, Titanic, and Avatar. His films pushed the limits of special effects, and his fascination with technical developments led him to co-create the 3-D Fusion Camera System. He has also contributed to new techniques in underwater filming and remote vehicle technology.
Although now a major filmmaker, Cameron's first job was as a truck driver and he wrote only in his spare time. After seeing Star Wars, he quit that job and wrote his first science fiction script for a ten-minute short called Xenogenesis. Soon after, he began working with special effects, and by 1984 he had written and directed the movie that would change his life -- The Terminator. Today, he has received three Academy Awards, two honorary doctorates and sits on the NASA Advisory Council.
Read more about Cameron's planned trip to the Challenger Deep, the deepest point yet reached in the ocean »
James Cameron | Speaker | TED.com