TED2005
Eva Vertes: Meet the future of cancer research
ئیڤا ڤێرتس لە داهاتووی پزیشکی دەڕوانێت
Filmed:
Readability: 4.6
1,137,786 views
ئیڤا ڤێرتس تەمەنی تەنها ١٩ ساڵ بوو کە ئەم باسەی پێشکەش کرد-- باس لە گەشتی خۆی دەکات بەرەو خوێندنی پزیشکی و دۆزینەوەی ڕەگەکانی نەخۆشی شێرپەنجە و ئەلزەهایمەر
Eva Vertes - Neuroscience and cancer researcher
Eva Vertes is a microbiology prodigy. Her discovery, at age 17, of a compound that stops fruit-fly brain cells from dying was regarded as a step toward curing Alzheimer's. Now she aims to find better ways to treat -- and avoid -- cancer. Full bio
Eva Vertes is a microbiology prodigy. Her discovery, at age 17, of a compound that stops fruit-fly brain cells from dying was regarded as a step toward curing Alzheimer's. Now she aims to find better ways to treat -- and avoid -- cancer. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:26
Thank you. It's really an honor and a privilege to be here
0
2000
4000
سوپاستان دەکەم. مایاەی شانازی و خۆشحاڵییە لێرە ئامادەبم
00:30
spending my last day as a teenager.
1
6000
2000
دواهەمین ڕۆژ وەکو هەرزەکارێک بەسەر ببەم
00:32
Today I want to talk to you about the future, but
2
8000
4000
ئەمڕۆ دەمەوێت باسی داهاتووتان بۆ بکەم بەڵام
00:36
first I'm going to tell you a bit about the past.
3
12000
3000
یەکەم شت دەمەوێت کەمێک باسی ڕابردووتان بۆ بکەم
00:39
My story starts way before I was born.
4
15000
4000
چیرۆکی من زۆر پێش لەدایک بوونم دەستی پێ کردووە
00:43
My grandmother was on a train to Auschwitz, the death camp.
5
19000
4000
نەنکم بە شەمەندەفەر دەچوو بۆ (ئەوشتێز) کامپی مردن
00:47
And she was going along the tracks, and the tracks split.
6
23000
5000
لەناو فارنمۆنەکانی شەمەندەفەرەکەیا سەفەری دەکرد کاتێک کە لەیەک جیا بوینەوە
00:52
And somehow -- we don't really know exactly the whole story -- but
7
28000
5000
بەهەرحاڵ ئێمە بە تەواوی هەموو چیرۆکەکەمان نەدەزانی، بەڵام
00:57
the train took the wrong track and went to a work camp rather than the death camp.
8
33000
5000
شەمەندەفەرەکە بە ڕێگەیەکی هەڵەدا چوو بۆ کامپی کارکردن لەجیاتی کامپی مردن
01:02
My grandmother survived and married my grandfather.
9
38000
5000
نەنکم ڕزگاری بوو شوی کرد با باپیرم
01:07
They were living in Hungary, and my mother was born.
10
43000
3000
لە هەنگاریا دەژیان و، دایکی منیان بوو
01:10
And when my mother was two years old,
11
46000
2000
ئەوکاتەی دایکم تەمەنی دوو ساڵان بووە
01:12
the Hungarian revolution was raging, and they decided to escape Hungary.
12
48000
5000
شۆڕشی هەنگاری زۆر توندوتیژ ببوو، بڕیاریان دا کە لە هەنگاریا هەڵێن
01:17
They got on a boat, and yet another divergence --
13
53000
4000
چوونە ناو بەلەمەوە بەڵام دوور کەوتنەوەیەکی تر ڕوویدا
01:21
the boat was either going to Canada or to Australia.
14
57000
3000
بەلەمەکە بۆ کەنەدا چوو یان بۆ ئوستڕالیا
01:24
They got on and didn't know where they were going, and ended up in Canada.
15
60000
4000
سەرکەوتن بێ ئەوەی بزانن بۆ کوێ دەچن، لە کۆتایدا چوون بۆ کەنەدا
01:28
So, to make a long story short, they came to Canada.
16
64000
3000
کەواتە بەکوری ئەوان چوون بۆ کەنەدا
01:31
My grandmother was a chemist. She worked at the Banting Institute in Toronto,
17
67000
4000
نەنکم دەرمانساز بوو، لە پەیمانگای (بانتین) لە تۆڕنتۆ کاری کردووە
01:35
and at 44 she died of stomach cancer. I never met my grandmother,
18
71000
8000
لە ٤٤ ساڵێدا بەهۆی سەرەتانی هەناو کۆچی دوایی کردووە، هەرگیز نەنکم نەبینیوە
01:43
but I carry on her name -- her exact name, Eva Vertes --
19
79000
4000
بەڵام هەمان ناومان هەیە -- ئیڤا ڤێرتس
01:47
and I like to think I carry on her scientific passion, too.
20
83000
4000
هەروەها پێم خۆشە کە هەمان ئارەزووم هەیە بۆ زانست
01:51
I found this passion not far from here, actually, when I was nine years old.
21
87000
6000
ئەم ئارەزووەم دوور لێرەوە هەست پێ نەکردووە، لە ڕاستیدا ئەو کاتەی کە تەنها ٩ ساڵان بووم
01:57
My family was on a road trip and we were in the Grand Canyon.
22
93000
5000
خێزانەکەم لە گەشت بوون و ئێمە (گراند کانیۆن) بووین
02:02
And I had never been a reader when I was young --
23
98000
3000
هەرگیز شتم نەخوێندۆتەوە کە گەنج بووم
02:05
my dad had tried me with the Hardy Boys; I tried Nancy Drew;
24
101000
3000
باوکم دەیویست کتێبی (هاڕدی بۆیس) بخوێنمەوە بەڵام من هی (نانسی دریوم) خوێندەوە
02:08
I tried all that -- and I just didn't like reading books.
25
104000
4000
ئەوانەم هەمووی خوێندەوە-- بەڵام هەرگیز ئارەزووم لە خوێندنەوەی کتێب نەبووە
02:12
And my mother bought this book when we were at the Grand Canyon
26
108000
4000
دایکم ئەم کتێبانەی کڕی بوو ئەو کاتەی لە (گراند کانیۆن) بووین)
02:16
called "The Hot Zone." It was all about the outbreak of the Ebola virus.
27
112000
3000
ناوی (زە هۆت زۆن)بوو باسی چۆنیەتی بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی (ئیبۆلا)ی دەکرد
02:19
And something about it just kind of drew me towards it.
28
115000
3000
شتێک وای لێکردم کە خوێندنەوەی سەرنجم ڕابکێشێت
02:22
There was this big sort of bumpy-looking virus on the cover,
29
118000
3000
وێنەیەکی گەورە و شێوای ڤایرۆسەکە لەسەر بەرگی کتێبەکە بوو
02:25
and I just wanted to read it. I picked up that book,
30
121000
4000
بۆیە ویستم بیخوێنمەوە و ئەو کتێبەم وەرگرت
02:29
and as we drove from the edge of the Grand Canyon
31
125000
3000
لە لێوارەکانی (گراند کانیۆن) لێمان خوڕي
02:32
to Big Sur, and to, actually, here where we are today, in Monterey,
32
128000
3000
بۆ (بیک سور) و (مۆنتێری) کە لە ئێرە دەژین
02:35
I read that book, and from when I was reading that book,
33
131000
5000
ئەو کتێبەم خوێندەوە وە بە خوێندنەوەی ئەم کتێبە
02:40
I knew that I wanted to have a life in medicine.
34
136000
3000
زانیم کە دەمەوێت بواری پزیشکی ببێت بە بەشێک لە ژیانم
02:43
I wanted to be like the explorers I'd read about in the book,
35
139000
3000
ئەم ویست ببم بە لێکۆڵەرەوەیەی کە لە کتێبەکەدا خوێندمەوە دەربارەی
02:46
who went into the jungles of Africa,
36
142000
2000
کە چوو بوو بۆ ناو دارستانەکانی ئەفریقا
02:48
went into the research labs and just tried to figure out
37
144000
2000
چوو بوو بۆ تاقیگەی لێکۆڵینەوەکان و بزانێت
02:50
what this deadly virus was. So from that moment on, I read every medical book
38
146000
6000
کە ئەو ڤایرۆسە بکوژە چییە، لەو ساتەوە هەموو کتێبی زانستیم دەخوێندەوە
02:56
I could get my hands on, and I just loved it so much.
39
152000
4000
کە لەبەر دەستمدا بووایە، و زۆرم حەز لێیان بوو
03:00
I was a passive observer of the medical world.
40
156000
4000
زۆر بە پەرۆش بووم دەربارەی جیهانێکی پزیشکی
03:04
It wasn't until I entered high school that I thought,
41
160000
4000
وانەبوو تا چوومە دوا ناوەندی ئەوسا بە بیرم هات کە
03:08
"Maybe now, you know -- being a big high school kid --
42
164000
3000
لەوانەیە ئێستا، دەزانن-- کە بووم بە خوێندکاری دواناوەندی
03:11
I can maybe become an active part of this big medical world."
43
167000
5000
لەوانەیە ئێستا بتوانم ببم بە ئەندامێکی چالاک لەم جیهانی پزیشکییە گەورەیەدا
03:16
I was 14, and I emailed professors at the local university
44
172000
5000
١٤ ساڵ بووم کە ئیمەیڵم نارد بۆ پڕۆفیسۆرەکانی زانکۆی ناوخۆ
03:21
to see if maybe I could go work in their lab. And hardly anyone responded.
45
177000
5000
تا بزانم ئایا ئەتوانم لە تاقیگەکەیاندا کار بکەم یان نا. زۆر بە زەحمەت وەڵامیان دامەوە
03:26
But I mean, why would they respond to a 14-year-old, anyway?
46
182000
4000
بەڵام مەبەستم ئەوەیە بۆ وەڵامی ١٤ ساڵانێک بدەنەوە, بەهەرحاڵ؟
03:30
And I got to go talk to one professor, Dr. Jacobs,
47
186000
4000
دوایی قسەم لەگەڵ پڕۆفیسۆرێکیان کرد، دکتۆر.جاکۆبس
03:34
who accepted me into the lab.
48
190000
3000
کە ڕازی بوو بە کارکردنم لە تاقیگەکانیاندا
03:37
At that time, I was really interested in neuroscience
49
193000
3000
لەو کاتەدا زانستی دەمار زۆر سەرنجی ڕاکێشام
03:40
and wanted to do a research project in neurology --
50
196000
3000
وە ویستم پڕۆژەیەکی لێکۆڵینەوە لەسەر زانستی دەمار بکەم
03:43
specifically looking at the effects of heavy metals on the developing nervous system.
51
199000
5000
بەتایبەتی لەسەر کاریگەری کانزا قورسەکان لەسەر گەشەسەندنی سیستەمی دەماری
03:48
So I started that, and worked in his lab for a year,
52
204000
5000
لەبەرئەوە دەستم بەو لێکۆڵینەوەم کرد بۆ ماوەی ساڵێک لە تاقیگەکەیدا کارم کرد
03:53
and found the results that I guess you'd expect to find
53
209000
4000
ئەو ئەنجامانەم دەست کەوت کە چاوەڕوان کراو بوو
03:57
when you feed fruit flies heavy metals -- that it really, really impaired the nervous system.
54
213000
5000
لەکاتی خواردنی ئەو میوانەی کە کانزای قورسیان تێدایە--بەڕاستی، بەڕاستی سیستەمی هەستە دەمارەکانی توشی لاوازی دەکرد
04:02
The spinal cord had breaks. The neurons were crossing in every which way.
55
218000
4000
دڕکەپەتک و مێشکت و دەمارەکان بە هەموو لایەکدا بڵاو دەبنەوە
04:06
And from then I wanted to look not at impairment, but at prevention of impairment.
56
222000
5000
لەوەشەوە من گرنگیم نەدا بە هۆکاری لاوازبوونەکە کە بەڵکو بە چۆنیەتی ڕێگرتن لەو لاوازی یە
04:11
So that's what led me to Alzheimer's. I started reading about Alzheimer's
57
227000
6000
ئەمەش وای کرد کە گرنگی بە زەهایمەر بدەم. دەستم کرد بە خوێندنەوە لەسەری
04:17
and tried to familiarize myself with the research,
58
233000
3000
هەوڵم دا خوو بگرم بەم لێکۆڵینەوەیە
04:20
and at the same time when I was in the --
59
236000
2000
وە لە هەمان کاتدا من لە
04:22
I was reading in the medical library one day, and I read this article
60
238000
3000
کتێبخانەی پزیشکی دەمخوێندەوە، ڕۆژێک، بەندێکم خوێندەوە
04:25
about something called "purine derivatives."
61
241000
2000
دەربارەی شتێک کە پێی دەوترا.......................................
04:27
And they seemed to have cell growth-promoting properties.
62
243000
5000
وا دیار بوو کە خانەکانی سیفەتی پانە گەشەیان هەبێت
04:32
And being naive about the whole field, I kind of thought,
63
248000
3000
وا دیار بوون کە بێهەست بن دەربارەی ئەو بوارەی کە تێیدان بە تەواوی، وام بیرکردەوە کە
04:35
"Oh, you have cell death in Alzheimer's
64
251000
2000
ئۆو، خانەی مردومان هەیە لە زەهایمەردا
04:37
which is causing the memory deficit, and then you have this compound --
65
253000
5000
کە دەبێتە هۆی لەبیرچوونەوە لە مێشکدا، وە لەوکاتەدا ئەم پێکهاتەیەمان هەیە
04:42
purine derivatives -- that are promoting cell growth."
66
258000
2000
کە هانی خانەکانی گەشەدەدات.............................
04:44
And so I thought, "Maybe if it can promote cell growth,
67
260000
3000
وام بە بیر هات، ئەگەر هانی خانەکانی گەشە بدەم
04:47
it can inhibit cell death, too."
68
263000
2000
هەروەها دەتوانێت ڕێگە لەخانە مردووەکان بگرێ
04:49
And so that's the project that I pursued for that year,
69
265000
3000
وە لەو ساڵەدا لەسەر ئەم پڕۆژەیەم بەردەوام بووم
04:52
and it's continuing now as well,
70
268000
3000
تا ئێستاش بەردەوامە
04:55
and found that a specific purine derivative called "guanidine"
71
271000
5000
بۆم دەرکەوت کە جۆرێکی تایبەتی لە (............) پێی دەوترێت
05:00
had inhibited the cell growth by approximately 60 percent.
72
276000
3000
کە نزیکەی لە %٦٠ ی خانەکانی گەشەی لەناو برد
05:03
So I presented those results at the International Science Fair,
73
279000
4000
وە لە پێشانگای زانستی نێودەوڵەتیدا ئەم ئەنجامانەم پێشکەش کرد
05:07
which was just one of the most amazing experiences of my life.
74
283000
4000
کە یەکێک بوو لەهەرە ئەزمونە سەرسامکەرەکان لە ژیانمدا
05:11
And there I was awarded "Best in the World in Medicine,"
75
287000
3000
وە خەڵاتی (باشترین لە جیهانی پزیشکی)م پێ بەخشرا
05:14
which allowed me to get in, or at least get a foot in the door of the big medical world.
76
290000
7000
ئەمەش یارمەتی دەرێک بوو تا بچمە ناو جیهانی پزیشکی گەورەوە یان بە لایەنی کەمەوە هەنگاوێکی بۆ بنێم
05:21
And from then on, since I was now in this huge exciting world,
77
297000
6000
وە لێرەوە کە هاتمە ناو ئەم جیهانە گەورەیەوە
05:27
I wanted to explore it all. I wanted it all at once, but knew I couldn't really get that.
78
303000
5000
دەمویست بە هەرهەمویدا بگەڕێم. لەیەک کاتدا بە هەموویدا بگەڕێم، بەڵام لە ڕاستیدا دەمزانی کە ناتوانم
05:32
And I stumbled across something called "cancer stem cells."
79
308000
2000
شتێک هاتە بەردەمم کە پێی دەوترا، قەدی خانەی شێرپەنجە
05:34
And this is really what I want to talk to you about today -- about cancer.
80
310000
4000
ئەمە ئەوەیە کە دەمویست ئەمڕۆ بۆت باس بکەم دەربارەی شێرپەنجە
05:38
At first when I heard of cancer stem cells,
81
314000
4000
بۆ یەکەم جار کە دەربارەی قەدی خانەی شێرپەنجەم بیست
05:42
I didn't really know how to put the two together. I'd heard of stem cells,
82
318000
4000
لە ڕاستیدا نەم دەزانی چۆن بەیەکەوە بیان بەستمەوە، دەربارەی قەدە خانەکانم بیست بوو
05:46
and I'd heard of them as the panacea of the future --
83
322000
3000
وەکو دەرمانێک کە لە داهاتوودا بەکار بهێنرێت
05:49
the therapy of many diseases to come in the future, perhaps.
84
325000
3000
کە لەوانەیە وەکو چارەسەرێک بەکار بهێنرێت بۆ زۆربەی نەخۆشییەکان لە داهاتوودا
05:52
But I'd heard of cancer as the most feared disease of our time,
85
328000
4000
بەڵام شێرپەنجەم وەکو یەکێک لە ترسناکترین نەخۆشییەکان بیستبوو لەم کاتەی ئێستاماندا
05:56
so how did the good and bad go together?
86
332000
4000
کەواتە چۆن باش و خراپ بەیەکەوە ڕێک دەکەوێت؟
06:00
Last summer I worked at Stanford University, doing some research on cancer stem cells.
87
336000
6000
هاوینی ڕابردوو لە زانکۆی (ستانفۆڕد) لێکۆڵینەوەیەکم لەسەر قەدە خانەکان ئەنجام دا
06:06
And while I was doing this, I was reading the cancer literature,
88
342000
3000
لەو کاتەی کە خەریکی ئەوە بووم، دەربارەی وانەی شێرپەنجە دەمخوێندەوە
06:09
trying to -- again -- familiarize myself with this new medical field.
89
345000
5000
دووبارە هەوڵم دا ئەم بوارە پزیشکییە نوێیە بکەم بە خوو
06:14
And it seemed that tumors actually begin from a stem cell.
90
350000
8000
وا دیار بوو کە شێرپەنجە لە قەدە خانەکانەکانەوە دروست دەبێت
06:22
This fascinated me. The more I read, the more I looked at cancer differently
91
358000
7000
ئەمەش سەرسامی کردم. چەند زیاترم بخوێندایەتەوە جیاوازتر سەیری شێرپەنجەم دەکرد
06:29
and almost became less fearful of it.
92
365000
2000
وە کەمتریش لێی دەترسام
06:32
It seems that cancer is a direct result to injury.
93
368000
5000
وا دەردەکەوێ کە شێرپەنجە بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ لە برینەوە پەیدا دەبێت
06:37
If you smoke, you damage your lung tissue, and then lung cancer arises.
94
373000
5000
ئەگەر جگەرە بکێشیت خانەکانی سییەکانت دەڕوخێنێت ئەمەش دەبێتە هۆی دروست بوونی شێرپەنجەی سییەکان
06:42
If you drink, you damage your liver, and then liver cancer occurs.
95
378000
5000
ئەگەر مەشروبات بخۆیتەوە، جگەرت دەڕوخێ و شێرپەنجەی جگەر دروست دەبێت
06:47
And it was really interesting -- there were articles correlating
96
383000
3000
بە ڕاستی جێی گرنگی پێدان بوو .... نوسراوێک هەبوو کە پەیوەندی بە ئەوەوە هەبوو
06:50
if you have a bone fracture, and then bone cancer arises.
97
386000
3000
کە ئەگەر شکاوی ئێسقانت هەبێت ئەو کاتە شێرپەنجەی ئێسقان سەرهەڵدەدات
06:53
Because what stem cells are -- they're these
98
389000
4000
چونکە قەدە خانەکان وان
06:57
phenomenal cells that really have the ability to differentiate
99
393000
4000
چەند خانەیەکی گرنگن کە دەتوانن ببن بە هەر شێوە
07:01
into any type of tissue.
100
397000
2000
خانەیەک کە دەیانەوێت
07:03
So, if the body is sensing that you have damage to an organ
101
399000
5000
کەواتە، ئەگەر لەشت هەست بەوە بکات کە یەکێک لە ئەندامەکانی لەکار کەوتووە
07:08
and then it's initiating cancer, it's almost as if this is a repair response.
102
404000
5000
سەرەتایەکە بۆ دروست بوونی شێرپەنجە هەروەکو بڵێی وەڵام دانەوەیە بۆ چاکسازی
07:13
And the cancer, the body is saying the lung tissue is damaged,
103
409000
5000
بە پەیدابوونی شێرپەنجە لەشت پێت دەڵێت کە خانەی ڕووخاوت هەیە لە سییەکانتدا
07:18
we need to repair the lung. And cancer is originating in the lung
104
414000
4000
پێویستە سییەکان چاک بکەینەوە ... شێرپەنجە لە سییەکانەوە دروست دەبێت
07:22
trying to repair -- because you have this excessive proliferation
105
418000
4000
هەوڵ دەدات چاک بێتەوە بەهۆی لە دایک بوونی ژمارەیەکی زۆر ...........
07:26
of these remarkable cells that really have the potential to become lung tissue.
106
422000
5000
لەم خانە گرنگانە کە ئەگەری ئەوەیان هەیە ببن بە خانەی سییەکان
07:31
But it's almost as if the body has originated this ingenious response,
107
427000
4000
بەڵام، هەروەکو ئەوەی بڵێیت لاشە هەڵدەستێت بە دروست کردنی ئەم وەڵام دانەوە زیرەکە
07:35
but can't quite control it.
108
431000
2000
بەڵام ناتوانێت بەتەواوی زاڵ ببێت بەسەریدا
07:37
It hasn't yet become fine-tuned enough to finish what has been initiated.
109
433000
5000
کە بەشێوەیەکی باش بەس بوو بۆ تەواوکردنی ئەوەی کە دەستی پێ کردووە
07:42
So this really, really fascinated me.
110
438000
3000
بەڕاستی ئەمە سەرسامی کردم
07:45
And I really think that we can't think about cancer --
111
441000
5000
لەو بڕوایەدام کە ئێمە ناتوانین بیر لە شێرپەنجە نەکەینەوە
07:50
let alone any disease -- in such black-and-white terms.
112
446000
3000
هیچ نەخۆشییەک نیەە بەم مەرجە قورسانە
07:53
If we eliminate cancer the way we're trying to do now, with chemotherapy and radiation,
113
449000
6000
ئەگەر هەوڵی لەنوبردنی شێرپەنجە بدەین هەروەکو کە ئێستا هەوڵی بۆ دەدەین، بە چارەسەری کیمیایی و تیشکی
07:59
we're bombarding the body or the cancer with toxins, or with radiation, trying to kill it.
114
455000
5000
ئێمە بۆمب بارانی لاشە یاخود شێرپەنجە دەکەین بە ئۆکسجین یاخود تیشک بۆ لەناو بردنی
08:04
It's almost as if we're getting back to this starting point.
115
460000
3000
هەروەکو ئەوەی بچینە هەمان خاڵی دەست پێکردن
08:07
We're removing the cancer cells, but we're revealing the previous damage
116
463000
5000
ئێمە خانە شێرپەنجەییەکان لادەدەین، بەڵام خانە ڕوخاوەکانی پێشوتر دەردەخەین
08:12
that the body has tried to fix.
117
468000
2000
کە پێشتر لاشە هەوڵی چاکردنەوەی داوە
08:14
Shouldn't we think about manipulation, rather than elimination?
118
470000
5000
باشتر نیەە یاری پێبکەین لەبری ئەوەی لەناوی ببەین؟
08:19
If somehow we can cause these cells to differentiate --
119
475000
4000
ئەگەر بە هەرشێوەیەک توانیمان هانی خانەکان بدەین کە بگۆڕرێت بۆ ئەو خانانەی کە دەمانەوێن
08:23
to become bone tissue, lung tissue, liver tissue,
120
479000
3000
وەکو خانەی ئێسک، سی یان جگەر
08:26
whatever that cancer has been put there to do --
121
482000
3000
هەرشوێنێک بێت کە شێرپەنجەی تووش بوبێت
08:29
it would be a repair process. We'd end up better than we were before cancer.
122
485000
9000
ئەو کاتە دەبێتە پڕۆسەی چاکسازی. ئەو کاتە باشتر دەبێت لەو کارەی پێش ئەوەی توشی شێرپەنجە ببیت
08:38
So, this really changed my view of looking at cancer.
123
494000
4000
ئەمەش بیرۆکەی منی گۆڕی دەربارەی شێرپەنجە
08:42
And while I was reading all these articles about cancer,
124
498000
5000
لەو کاتەی کە ئەم هەموو نوسراوەم لەسەر شێرپەنجە دەخوێندەوە
08:47
it seemed that the articles -- a lot of them -- focused on, you know,
125
503000
2000
وا دیار بوو کە زۆربەی نوسراوەکان زۆربەی زۆریان گرنگیان بە، دەزانی
08:49
the genetics of breast cancer, and the genesis
126
505000
2000
لەجیاتی شێرپەنجەی سنگیان داوە، وە دروست بوون و
08:51
and the progression of breast cancer --
127
507000
2000
پێشکەوتنی شێرپەنجەی سنگ
08:53
tracking the cancer through the body, tracing where it is, where it goes.
128
509000
6000
بە شوێن کەوتنی شێرپەنجەکە لە لەشدا کە لەکوێدایە و بۆ کوێ دەڕوات
08:59
But it struck me that I'd never heard of cancer of the heart,
129
515000
5000
بەڵام ئەوەی سەرسامی کردم ئەوەیە کە هەرگیز شێرپەنجەی دڵم نەبیست بوو
09:04
or cancer of any skeletal muscle for that matter.
130
520000
3000
یان شێرپەنجەی ماسولکەکانی ئێسکە پەیکەر
09:07
And skeletal muscle constitutes 50 percent of our body,
131
523000
4000
ماسولکەکانی ئێسکە پەیکەر لە %٥٠ی لەشمان پێک دەهێنن
09:11
or over 50 percent of our body. And so at first I kind of thought,
132
527000
5000
یان زیاتر لە %٥٠ لە لەشمان پێکدەهێنن، لەبەرئەوەیە کە جار جار وام بەبیردا دەهات کە
09:16
"Well, maybe there's some obvious explanation
133
532000
2000
لەوانەیە چەند ڕوون کردنەوەیەکی ئاشکرا هەبن
09:18
why skeletal muscle doesn't get cancer -- at least not that I know of."
134
534000
4000
بۆچی ماسولکەی ئێسکە پەیکەر شێرپەنجە ناگرێ، بەلایەنی کەمەوە ئەو ئێسکانە نا کە من دەیان زانم
09:22
So, I looked further into it, found as many articles as I could,
135
538000
5000
لەبەر ئەوە بە دوا چوونم بۆ کرد چەندم نوسراو لەسەری دەست کەوت کۆم کردەوە
09:27
and it was amazing -- because it turned out that it was very rare.
136
543000
4000
زۆر سەرسوڕهێنەر بوو چونکە دەرکەوت کە زۆر دەگمەنە
09:31
Some articles even went as far as to say that skeletal muscle tissue
137
547000
4000
لە هەندێک لە نوسراوەکاندا وا هاتووە کە توێژی خانەکانی ماسولکەکانی ئێسک
09:35
is resistant to cancer, and furthermore, not only to cancer,
138
551000
5000
بەرگرییان هەیە بەرامبەر شێرپەنجە، لەوەش زیاتر نەک هەر بۆ شێرپەنجە بەڵکو
09:40
but of metastases going to skeletal muscle.
139
556000
4000
بازدان بچێت ماسولکەکانی ئێسکەبەنە
09:44
And what metastases are is when the tumor --
140
560000
3000
بازدان بریتییە لەوەی کاتێک وەرەمێک
09:47
when a piece -- breaks off and travels through the blood stream
141
563000
3000
کاتێک کە پارچەیەک تێک دەشکێت و لە ڕێگەی سوڕی خوێنەوە
09:50
and goes to a different organ. That's what a metastasis is.
142
566000
4000
دەچێت بۆ ئەندامی جۆراوجۆر ئەمە پێی دەوترێت بازدان
09:54
It's the part of cancer that is the most dangerous.
143
570000
3000
ئەم بەشەیە لە شێرپەنجە کە زۆر ترسناکە
09:57
If cancer was localized, we could likely remove it,
144
573000
3000
ئەگەر شوێنی شێرپەنجەکە دیاری بکرێت، لەوانەیە بتوانین لەناوی ببەین
10:00
or somehow -- you know, it's contained. It's very contained.
145
576000
4000
یان بەهەر شێوەیەک پێکهاتەکانی لەناوببەین
10:04
But once it starts moving throughout the body, that's when it becomes deadly.
146
580000
3000
بەڵام کاتێک کە بەناو لەشدا بڵاودەبێتەوە ئەو کاتە بکوژ دەبێت
10:07
So the fact that not only did cancer not seem to originate in skeletal muscles,
147
583000
5000
کەواتە لە ڕاستیدا شێرپەنجە نەک تەنها لە ماسولکەکانی ئێسکەبەندا پەیدا نابێت
10:12
but cancer didn't seem to go to skeletal muscle --
148
588000
3000
بەڵکو شێرپەنجە ناچێت بۆیان و تووشی نابن
10:15
there seemed to be something here.
149
591000
2000
لێرەدا دەبێت شتێک هەبێت کە وایان لێ بکات
10:17
So these articles were saying, you know, "Skeletal --
150
593000
2000
کەواتە ووتارەکان دەربارەی ئەوەی
10:19
metastasis to skeletal muscle -- is very rare."
151
595000
3000
کە بازدانی ئێسکە بەند بۆ ماسولکەکانی ئێسکە بەند زۆر کەمە
10:22
But it was left at that. No one seemed to be asking why.
152
598000
4000
بەڵام لەیادا وازی لێهێنرا کەس نەیپرسی بۆچی
10:26
So I decided to ask why. At first -- the first thing I did
153
602000
7000
لەبەرئەوە بڕیارم دا بپرسم بۆچی.یەکەم.... یەکەم شت کە کردم
10:33
was I emailed some professors who
154
609000
2000
ئیمەیڵم بۆ هەندێ لە پڕۆفیسۆرەکان نارد کە
10:35
specialized in skeletal muscle physiology, and pretty much said,
155
611000
3000
کە شارەزاییان هەیە لە فیسۆلۆجی و ماسولکەکانی ئێسکە بەندا و ووتیان کە
10:38
"Hey, it seems like cancer doesn't really go to skeletal muscle.
156
614000
6000
وادیارە کە ماسولکەکانی ئێسکە بەند شێرپەنجە ناگرن
10:44
Is there a reason for this?" And a lot of the replies I got were that
157
620000
4000
ئایا هۆیەک هەیە بۆ ئەمە؟ زۆربەی ئەو وەڵامانەی کە دەستم کەوت بریتی بوو لەوەی
10:48
muscle is terminally differentiated tissue.
158
624000
4000
کە ماسولکە توێژە خانەکانی بۆ هەمیشە جیاواز دەکات
10:52
Meaning that you have muscle cells, but they're not dividing,
159
628000
3000
واتە ئێمە ماسولکە خانەمان هەیە بەڵام دابەش نەبوون
10:55
so it doesn't seem like a good target for cancer to hijack.
160
631000
4000
لەبەرئەوە نیشانەیەکی باش نییە بۆ شێرپەنجە تا گوزەری تیا بکات
10:59
But then again, this fact that the metastases
161
635000
3000
بەڵام دووبارە، ڕاستی ئەوەیە بازدانی نەخۆشییەکە توشی ماسولکەی ئێسکە بەند نابێت
11:02
didn't go to skeletal muscle made that seem unlikely.
162
638000
4000
وا دەری دەخات کە نەشیاو بێت
11:06
And furthermore, that nervous tissue -- brain -- gets cancer,
163
642000
5000
لەبەرئەوە زیاتر خانەکانی دەمار، مێشک، شێرپەنجە دەگرن
11:11
and brain cells are also terminally differentiated.
164
647000
3000
وە خانەکانی دەماغ بە بەردەوامی خۆیان دەگۆڕان
11:14
So I decided to ask why. And here's some of, I guess, my hypotheses
165
650000
6000
وە بڕیارم دا بپرسم بۆچی هەندێک لەو گریمانەم دانا
11:20
that I'll be starting to investigate this May at the Sylvester Cancer Institute in Miami.
166
656000
9000
کە بەنیاز بووم لێکۆڵینەوەیان لەسەر بکەم ئەم مانگی (٥)ە لە پەیمانگای سیلڤیستەر بۆ شێرپەنجە
11:29
And I guess I'll keep investigating until I get the answers.
167
665000
5000
وە بەردەوام دەبم لەسەر لێکۆڵینەوە تاکو وەڵامم دەست دەکەوێت
11:34
But I know that in science, once you get the answers,
168
670000
3000
بەڵام دەزانم ئەو کاتەی کە وەڵامەکانتان دەست دەکەوێت
11:37
inevitably you're going to have more questions.
169
673000
2000
هەر پرسیاری زیاترتان دەبێت
11:39
So I guess you could say that I'll probably be doing this for the rest of my life.
170
675000
5000
کەواتە دەتوانن بڵێن کە بە درێژایی ژیانم بەردەوام دەبم لەسەر ئەم کارە
11:44
Some of my hypotheses are that
171
680000
3000
هەندێک لە گریمانەکانم بیرتین لەوەی
11:47
when you first think about skeletal muscle,
172
683000
3000
کاتێک کە بیر لە ماسولکەکانی ئێسکە بەند دەکەیتەوە
11:50
there's a lot of blood vessels going to skeletal muscle.
173
686000
3000
ژمارەیەکی زۆر لە دەزولەی خوێن هەن کە دەچن بۆ ماسولکەکانی ئێسکە بەند
11:53
And the first thing that makes me think is that
174
689000
4000
یەکەم شت کە وام لێ دەکات بیر بکەمەوە لەوەی
11:57
blood vessels are like highways for the tumor cells.
175
693000
3000
کە دەزولەی خوێن ڕێگایەکی خێران بۆ خانەکانی وەرەم
12:00
Tumor cells can travel through the blood vessels.
176
696000
2000
خانەکانی وەرەم دەتوانن لە ڕێ ی دەزولەکانی خوێنەوە بگوێزرێنەوە
12:02
And you think, the more highways there are in a tissue,
177
698000
4000
وە چەند ڕێگای خێرا بوونی هەبێت لە توێژی خانەکەدا
12:06
the more likely it is to get cancer or to get metastases.
178
702000
4000
زوتر تووشی بازدان یان شێرپەنجە دەبێت
12:10
So first of all I thought, you know, "Wouldn't it be favorable
179
706000
3000
لەبەرئەوە وا بە بیرم دا هات دەزانی، '' باشترنییە بۆ
12:13
to cancer getting to skeletal muscle?" And as well,
180
709000
3000
شێرپەنجە کە تووشی ماسولکەکانی ئێسکەبەند ببێت؟''، هەروەها
12:16
cancer tumors require a process called angiogenesis,
181
712000
5000
وەرەمە شێرپەنجەییەکان پێویستیان بە پڕۆسەیەک هەیە کە پێی دەوترێت.............
12:21
which is really, the tumor recruits the blood vessels to itself
182
717000
4000
کە وەرەمەکە دەزولەکانی خوێن دەبوژێنێتەوە بۆ خۆیان
12:25
to supply itself with nutrients so it can grow.
183
721000
3000
بۆ پشگیری کردنی خۆی و خۆراک وەرگرتن لە لێیاننەوە تا بتوانێت گەشەبکات
12:28
Without angiogenesis, the tumor remains the size of a pinpoint and it's not harmful.
184
724000
7000
بەبێ (.......) وەرەمەکە بەقەدەر سەرە دەرزییەک دەمێنیتەوە و هیچ زیانێکی نییە
12:35
So angiogenesis is really a central process to the pathogenesis of cancer.
185
731000
6000
کەواتە (...........) پڕۆسەیەکی سەرکەوتووە بۆ دروست بوونی شێرپەنجە
12:41
And one article that really stood out to me
186
737000
3000
یەکێک لەو وتارانەی کە سەرنجی ڕاکێشام
12:44
when I was just reading about this, trying to figure out why cancer doesn't go to skeletal
187
740000
4000
کاتێک دەربارەی شێرپەنجەم دەخوێندەوە و هەوڵم دەدا تێبگەم بۆچی شێرپەنجە ناچێت بۆ ماسولکەکانی ئێسکەبەند
12:48
muscle, was that it had reported 16 percent of micro-metastases
188
744000
7000
لەبەر ئەوەی کە ماسولکەکانی ئێسکە بەند پێکهاتووە لە %١٦ لە مایکرۆ بازدان
12:55
to skeletal muscle upon autopsy.
189
751000
2000
کە بەهۆی شیکردنەوە دەرکەوتووە
12:57
16 percent! Meaning that there were these pinpoint tumors in skeletal muscle,
190
753000
5000
لە %١٦، مانای وایە کە وەرەمەکان لە ماسولکەکانی ئێسکە بەندا دیاری کراون
13:02
but only .16 percent of actual metastases --
191
758000
5000
بەڵام تەنها لە %١٦ لە بازدانەکە
13:07
suggesting that maybe skeletal muscle is able to control the angiogenesis,
192
763000
6000
وە پێشنیاری دەکات کە ماسولکەکانی ئێسکە بەند بتوانن کۆنتڕۆڵی (..........) بکەن
13:13
is able to control the tumors recruiting these blood vessels.
193
769000
5000
بۆ دەست گرتن بەسەر وەرەمەکە و بوژاندنەوەی دەزولەکانی خوێن
13:18
We use skeletal muscles so much. It's the one portion of our body --
194
774000
5000
ئێمە ماسولکەکانی ئێسک زۆر بەکاردەهێنین کە بەشێک لە لەشمان پێک دەهێنێت
13:23
our heart's always beating. We're always moving our muscles.
195
779000
3000
دڵمان بەردەوام لێدەدات، بەردەوام ماسولکەکان دەجوڵێن
13:26
Is it possible that muscle somehow intuitively knows
196
782000
4000
ئایا دەتوانین بڵێین کە ماسولکە بە شێوەیەکی زگماکی خۆیان دەزانن
13:30
that it needs this blood supply? It needs to be constantly contracting,
197
786000
4000
کە پێویستیان بە خوێن هەیە؟ بە شێوەیەکی بەردەوام پێویستی بە گرژبوونەوە هەیە
13:34
so therefore it's almost selfish. It's grabbing its blood vessels for itself.
198
790000
3000
لەبەرئەوەی دەتوانین بڵێین کە خۆپەرستە و هەموو دەزولەکانی خوێن بۆ خۆی دەبات
13:37
Therefore, when a tumor comes into skeletal muscle tissue,
199
793000
4000
لەبەرئەوە کاتێک کە وەرەمێک دەچێت بۆ توێژەخانەی ماسولکەی ئێسکەبەند
13:41
it can't get a blood supply, and can't grow.
200
797000
3000
هیچ پێداویستی خوێنی دەست ناکەوێت و ناتوانێت گەشە بکات
13:44
So this suggests that maybe if there is an anti-angiogenic factor
201
800000
5000
ئەمەش پێشنیاری ئەمە دەکات کە فاکتەری (......) لە
13:49
in skeletal muscle -- or perhaps even more,
202
805000
2000
ماسولکەی ئێسکە بەندا هەبێت یاخود زیاتر
13:51
an angiogenic routing factor, so it can actually direct where the blood vessels grow --
203
807000
5000
....... وەک ڕێ نیشاندەرێک وایە، کە نیشانمان دەدات کە دەزولەکانی خوێن لە کوێدا گەشە دەکەن
13:56
this could be a potential future therapy for cancer.
204
812000
4000
ئەمەش بۆی هەیە وەکو چارەسەرێک بۆ شێرپەنجە بەکار بهێنرێت لە داهاتوودا
14:00
And another thing that's really interesting is that
205
816000
5000
شتێکی تریش کە جێی گرنگی پێدان بێت ئەوەیە
14:05
there's this whole -- the way tumors move throughout the body,
206
821000
4000
بە شێوەیەکی گشتی چۆنیەتی جووڵەی وەرەم بەناو لەشدا
14:09
it's a very complex system -- and there's something called the chemokine network.
207
825000
4000
سیستەمێکی زۆر ئاڵۆزە، وە شتێک هەیە کە پێی دەوترێت تۆڕی کیمۆکین
14:13
And chemokines are essentially chemical attractants,
208
829000
4000
وە کیمۆکینیەکان بە شێوەیەکی سەرەکی هێزی ڕاکێشانی کیمیاین
14:17
and they're the stop and go signals for cancer.
209
833000
3000
کە نیشانەی دەرچوون یان وەستانن بۆ شێرپەنجە
14:20
So a tumor expresses chemokine receptors,
210
836000
5000
کەواتە وەرەم وەکو وەرگرێکی کیمۆکین وایە
14:25
and another organ -- a distant organ somewhere in the body --
211
841000
3000
وە ئەندامێکی تر... ئەندامێکی دوور لەناو لەشدا بەهەر شێوەیەک بێت
14:28
will have the corresponding chemokines,
212
844000
2000
هاوتای کیمۆکین دەبێت و
14:30
and the tumor will see these chemokines and migrate towards it.
213
846000
4000
وەرەمەکە ئەم کیمۆکینانە دەبینێت و بەرەو ئەوێ کۆچ دەکات
14:34
Is it possible that skeletal muscle doesn't express this type of molecules?
214
850000
5000
ئایا دەگونجێت کە ماسولکەی ئێسکە بەند ئەم گەردیلانە دەرنەخات؟
14:39
And the other really interesting thing is that
215
855000
3000
وە گرنگتریش لەوە ئەوەیە کە
14:42
when skeletal muscle -- there's been several reports that when skeletal
216
858000
4000
کاتێک ماسولکەی ئێسکە بەند ... چەند جار هەواڵ دەدەن کە ماسولکەی ئێسکە بەند
14:46
muscle is injured, that's what correlates with metastases going to skeletal muscle.
217
862000
7000
بریندارکراوە، ئەمەش پەیوەندی بە بازدانەوە هەیە و دەچێت بۆ ماسولکەی ئێسکە بەند
14:53
And, furthermore, when skeletal muscle is injured,
218
869000
3000
جگە لەوەش کاتێک کە ماسولکەی ئێسکە بەند بریندار دەبێت
14:56
that's what causes chemokines -- these signals saying,
219
872000
4000
ئەمەش دەبێتە هۆی دروست بوونی کیمۆکین و ئەم نیشانانە دەڵێن
15:00
"Cancer, you can come to me," the "go signs" for the tumors --
220
876000
4000
شێرپەنجە، دەتوانیت تووشم بیت کە ئەمەش نیشانەی دەرچووە بۆ وەرەمەکان
15:04
it causes them to highly express these chemokines.
221
880000
4000
کە وایان لێ دەکات کە زۆر بە خێرایی دەربچن بۆ کیمۆکینەکان
15:08
So, there's so much interplay here.
222
884000
7000
کەواتە لێرەدا کارکردنە سەر یەکتری زۆر بوونی هەیە
15:15
I mean, there are so many possibilities
223
891000
2000
مەبەستم گریمانەی زۆر هەیە
15:17
for why tumors don't go to skeletal muscle.
224
893000
3000
کە بۆچی وەرەم ناچێت بۆ ماسولکەکانی ئێسک
15:20
But it seems like by investigating, by attacking cancer,
225
896000
4000
بەڵام وا دیارە ب لێکۆڵینەوە و هێرش کردنە سەر شێرپەنجە
15:24
by searching where cancer is not, there has got to be something --
226
900000
4000
وە گەڕان بەدوای شێرپەنجە لە کوێدا نییە، پێویستە شتێک هەبێت
15:28
there's got to be something -- that's making this tissue resistant to tumors.
227
904000
6000
پێویستتە شتێک هەبێت کە وا لە خانەکانی بکات بەرگری هەبێت بۆ وەرەم
15:34
And can we utilize -- can we take this property,
228
910000
3000
ئێمە دەتوانین بەکاری بهێنین... ئایا دەتوانیت ئەم تایبەتمەندێتییە
15:37
this compound, this receptor, whatever it is that's controlling these
229
913000
4000
ئەم پێکهاتەیە، ئەم وەرگرە، هەرچییەک بێت کە دەست بەسەر ئەم
15:41
anti-tumor properties and apply it to cancer therapy in general?
230
917000
7000
دژە وەرەمانەدا دەگرێت وەک چارەسەرێک بۆ شێرپەنجە بەکاری بهێنیت بە شێوەیەکی گشتی؟
15:48
Now, one thing that kind of ties the resistance of skeletal muscle to cancer --
231
924000
8000
ئێستا تەنها شت کە کە بەرگری ماسولکەی ئێسکە بەند بۆ شێرپەنجە دەبەستێتەوە
15:56
to the cancer as a repair response gone out of control in the body --
232
932000
5000
لاتێک کە شێرپەنجە لە لەشدا بڵاودەبێتەوە لە ژێر کۆنتڕۆڵ دەردەچێت ئەوەیە کە
16:01
is that skeletal muscle has a factor in it called "MyoD."
233
937000
8000
ئەم ماسولکەی ئێسکە بەند فاکتەرێک هەیە کە پێی دەوترێت MyoD
16:09
And what MyoD essentially does is, it causes cells to differentiate
234
945000
5000
وە کاری سەرەکی MyoD بریتییە لەوەی کە وا لە خانەکان دەکات کە بیگۆڕدرێت
16:14
into muscle cells. So this compound, MyoD,
235
950000
5000
بۆ خانەی ماسولکەیی، کەواتە ئەم پێکهاتەیە
16:19
has been tested on a lot of different cell types and been shown to
236
955000
4000
لەسەر زۆر خانەی جیاواز تاقی کراوەتەوە و دەرکەوتووە کە
16:23
actually convert this variety of cell types into skeletal muscle cells.
237
959000
4000
جۆرا و جۆری ئەم هەموو خانەیە دەگۆڕدرێت بۆ خانەی ماسولکەیی ئێسکە بەند
16:27
So, is it possible that the tumor cells are going to the skeletal muscle tissue,
238
963000
6000
کەواتە، بۆی هەیە کە خانەکانی وەرەم دەچن بۆ توێژی ماسولکەیی ئێسکە بەند
16:33
but once in contact inside the skeletal muscle tissue,
239
969000
4000
بەڵام هەر کە دەچنە ناو توێژی ماسولکەی ئێسکە بەندەوە
16:37
MyoD acts upon these tumor cells and causes them
240
973000
5000
MyoD کاردەکاتە سەر خانەی وەرەمەکە و وایان لێ دەکات
16:42
to become skeletal muscle cells?
241
978000
3000
کە ببن بە خانەکانی ماسولکەی ئێسکە بەند؟
16:45
Maybe tumor cells are being disguised as skeletal muscle cells,
242
981000
3000
لەوانەیە خانەکانی وەرەمەکە وەکو خانەکانی ماسولکەیی ئێسکە بەند خۆیان نیشان بدەن
16:48
and this is why it seems as if it is so rare.
243
984000
5000
بۆیە وا دەردەکەوێت کە ئەم جۆرە شێرپەنجەیە کەم بێت
16:53
It's not harmful; it has just repaired the muscle.
244
989000
3000
زیان بەخش نییە تەنها مەسولکەکە چاک دەکاتەوە
16:56
Muscle is constantly being used -- constantly being damaged.
245
992000
3000
ماسولکە بە شێوەیەکی بەردەوام بەکار دەهێنێت و ... بەردەوام زیانی پێ دەگات
16:59
If every time we tore a muscle
246
995000
3000
ئەگەر هەموو جارێ ماسولکەیەکمان دڕا
17:02
or every time we stretched a muscle or moved in a wrong way,
247
998000
3000
وە هەموو جارێ بە هەڵە ماسولکە دان گرژیکرد یان جوڵاندەوە
17:05
cancer occurred -- I mean, everybody would have cancer almost.
248
1001000
7000
شێرپەنجە دەردەکەوێت ... مەبەستم هەموو کەسێک بۆی هەیە توشی شێرپەنجە ببێت
17:12
And I hate to say that. But it seems as though muscle cell,
249
1008000
4000
وە پێشم خۆش نییە کەوا دەلێم. بەڵام وا دیارە کە خانەی ماسولکە
17:16
possibly because of all its use, has adapted
250
1012000
3000
هەرچەندە هەموویان بۆیان هەیە بەکاربهێنرێت بەڵام
17:19
faster than other body tissues to respond to injury,
251
1015000
3000
زۆر خێراتر خۆی دەگونجێنێت لەوەی کە لەش وەڵامی بریندارییەکەی بداتەوە
17:22
to fine-tune this repair response and actually be able to finish the process
252
1018000
6000
بە شێوەیەکی باش وەڵامی ئەو چاکسازییە دەداتەوە کە لەوانەیە بتوانێت ئەو پڕۆسەیە کۆتایی پێ بهێنێت کە
17:28
which the body wants to finish. I really believe that the human body is very,
253
1024000
5000
لەش دەیەوێت کۆتایی پێ بهێنێت. لە ڕاستیدا لەو بڕوایەدام کە لەشی مرۆڤ زۆر
17:33
very smart, and we can't counteract something the body is saying to do.
254
1029000
6000
زۆر زیرەکە، ناتوانێت دژی ئەو شتە بوەستینەوە کە لەش دەڵێت بیکە
17:39
It's different when a bacteria comes into the body --
255
1035000
3000
جیاواز لەوەش کاتێک کە بەکتریایەک دەچێت بۆ لەش
17:42
that's a foreign object -- we want that out.
256
1038000
4000
شتێکی بێگانەیە و دەمانەوێت بچێتە دەرەوەی لەشمان
17:46
But when the body is actually initiating a process
257
1042000
2000
بەڵام کاتێک لەشمان دەست بە پڕۆسەکەی دەکات
17:48
and we're calling it a disease, it doesn't seem as though elimination is
258
1044000
4000
کە ئێمە پێی دەڵێین نەخۆشی، وا دەرناکەوێت کە لەناو بردنی
17:52
the right solution. So even to go from there, it's possible, although far-fetched,
259
1048000
8000
چارەسەرێکی ڕاست بێت. کەواتە لێرەوە بۆی هەیە، هەرچەندە زۆر دوورە
18:00
that in the future we could almost think of cancer being used as a therapy.
260
1056000
7000
کە لە داهاتوودا بتوانین شێرپەنجە وەکو چارەسەرێک بەکار بهێنیت
18:07
If those diseases where tissues are deteriorating --
261
1063000
3000
ئەگەر ئەو نەخۆشییانە خانە بن و داڕمێن
18:10
for example Alzheimer's, where the brain, the brain cells, die
262
1066000
5000
بۆ نمونە زەهایمەر کاتێک کە مێشک خانەکانی دەمرێت
18:15
and we need to restore new brain cells, new functional brain cells --
263
1071000
4000
وە پێویستمان بە خانەی تازە هەیە بۆ مێشک، خانەی نوێی ی کاریگەر بۆ مێشک
18:19
what if we could, in the future, use cancer? A tumor --
264
1075000
4000
چۆن دەبێت ئەگەر ئێمە لە داهاتوودا توانیمان شێرپەنجە بەکار بهێنین؟ وەرەمێک
18:23
put it in the brain and cause it to differentiate into brain cells?
265
1079000
5000
بخەینە ناو ئێسکەوە و هانی خانەکان بدات بۆ گۆڕین بۆ خانەی مێشک؟
18:28
That's a very far-fetched idea, but I really believe that it may be possible.
266
1084000
6000
هەرچەند بیرۆکەیەکی زۆر دووە بەڵام لەو بڕوایەدام کە بۆی هەیە شتی وا ڕوو بدات
18:34
These cells are so versatile, these cancer cells are so versatile --
267
1090000
4000
ئەم خانەیە بەکار هێنانانیان زۆرە،، خانەکانی شێرپەنجە بەکارهێنانیان زۆرە
18:38
we just have to manipulate them in the right way.
268
1094000
3000
تەنها پێویستە لەسەرمان کە بەشێوەیەکی ڕاست بەکاریان بهێنین
18:41
And again, some of these may be far-fetched, but
269
1097000
4000
دووبارە، هەندێک لەم بیرۆکانە ڕوودانی ئەستەمە، بەڵام
18:45
I figured if there's anywhere to present far-fetched ideas, it's here at TED, so
270
1101000
5000
بۆم دەرکەوتووە کە تەنها شوێن بۆ پێشکەش کردنی بیرۆکە ئەستەمەکان لێرەیە لە تێد
18:50
thank you very much.
271
1106000
2000
زۆر سوپاس
18:52
(Applause)
272
1108000
3000
چەپڵە لێدان
ABOUT THE SPEAKER
Eva Vertes - Neuroscience and cancer researcherEva Vertes is a microbiology prodigy. Her discovery, at age 17, of a compound that stops fruit-fly brain cells from dying was regarded as a step toward curing Alzheimer's. Now she aims to find better ways to treat -- and avoid -- cancer.
Why you should listen
Eva Vertes may not yet have the answers she needs to cure cancer, but she's asking some important -- and radical questions: If smoking can cause lung cancer, and drinking can cause liver cancer, is it possible that cancer is a direct result of injury? If so, could cancer be caused by the body's own repair system going awry?
She asks this and other breathtaking questions in her conference-closing 2005 talk. Her approach marks an important shift in scientific thinking, looking in brand-new places for cancer's cause -- and its cure. Her ultimate goal, which even she calls far-fetched, is to fight cancer with cancer.
Eva Vertes | Speaker | TED.com