Tim Harford: A powerful way to unleash your natural creativity
تیم هارفۆرد: ڕێگایەکی بەهێز بۆ دەرکردنی داهێنەری سرووشتیت
Tim Harford's writings reveal the economic ideas behind everyday experiences. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
is to do neither."
نەکردنی هیچییانە."
of multitasking, isn't it,
the Roman writer Publilius Syrus,
ڕۆمانی پەبلیلیەس سایرەس،
he probably never said it.
هاتوون، لەوانەیە قەت وای نەوتبێت.
is -- is it true?
ئایا ڕاستە ئەوە؟
for emailing at the dinner table
لەسەر مێزی نانخواردن
for live tweeting at TED Talk, as well.
تویتەر کردنەوە لەکاتی تێددا.
that for an important kind of activity,
بەتایبەتی بۆ هەندێک چالاکی گرنگ
or three or even four --
یان سێ چوار شت لە یەک کاتدا --
ئەلبێرت ئاینشتاین بکەن.
four remarkable scientific papers.
بێوێنەی بڵاوکردەوە.
that atoms exist,
گەردیلەکان بوونیان هەیە، و
behind most of financial economics.
لە دارایی ئابوورییەکان.
of special relativity.
on the photoelectric effect,
کارەبای ڕووناکی،
it's a nice one.
بیردۆزێکی جوان بوو.
you might have heard of:
کە لەوانەیە هەموو بیستبێتتان:
shouldn't do several things at once.
لە یەک کاتدا چەند شتێک بکەن.
هەمان کاتدا لەسەر
and the photoelectric effect --
کاریگەری کارەبایی ڕووناکی --
kind of multitasking
you're watching "Westworld."
سەیرکردنی درامای "وێستۆڕڵد"
Einstein's -- he's Einstein,
ئەنشتاین --- ئەنشتاین بوو،
that Einstein was demonstrating,
ئەنشتاین نیشانی یاوە،
among highly creative people,
زۆر داهێنەرەکاندا،
feels like a counterintuitive idea.
دژە غەریزە ئەچێت.
on the go at the same time,
لە هەمان کاتدا، و
between topics as the mood takes you,
مەزاجی ئەو کاتەت،
لە دژە غەریزە ئەچێت
into multitasking out of desperation.
پەنا نابەینە بەر فرەکاری.
we want to do everything at once.
ئەمانەوێ بەجارێک هەموو شتێک بکەین.
to slow multitasking down,
فرەکاری هێواش بکەینەوە،
quite brilliantly.
by the name of Bernice Eiduson
بەناوی بێرنیس ئیدوسۆن
درێژخایەنی دەستپێکرد
and the working habits
نۆبڵییان بردەوە،
and Richard Feynman.
ریچارد فەینمانیشەوە.
professor Eiduson herself had died.
پرۆفیسۆر ئیدوسۆن خۆشی بەردەوام بوو.
are able to go on producing important work
لە تەمەنیاندا کاری گرنگیان کردووە و
is it their skill set,
ئایا تواناکانییانە،
and I think to some people surprising.
پێموابێت بۆ هەندێک کەس مایەی سەرسوڕمان بوو.
kept changing the subject.
بابەتەکانیان دەگۆڕی.
published research papers.
enduringly creative scientists
خۆڕاگر و داهێنەر بوون
in their first 100 research papers.
لە یەکەم ١٠٠ توێژینەوەی بڵاوکراوەیاندا.
to creativity is multitasking
فرە کاری بێت
we need to reclaim multitasking
ئەکات پێویستە فرە کاری بەکاربێنینەوە و
how powerful it can be.
دەکرێت چەندێک بەهێز بێت.
to have found this.
بەم دۆزینەوەیە.
to study different highly creative people
لە کەسانی زۆر داهێنەر
they have multiple projects in progress
ئیش لەسەر چەند پرۆژەیەک ئەکەن
than most of us to have serious hobbies.
کە خولیای گەورەیان هەبێت.
among creative people is ubiquitous.
داهێنەرەکاندا زۆر بەربڵاوە.
an idea from its original context
بیرۆکەیەک لە چوارچێوەی بنەڕەتییەوە وەردەگریت و
from one box into another.
لە سندوقێکەوە بۆ سندوقێکی تر بە قورسی.
consider the original eureka moment.
دۆزینەوەی زاناکان بکەن.
with a difficult problem.
لەگەڵ کێشەیەکی قورسدا. و
the displacement of water.
جوڵەی دەرچوونی ئاو. و
as he's taking a bath,
خۆی ئەشوات،
the water level rise and fall.
بەرزبوون و نزموونی ئاستی ئاوەکە ئەکات.
while having a bath isn't multitasking,
خۆشتندا فرە کاری نەبێت،
that multitasking can work
دەکرێت سودی هەبێت
شتێکی تر بکەیت.
about the benefits of cross-training.
سوودەکانی ڕاهێنانی هەمەجۆر چییە.
your mind, too.
بە مێشکیشت بکەیت.
18 randomly chosen medical students
بە هەڕەمەکی ١٨ خوێندکاری پزیشکیان وەرگرت و
at the Philadelphia Museum of Art,
مۆزەخانەی هونەری فیلادیلفیا،
and analyze works of visual art.
بوون لە هونەری بینراو. و
with a control group
لەگەڵ گروپێکی جیادا
at performing tasks
لە ئەنجامدانی کارەکاندا
by analyzing photographs.
شیکردنەوەی وێنەکان.
better at what we do,
لەو شتانەدا کە دەیکەین،
doing something else,
لە ئەنجامدانی شتێکی تردا،
appear to be as completely distinct
تەواو جیاواز بن لە یەکتر
example than Einstein? OK.
سەرنجڕاکێشەکەی ئەنشتاین؟ باشە.
of "Jurassic Park" and "E.R."
"جوراسیک پارک" و "ئی ئاڕ"
he originally trained as a doctor,
وەک پزیشک ڕاهێنانی کرد،
the original "Westworld" movie.
هەیە کەمتر زانراوە،
about computer programming.
دەربارەی پرۆگرامسازی کۆمپیتەر.
the fruits of all this variety
لە بەری ئەم هەمەچەشنییە
most commercially successful book.
جیهان لەڕووی فرۆشەوە.
successful TV series.
جیهان لەڕووی داهاتەوە. و
successful movie.
لەڕووی داهاتەوە.
can help us solve problems.
یارمەتیمانبات لە وەڵامدانەوەی پرسیارەکاندا.
when we're stuck.
کاتێک شتێک نایەت بەدەستمانەوە.
of working on a crossword puzzle
وشەی یەکتر بڕ دەکەیت و
the wrong answer is stuck in your head.
کە وەڵامە هەڵەکە لە مێشکتا پەنگی خواردووە.
just go and do something else.
بڕۆ و خەریکی شتێکی کە بە.
to pop into the front of your mind.
بۆ ئەوەی بێتە پێشەوەی مێشکت.
that interests me,
ئەوە سەرنجم ڕائەکێشێت،
your rockets keep crashing.
موشەکەکانت بەردەوام تێکدەشکێن.
about a school for wizards.
قوتابخانەی جادووگەرەکان بڵاوبکاتەوە.
to the problem that you're working on.
بدۆزیتەوە کە کاری لەسەر ئەکەیت.
means stasis, stress,
پێی دەوترێت پەنگ خواردن، فشاری دەروونی،
challenging project to work on,
پرۆژەیەکی تری سەرنجڕاکێش بیت،
to do something else.
بۆ ئەوەی خەریکی یەکێکی تریان بیت.
even Albert Einstein.
شتێکەوە دەخۆین تەنانەت ئەنشتاینیش.
miraculous year that I described,
ساڵە پڕ موعجیزەکەی باسم کرد،
of his theory of general relativity,
ڕێژەیی گشتی پێکەوە بنێت،
emission of radiation.
بەردەوامی تیشکی کرد.
foundation for the laser beam,
تیشکی لێزەر دانا، و
and he's refreshed.
دووبارە بەسەریدا ڕۆشتەوە.
to believe it for years.
وا لەخۆی بکات باوەڕی پێبێنێت.
on laser beams,
بە تیشکی لێزەرەوە،
for slow-motion multitasking.
بەوەت دەگەیەنێت. و
that it's going to turn you into Einstein.
ئێوەش بکاتە ئەنشتاین.
to turn you into Michael Crichton.
کە بشتانکاتە مایکڵ کریکتۆن.
to organize our creative lives.
ڕێکخستنی ژیانە داهێنەرانەکانمان.
becoming completely overwhelming?
بە تەواوەتی ژیانمان پەک بخات؟
straight in our minds?
لە مێشکماندا بهێڵینەوە؟
a practical solution
چارەسەرێکی کردەیی
choreographer, Twyla Tharp.
مەزن، تولیا تارپ.
mixed genres, won prizes,
تێکەڵکرد، و خەڵاتی بردەوە،
from Philip Glass to Billy Joel.
لە فیلیپ گلاسەوە بۆ بیلی جۆڵ.
multitasker, of course she is.
projects from becoming overwhelming
جیاجیایە لەدەست دەرچن بۆی
a big cardboard box,
on the side of the box.
قتووەکە نوسیوە. و
and books, magazine cuttings,
کتێبەکان، و گۆڤارەکان، و
بەرجەستەکانی تێکردووە،
of creative inspiration.
ئیلهامبەخشانەی بۆ دابینکردبێت.
have to worry about forgetting.
خەمی بیرچوونەوەم بێت.
for a creative person
بۆ کەسێکی داهێنەر
نایاب لەناو بچن
and put it in a safe place.
سەلامەتدا هەڵتنەگرتووە.
بیرۆکەی خۆت بپارێزیت،
or in their digital equivalents.
لەناو ئامێرێکی ئەلیکترۆنییا.
of slow-motion multitasking.
بەرجەستە بکەن.
پەلەتان نییە. و
multitasking is so staggering,
هێندە سەرنج ڕاکێشە،
was doing at different times,
جیاوازدا چی ئەکرد،
Howard Gruber and Sara Davis
هاوارد گروبەر و سارا دەیڤس
and his notebooks.
تیانووسەکانیان شیکردەوە.
لە تەمەنی ١٨ ساڵیدا،
the onboard naturalist on the "Beagle."
گەڕان بە سرووشتی "بیگڵ"دا.
that eventually took five years
کە نزیکەی پێنج ساڵی پێچوو
the southern oceans of the Earth,
خوارەوەی زەوی بگەڕێت،
passing through the Indian ocean.
بە زەریای هیندیشدا تێپەڕی.
he began researching coral reefs.
توێژینەوەی لەسەر مەرجانەکانی بنی دەریا کرد.
between his two interests
لە نێوان دوو خولیاکەیدا
about slow processes.
لە پرۆسە هێواشەکە.
even further: psychology, botany;
دەرون ناسی، و ڕووەک ناسیش؛
between these different fields.
یەت و ئەچێت.
هیچ کامێکیان نەبووە.
on two very interesting projects.
لەسەر دوو پرۆژەی زۆر سەرنج ڕاکێش.
which he titles
کە ناوینابوو
studying my field, economics.
بوارەکەی من، ئابوریناسی.
by the economist Thomas Malthus.
تۆماس مالسەسی خوێندەوە.
could emerge and evolve slowly,
بونەوەرەکان بە هێواش سەرهەڵدەن و پەرەبسێنن
of the survival of the fittest.
ڕزگاربوونی گونجاوترینە.
he writes it all down,
هەمووی نوسییەوە،
of the theory of evolution,
بیردۆزی پەرەسەندنەکە،
experiment right there,
لە بەردەمی خۆیدا،
the development of a human infant.
کۆرپەیەکی مرۆڤ بێت.
Darwin starts making notes.
بە نووسینەوەی تێبینی.
on the theory of evolution
لەسەر بیردۆزی پەرەسەندنەکەی و
enough about taxonomy.
نازانێت لەسەر پۆڵێنکردن.
بە خوێندنەوە لەسەری. و
becoming the world's leading expert
لە بوون بە یەکەم پسپۆڕی جیهان
for his entire life, he never finishes it.
لەسەری بەدرێژایی ژیانی، قەت تەواوی ناکات.
all the basic elements.
پێکهاتە بنەڕەتییەکانی دیاری ئەکات.
controversial book.
"سەرهەڵدانی مرۆڤ"
the development of the human infant.
پەرەسەندنی کۆرپەلەی مرۆڤ.
when he could see his son, William,
بینینی ویلیامی کوڕی بوو،
floor in front of him.
ئەکرد لەبەر دەمیدا.
William was 37 years old.
ویلیام ٣٧ ساڵ بوو.
in pots, with glass covers.
گۆزەی پڕ لە کرمی زەوی و داپۆشراو بە شووشە.
to see if they'll respond.
کاردانەوەیان ببینێت.
to see if they move away.
بزانێت دوور ئەکەونەوە.
to see if they have a sense of smell.
بۆ ئەوەی بزانێت هەستی بۆنکرندیان هەیە.
at the earthworms.
مەزنە بکەمەوە
دەروونی خۆی هەیە،
of his book "The Descent of Man."
بۆ کتێبەکەی بەناوی "ڕەچەڵەکی مرۆڤ"
or turn on the television.
فەیسبووک یان سەیری تەلەفزیۆنمان بکردایە
into the billiard room to relax
بۆ ئەوەی پشوو بات
لەسەر کرمەکان.
that one of his last great works
یەکێک لە دوواین مەزنترین کارەکانی
Through The Action of Worms."
لەڕێگەی کاری کرمەکانەوە."
ئەو کتێبە کردووە.
projects for 44 years.
یان زانستییەکانمان دانیشین.
from the great slow-motion multitaskers.
فێربین کە فرەکاری لەسەر خۆ بوون.
to Michael Crichton and Twyla Tharp.
مایکل کریکتۆن و تولیا تارپ.
to present us with a choice.
بخاتە دەستمانەوە.
from browser window to browser window,
بۆی ئەگەڕێین نەچینە سەر دانەیەکی تر،
to the exclusion of everything else.
هەموو شتەکانی تر فەرامۆش بکەین.
سەرکەوتوو بێت بۆمان،
ABOUT THE SPEAKER
Tim Harford - Economist, journalist, broadcasterTim Harford's writings reveal the economic ideas behind everyday experiences.
Why you should listen
In the Undercover Economist column he writes for the Financial Times, Tim Harford looks at familiar situations in unfamiliar ways and explains the fundamental principles of the modern economy. He illuminates them with clear writing and a variety of examples borrowed from daily life.
His book, Adapt: Why Success Always Starts With Failure, argues that the world has become far too unpredictable and complex for today's challenges to be tackled with ready-made solutions and expert opinions. Instead, Harford suggests, we need to learn to embrace failure and to constantly adapt, to improvise rather than plan, to work from the bottom up rather than the top down. His next book, Messy: Thriving in a Tidy-Minded World will be published in September 2016.
Harford also presents the BBC radio series More or Less, a rare broadcast program devoted, as he says, to "the powerful, sometimes beautiful, often abused but ever ubiquitous world of numbers."
He says: "I’d like to see many more complex problems approached with a willingness to experiment."
Tim Harford | Speaker | TED.com