TEDxSydney
Drew Berry: Animations of unseeable biology
Дрью Бэрри: Шим ертөнцийн үл үзэгдэхүйн дүрслэл
Filmed:
Readability: 4.4
2,509,183 views
Молекул болон түүний үйл ажиллагааг шууд ажиглан харах боломжгүй. Харин Дрью Бэрри тэр байдлыг өөрчлөхийг хүсчээ. Тэрээр TEDxSydney үеэр бидний бие дэх үл үзэгдэх эсүүдийн үйл ажиллагааг судлаачдад харахад нь тусладаг шинжлэх ухааны үнэн зөв үндэслэлтэй бас сонирхолтой энимейшнийг танилцуулж байна.
Drew Berry - Biomedical animator
Drew Berry creates stunning and scientifically accurate animations to illustrate how the molecules in our cell move and interact. Full bio
Drew Berry creates stunning and scientifically accurate animations to illustrate how the molecules in our cell move and interact. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
What I'm going to show you
0
0
2000
Миний та бүхэнд үзүүлэх гэж буй зүйл бол
00:17
are the astonishing molecular machines
1
2000
4000
бидний бие дэх амьд бүтцийн
00:21
that create the living fabric of your body.
2
6000
3000
гайхамшигтай молекулын механизм юм.
00:24
Now molecules are really, really tiny.
3
9000
3000
Молекулууд бол үнэхээр маш жижигхэн.
00:27
And by tiny,
4
12000
2000
Жижиг гэдэг нь
00:29
I mean really.
5
14000
2000
бүр маш жижигхэн гэсэн үг.
00:31
They're smaller than a wavelength of light,
6
16000
2000
Тэд хэмжээгээрээ гэрлийн долгионоос бага.
00:33
so we have no way to directly observe them.
7
18000
3000
Иймээс тэднийг шууд харах боломжгүй.
00:36
But through science, we do have a fairly good idea
8
21000
2000
Харин шинжлэх ухааны ачаар
молекулын түвшинд
молекулын түвшинд
00:38
of what's going on down at the molecular scale.
9
23000
3000
юу болж байдгийг бид сайн мэдэх болсон.
00:41
So what we can do is actually tell you about the molecules,
10
26000
3000
Бид молекулуудын талаар
та нарт ярьж өгч болох ч
та нарт ярьж өгч болох ч
00:44
but we don't really have a direct way of showing you the molecules.
11
29000
3000
тэднийг шууд үзүүлэх боломжгүй.
00:47
One way around this is to draw pictures.
12
32000
3000
Нэр төрлийн арга нь зургаар харуулах.
00:50
And this idea is actually nothing new.
13
35000
2000
Энэ арга үнэндээ шинэ зүйл биш.
00:52
Scientists have always created pictures
14
37000
2000
Эрдэмтэд өөрсдийн бодох, шинэ ололт хийх
00:54
as part of their thinking and discovery process.
15
39000
3000
үйл явцын нэг хэсэг болгон
зураг ашигласаар ирсэн.
зураг ашигласаар ирсэн.
00:57
They draw pictures of what they're observing with their eyes,
16
42000
3000
Тэд телескоп болон микроскоп гэх мэт
01:00
through technology like telescopes and microscopes,
17
45000
2000
шинжлэх ухааны төхөөрөмжөөр харсан зүйлээ,
01:02
and also what they're thinking about in their minds.
18
47000
3000
мөн толгойд эргэлдэх бодлуудаа
зургаар илэрхийлдэг байсан.
зургаар илэрхийлдэг байсан.
01:05
I picked two well-known examples,
19
50000
2000
Шинжлэх ухааныг урлагийн бүтээлээр
илэрхийлж чадсан
илэрхийлж чадсан
01:07
because they're very well-known for expressing science through art.
20
52000
3000
алдартай хоёр жишээг сонгож авсан.
01:10
And I start with Galileo
21
55000
2000
Галилеогоос эхэлье.
01:12
who used the world's first telescope
22
57000
2000
Тэрээр анхны телескопоор
01:14
to look at the Moon.
23
59000
2000
сарыг харсан юм.
01:16
And he transformed our understanding of the Moon.
24
61000
2000
Тэр сарны талаарх бидний ойлголтыг
бүрэн өөрчилсөн.
бүрэн өөрчилсөн.
01:18
The perception in the 17th century
25
63000
2000
17-р зуунд сарыг
гайхамшигтай төгс бөмбөрцөг
гэж ойлгодог байсан.
гэж ойлгодог байсан.
01:20
was the Moon was a perfect heavenly sphere.
26
65000
2000
01:22
But what Galileo saw was a rocky, barren world,
27
67000
3000
Харин Галилеогийн ажигласнаар чулуурхаг,
хоосон цөл байсан ба
хоосон цөл байсан ба
01:25
which he expressed through his watercolor painting.
28
70000
3000
үүнийг усан будгаар дүрсэлжээ.
01:28
Another scientist with very big ideas,
29
73000
2000
Өөр нэг томоор сэтгэдэг эрдэмтэн бол
01:30
the superstar of biology, is Charles Darwin.
30
75000
3000
биологийн ухааны жинхэнэ од Чарльз Дарвин.
01:33
And with this famous entry in his notebook,
31
78000
2000
Тэр өөрийн дэвтэртээ хийсэн
алдарт тэмдэглэлдээ
алдарт тэмдэглэлдээ
01:35
he begins in the top left-hand corner with, "I think,"
32
80000
3000
зүүн дээд талд нь "Миний бодлоор"
гэж байгаад
гэж байгаад
01:38
and then sketches out the first tree of life,
33
83000
3000
доор нь анхны амьдралын модыг зурсан.
01:41
which is his perception
34
86000
2000
Энэ нь бүх төрөл зүйл,
Дэлхий дээрх амьд биетүүд
Дэлхий дээрх амьд биетүүд
01:43
of how all the species, all living things on Earth,
35
88000
2000
эволюциэр хэрхэн өөр хоорондоо
холбогддог тухай
холбогддог тухай
01:45
are connected through evolutionary history --
36
90000
3000
түүний ойлголт байсан юм.
01:48
the origin of species through natural selection
37
93000
2000
Үүнд байгалийн шалгарал болон удамшил,
01:50
and divergence from an ancestral population.
38
95000
3000
тэдгээр төрөл зүйлүүдийн
гарал үүслйиг харуулжээ.
гарал үүслйиг харуулжээ.
01:53
Even as a scientist,
39
98000
2000
Хэдий би өөрөө судлаач болсон ч,
01:55
I used to go to lectures by molecular biologists
40
100000
2000
молекулын биологийн эрдэмтдийн
ажлынхаа талаар тавьсан
ажлынхаа талаар тавьсан
01:57
and find them completely incomprehensible,
41
102000
3000
гоёмсог мэргэжлийн үг хэллэг,
зүйрлэлүүдээр дүүрэн
зүйрлэлүүдээр дүүрэн
02:00
with all the fancy technical language and jargon
42
105000
2000
лекцүүдийг сонсоод
02:02
that they would use in describing their work,
43
107000
2000
юу ч ойлгодоггүй байсан юм.
02:04
until I encountered the artworks of David Goodsell,
44
109000
3000
Харин нэг өдөр би Скрипc Хүрээлэнгийн
молекулын биологич
молекулын биологич
02:07
who is a molecular biologist at the Scripps Institute.
45
112000
3000
Дэвид Гудзэллийн
урлагийн бүтээлийг олж харсан.
урлагийн бүтээлийг олж харсан.
02:10
And his pictures,
46
115000
2000
Түүний зурагнууд маш оновчтой бөгөөд
02:12
everything's accurate and it's all to scale.
47
117000
2000
хэмжээний хувьд зөв харьцаатай байв.
02:14
And his work illuminated for me
48
119000
3000
Түүний бүтээл нь бидний бие дэх
молекулын ертөнц
молекулын ертөнц
02:17
what the molecular world inside us is like.
49
122000
2000
ямар болохыг ухааруулсан.
02:19
So this is a transection through blood.
50
124000
3000
Энэ бол цусны хөндлөн зүсэлт.
02:22
In the top left-hand corner, you've got this yellow-green area.
51
127000
2000
Зүүн дээд буланд шар, ногоон хэсэг байна.
02:24
The yellow-green area is the fluids of blood, which is mostly water,
52
129000
3000
Энэ бол цусан дах шингэн бөгөөд
голдуу уснаас бүрдэхээс гадна,
голдуу уснаас бүрдэхээс гадна,
02:27
but it's also antibodies, sugars,
53
132000
2000
биеийн дархлаа, сахар,
02:29
hormones, that kind of thing.
54
134000
2000
дааврууд зэргийг агуулдаг.
02:31
And the red region is a slice into a red blood cell.
55
136000
2000
Энэ улаан хэсэг нь цусны улаан бөөм.
Тэр улаан молекулууд бол
цусны улаан цогцос.
цусны улаан цогцос.
02:33
And those red molecules are hemoglobin.
56
138000
2000
02:35
They are actually red; that's what gives blood its color.
57
140000
2000
Тэд улаан байдаг учраас
цусыг улаан өнгөтэй болгодог.
цусыг улаан өнгөтэй болгодог.
02:37
And hemoglobin acts as a molecular sponge
58
142000
2000
Улаан цогцос нь яг хөвөн шиг
02:39
to soak up the oxygen in your lungs
59
144000
2000
уушигнаас хүчилтөрөгчийг өөртөө шингээн
02:41
and then carry it to other parts of the body.
60
146000
2000
биеийн бусад хэсэгт түгээдэг.
02:43
I was very much inspired by this image many years ago,
61
148000
3000
Олон жилийн өмнө би энэ зурагнаас
их урам авсан юм.
их урам авсан юм.
02:46
and I wondered whether we could use computer graphics
62
151000
2000
Тэгээд "Компьютер график ашиглан
молекулын ертөнцийг
молекулын ертөнцийг
02:48
to represent the molecular world.
63
153000
2000
харуулах боломжтой юу?
02:50
What would it look like?
64
155000
2000
Яаж харагдах бол?" гэж бодсон.
02:52
And that's how I really began. So let's begin.
65
157000
3000
Миний ажил ингэж эхэлсэн.
За одоо эхэлье.
За одоо эхэлье.
02:55
This is DNA in its classic double helix form.
66
160000
2000
Энэ бол ДНХ-ийн сонгодог,
хос спираль хэлбэр.
хос спираль хэлбэр.
02:57
And it's from X-ray crystallography,
67
162000
2000
Үүнийг Рентгений кристаллографик
ашиглаж хийсэн.
ашиглаж хийсэн.
02:59
so it's an accurate model of DNA.
68
164000
2000
Тиймээс маш нарийн ДНХ загвар.
03:01
If we unwind the double helix and unzip the two strands,
69
166000
2000
Хэрвээ бид хос спиралийг задалж харвал
03:03
you see these things that look like teeth.
70
168000
2000
шүд шиг харагдана.
03:05
Those are the letters of genetic code,
71
170000
2000
Эдгээр нь бидний ДНХ-д маань бичигдсэн
03:07
the 25,000 genes you've got written in your DNA.
72
172000
3000
25 мянган ширхэг ген юм.
03:10
This is what they typically talk about --
73
175000
2000
Энэ эрдэмтдийн их ярьдаг зүйл:
03:12
the genetic code -- this is what they're talking about.
74
177000
2000
генетикийн код.
03:14
But I want to talk about a different aspect of DNA science,
75
179000
2000
Харин би ДНХ шинжлэх ухааныг
өөр нэг өнцгөөс нь буюу
өөр нэг өнцгөөс нь буюу
03:16
and that is the physical nature of DNA.
76
181000
3000
ДНХ-ийн физик шинж чанарын талаар ярья.
03:19
It's these two strands that run in opposite directions
77
184000
3000
Энэ хоёр утаслаг эсрэг чиглэлтэй байгаа.
03:22
for reasons I can't go into right now.
78
187000
2000
Гэхдээ үүний шалтгааныг түр алгасъя.
03:24
But they physically run in opposite directions,
79
189000
2000
Ямартай ч эсрэг чиглэлтэй явдаг.
03:26
which creates a number of complications for your living cells,
80
191000
3000
Энэ нь эсүүдэд төвөгтэй байдал
үүсгэдэг гэдгийг
үүсгэдэг гэдгийг
03:29
as you're about to see,
81
194000
2000
удахгүй та бүхэн харах болно.
03:31
most particularly when DNA is being copied.
82
196000
3000
Ялангуяа ДНХ-г хуулах үед.
03:34
And so what I'm about to show you
83
199000
2000
Тиймээс миний одоо үзүүлэх зүйл бол
03:36
is an accurate representation
84
201000
2000
бидний бие дотор яг одоо явагдаж байгаа
03:38
of the actual DNA replication machine that's occurring right now inside your body,
85
203000
3000
ДНХ-г хуулбарлах механизмын загвар.
03:41
at least 2002 biology.
86
206000
3000
Ямар ч байсан 2002 оны
биологийн ухаанаар шүү дээ.
биологийн ухаанаар шүү дээ.
03:44
So DNA's entering the production line from the left-hand side,
87
209000
3000
ДНХ зүүн гар талаас
үйлдвэрлэлийн шугам руу орж
үйлдвэрлэлийн шугам руу орж
03:47
and it hits this collection, these miniature biochemical machines,
88
212000
3000
эдгээр бяцхан биохимийн
бөөгнөрлийг мөргөснөөр
бөөгнөрлийг мөргөснөөр
03:50
that are pulling apart the DNA strand and making an exact copy.
89
215000
3000
ДНХ-ийн утаслагийг задалж яг адил
хуулбарыг бий болгодог.
хуулбарыг бий болгодог.
03:53
So DNA comes in
90
218000
2000
ДНХ дотогш орж
03:55
and hits this blue, doughnut-shaped structure
91
220000
2000
хайрсан боов хэлбэртэй
цэнхэр бүтцийг мөргөж
цэнхэр бүтцийг мөргөж
03:57
and it's ripped apart into its two strands.
92
222000
2000
хоёр хэлхээ болгон задална.
03:59
One strand can be copied directly,
93
224000
2000
Нэг утаслаг нь шууд хуулбарлагдана.
04:01
and you can see these things spooling off to the bottom there.
94
226000
3000
Таны харж байгаачлан доод хэсэг рүү
салж гарч байна.
салж гарч байна.
04:04
But things aren't so simple for the other strand
95
229000
2000
Харин нөгөө хэсэг нь эсрэг чиглэлд
хуулбарлахад
хуулбарлахад
04:06
because it must be copied backwards.
96
231000
2000
жаахан төвөгтэй болдог.
04:08
So it's thrown out repeatedly in these loops
97
233000
2000
Тиймээс дахин дахин
ийм гогцоо маягтайгаар хаягдаж
ийм гогцоо маягтайгаар хаягдаж
04:10
and copied one section at a time,
98
235000
2000
нэг нэг ширхгээр олширон
04:12
creating two new DNA molecules.
99
237000
3000
хоёр шинэ ДНХ молекулыг бүтээдэг.
04:15
Now you have billions of this machine
100
240000
3000
Яг одоо таны бие дотор
04:18
right now working away inside you,
101
243000
2000
олон тэрбум ийм бүтцүүд
04:20
copying your DNA with exquisite fidelity.
102
245000
2000
таны ДНХ-г өндөр нарийвчлалтай
хуулбарлаж байгаа.
хуулбарлаж байгаа.
04:22
It's an accurate representation,
103
247000
2000
Энэ бичлэг таны биед
явагдаж буй ажиллагааг
явагдаж буй ажиллагааг
04:24
and it's pretty much at the correct speed for what is occurring inside you.
104
249000
3000
оновчтой дүрслэн харуулах төдийгүй,
мөн бодит хурдаар харуулна.
мөн бодит хурдаар харуулна.
04:27
I've left out error correction and a bunch of other things.
105
252000
3000
Энэ бичлэгийн залруулга гэх мэт
олон зүйлсийг дурдалгүй үлдээе.
олон зүйлсийг дурдалгүй үлдээе.
Энэ бичлэг бол олон жилийн
өмнө хийсэн бүтээл.
өмнө хийсэн бүтээл.
04:32
This was work from a number of years ago.
106
257000
2000
04:34
Thank you.
107
259000
2000
Баярлалаа.
(Алга ташилт)
(Алга ташилт)
04:36
This is work from a number of years ago,
108
261000
3000
Энэ бол миний олон жилийн өмнөх бүтээл.
04:39
but what I'll show you next is updated science, it's updated technology.
109
264000
3000
Одоо та нарт орчин үеийн техник, шинжлэх
ухаанд тулгуурласан бичлэгийг үзүүлье.
ухаанд тулгуурласан бичлэгийг үзүүлье.
04:42
So again, we begin with DNA.
110
267000
2000
Дахин ДНХ-ээс эхэлье.
04:44
And it's jiggling and wiggling there because of the surrounding soup of molecules,
111
269000
3000
ДНХ ойр орчмын молекулуудаас болоод
ийш тийшээ ганхаж байна.
ийш тийшээ ганхаж байна.
04:47
which I've stripped away so you can see something.
112
272000
2000
ДНХ-ийг сайн харуулахын тулд
молекулуудыг түр хассан.
молекулуудыг түр хассан.
04:49
DNA is about two nanometers across,
113
274000
2000
ДНХ-ийн диаметр нь
2 нанометр бөгөөд
2 нанометр бөгөөд
04:51
which is really quite tiny.
114
276000
2000
маш жижигхэн байдаг.
04:53
But in each one of your cells,
115
278000
2000
Таны биеийн эс бүрт байдаг
04:55
each strand of DNA is about 30 to 40 million nanometers long.
116
280000
4000
ДНХ-ийн нэг утаслагийн урт
30-40 сая орчим нанометр байдаг.
30-40 сая орчим нанометр байдаг.
04:59
So to keep the DNA organized and regulate access to the genetic code,
117
284000
3000
ДНХ-г зохион байгуулж генетикийн
кодтой холбохын тулд
кодтой холбохын тулд
05:02
it's wrapped around these purple proteins --
118
287000
2000
ДНХ нь тод яагаан өнгийн уургийг
ороосон байдаг.
ороосон байдаг.
05:04
or I've labeled them purple here.
119
289000
2000
Би энд тод ягаанаар тэмдэглэсэн.
05:06
It's packaged up and bundled up.
120
291000
2000
Багцлагдан боогдсон байдаг.
05:08
All this field of view is a single strand of DNA.
121
293000
3000
Энэ бүх зүйл бол ердөө
ДНХ-ийн ганц утаслаг юм.
ДНХ-ийн ганц утаслаг юм.
05:11
This huge package of DNA is called a chromosome.
122
296000
3000
Энэ том ДНХ-ийн багцыг хромосом гэдэг.
05:14
And we'll come back to chromosomes in a minute.
123
299000
3000
Хромосомын талаар удахгүй ярилцах болно.
05:17
We're pulling out, we're zooming out,
124
302000
2000
Татаж гаргаад томруулаад
05:19
out through a nuclear pore,
125
304000
2000
атомын нүхээр гадагш харцгаая.
05:21
which is the gateway to this compartment that holds all the DNA
126
306000
3000
Энэ нь эсийн гол цөм гэгддэг
05:24
called the nucleus.
127
309000
2000
бүх ДНХ-г агуулдаг хэсэгт нэвтрэх гарц юм.
05:26
All of this field of view
128
311000
2000
Бидний харж байгаа зүйлс
05:28
is about a semester's worth of biology, and I've got seven minutes.
129
313000
3000
бүтэн улирал үзэх биологийн хичээлийг
долоохон минутанд багтаасан байгаа.
долоохон минутанд багтаасан байгаа.
05:31
So we're not going to be able to do that today?
130
316000
3000
Үүнийг өнөөдөр дуусгаж чадахгүй гэж үү?
05:34
No, I'm being told, "No."
131
319000
3000
Намайг хүмүүс "Чадахгүй" гэдэг.
05:37
This is the way a living cell looks down a light microscope.
132
322000
3000
Энэ бол амьд эсийг гэрэлтэй
микроскопоор харсан зураг.
микроскопоор харсан зураг.
05:40
And it's been filmed under time-lapse, which is why you can see it moving.
133
325000
3000
Урт хугацаанд авсан бичлэг учир
эсийн хөдөлгөөнийг харж болно.
эсийн хөдөлгөөнийг харж болно.
05:43
The nuclear envelope breaks down.
134
328000
2000
Цөмийн бүрхүүл задарна.
05:45
These sausage-shaped things are the chromosomes, and we'll focus on them.
135
330000
3000
Энэ зайдас хэлбэртэй зүйл бол хромосом,
үүнийг ажиглан харцгаая.
үүнийг ажиглан харцгаая.
05:48
They go through this very striking motion
136
333000
2000
Тэдгээр нь жижигхэн
улаан толбуудад төвлөрч
улаан толбуудад төвлөрч
05:50
that is focused on these little red spots.
137
335000
3000
хурдтай өөрчлөгдөж байна.
05:53
When the cell feels it's ready to go,
138
338000
3000
Эс хуваагдахаа дөхөөд ирэхээр
05:56
it rips apart the chromosome.
139
341000
2000
хромосомоо хуваадаг.
05:58
One set of DNA goes to one side,
140
343000
2000
Нэг багц ДНХ нэг тал руугаа,
06:00
the other side gets the other set of DNA --
141
345000
2000
нөгөөх нь эсрэг зүгт явж байна.
06:02
identical copies of DNA.
142
347000
2000
Яг адилхан ДНХ хувилбар.
06:04
And then the cell splits down the middle.
143
349000
2000
Тэгээд эс голоороо хуваагдаж байна.
06:06
And again, you have billions of cells
144
351000
2000
Таны биеийн олон тэрбум ширхэг эсүүд дотор
06:08
undergoing this process right now inside of you.
145
353000
3000
яг одоо энэ үйл явц явагдаж байгаа.
06:11
Now we're going to rewind and just focus on the chromosomes
146
356000
3000
Одоо бичлэгээ буцаагаад
хромосомуудын бүтцийг тайлбарлая.
06:14
and look at its structure and describe it.
147
359000
2000
06:16
So again, here we are at that equator moment.
148
361000
3000
Энэ төв хэсэгт ямар нэг зүйл
явагдаж байна.
явагдаж байна.
06:19
The chromosomes line up.
149
364000
2000
Хромосомууд эгнээ үүсгэж байна.
06:21
And if we isolate just one chromosome,
150
366000
2000
Ганцхан хромосомыг тусгаарлаад
06:23
we're going to pull it out and have a look at its structure.
151
368000
2000
түүнийг ажиглацгаая.
06:25
So this is one of the biggest molecular structures that you have,
152
370000
3000
Энэ бол одоогийн байдлаар мэдэгдээд байгаа
06:28
at least as far as we've discovered so far inside of us.
153
373000
4000
бидний бие дэх хамгийн том
молекулын бүтцүүдийн нэг юм.
молекулын бүтцүүдийн нэг юм.
06:32
So this is a single chromosome.
154
377000
2000
Тиймээс дан ганц хромосом.
06:34
And you have two strands of DNA in each chromosome.
155
379000
3000
Хромосом бүрт ДНХ-ийн хос утаслаг байдаг.
06:37
One is bundled up into one sausage.
156
382000
2000
Нэг нь нэг зайдас хэлбэрт орж бэхлэгдсэн.
06:39
The other strand is bundled up into the other sausage.
157
384000
2000
Нөгөө нь өөр нэг
зайдас шиг болсон байна.
зайдас шиг болсон байна.
06:41
These things that look like whiskers that are sticking out from either side
158
386000
3000
Энэ хоёрын голуур нэвтрэн гарсан
сахал шиг зүйл бол
сахал шиг зүйл бол
06:44
are the dynamic scaffolding of the cell.
159
389000
3000
эсийн хөдөлгөөнт шат юм.
06:47
They're called mircrotubules. That name's not important.
160
392000
2000
Үүнийг микрогуурс гэдэг.
Нэр нь тийм ч чухал биш.
Нэр нь тийм ч чухал биш.
06:49
But what we're going to focus on is this red region -- I've labeled it red here --
161
394000
3000
Анзаарч харах зүйл бол энэ улаан бүс.
Би улаанаар тэмдэглэсэн.
Би улаанаар тэмдэглэсэн.
06:52
and it's the interface
162
397000
2000
Энэ нь хөдөлгөөнт шат болон хромосомуудын
06:54
between the dynamic scaffolding and the chromosomes.
163
399000
3000
хоорондоо холбогдож байгаа уулзвар юм.
06:57
It is obviously central to the movement of the chromosomes.
164
402000
3000
Энэ уулзвар хромосомын хөдөлгөөнд
гол үүрэг гүйцэтгэдэг нь тодорхой.
гол үүрэг гүйцэтгэдэг нь тодорхой.
07:00
We have no idea really as to how it's achieving that movement.
165
405000
3000
Гэхдээ хромосомыг хэрхэн хөдөлгөдөг
болохыг мэдэхгүй байсан.
болохыг мэдэхгүй байсан.
07:03
We've been studying this thing they call the kinetochore
166
408000
2000
100 гаруй жилийн турш судлаачид
энэ уулзварыг
энэ уулзварыг
07:05
for over a hundred years with intense study,
167
410000
2000
хромосомын гол цөм гэдэг энэ зүйлийг
идэвхтэй судалж байгаа ч
идэвхтэй судалж байгаа ч
07:07
and we're still just beginning to discover what it's all about.
168
412000
3000
өнөөг хүртэл маш багыг олж мэдсэн.
07:10
It is made up of about 200 different types of proteins,
169
415000
3000
Хромосомын гол цөм нь олон мянган ширхэг
07:13
thousands of proteins in total.
170
418000
3000
200 орчим төрлийн уургаас бүрдсэн байдаг.
07:16
It is a signal broadcasting system.
171
421000
3000
Энэ бол дохио өгдөг систем юм.
07:19
It broadcasts through chemical signals
172
424000
2000
Тэрээр эсийг хуваагдахад бэлэн болсныг
07:21
telling the rest of the cell when it's ready,
173
426000
3000
химийн дохиогоор дамжуулан,
07:24
when it feels that everything is aligned and ready to go
174
429000
3000
хромосомууд байрлалаа авч дууссаныг
07:27
for the separation of the chromosomes.
175
432000
2000
бусад эсүүдэд мэдээллэдэг.
07:29
It is able to couple onto the growing and shrinking microtubules.
176
434000
3000
Гол цөм нь томорч, жижгэрдэг
микрогуурстай нэгдэж чаддаг.
микрогуурстай нэгдэж чаддаг.
07:32
It's involved with the growing of the microtubules,
177
437000
3000
Микрогуурс томроход
07:35
and it's able to transiently couple onto them.
178
440000
3000
түүнтэй хормын төдийд нэгддэг.
07:38
It's also an attention sensing system.
179
443000
2000
Тэр мөн мэдрэгч бүхий систем.
07:40
It's able to feel when the cell is ready,
180
445000
2000
Эс хэзээ хуваагдах,
07:42
when the chromosome is correctly positioned.
181
447000
2000
хромосом зөв байрласан эсэхийг мэдэрдэг.
07:44
It's turning green here
182
449000
2000
Гол цөм бүх зүйл хэвийн байгааг мэдээд
07:46
because it feels that everything is just right.
183
451000
2000
өнгө нь ногоорч эхэлдэг.
07:48
And you'll see, there's this one little last bit
184
453000
2000
Энд улаанаараа үлдсэн
07:50
that's still remaining red.
185
455000
2000
жаахан хэсэг байна.
07:52
And it's walked away down the microtubules.
186
457000
3000
Энэ хэсэг микрогуурсаар дамжин бууж байна.
07:56
That is the signal broadcasting system sending out the stop signal.
187
461000
3000
Энэ бол дохио дамжуулах системийн
өгч байгаа зогсох дохио.
өгч байгаа зогсох дохио.
07:59
And it's walked away. I mean, it's that mechanical.
188
464000
3000
Тэр холдож байна. Механик аргаар гэсэн үг.
08:02
It's molecular clockwork.
189
467000
2000
Яг молекулан цаг шиг.
08:04
This is how you work at the molecular scale.
190
469000
3000
Молекулын түвшинд ингэж ажилладаг.
08:07
So with a little bit of molecular eye candy,
191
472000
3000
Багахан молекулын тусламжтай
08:10
we've got kinesins, which are the orange ones.
192
475000
3000
улбар шар өнгөөр тэмдэглэсэн
кинезиныг үзүүлье.
кинезиныг үзүүлье.
08:13
They're little molecular courier molecules walking one way.
193
478000
2000
Жижигхэн молекулан мэдээлэл
дамжуулагчид нэг чиглэлд явдаг.
дамжуулагчид нэг чиглэлд явдаг.
08:15
And here are the dynein. They're carrying that broadcasting system.
194
480000
3000
Энэ динейн байна.
Тэд дамжуулах системийг хариуцдаг.
Тэд дамжуулах системийг хариуцдаг.
08:18
And they've got their long legs so they can step around obstacles and so on.
195
483000
3000
Тэд урт хөлтэй учир
замд таарах саадыг давдаг.
замд таарах саадыг давдаг.
08:21
So again, this is all derived accurately
196
486000
2000
Дахин давтахад, энэ бичлэг бол
08:23
from the science.
197
488000
2000
шинжлэх ухааны үндсэн дээр
оновчтой хийгдсэн.
оновчтой хийгдсэн.
08:25
The problem is we can't show it to you any other way.
198
490000
3000
Үүнээс өөрөөр үзүүлэх боломжгүйд
гол асуудал байна.
гол асуудал байна.
08:28
Exploring at the frontier of science,
199
493000
2000
Шинжлэх ухааны хил хязгаар,
08:30
at the frontier of human understanding,
200
495000
2000
хүн төрөлхтний мэдлэгийн
хил хязгаарыг судална гэдэг
хил хязгаарыг судална гэдэг
08:32
is mind-blowing.
201
497000
3000
үнэхээр агуу зүйл.
08:35
Discovering this stuff
202
500000
2000
Эдгээрийг нээн илрүүлнэ гэдэг
08:37
is certainly a pleasurable incentive to work in science.
203
502000
3000
шинжлэх ухааны салбарын
таашаалтай урамшуулал.
таашаалтай урамшуулал.
08:40
But most medical researchers --
204
505000
3000
Ихэнх анагаах ухааны судлаачдын хувьд
08:43
discovering the stuff
205
508000
2000
нээлт хийнэ гэдэг
08:45
is simply steps along the path to the big goals,
206
510000
3000
өвчнийг үндсээр нь арилгах,
08:48
which are to eradicate disease,
207
513000
3000
өвчний зовлон шаналлыг арилгах,
08:51
to eliminate the suffering and the misery that disease causes
208
516000
2000
хүмүүсийг ядуурлаас гаргах
08:53
and to lift people out of poverty.
209
518000
2000
том зорилгод хүрэх замын
зөвхөн нэг алхам билээ.
зөвхөн нэг алхам билээ.
08:55
Thank you.
210
520000
2000
Баярлалаа.
08:57
(Applause)
211
522000
4000
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Drew Berry - Biomedical animatorDrew Berry creates stunning and scientifically accurate animations to illustrate how the molecules in our cell move and interact.
Why you should listen
Drew Berry is a biomedical animator whose scientifically accurate and aesthetically rich visualisations reveal the microscopic world inside our bodies to a wide range of audiences. His animations have exhibited at venues such as the Guggenheim Museum, Museum of Modern Art (New York), the Royal Institute of Great Britain and the University of Geneva. In 2010 he received a MacArthur Fellowship "Genius Award".
Drew Berry | Speaker | TED.com