TED2012
Bryan Stevenson: We need to talk about an injustice
Брайн Стивенсон: Шударга бус шүүхийн тухай ярилцъя
Filmed:
Readability: 3.5
6,350,265 views
Хүний эрхийн өмгөөлөгч Брайн Стивенсон нь өөрийн эмээ болон Роза Паркс нартай уулзсан түүхээс эхлээд энэхүү хувийн шинж чанартай, сонирхолтой илтгэлээрээ дамжуулан АНУ-ын шүүхийн системийн талаарх гашуун үнэнийг хуваалцаж байна. Үүнд арьс өнгөний тэгш бус байдал буюу тус улсын хар арьстай эрэгтэйчүүдийн 1/3 нь амьдралдаа ядаж нэг удаа шоронд орсон байдгийг онцолж байна. АНУ-ын түүхийн энэ өгүүлэгдээгүй хэсгийг ийм илэн далангуй, баримттай, итгэл дүүрэн ярьж байсан нь цөөхөн билээ.
Bryan Stevenson - Public-interest lawyer
Bryan Stevenson is the founder and executive director of the Equal Justice Initiative, fighting poverty and challenging racial discrimination in the criminal justice system. Full bio
Bryan Stevenson is the founder and executive director of the Equal Justice Initiative, fighting poverty and challenging racial discrimination in the criminal justice system. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Well this is a really extraordinary honor for me.
0
0
3000
Энд байгаа нь надад их нэр төрийн хэрэг.
00:18
I spend most of my time
1
3000
2000
Би ихэнх цагаа
00:20
in jails, in prisons, on death row.
2
5000
3000
шорон, цаазын газарт өнгөрүүлдэг.
00:23
I spend most of my time in very low-income communities
3
8000
3000
Би ихэнх цагаа маш бага орлоготой,
итгэл алдарсан нийгмийн бүлгүүдийн
итгэл алдарсан нийгмийн бүлгүүдийн
00:26
in the projects and places where there's a great deal of hopelessness.
4
11000
3000
байдаг газар, тэнд хэрэгжүүлж байгаа
төслүүдэд зарцуулдаг.
төслүүдэд зарцуулдаг.
00:29
And being here at TED
5
14000
2000
Харин TED дээр ирж
урам зориг авч, үүний тухай
сонсож байгаа нь
сонсож байгаа нь
00:31
and seeing the stimulation, hearing it,
6
16000
2000
00:33
has been very, very energizing to me.
7
18000
2000
надад маш их эрч хүч өгч байна.
00:35
And one of the things that's emerged in my short time here
8
20000
3000
Энд байсан богино хугацаандаа
00:38
is that TED has an identity.
9
23000
3000
TED бол өөрийн гэсэн онцлогтой
гэдгийг би ойлгосон.
гэдгийг би ойлгосон.
00:41
And you can actually say things here
10
26000
2000
Энд дэлхий даяар нөлөөлж чадах зүйлсийг
00:43
that have impacts around the world.
11
28000
2000
хэлж болдог юм байна.
00:45
And sometimes when it comes through TED,
12
30000
2000
Бүр заримдаа TED-ээр дамжихдаа
00:47
it has meaning and power
13
32000
2000
тэдгээр санаа нь бүр илүү их
00:49
that it doesn't have when it doesn't.
14
34000
3000
утга учиртай, илүү их хүчтэй.
00:52
And I mention that because I think identity is really important.
15
37000
3000
Онцлог төрхийг маш чухал гэж би боддог
учраас үүнийг дурдсан юм.
учраас үүнийг дурдсан юм.
00:55
And we've had some fantastic presentations.
16
40000
3000
Үнэхээр гайхалтай илтгэлүүд сая тавигдлаа.
00:58
And I think what we've learned
17
43000
2000
Миний бодлоор, бидний сурсан зүйл гэвэл
01:00
is that, if you're a teacher your words can be meaningful,
18
45000
2000
хэрвээ та багш бол хэлэх үг чинь
учиртай байх болно.
учиртай байх болно.
01:02
but if you're a compassionate teacher,
19
47000
2000
Харин та хүнлэг багш байвал
01:04
they can be especially meaningful.
20
49000
2000
бүр илүү утга учиртай болно.
01:06
If you're a doctor you can do some good things,
21
51000
2000
Хэрвээ та эмч бол сайн зүйлс хийж болно.
01:08
but if you're a caring doctor you can do some other things.
22
53000
3000
Харин та энэрэнгүй эмч бол
арай илүү зүйл хийнэ.
арай илүү зүйл хийнэ.
01:11
And so I want to talk about the power of identity.
23
56000
3000
Ингээд би онцлог төрхийн
хүч чадлын талаар ярихыг хүсч байна.
хүч чадлын талаар ярихыг хүсч байна.
01:14
And I didn't learn about this actually
24
59000
2000
Би үүнийг хууль сахиулж эсвэл
01:16
practicing law and doing the work that I do.
25
61000
2000
ажлаа хийж байхдаа ойлгоогүй.
01:18
I actually learned about this from my grandmother.
26
63000
3000
Яг үнэндээ би эмээгээсээ сурсан.
01:21
I grew up in a house
27
66000
2000
Би энгийн Америк хар арьстан
01:23
that was the traditional African-American home
28
68000
2000
гэр бүлд өссөн бөгөөд
01:25
that was dominated by a matriarch,
29
70000
2000
манайх эхийн эрхт ёстой байсан.
01:27
and that matriarch was my grandmother.
30
72000
2000
Харин тэр эх нь манай эмээ байсан юм.
01:29
She was tough, she was strong,
31
74000
3000
Тэр маш хатуу, хүчтэй,
01:32
she was powerful.
32
77000
2000
бас хүчирхэг хүн байсан.
01:34
She was the end of every argument in our family.
33
79000
4000
Тэр манай гэрийн бүх маргааны
эцсийн шийдвэр байсан.
эцсийн шийдвэр байсан.
01:38
She was the beginning of a lot of arguments in our family.
34
83000
3000
Тэр бас манай гэрийн
олон маргааны эхлэл байсан.
олон маргааны эхлэл байсан.
01:41
She was the daughter of people who were actually enslaved.
35
86000
3000
Эмээгийн маань эцэг, эх
боолчлогдож байсан.
боолчлогдож байсан.
Тэд Виржини мужид 1840-өөд оны
боолчлолын үед төрсөн.
боолчлолын үед төрсөн.
01:44
Her parents were born in slavery in Virginia in the 1840's.
36
89000
2000
01:46
She was born in the 1880's
37
91000
2000
Харин эмээ маань 1880-аад онд мэндэлж,
01:48
and the experience of slavery
38
93000
2000
боолчлолыг мэдэрсэн нь
01:50
very much shaped the way she saw the world.
39
95000
3000
түүний ертөнцийг харах үзлийг
бий болгосон юм.
бий болгосон юм.
01:53
And my grandmother was tough, but she was also loving.
40
98000
2000
Эмээгийн маань хайр нь дотроо,
хал нь гаднаа байсан юм.
хал нь гаднаа байсан юм.
01:55
When I would see her as a little boy,
41
100000
2000
Намайг бага байхад
01:57
she'd come up to me and she'd give me these hugs.
42
102000
2000
тэр над дээр ирээд
их чанга тэвэрдэг байж билээ.
их чанга тэвэрдэг байж билээ.
01:59
And she'd squeeze me so tight I could barely breathe
43
104000
2000
Тэр намайг бараг амьсгалж
чадахгүй болтол чанга тэврээд
чадахгүй болтол чанга тэврээд
02:01
and then she'd let me go.
44
106000
2000
арайхийж явуулдаг байлаа.
02:03
And an hour or two later, if I saw her,
45
108000
2000
Нэг юм уу, хоёр цагийн дараа
тэр надтай таарахдаа:
тэр надтай таарахдаа:
02:05
she'd come over to me and she'd say, "Bryan, do you still feel me hugging you?"
46
110000
3000
"Брайн, чи намайг тэвэрч байгааг
одоо болтол мэдэрч байна уу?" гэдэг байв.
одоо болтол мэдэрч байна уу?" гэдэг байв.
02:08
And if I said, "No," she'd assault me again,
47
113000
2000
"Үгүй" гэвэл дахиж тэврэнэ,
02:10
and if I said, "Yes," she'd leave me alone.
48
115000
2000
"Тийм" гэвэл тайван орхидог байсан.
02:12
And she just had this quality
49
117000
2000
Түүнд хүнийг өөртөө татдаг
02:14
that you always wanted to be near her.
50
119000
2000
нэг тийм чанар байдаг байсан.
02:16
And the only challenge was that she had 10 children.
51
121000
3000
Ганц хэцүү юм нь
тэр 10 хүүхэдтэй байсан.
тэр 10 хүүхэдтэй байсан.
02:19
My mom was the youngest of her 10 kids.
52
124000
2000
Миний ээж 10 хүүхдийх нь хамгийн бага нь.
02:21
And sometimes when I would go and spend time with her,
53
126000
2000
Тэгээд эмээ дээр очоод хамт байх гэхээр
02:23
it would be difficult to get her time and attention.
54
128000
2000
түүний цаг зав, анхаарлыг
татахад их хэцүү.
татахад их хэцүү.
02:25
My cousins would be running around everywhere.
55
130000
2000
Миний үеэлүүд хаа сайгүй гүйлдэнэ.
02:27
And I remember, when I was about eight or nine years old,
56
132000
3000
Нэг удаа би 8 билүү 9 настайдаа
02:30
waking up one morning, going into the living room,
57
135000
2000
өглөө сэрээд зочны өрөө рүү орсон чинь
02:32
and all of my cousins were running around.
58
137000
2000
бүх үеэлүүд маань гүйлдэж байсныг
одоо ч санадаг.
одоо ч санадаг.
02:34
And my grandmother was sitting across the room
59
139000
2000
Тэгэхэд эмээ яг өөдөөс ширтээд
02:36
staring at me.
60
141000
2000
өрөөний нөгөө талд сууж байсан юм.
02:38
And at first I thought we were playing a game.
61
143000
2000
Би эхлээд надтай тоглож байна гэж бодсон.
02:40
And I would look at her and I'd smile,
62
145000
2000
Намайг түүн рүү хараад инээхэд
02:42
but she was very serious.
63
147000
2000
тэр маш чухал харцаар харж байлаа.
02:44
And after about 15 or 20 minutes of this,
64
149000
2000
15-20 минут ингэсний дараа
02:46
she got up and she came across the room
65
151000
3000
тэр босч ирээд
гарнаас минь барьж ингэж хэлсэн:
02:49
and she took me by the hand
66
154000
2000
02:51
and she said, "Come on, Bryan. You and I are going to have a talk."
67
156000
2000
"Нааш ир, Брайн. Хоёулаа нэг ярилцъя."
02:53
And I remember this just like it happened yesterday.
68
158000
4000
Үүнийг яг л өчигдар байсан юм шиг
сайн санаж байна.
сайн санаж байна.
02:57
I never will forget it.
69
162000
2000
Би үүнийг хэзээ ч мартахгүй.
02:59
She took me out back and she said, "Bryan, I'm going to tell you something,
70
164000
2000
Хойд хаалгаар гараад тэр:
"Би чамд нэг зүйл хэлье.
"Би чамд нэг зүйл хэлье.
03:01
but you don't tell anybody what I tell you."
71
166000
2000
Харин чи хэнд ч хэлж болохгүй шүү" гэхэд
03:03
I said, "Okay, Mama."
72
168000
2000
би: "За, эмээ" гэв.
03:05
She said, "Now you make sure you don't do that." I said, "Sure."
73
170000
3000
"Чи сайн ойлгосон биз?" гэхэд
би: "Тийм ээ."
би: "Тийм ээ."
03:08
Then she sat me down and she looked at me
74
173000
3000
Тэр намайг суулгаад над руу харан:
03:11
and she said, "I want you to know
75
176000
2000
"Би чамайг удаан ажигласан гэдгийг
03:13
I've been watching you."
76
178000
3000
мэдээсэй гэж хүсч байна.
03:16
And she said, "I think you're special."
77
181000
3000
Би чамайг их онцгой гэж боддог.
03:19
She said, "I think you can do anything you want to do."
78
184000
4000
Чамайг хүссэн бүхнээ хийж чадна гэдэгт
би итгэлтэй байна" гэж хэлсэн.
би итгэлтэй байна" гэж хэлсэн.
03:23
I will never forget it.
79
188000
3000
Би үүнийг хэзээ ч мартахгүй.
03:26
And then she said, "I just need you to promise me three things, Bryan."
80
191000
2000
Тэгээд тэр: "Чи надад
гурван зүйл амла" гэхэд
гурван зүйл амла" гэхэд
03:28
I said, "Okay, Mama."
81
193000
2000
би: "За, эмээ" гэсэн.
03:30
She said, "The first thing I want you to promise me
82
195000
2000
"Чиний надад амлах эхний зүйл бол
03:32
is that you'll always love your mom."
83
197000
2000
чи ээжийгээ үргэлж хайрлаж явах.
03:34
She said, "That's my baby girl,
84
199000
2000
Тэр миний бяцхан охин,
03:36
and you have to promise me now you'll always take care of her."
85
201000
2000
чи надад түүнийг асрана гэж амла."
03:38
Well I adored my mom, so I said, "Yes, Mama. I'll do that."
86
203000
4000
Би ээждээ хайртай байсан болохоор:
"За, тэгнээ, эмээ" гэсэн.
"За, тэгнээ, эмээ" гэсэн.
03:42
Then she said, "The second thing I want you to promise me
87
207000
2000
"Хоёр дахь зүйл бол зөв зүйл хийхэд
03:44
is that you'll always do the right thing
88
209000
2000
хичнээн хэцүү байсан ч
03:46
even when the right thing is the hard thing."
89
211000
3000
үргэлж зөвийг нь л хийж байгаарай."
03:49
And I thought about it and I said, "Yes, Mama. I'll do that."
90
214000
4000
Жаахан бодоод би: "За, эмээ. Тэгье" гэв.
03:53
Then finally she said, "The third thing I want you to promise me
91
218000
2000
Тэгээд тэр: "Гурав дахь амлалт чинь
03:55
is that you'll never drink alcohol."
92
220000
3000
чи хэзээ ч архи уухгүй."
03:58
(Laughter)
93
223000
2000
(Инээд)
04:00
Well I was nine years old, so I said, "Yes, Mama. I'll do that."
94
225000
3000
9 настай байсан болохоор би:
"За, эмээ. Тэгье" гэсэн.
"За, эмээ. Тэгье" гэсэн.
04:03
I grew up in the country in the rural South,
95
228000
2000
Би өмнөд хэсгийн
алслагдмал нутагт өссөн ба
алслагдмал нутагт өссөн ба
04:05
and I have a brother a year older than me and a sister a year younger.
96
230000
3000
нэг насны зөрүүтэй ах, эмэгтэй дүүтэй.
04:08
When I was about 14 or 15,
97
233000
2000
Намайг 14 эсвэл 15 настай байхад
04:10
one day my brother came home and he had this six-pack of beer --
98
235000
2000
ах маань гэртээ би хаанаас
авсныг нь мэдээгүй
авсныг нь мэдээгүй
04:12
I don't know where he got it --
99
237000
2000
боодолтой 6 лааз шар айраг авчраад,
04:14
and he grabbed me and my sister and we went out in the woods.
100
239000
2000
дүү бид хоёрыг ой руу дагуулж явсан.
04:16
And we were kind of just out there doing the stuff we crazily did.
101
241000
3000
Биднийг тэндээ зүгээр сахилгагүйтэж байтал
04:19
And he had a sip of this beer and he gave some to my sister and she had some,
102
244000
3000
тэр шар айрагнаас нэг балгаад дүүд өгөхөд
дүү маань амсчихсан.
дүү маань амсчихсан.
04:22
and they offered it to me.
103
247000
2000
Тэгээд надад өгөхөд нь би:
04:24
I said, "No, no, no. That's okay. You all go ahead. I'm not going to have any beer."
104
249000
3000
"Үгүй, зүгээр, зүгээр. Та хоёр л уу.
Би шар айраг уухгүй" гэсэн.
Би шар айраг уухгүй" гэсэн.
04:27
My brother said, "Come on. We're doing this today; you always do what we do.
105
252000
3000
Ах маань: "Алив ээ. Бид өнөөдөр л
ингэж байна. Чи биднийг дуурайдаг даа.
ингэж байна. Чи биднийг дуурайдаг даа.
04:30
I had some, your sister had some. Have some beer."
106
255000
2000
Бид хоёр уусан. Чи бас уу л даа."
04:32
I said, "No, I don't feel right about that. Y'all go ahead. Y'all go ahead."
107
257000
2000
"Үгүй ээ. Би буруу гэж бодож байна.
Та хоёр уу."
Та хоёр уу."
04:34
And then my brother started staring at me.
108
259000
2000
Тэгсэн ах над руу ширтэж эхэлсэн.
04:36
He said, "What's wrong with you? Have some beer."
109
261000
3000
"Яачихаад байгаа юм бэ?
Шар айраг уу л даа."
Шар айраг уу л даа."
04:39
Then he looked at me real hard and he said,
110
264000
2000
Тэр над руу маш ноцтой хараад хэлсэн нь:
04:41
"Oh, I hope you're not still hung up
111
266000
2000
"Чи эмээгийн хэлсэн тэр үгэнд
04:43
on that conversation Mama had with you."
112
268000
2000
одоо болтол орсоор байгаа юм биш биз дээ?"
04:45
(Laughter)
113
270000
2000
(Инээд)
04:47
I said, "Well, what are you talking about?"
114
272000
2000
Би: "Та юу яриад байгаа юм бэ?"
04:49
He said, "Oh, Mama tells all the grandkids that they're special."
115
274000
3000
Тэгсэн тэр: "Эмээ бүх ач, зээ нартаа
тэднийг онцгой гэж хэлдэг байхгүй юу."
тэднийг онцгой гэж хэлдэг байхгүй юу."
04:52
(Laughter)
116
277000
3000
(Инээд)
04:55
I was devastated.
117
280000
2000
Би маш их сэтгэлээр унасан.
04:57
(Laughter)
118
282000
2000
(Инээд)
04:59
And I'm going to admit something to you.
119
284000
2000
Би та нарт нэг юм хэлье.
05:01
I'm going to tell you something I probably shouldn't.
120
286000
2000
Би магадгүй хэлэх ёсгүй ч байж магад.
05:03
I know this might be broadcast broadly.
121
288000
2000
Энийг маш олон хүн үзэх байх.
05:05
But I'm 52 years old,
122
290000
2000
Би 52 настай мөртлөө
05:07
and I'm going to admit to you
123
292000
2000
нэг балга ч архи ууж үзээгүй гэдгээ
05:09
that I've never had a drop of alcohol.
124
294000
3000
наминчлах гэсэн юм.
05:12
(Applause)
125
297000
2000
(Алга ташилт)
05:14
I don't say that because I think that's virtuous;
126
299000
3000
Үүнийг нэг их ариун зүйл гэж
бодсондоо биш,
бодсондоо биш,
05:17
I say that because there is power in identity.
127
302000
4000
харин хүний онцлог чанар
их хүчтэй болохоор хэлж байгаа юм.
их хүчтэй болохоор хэлж байгаа юм.
05:21
When we create the right kind of identity,
128
306000
2000
Зөв зан чанараа тодотгож чадвал
05:23
we can say things to the world around us
129
308000
2000
бид эргэн тойрныхондоо
өмнө нь итгэдэггүй байсан
зүйлсийг хэлж чадна.
зүйлсийг хэлж чадна.
05:25
that they don't actually believe makes sense.
130
310000
2000
05:27
We can get them to do things
131
312000
2000
Хийж чадахгүй гэж боддог байсан зүйлсийг ч
05:29
that they don't think they can do.
132
314000
2000
хийлгэх болно.
05:31
When I thought about my grandmother,
133
316000
2000
Би эмээгийнхээ тухай эргээд бодоход
түүний хувьд мэдээж бүх ач, зээ нар нь
онцгой байсан байж таарна.
онцгой байсан байж таарна.
05:33
of course she would think all her grandkids were special.
134
318000
2000
05:35
My grandfather was in prison during prohibition.
135
320000
3000
Миний өвөө хорио цээрний үед
шоронд орж байсан.
шоронд орж байсан.
05:38
My male uncles died of alcohol-related diseases.
136
323000
2000
Нагац ах нар маань архинаас үүдэлтэй
өвчнөөр нас барцгааж байсан.
өвчнөөр нас барцгааж байсан.
05:40
And these were the things she thought we needed to commit to.
137
325000
3000
Эдгээрийг эмээ биднийг
анхаараасай гэж хүссэн.
анхаараасай гэж хүссэн.
05:43
Well I've been trying to say something
138
328000
2000
Би эрүүгийн хууль сахиулах
системийн талаар зарим нэг зүйл
хэлэхийг зорьдог.
хэлэхийг зорьдог.
05:45
about our criminal justice system.
139
330000
2000
05:47
This country is very different today
140
332000
2000
40 жилийн өмнөхөөс
05:49
than it was 40 years ago.
141
334000
2000
энэ улс орон маш өөр болсон байна.
05:51
In 1972, there were 300,000 people in jails and prisons.
142
336000
3000
1972 онд 300 мянган хүн
шоронд хоригдож байсан.
шоронд хоригдож байсан.
05:54
Today, there are 2.3 million.
143
339000
5000
Харин өнөөдөр 2,3 сая хүн байна.
05:59
The United States now has the highest rate of incarceration
144
344000
2000
АНУ энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд нэгт
06:01
in the world.
145
346000
2000
бичигдэж байна.
06:03
We have seven million people on probation and parole.
146
348000
3000
7 сая хүн тэнсэн ял болон
батлан даалтад байна.
батлан даалтад байна.
06:06
And mass incarceration, in my judgment,
147
351000
3000
Хоригдлын асар их тоо нь
06:09
has fundamentally changed our world.
148
354000
3000
дэлхийг тэр чигээр нь өөрчилж байна.
06:12
In poor communities, in communities of color
149
357000
2000
Ядуу, өнгөт арьстан нийгмийн бүлэгт
06:14
there is this despair,
150
359000
2000
арга тасарсан,
06:16
there is this hopelessness,
151
361000
2000
итгэл алдарсан байдал
06:18
that is being shaped by these outcomes.
152
363000
2000
үүнээс болж үүсч байна.
06:20
One out of three black men
153
365000
2000
18-30 насны хар арьстай
06:22
between the ages of 18 and 30
154
367000
2000
3 эрэгтэй тутмын нэг нь
06:24
is in jail, in prison, on probation or parole.
155
369000
3000
шорон, гяндан, тэнсэн эсвэл
батлан даалтанд байна.
батлан даалтанд байна.
06:27
In urban communities across this country --
156
372000
2000
Лос Анжелес, Филадельфи,
Балтимор, Вашингтон зэрэг
Балтимор, Вашингтон зэрэг
06:29
Los Angeles, Philadelphia, Baltimore, Washington --
157
374000
3000
томоохон хотуудад
06:32
50 to 60 percent of all young men of color are
158
377000
3000
өнгөт арьстан залуу эрчүүдийн
50-60 хувь нь
50-60 хувь нь
06:35
in jail or prison or on probation or parole.
159
380000
3000
шорон, гяндан, тэнсэн эсвэл
батлан даалтанд байна.
батлан даалтанд байна.
06:38
Our system isn't just being shaped
160
383000
2000
Зөвхөн арьс өнгөөр ялгаварлахаас гадна
06:40
in these ways that seem to be distorting around race,
161
385000
2000
ядуурлаас үүдэн
06:42
they're also distorted by poverty.
162
387000
2000
өнөөгийн энэ систем өөрчлөгдөж байна.
06:44
We have a system of justice in this country
163
389000
3000
Манай улсын шүүхийн систем
06:47
that treats you much better
164
392000
2000
баян, буруутай хүнд
ядуу, буруугүй хүнээс
ядуу, буруугүй хүнээс
06:49
if you're rich and guilty than if you're poor and innocent.
165
394000
3000
илүү сайн ханддаг.
06:52
Wealth, not culpability,
166
397000
3000
Гэм буруутай эсэх нь биш,
харин эд хөрөнгө нь
харин эд хөрөнгө нь
06:55
shapes outcomes.
167
400000
2000
гарах үр дүнг шийдэж байна.
06:57
And yet, we seem to be very comfortable.
168
402000
3000
Гэсэн ч бид үүнийг хүлээн зөвшөөрсөн мэт.
07:00
The politics of fear and anger
169
405000
2000
Айдас, уур хилэнгийн
07:02
have made us believe
170
407000
2000
улс төржилт энийг
07:04
that these are problems that are not our problems.
171
409000
3000
бидний асуудал биш мэтээр итгүүлсэн.
07:07
We've been disconnected.
172
412000
2000
Бид хөндийрсөн байна.
07:09
It's interesting to me.
173
414000
2000
Энэ надад сонирхолтой санагдсан.
Бидний ажилд маш сонин
өөрчлөлт гарч эхэлсэн.
өөрчлөлт гарч эхэлсэн.
07:11
We're looking at some very interesting developments in our work.
174
416000
2000
07:13
My state of Alabama, like a number of states,
175
418000
2000
Миний амьдардаг Алабама муж
бусад олон мужийн адил
бусад олон мужийн адил
07:15
actually permanently disenfranchises you
176
420000
2000
эрүүгийн хэрэгт буруутгагдсан бол
07:17
if you have a criminal conviction.
177
422000
2000
иргэний болон сонгууль өгөх эрхийг хасдаг.
07:19
Right now in Alabama
178
424000
2000
Яг одоогийн байдлаар, Алабамад
07:21
34 percent of the black male population
179
426000
2000
хар арьстан эрэгтэйчүүдийн 34 хувь
07:23
has permanently lost the right to vote.
180
428000
2000
насаараа сонгууль өгөх эрхээ алдсан.
07:25
We're actually projecting in another 10 years
181
430000
2000
Дахиад 10 жил өнгөрөхөд
07:27
the level of disenfranchisement
182
432000
2000
сонгууль өгөх эрхээ хасуулсан хүмүүсийн
07:29
will be as high as it's been
183
434000
2000
эзлэх хувь Сонгох Эрхийн Тунхаглалын
07:31
since prior to the passage of the Voting Rights Act.
184
436000
2000
өмнөх үеийн хэмжээнд хүрэх болно.
07:33
And there is this stunning silence.
185
438000
4000
Гэтэл гайхмаар анир чимээгүй байдал байна.
07:37
I represent children.
186
442000
2000
Би хүүхдүүдийг өмгөөлдөг.
07:39
A lot of my clients are very young.
187
444000
2000
Миний олон үйлчлүүлэгчид маш залуу хүмүүс.
07:41
The United States is the only country in the world
188
446000
2000
Дэлхий дээр зөвхөн АНУ
07:43
where we sentence 13-year-old children
189
448000
2000
13 настай хүүхдүүдэд бүх насаар нь
07:45
to die in prison.
190
450000
2000
хорих ял оноодог.
07:47
We have life imprisonment without parole for kids in this country.
191
452000
3000
Батлан даалтад гаргах заалтгүйгээр
хүүхдүүдийг бүх насаар нь хорьдог.
хүүхдүүдийг бүх насаар нь хорьдог.
07:50
And we're actually doing some litigation.
192
455000
2000
Зарим дээр нь зарга үүсгэсэн.
07:52
The only country in the world.
193
457000
2000
Зөвхөн манай улсад л ингэдэг.
07:54
I represent people on death row.
194
459000
2000
Би бас цаазын ял авсан
хүмүүсийг өмгөөлдөг.
хүмүүсийг өмгөөлдөг.
07:56
It's interesting, this question of the death penalty.
195
461000
2000
Энэ асуудал бас их сонин.
07:58
In many ways, we've been taught to think
196
463000
2000
Олон талаас нь авч үзвэл, хамгийн чухал нь
08:00
that the real question is,
197
465000
2000
"Хүмүүс хийсэн хэргийнхээ төлөө
08:02
do people deserve to die for the crimes they've committed?
198
467000
3000
үхэх нь зөв үү?" гэдэг.
08:05
And that's a very sensible question.
199
470000
2000
Энэ бол маш эмзэг асуулт.
08:07
But there's another way of thinking
200
472000
2000
Бид өөрсдийн онцлогийн талаар бодох
08:09
about where we are in our identity.
201
474000
2000
өөр өнцөг бий.
08:11
The other way of thinking about it
202
476000
2000
Өөрөөр бодож үзвэл,
хийсэн хэргийнхээ төлөө үхэх нь
зөв эсэх биш,
зөв эсэх биш,
08:13
is not, do people deserve to die for the crimes they commit,
203
478000
2000
08:15
but do we deserve to kill?
204
480000
2000
харин бидэнд тэднийг алах эрх байгаа уу?
08:17
I mean, it's fascinating.
205
482000
2000
Энэ үнэхээр гайхмаар.
08:19
Death penalty in America is defined by error.
206
484000
3000
АНУ-д цаазын ялыг алдаагаар оноодог.
08:22
For every nine people who have been executed,
207
487000
2000
Цаазын ялаар шийтгүүлсэн 9 хүн тутамд
08:24
we've actually identified one innocent person
208
489000
2000
1 хүн гэм зэмгүй нь тогтоогдож,
08:26
who's been exonerated and released from death row.
209
491000
3000
түүнийг цагаатган сулладаг.
08:29
A kind of astonishing error rate --
210
494000
3000
Гайхмаар алдааны хэмжээ:
08:32
one out of nine people innocent.
211
497000
3000
9 хүн тутмын 1 нь буруугүй.
08:35
I mean, it's fascinating.
212
500000
2000
Бүр гайхмаар.
08:37
In aviation, we would never let people fly on airplanes
213
502000
3000
Нисэх хүчинд 9 онгоц тутмын
08:40
if for every nine planes that took off
214
505000
2000
нэг нь сүйрдэг байсан бол
08:42
one would crash.
215
507000
2000
хэзээ ч онгоцоор нисгэхгүй.
08:44
But somehow we can insulate ourselves from this problem.
216
509000
3000
Гэвч бид яаж ийгээд өөрсдийгөө
энэ асуудлаас хол байлгадаг.
энэ асуудлаас хол байлгадаг.
08:47
It's not our problem.
217
512000
2000
Энэ бидний асуудал биш.
08:49
It's not our burden.
218
514000
2000
Бидний үүрэх ачаа ч биш.
08:51
It's not our struggle.
219
516000
2000
Бидний хийх тэмцэл бүр биш.
08:53
I talk a lot about these issues.
220
518000
2000
Би эдгээр асуудлын тухай их ярьдаг.
08:55
I talk about race and this question
221
520000
2000
Би арьс өнгө, бас бидэнд
08:57
of whether we deserve to kill.
222
522000
2000
хүн алах эрх байгаа эсэх талаар ярьдаг.
08:59
And it's interesting, when I teach my students about African-American history,
223
524000
2000
Би оюутнууддаа Америкийн хар арьстнуудын
09:01
I tell them about slavery.
224
526000
2000
түүхийг заахдаа боолчлол,
09:03
I tell them about terrorism,
225
528000
2000
алан хядлага, бүтээн байгуулалтын үеийн
09:05
the era that began at the end of reconstruction
226
530000
2000
төгсгөлд эхэлсэн шинэ эрин хэрхэн
09:07
that went on to World War II.
227
532000
2000
Дэлхийн II Дайн руу орсон тухай ярьдаг.
09:09
We don't really know very much about it.
228
534000
2000
Бид үүний тийм ч сайн мэддэггүй,
09:11
But for African-Americans in this country,
229
536000
2000
гэхдээ Америкийн хар арьстнуудын хувьд
09:13
that was an era defined by terror.
230
538000
2000
алан хядлагаар дүүрэн үе байсан юм.
09:15
In many communities, people had to worry about being lynched.
231
540000
2000
Олон газар хэн нэгний дураар
яллагдахаас,
яллагдахаас,
09:17
They had to worry about being bombed.
232
542000
2000
бас бөмбөгдөлтөд өртөхөөс айдаг байсан.
09:19
It was the threat of terror that shaped their lives.
233
544000
2000
Алан хядлагын айдас амьдралыг нь
тодорхойлж байсан.
тодорхойлж байсан.
09:21
And these older people come up to me now
234
546000
2000
Одоо тэр хөгшчүүл над дээр ирээд:
09:23
and they say, "Mr. Stevenson, you give talks, you make speeches,
235
548000
3000
"Ноён Стивенсон, та илтгэл тавьж,
үг хэлдэг биз дээ?
үг хэлдэг биз дээ?
09:26
you tell people to stop saying
236
551000
2000
Та хүмүүст 9 сарын 11-ний явдлаас хойш
09:28
we're dealing with terrorism for the first time in our nation's history
237
553000
3000
түүхэндээ анх удаа алан хядлагатай
тэмцэж байна гэж
тэмцэж байна гэж
09:31
after 9/11."
238
556000
2000
ярихаа боль гээд хэлээд өгөөч" гэдэг.
09:33
They tell me to say, "No, tell them that we grew up with that."
239
558000
3000
Тэд "Үгүй ээ, бид тийм л нөхцөлд
өссөн" гэж хэлэхийг захьдаг.
өссөн" гэж хэлэхийг захьдаг.
09:36
And that era of terrorism, of course,
240
561000
2000
Алан хядлагын тэр үеийн дүнд
09:38
was followed by segregation
241
563000
2000
тусгаарлагдмал байдал,
09:40
and decades of racial subordination
242
565000
2000
хэдэн арван жилийн хараат байдал,
09:42
and apartheid.
243
567000
2000
арьс өнгөний гадуурхалд хүргэсэн.
09:44
And yet, we have in this country this dynamic
244
569000
3000
Гэсэн хэдий ч энэ улсад асуудлыг
хөндөхөөс зайлсхийдэг
хөндөхөөс зайлсхийдэг
09:47
where we really don't like to talk about our problems.
245
572000
3000
хандлагатай болсон байна.
09:50
We don't like to talk about our history.
246
575000
3000
Бид түүхээ ярих дургүй.
09:53
And because of that, we really haven't understood
247
578000
3000
Үүнээс болоод түүхэндээ зөв алхам хийсний
09:56
what it's meant to do the things we've done historically.
248
581000
3000
ач холбогдлыг одоо болтол ойлгоогүй байна.
09:59
We're constantly running into each other.
249
584000
2000
Бид үргэлж хоорондоо мөргөлдөж байна.
10:01
We're constantly creating tensions and conflicts.
250
586000
2000
Бид үргэлж маргаан, зөрчилдөөн
үүсгэж байна.
үүсгэж байна.
10:03
We have a hard time talking about race,
251
588000
3000
Арьс өнгөний талаар ярихад хэцүү байна.
10:06
and I believe it's because we are unwilling to commit ourselves
252
591000
4000
Гол шалтгаан нь бид үнэнтэй эвлэрэх
10:10
to a process of truth and reconciliation.
253
595000
2000
арга хэмжээг авахыг хүсэхгүй байна.
10:12
In South Africa, people understood
254
597000
2000
Өмнөд Африкт арьс өнгөний
ялгаварлан гадуурхлыг
ялгаварлан гадуурхлыг
10:14
that we couldn't overcome apartheid
255
599000
2000
үнэнтэй эвлэрэхгүйгээр
10:16
without a commitment to truth and reconciliation.
256
601000
2000
даван туулах боломжгүй гэдгийг
хүмүүс ойлгосон.
хүмүүс ойлгосон.
10:18
In Rwanda, even after the genocide, there was this commitment,
257
603000
3000
Руандад хүмүүсийг хоморголон
устгасны дараа ч гэсэн хүмүүс ойлгосон.
устгасны дараа ч гэсэн хүмүүс ойлгосон.
10:21
but in this country we haven't done that.
258
606000
2000
Харин манайд ойлгоогүй л байна.
10:23
I was giving some lectures in Germany about the death penalty.
259
608000
3000
Цаазын ялын тухай би Германд
лекц уншиж байсан юм.
лекц уншиж байсан юм.
10:26
It was fascinating
260
611000
2000
Гайхмаар зүйл болсон нь
10:28
because one of the scholars stood up after the presentation
261
613000
3000
судлаачдын нэг нь илтгэлийн дараа босоод
ингэж хэлсэн:
ингэж хэлсэн:
10:31
and said, "Well you know it's deeply troubling
262
616000
2000
"Ярьсныг чинь сонсоод
10:33
to hear what you're talking about."
263
618000
2000
би их эмзэглэлээ.
10:35
He said, "We don't have the death penalty in Germany.
264
620000
3000
Германд цаазын ял байдаггүй.
10:38
And of course, we can never have the death penalty in Germany."
265
623000
3000
Мэдээж хэзээ ч цаазын ялтай болохгүй."
10:41
And the room got very quiet,
266
626000
2000
Өрөөн дотор чив чимээгүй болсноо
10:43
and this woman said,
267
628000
2000
тэр эмэгтэй:
10:45
"There's no way, with our history,
268
630000
3000
"Бидэн шиг ийм түүхтэй улсад
10:48
we could ever engage
269
633000
2000
хүмүүсийг алах нэгдсэн системд
10:50
in the systematic killing of human beings.
270
635000
2000
нэгдэнэ гэж байж боломгүй.
10:52
It would be unconscionable for us
271
637000
4000
Бидний хувьд санаатайгаар
10:56
to, in an intentional and deliberate way,
272
641000
2000
хүмүүсийг цаазаар авахыг зөвшөөрөх нь
10:58
set about executing people."
273
643000
3000
хэтэрхий ичгүүргүй хэрэг болно."
11:01
And I thought about that.
274
646000
2000
Би энэ тухай бодож үзсэн.
11:03
What would it feel like
275
648000
2000
Герман улс ихэвчлэн
11:05
to be living in a world
276
650000
2000
еврей гаралтай хүмүүсийг цаазаар авдаг
11:07
where the nation state of Germany was executing people,
277
652000
3000
тийм дэлхий дээр би амьдарч
байсан бол ямар санагдах бол? гэж
байсан бол ямар санагдах бол? гэж
11:10
especially if they were disproportionately Jewish?
278
655000
2000
би бодож үзсэн.
11:12
I couldn't bear it.
279
657000
2000
Би үүнийг тэвчихгүй.
Энэ бол ямар ч утгагүй.
11:14
It would be unconscionable.
280
659000
2000
11:16
And yet, in this country,
281
661000
2000
Гэвч манай улсад
11:18
in the states of the Old South,
282
663000
2000
өмнөд хэсгийн мужуудад
11:20
we execute people --
283
665000
2000
бид хүмүүсийг цаазалж байна.
11:22
where you're 11 times more likely to get the death penalty
284
667000
2000
Хэрвээ хохирогч хар биш,
цагаан арьстан бол
цагаан арьстан бол
11:24
if the victim is white than if the victim is black,
285
669000
2000
магадлал 11 дахин өснө.
11:26
22 times more likely to get it
286
671000
2000
Сэжигтэн хар арьстан,
харин хохирогч цагаан арьстан бол
харин хохирогч цагаан арьстан бол
11:28
if the defendant is black and the victim is white --
287
673000
2000
энэ магадлал 22 дахин нэмэгдэнэ.
11:30
in the very states where there are buried in the ground
288
675000
2000
Энэ үзэгдэл хууль бусаар шийтгэгдсэн
11:32
the bodies of people who were lynched.
289
677000
2000
хүмүүсийн оршуулагдсан газарт.
11:34
And yet, there is this disconnect.
290
679000
4000
Гэсэн хэдий ч үүнийг
хүмүүс анзаарахгүй байна.
хүмүүс анзаарахгүй байна.
11:38
Well I believe that our identity is at risk.
291
683000
4000
Миний бодлоор, бидний хэн гэдэг маань
эрсдэлд өртөөд байна.
эрсдэлд өртөөд байна.
11:42
That when we actually don't care
292
687000
3000
Бид ийм хэцүү асуудлыг
11:45
about these difficult things,
293
690000
3000
үл ойшоодог ч гэсэн
11:48
the positive and wonderful things
294
693000
2000
эерэг, гайхалтай зүйлс
11:50
are nonetheless implicated.
295
695000
3000
тохиолдсоор байдаг.
11:53
We love innovation.
296
698000
2000
Бид шинэчлэлд дуртай.
11:55
We love technology. We love creativity.
297
700000
3000
Бид технологи, бүтээлч сэтгэлгээнд дуртай.
11:58
We love entertainment.
298
703000
2000
Бид зугаацах дуртай.
12:00
But ultimately,
299
705000
2000
Харамсалтай нь,
12:02
those realities
300
707000
2000
энэ бодит байдал
12:04
are shadowed by suffering,
301
709000
3000
зовлон шаналал,
12:07
abuse, degradation,
302
712000
2000
доромжлол, уналт,
12:09
marginalization.
303
714000
2000
гадуурхалд дарагдаж байна.
12:11
And for me, it becomes necessary
304
716000
2000
Миний хувьд, энэ хоёрыг нэгтгэх
12:13
to integrate the two.
305
718000
2000
зайлшгүй шаардлага гарч байна.
12:15
Because ultimately we are talking
306
720000
2000
Учир нь эцсийн дүндээ энэ нь
дэлхий дээрх
дэлхий дээрх
12:17
about a need to be more hopeful,
307
722000
2000
ээдрээтэй амьдралын чухал сорилтуудыг
12:19
more committed, more dedicated
308
724000
3000
илүү тусархаг байж, санаа тавьж,
12:22
to the basic challenges of living in a complex world.
309
727000
3000
өөрийгөө зориулж чаддаг
байх тухай ярьж байна.
байх тухай ярьж байна.
12:25
And for me that means
310
730000
3000
Миний хувьд, энэ нь
12:28
spending time thinking and talking
311
733000
2000
ядуу, эмзэг бүлгийн,
12:30
about the poor, the disadvantaged,
312
735000
3000
TED-д хэзээ ч оролцож чадахгүй
12:33
those who will never get to TED.
313
738000
2000
тийм хүмүүсийн тухай бодож,
ярихыг хэлнэ.
ярихыг хэлнэ.
12:35
But thinking about them in a way
314
740000
2000
Гэхдээ зүгээр нэг бодох биш,
12:37
that is integrated in our own lives.
315
742000
2000
харин өөрийнхөө амьдралтай холбож бодно.
12:39
You know ultimately, we all have to believe things we haven't seen.
316
744000
4000
Ямар нэг байдлаар, бид өөрсдийн хараагүй
зүйлсдээ итгэх шаардлагатай болдог.
зүйлсдээ итгэх шаардлагатай болдог.
12:43
We do. As rational as we are, as committed to intellect as we are.
317
748000
4000
Энэ үнэн шүү. Хичнээн бодитоор сэтгэсэн ч
тэр, хичнээн ухаантай байсан ч тэр.
тэр, хичнээн ухаантай байсан ч тэр.
12:47
Innovation, creativity,
318
752000
2000
Инноваци, бүтээлч сэтгэлгээ,
12:49
development comes
319
754000
2000
хөгжил дэвшил
12:51
not from the ideas in our mind alone.
320
756000
2000
зөвхөн бидний бодлоос бий болохгүй.
12:53
They come from the ideas in our mind
321
758000
3000
Эдгээр нь бидний зүрхэнд байдаг
12:56
that are also fueled
322
761000
2000
өөрсдийн маань итгэл үнэмшлээр тэтгэдэх
12:58
by some conviction in our heart.
323
763000
2000
тэр бодлоос гаралтай.
13:00
And it's that mind-heart connection
324
765000
2000
Энэхүү бодол, зүрх хоёрын холбоос
13:02
that I believe compels us
325
767000
2000
зөвхөн гэгээлэг,
13:04
to not just be attentive
326
769000
2000
дур булаам зүйлсийг ч биш,
13:06
to all the bright and dazzly things,
327
771000
3000
бас хар бараан зүйлсийг
13:09
but also the dark and difficult things.
328
774000
3000
анзаарахад түлхэж байдаг.
13:12
Vaclav Havel, the great Czech leader, talked about this.
329
777000
3000
Чехийн алдарт удирдагч Ваклав Хэйвэл
ингэж хэлсэн байдаг:
ингэж хэлсэн байдаг:
13:15
He said, "When we were in Eastern Europe and dealing with oppression,
330
780000
3000
"Биднийг Зүүн Европт дарангуйлалтай
тэмцэж байхад
тэмцэж байхад
13:18
we wanted all kinds of things,
331
783000
2000
хэрэгтэй зүйлс маш их байсан.
13:20
but mostly what we needed was hope,
332
785000
2000
Гэхдээ хамгийн гол нь итгэл найдвар,
13:22
an orientation of the spirit,
333
787000
2000
сэтгэлийн зүг чиг,
13:24
a willingness to sometimes be in hopeless places
334
789000
2000
бас заримдаа найдваргүй болсон газарт
13:26
and be a witness."
335
791000
2000
гэрч болох байсан.
13:28
Well that orientation of the spirit
336
793000
2000
Миний ойлгож байгаагаар,
13:30
is very much at the core of what I believe
337
795000
3000
сэтгэлийн тийм зүг чиг
13:33
even TED communities
338
798000
2000
TED-ийнхэнд хүртэл
13:35
have to be engaged in.
339
800000
2000
хэрэгтэй байдаг байх.
13:37
There is no disconnect
340
802000
2000
Технологи, загвар хоёр
13:39
around technology and design
341
804000
3000
салшгүй холбоотой болохоор
13:42
that will allow us to be fully human
342
807000
2000
биднийг жинхэнэ утгаар нь
хүнлэг байлгаж,
хүнлэг байлгаж,
13:44
until we pay attention to suffering,
343
809000
3000
зовлон шаналал, ядуурал, гадуурхал,
13:47
to poverty, to exclusion, to unfairness, to injustice.
344
812000
3000
шударга бус, хууль бус явдалд анхаарлаа
хандуулахад тус болно.
хандуулахад тус болно.
13:50
Now I will warn you
345
815000
2000
Та нарт нэг зүйл сануулж хэлэхэд,
13:52
that this kind of identity
346
817000
2000
ингэж тодорхойлогдох нь
13:54
is a much more challenging identity
347
819000
3000
анхаарал огт хандуулдаггүй хүмүүсээс илүү
13:57
than ones that don't pay attention to this.
348
822000
2000
тэсвэр хатуужил шаардана.
13:59
It will get to you.
349
824000
2000
Та үүнийг ойлгох болно.
14:01
I had the great privilege, when I was a young lawyer, of meeting Rosa Parks.
350
826000
3000
Залуухан хуульч байхад надад Роза Паркстай
уулзах хувь тохиож байлаа.
уулзах хувь тохиож байлаа.
14:04
And Ms. Parks used to come back to Montgomery every now and then,
351
829000
3000
Хатагтай Паркс Монтгомерид үе үе ирж
14:07
and she would get together with two of her dearest friends,
352
832000
2000
хоёр дотны найзтайгаа уулздаг байсан юм.
14:09
these older women,
353
834000
2000
Тэдгээр хижээл насны эмэгтэйчүүдийн нэг нь
14:11
Johnnie Carr who was the organizer
354
836000
2000
Монтгомерийн автобусны
эсэргүүцлийн жагсаалыг
эсэргүүцлийн жагсаалыг
14:13
of the Montgomery bus boycott --
355
838000
2000
зохион байгуулж байсан,
хар арьст,
хар арьст,
14:15
amazing African-American woman --
356
840000
2000
гайхалтай эмэгтэй Жонни Карр байсан.
14:17
and Virginia Durr, a white woman,
357
842000
2000
Нөгөө нь Виржиния Дарр гэх
цагаан арьст эмэгтэй
цагаан арьст эмэгтэй
14:19
whose husband, Clifford Durr, represented Dr. King.
358
844000
2000
Түүний нөхөр Клиффорд Дарр нь
М.Л.Кингийн өмгөөлөгч.
М.Л.Кингийн өмгөөлөгч.
14:21
And these women would get together and just talk.
359
846000
3000
Эдгээр бүсгүйчүүд уулзаж
зүгээр л ярилцдаг байлаа.
зүгээр л ярилцдаг байлаа.
14:24
And every now and then Ms. Carr would call me,
360
849000
2000
Үе үе хатагтай Карр над руу залгаж
14:26
and she'd say, "Bryan, Ms. Parks is coming to town. We're going to get together and talk.
361
851000
3000
"Брайн, хатагтай Паркс хотод ирнэ.
бид уулзаж ярилцана.
бид уулзаж ярилцана.
14:29
Do you want to come over and listen?"
362
854000
2000
Ирж сонсож болно шүү" гэдэг байлаа.
14:31
And I'd say, "Yes, Ma'am, I do."
363
856000
2000
Тэгэхэд би: "Тэгье ээ, хатагтай."
14:33
And she'd say, "Well what are you going to do when you get here?"
364
858000
2000
"Чи ирэхээрээ юу хийе гэж
бодож байна даа?" гэхэд нь:
бодож байна даа?" гэхэд нь:
14:35
I said, "I'm going to listen."
365
860000
2000
"Би зүгээр л сонсоё" гэж хэлээд
14:37
And I'd go over there and I would, I would just listen.
366
862000
2000
очсон хойноо сонсоод л суудаг байлаа.
14:39
It would be so energizing and so empowering.
367
864000
2000
Энэ маш их эрч хүч, урам өгдөг байсан.
14:41
And one time I was over there listening to these women talk,
368
866000
3000
Нэг удаа би мөн л очоод тэдний ярихыг
сонсож байтал
сонсож байтал
14:44
and after a couple of hours Ms. Parks turned to me
369
869000
2000
хоёр цаг орчмын дараа хатагтай Паркс
над руу хараад:
над руу хараад:
14:46
and she said, "Now Bryan, tell me what the Equal Justice Initiative is.
370
871000
3000
"Брайн, Шударга Ёсны Тэгш Эрхийн
Санаачлага гэж юу юм бэ?
Санаачлага гэж юу юм бэ?
14:49
Tell me what you're trying to do."
371
874000
2000
Юу хийхийг зорьж байгаагаа
хэлээд өгөхгүй юу?" гэв.
хэлээд өгөхгүй юу?" гэв.
14:51
And I began giving her my rap.
372
876000
2000
Ингээд би рэп үглэж эхэллээ.
14:53
I said, "Well we're trying to challenge injustice.
373
878000
2000
"Бид шударга бус байдалтай тэмцэж байгаа.
14:55
We're trying to help people who have been wrongly convicted.
374
880000
2000
Гэм зэмгүй яллагдасдад
туслахыг хичээж байна.
туслахыг хичээж байна.
14:57
We're trying to confront bias and discrimination
375
882000
2000
Эрүүгийн шүүхийн захиргааны алдаа,
14:59
in the administration of criminal justice.
376
884000
2000
ялгаварлан гадуурхалтай тэмцэхийг
зорьж байна.
зорьж байна.
15:01
We're trying to end life without parole sentences for children.
377
886000
3000
Хүүхдүүдэд тэнсэн ял олгодоггүй
тийм байдлыг болиулна.
тийм байдлыг болиулна.
15:04
We're trying to do something about the death penalty.
378
889000
2000
Цаазын ялын тухайд арга хэмжээ авна.
15:06
We're trying to reduce the prison population.
379
891000
2000
Хоригдлуудын тоог бууруулахыг
хичээж байна.
хичээж байна.
15:08
We're trying to end mass incarceration."
380
893000
2000
Үй олноор хорьдог явдлыг зогсооно."
15:10
I gave her my whole rap, and when I finished she looked at me
381
895000
2000
Намайг рэпээ уншиж дуусахад
15:12
and she said, "Mmm mmm mmm."
382
897000
3000
тэр над руу хараад: "Ммм ммм ммм" гэсэн.
15:15
She said, "That's going to make you tired, tired, tired."
383
900000
3000
Тэгээд: "Чи маш, маш, маш их ядрах болно."
15:18
(Laughter)
384
903000
2000
(Инээд)
15:20
And that's when Ms. Carr leaned forward, she put her finger in my face,
385
905000
2000
Хатагтай Карр ойртоод
хуруугаараа миний нүүр лүү заан:
хуруугаараа миний нүүр лүү заан:
15:22
she said, "That's why you've got to be brave, brave, brave."
386
907000
6000
"Тиймээс чи маш, маш, маш их
зоригтой байх хэрэгтэй" гэсэн юм.
зоригтой байх хэрэгтэй" гэсэн юм.
15:28
And I actually believe that the TED community
387
913000
3000
Би TED-ийнхныг ч бас
15:31
needs to be more courageous.
388
916000
2000
илүү зоригтой байгаасай гэж хүсч байна.
15:33
We need to find ways
389
918000
2000
Бид эдгээр сорилт,
15:35
to embrace these challenges,
390
920000
2000
асуудал, зовлон шаналлыг
15:37
these problems, the suffering.
391
922000
2000
даван туулах арга олох ёстой.
15:39
Because ultimately, our humanity depends
392
924000
3000
Учир нь хүн төрөлхтөн
15:42
on everyone's humanity.
393
927000
2000
бид бүхний хүн чанараас шалтгаална.
15:44
I've learned very simple things doing the work that I do.
394
929000
2000
Би ажлаа хийж байхдаа
энгийн мэт зүйлсийг сурсан.
энгийн мэт зүйлсийг сурсан.
15:46
It's just taught me very simple things.
395
931000
2000
Маш энгийн юмсыг заасан.
15:48
I've come to understand and to believe
396
933000
3000
Хүн бүр хийж байсан
15:51
that each of us
397
936000
2000
хамгийн муу зүйлээсээ өөр хүмүүс гэдгийг
15:53
is more than the worst thing we've ever done.
398
938000
2000
ойлгож, бас итгэсэн.
15:55
I believe that for every person on the planet.
399
940000
3000
Энэ гариг дээрх хүн бүрт хамаатай.
15:58
I think if somebody tells a lie, they're not just a liar.
400
943000
3000
Хэн нэгэн худал хэлсэн бол
зүгээр л нэг худалч биш.
зүгээр л нэг худалч биш.
16:01
I think if somebody takes something that doesn't belong to them,
401
946000
2000
Хэн нэгэн өөрийн биш зүйлээ авсан бол
16:03
they're not just a thief.
402
948000
2000
зүгээр л хулгайч болчихгүй.
16:05
I think even if you kill someone, you're not just a killer.
403
950000
3000
Тэр байтугай хүн алсан байлаа гэхэд
зүгээр л алуурчин биш.
зүгээр л алуурчин биш.
16:08
And because of that there's this basic human dignity
404
953000
3000
Тиймээс хуулиар дээдлэх ёстой
16:11
that must be respected by law.
405
956000
2000
хүн төрөлхтний нэр төр гэж бий.
16:13
I also believe
406
958000
2000
Энэ улсын, бас дэлхийн бөмбөрцгийн
16:15
that in many parts of this country,
407
960000
2000
олон хэсэгт ядуурлын
16:17
and certainly in many parts of this globe,
408
962000
4000
эсрэг утгатай үг нь эд баялаг биш гэдэгт
16:21
that the opposite of poverty is not wealth.
409
966000
2000
би итгэдэг.
16:23
I don't believe that.
410
968000
2000
Би тэгж боддоггүй.
16:25
I actually think, in too many places,
411
970000
3000
Миний бодлоор, маш олон газар
16:28
the opposite of poverty is justice.
412
973000
3000
ядуурлын эсрэг нь шударга ёс.
16:31
And finally, I believe
413
976000
3000
Эцэст нь, хичнээн гайхалтай,
16:34
that, despite the fact that it is so dramatic
414
979000
3000
16:37
and so beautiful and so inspiring
415
982000
2000
гоёмсог, урамтай,
16:39
and so stimulating,
416
984000
2000
эрч хүч өгдөг ч гэлээ
16:41
we will ultimately not be judged by our technology,
417
986000
3000
биднийг технологийн хөгжлөөр,
16:44
we won't be judged by our design,
418
989000
3000
хэв загвараар,
16:47
we won't be judged by our intellect and reason.
419
992000
3000
оюун ухаанаар ч мөн дүгнэхгүй.
16:50
Ultimately, you judge the character of a society,
420
995000
3000
Нийгмийн шинж чанарыг тодорхойлохдоо
16:53
not by how they treat their rich and the powerful and the privileged,
421
998000
3000
баян, хүчирхэг, эрх мэдэлтнүүддээ хэрхэн
ханддагаар нь бус,
ханддагаар нь бус,
16:56
but by how they treat the poor,
422
1001000
2000
харин ядуу, яллагдсан, хоригдсон хүмүүстээ
16:58
the condemned, the incarcerated.
423
1003000
2000
хэрхэн хандаж байгаагаар нь дүгнэх болно.
17:00
Because it's in that nexus
424
1005000
2000
Учир нь бид өөрсдийгөө
17:02
that we actually begin to understand truly profound things
425
1007000
3000
хэн гэдгийг илүү гүн ойлгож эхлэх
17:05
about who we are.
426
1010000
4000
чухал үед ирээд байна.
Надад заримдаа тэнцвэрээ алдах үе байдаг.
17:09
I sometimes get out of balance. I'll end with this story.
427
1014000
2000
Нэг түүхээр яриагаа дуусгая.
17:11
I sometimes push too hard.
428
1016000
2000
Би заримдаа хэтэрхий яардаг.
17:13
I do get tired, as we all do.
429
1018000
2000
Би бусдын л адил ядардаг.
17:15
Sometimes those ideas get ahead of our thinking
430
1020000
3000
Зарим чухал үед
тэр бодол маань давамгайлчихдаг.
17:18
in ways that are important.
431
1023000
2000
17:20
And I've been representing these kids
432
1025000
2000
Би маш хүнд ял авсан
17:22
who have been sentenced to do these very harsh sentences.
433
1027000
2000
хүүхдүүдийг өмгөөлдөг.
17:24
And I go to the jail and I see my client who's 13 and 14,
434
1029000
3000
Үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзахаар
очиход 13, 14 настай ч
очиход 13, 14 настай ч
17:27
and he's been certified to stand trial as an adult.
435
1032000
3000
насанд хүрсэн хүн шиг шүүх хуралд
орохоор болсон байдаг.
орохоор болсон байдаг.
17:30
I start thinking, well, how did that happen?
436
1035000
2000
Тэгээд яагаад ийм юм болов гэж боддог.
17:32
How can a judge turn you into something
437
1037000
2000
Шүүгч яаж хэн нэгнийг хүчээр
17:34
that you're not?
438
1039000
2000
өөр нэгэн болгож чаддаг байнаа?
17:36
And the judge has certified him as an adult, but I see this kid.
439
1041000
3000
Шүүгч том хүн гэж үзсэн ч
надад хүүхэд л харагддаг.
надад хүүхэд л харагддаг.
Би нэг шөнө нилээн орой болтол
унталгүй бодсон.
унталгүй бодсон.
17:39
And I was up too late one night and I starting thinking,
440
1044000
2000
17:41
well gosh, if the judge can turn you into something that you're not,
441
1046000
2000
Шүүгч хэн нэгнийг өөр хүн болгож
чадаж байвал
чадаж байвал
17:43
the judge must have magic power.
442
1048000
2000
тэр ид шидтэй байх нь.
17:45
Yeah, Bryan, the judge has some magic power.
443
1050000
3000
Тийм ээ, Брайн, шүүгч ид шидтэй.
17:48
You should ask for some of that.
444
1053000
2000
Чи тэрнээс нь гуйх хэрэгтэй.
Оройтсон байснаас тархи маань
зөв бодож чадаагүй байх.
зөв бодож чадаагүй байх.
17:50
And because I was up too late, wasn't thinking real straight,
445
1055000
2000
17:52
I started working on a motion.
446
1057000
2000
Тэр үед би нэг дүр зураг зохиож эхэлсэн.
17:54
And I had a client who was 14 years old, a young, poor black kid.
447
1059000
3000
14 настай үйлчлүүлэгч маань
залуухан, ядуу, хар арьстан байсан.
залуухан, ядуу, хар арьстан байсан.
17:57
And I started working on this motion,
448
1062000
2000
Тэгээд үргэлжлүүлэн дүрсэлж эхэлсэн.
17:59
and the head of the motion was: "Motion to try my poor,
449
1064000
2000
Ингэж эхлүүлсэн:
"14 настай хар арьст үйлчлүүлэгч маань
18:01
14-year-old black male client
450
1066000
2000
18:03
like a privileged, white 75-year-old
451
1068000
2000
яг л ямбатай, цагаан арьст 75 настай
18:05
corporate executive."
452
1070000
2000
нэгэн компаний захирал болгох нь."
18:07
(Applause)
453
1072000
5000
(Алга ташилт)
18:12
And I put in my motion
454
1077000
2000
Тэгээд прокурор, цагдаа, шүүгчийн
18:14
that there was prosecutorial misconduct and police misconduct and judicial misconduct.
455
1079000
3000
буруутай үйлдлүүдийг нэмж оруулсан.
18:17
There was a crazy line in there about how there's no conduct in this county,
456
1082000
2000
Тэнд энэ улсад зүгээр үйлдэл биш,
дандаа буруутай үйлдэл байдаг тухай
галзуу өгүүлбэр байсан.
галзуу өгүүлбэр байсан.
18:19
it's all misconduct.
457
1084000
2000
18:21
And the next morning, I woke up and I thought, now did I dream that crazy motion,
458
1086000
3000
Маргааш өглөө нь би сэрээд
тэр галзуу зүйлийг би зүүдлэв үү
тэр галзуу зүйлийг би зүүдлэв үү
18:24
or did I actually write it?
459
1089000
2000
эсвэл нээрээ биччихэв үү? гэж бодсон.
18:26
And to my horror, not only had I written it,
460
1091000
2000
Хамгийн аймшигтай нь,
би бичсэнээр барахгүй
би бичсэнээр барахгүй
18:28
but I had sent it to court.
461
1093000
2000
шүүх рүү явуулчихсан байсан.
18:30
(Applause)
462
1095000
3000
(Алга ташилт)
18:33
A couple months went by,
463
1098000
3000
Хэдэн сар өнгөрч би тэр талаар
18:36
and I had just forgotten all about it.
464
1101000
2000
дөнгөж мартаж байсан юм.
18:38
And I finally decided,
465
1103000
2000
Гэвч гэнэт надад шүүх дээр очиж
тэр галзуу хэргээ
шийдүүлмээр санагдсан даа.
шийдүүлмээр санагдсан даа.
18:40
oh gosh, I've got to go to the court and do this crazy case.
466
1105000
2000
18:42
And I got into my car
467
1107000
2000
Машиндаа суугаад явахдаа би
18:44
and I was feeling really overwhelmed -- overwhelmed.
468
1109000
2000
үнэхээр сандарч, догдолж байсан.
18:46
And I got in my car and I went to this courthouse.
469
1111000
2000
Би машинаа барин
шүүхийн байран дээр очлоо.
шүүхийн байран дээр очлоо.
18:48
And I was thinking, this is going to be so difficult, so painful.
470
1113000
3000
Энэ маш хэцүү, хүнд хэрэг байх нь
гэж бодож байлаа.
гэж бодож байлаа.
18:51
And I finally got out of the car and I started walking up to the courthouse.
471
1116000
3000
Арайхийж машинаасаа буун
шүүхийн байр луу ойртон очсон.
шүүхийн байр луу ойртон очсон.
18:54
And as I was walking up the steps of this courthouse,
472
1119000
2000
Шатаар нь өгсөж байхад
18:56
there was an older black man who was the janitor in this courthouse.
473
1121000
3000
цэвэрлэгч хийдэг хар арьст
хөгшин ахтай таарсан юм.
хөгшин ахтай таарсан юм.
18:59
When this man saw me, he came over to me
474
1124000
2000
Тэр намайг харангуутаа над дээр ирэн:
19:01
and he said, "Who are you?"
475
1126000
2000
"Чи хэн бэ?" гэж асуусан.
19:03
I said, "I'm a lawyer." He said, "You're a lawyer?" I said, "Yes, sir."
476
1128000
3000
"Би өмгөөлөгч байна" гэхэд тэр: "Тийм үү?"
"Тийм ээ, ноёнтоон."
"Тийм ээ, ноёнтоон."
19:06
And this man came over to me
477
1131000
2000
Тэгээд тэр над руу ойртож
19:08
and he hugged me.
478
1133000
2000
тэвэрсэн юм даа.
19:10
And he whispered in my ear.
479
1135000
2000
Тэгээд чихэнд маань:
19:12
He said, "I'm so proud of you."
480
1137000
2000
"Би чамаар үнэхээр их бахархаж байна."
19:14
And I have to tell you,
481
1139000
2000
Та нарт л гэж хэлэхэд,
19:16
it was energizing.
482
1141000
2000
энэ надад маш их эрч хүч өгсөн.
19:18
It connected deeply with something in me
483
1143000
2000
Хүний онцгой чанар,
19:20
about identity,
484
1145000
2000
нийгэмд хувь нэмрээ оруулах хүчин чадал,
19:22
about the capacity of every person to contribute
485
1147000
3000
итгэл найдвар төрүүлэхүйц хэмжээнд
дотор минь байсан ямар нэг зүйлтэй
гүн холбогдсон.
гүн холбогдсон.
19:25
to a community, to a perspective that is hopeful.
486
1150000
2000
19:27
Well I went into the courtroom.
487
1152000
2000
Тэгээд би шүүх танхим руу орлоо.
19:29
And as soon as I walked inside, the judge saw me coming in.
488
1154000
2000
Дөнгөж оронгуут шүүгч над руу хараад:
19:31
He said, "Mr. Stevenson, did you write this crazy motion?"
489
1156000
3000
"Ноён Стивенсон, та
энэ галзуу зүйлийг бичсэн үү?" гэхэд би:
энэ галзуу зүйлийг бичсэн үү?" гэхэд би:
19:34
I said, "Yes, sir. I did." And we started arguing.
490
1159000
2000
"Тийм ээ, эрхэм ээ."
Тэгээд бид мэтгэлцлээ.
Тэгээд бид мэтгэлцлээ.
19:36
And people started coming in because they were just outraged.
491
1161000
2000
Биднийг сонсоод уур нь хүрсэн хүмүүс
орж ирж эхэлсэн.
орж ирж эхэлсэн.
19:38
I had written these crazy things.
492
1163000
2000
Би тэр галзуу зүйлсийг бичсэн.
19:40
And police officers were coming in
493
1165000
2000
Цагдаа нар, туслах прокурорууд,
19:42
and assistant prosecutors and clerk workers.
494
1167000
2000
бичиг хэргийн ажилтнууд орж ирцгээсэн.
19:44
And before I knew it, the courtroom was filled with people
495
1169000
2000
Нэг л мэдэхэд шүүхийн танхим
19:46
angry that we were talking about race,
496
1171000
2000
биднийг арьс өнгө, ядуурал,
19:48
that we were talking about poverty,
497
1173000
2000
тэгш бус байдлын талаар ярьж байгаад
19:50
that we were talking about inequality.
498
1175000
2000
уурласан хүмүүсээр дүүрсэн байлаа.
19:52
And out of the corner of my eye, I could see this janitor pacing back and forth.
499
1177000
3000
Нүднийхээ булангаар нөгөө ах
нааш, цааш алхаж байгааг би харсан.
нааш, цааш алхаж байгааг би харсан.
19:55
And he kept looking through the window, and he could hear all of this holler.
500
1180000
2000
Тэр цонхоор үе үе харж
энэ бүхнийг сонсож байлаа.
энэ бүхнийг сонсож байлаа.
19:57
He kept pacing back and forth.
501
1182000
2000
Тэр нааш, цааш алхсаар байсан.
19:59
And finally, this older black man with this very worried look on his face
502
1184000
3000
Хамгийн сүүлд санаа нь
маш их зовсон шинжтэй
маш их зовсон шинжтэй
20:02
came into the courtroom and sat down behind me,
503
1187000
3000
нэг хар арьст хөгшин эр танхимд орж ирэн
миний яг хойно,
миний яг хойно,
20:05
almost at counsel table.
504
1190000
2000
бараг ширээн дээр суув.
20:07
About 10 minutes later the judge said we would take a break.
505
1192000
2000
10 минутын дараа шүүгч завсарлага авлаа.
20:09
And during the break there was a deputy sheriff who was offended
506
1194000
3000
Завсарлагааны үеэр нэгэн
цагдаагийн орлогч дарга
цагдаагийн орлогч дарга
20:12
that the janitor had come into court.
507
1197000
2000
цэвэрлэгч орж ирсэнд дургүйцсэн байв.
20:14
And this deputy jumped up and he ran over to this older black man.
508
1199000
2000
Тэр үсэрч босоод нөгөө
хар арьст эр лүү дайрлаа.
хар арьст эр лүү дайрлаа.
20:16
He said, "Jimmy, what are you doing in this courtroom?"
509
1201000
3000
Тэр: "Жимми, чи энд юу хийж яваа юм?"
20:19
And this older black man stood up
510
1204000
2000
Тэр хөгшин босоод
20:21
and he looked at that deputy and he looked at me
511
1206000
2000
орлогч руу нэг харснаа,
дараа нь над руу харж:
дараа нь над руу харж:
20:23
and he said, "I came into this courtroom
512
1208000
3000
"Би энэ шүүх танхимд ирж
20:26
to tell this young man,
513
1211000
2000
энэ залууг гол шагналд анхаарлаа
20:28
keep your eyes on the prize, hold on."
514
1213000
3000
хандуулаад хичээгээрэй гэж
хэлэхээр ирсэн" гэв.
хэлэхээр ирсэн" гэв.
20:31
I've come to TED
515
1216000
2000
Миний TED дээр ирсэн шалтгаан гэвэл
огторгуйн ёс суртахууны хонгил
хэдий урт ч,
хэдий урт ч,
20:33
because I believe that many of you understand
516
1218000
2000
20:35
that the moral arc of the universe is long,
517
1220000
2000
шударга ёс руу илүү хэвийдэг гэдгийг
20:37
but it bends toward justice.
518
1222000
2000
та нарын олонх нь
ойлгож байгаа гэж би итгэдэг.
ойлгож байгаа гэж би итгэдэг.
20:39
That we cannot be full evolved human beings
519
1224000
3000
Бид хүний эрх, нэр төрийг
хүндэтгэхээс нааш
хүндэтгэхээс нааш
20:42
until we care about human rights and basic dignity.
520
1227000
3000
бүрэн хөгжиж чадахгүй.
20:45
That all of our survival
521
1230000
2000
Бид бүгдийн оршин тогтнох нь
хүн бүрийн оршин тогтнолтой
салшгүй холбоотой.
салшгүй холбоотой.
20:47
is tied to the survival of everyone.
522
1232000
2000
20:49
That our visions of technology and design
523
1234000
2000
Технологи, хэв загвар, зугаа цэнгэл,
20:51
and entertainment and creativity
524
1236000
2000
бүтээлч сэтгэлгээний талаарх алсын хараа
20:53
have to be married with visions
525
1238000
2000
хүн чанар, өрөвч сэтгэл, шударга ёстой
20:55
of humanity, compassion and justice.
526
1240000
3000
нягт холбоотой байх ёстой.
20:58
And more than anything,
527
1243000
2000
Юу юунаас илүүтэйгээр,
21:00
for those of you who share that,
528
1245000
2000
ингэж боддог хүмүүст зориулаад
21:02
I've simply come to tell you
529
1247000
2000
би зүгээр л нэг зүйлийг хэлэхээр ирсэн юм.
21:04
to keep your eyes on the prize, hold on.
530
1249000
2000
Гол шагналд анхаарлаа хандуулаад
хичээгээрэй.
хичээгээрэй.
21:06
Thank you very much.
531
1251000
2000
Маш их баярлалаа.
21:08
(Applause)
532
1253000
21000
(Алга ташилт)
21:29
Chris Anderson: So you heard and saw
533
1274000
2000
Крис Андерсон: "Ингэхээр та
21:31
an obvious desire by this audience, this community,
534
1276000
3000
манай үзэгчид, нийгмийн гишүүд маань
21:34
to help you on your way and to do something on this issue.
535
1279000
3000
танд асуудлыг шийдэхэд туслах
туйлын хүсэлтэйг сонсож анзаарсан байх.
туйлын хүсэлтэйг сонсож анзаарсан байх.
21:37
Other than writing a check,
536
1282000
2000
Чек бичиж өгөхөөс гадна
21:39
what could we do?
537
1284000
3000
бид өөр юу яаж туслах вэ?
21:42
BS: Well there are opportunities all around us.
538
1287000
2000
БС: Бидний тойроод маш олон боломж байдаг.
21:44
If you live in the state of California, for example,
539
1289000
2000
Жишээ нь, Калифорни мужид амьдардаг бол
21:46
there's a referendum coming up this spring
540
1291000
2000
ял шийтгэл онооход зарцуулдаг мөнгийг
21:48
where actually there's going to be an effort
541
1293000
2000
өөр зүйлд чиглүүлэх зорилготой
21:50
to redirect some of the money we spend on the politics of punishment.
542
1295000
3000
бүх нийтийн санал асуулга энэ хавар болно.
21:53
For example, here in California
543
1298000
2000
Жишээ дурдахад, Калифорни мужид
21:55
we're going to spend one billion dollars
544
1300000
2000
1 тэрбум ам. долларыг ирэх 5 жилд
21:57
on the death penalty in the next five years --
545
1302000
2000
цаазын ялд зарцуулах гэж байна.
21:59
one billion dollars.
546
1304000
3000
1 тэрбум доллар!
22:02
And yet, 46 percent of all homicide cases
547
1307000
2000
Гэсэн ч хүн амины хэргийн
22:04
don't result in arrest.
548
1309000
2000
46 хувьд нь баривчилдаггүй.
22:06
56 percent of all rape cases don't result.
549
1311000
2000
Хүчингийн хэргийн 56 хувьд баривчилдаггүй.
22:08
So there's an opportunity to change that.
550
1313000
2000
Үүнийг өөрчлөх боломж бидэнд байна.
22:10
And this referendum would propose having those dollars
551
1315000
2000
Энэ олон нийтийн асуулга тэр мөнгийг
22:12
go to law enforcement and safety.
552
1317000
3000
хууль хэрэгжүүлэлт болон аюулгүй байдалд
зарцуулахыг уриална.
зарцуулахыг уриална.
22:15
And I think that opportunity exists all around us.
553
1320000
2000
Боломжууд бидний эргэн тойронд зөндөө бий.
22:17
CA: There's been this huge decline
554
1322000
2000
КА: Сүүлийн 30 жилийн хугацаанд
22:19
in crime in America over the last three decades.
555
1324000
3000
АНУ-ын гэмт хэрэг огцом буурсан байдаг.
22:22
And part of the narrative of that
556
1327000
3000
Үүний нэг тайлбар нь
22:25
is sometimes that it's about increased incarceration rates.
557
1330000
3000
хоригдлуудын тоотой
холбоотой гэсэн байдаг.
холбоотой гэсэн байдаг.
22:28
What would you say to someone who believed that?
558
1333000
2000
Үүнд итгэсэн хүмүүст та юу гэж хэлэх вэ?
22:30
BS: Well actually the violent crime rate
559
1335000
2000
БС: Яг үнэндээ онц хүнд гэмт хэргийн тоо
22:32
has remained relatively stable.
560
1337000
2000
харьцангуй тогтвортой байсан л даа.
22:34
The great increase in mass incarceration in this country
561
1339000
2000
Олноор нь хорих явдал
22:36
wasn't really in violent crime categories.
562
1341000
3000
онц хүнд гэмт хэргийн төрөлд
хамаарахгүй байгаа.
хамаарахгүй байгаа.
22:39
It was this misguided war on drugs.
563
1344000
2000
Харин хүмүүсийг төөрөгдүүлсэн
хар тамхины эсрэг тэмцэл байсан.
хар тамхины эсрэг тэмцэл байсан.
22:41
That's where the dramatic increases have come
564
1346000
2000
Яг энэ үеэс хоригдлуудын тоо
22:43
in our prison population.
565
1348000
3000
эрс өссөн байдаг.
(Алга ташилт)
22:46
And we got carried away with the rhetoric of punishment.
566
1351000
3000
Бид ял шийтгэл гэдэг үгийг
буруу ойлгодог болсон байна.
буруу ойлгодог болсон байна.
22:49
And so we have three strikes laws
567
1354000
2000
Давтан гэмт хэргийн тухай хуулийн дагуу
22:51
that put people in prison forever
568
1356000
2000
унадаг дугуй гэх мэт
бага үнэтэй эд зүйл хулгайлсан бол
бага үнэтэй эд зүйл хулгайлсан бол
22:53
for stealing a bicycle, for low-level property crimes,
569
1358000
3000
хохирлыг нь тухайн хохирогчид
барагдуулахын оронд
барагдуулахын оронд
22:56
rather than making them give those resources back
570
1361000
2000
насаар нь хорих ял оноодог.
22:58
to the people who they victimized.
571
1363000
2000
23:00
I believe we need to do more to help people who are victimized by crime,
572
1365000
2000
Яливаа гэмт гэмт хэргийн хохирогчийн төлөө
23:02
not do less.
573
1367000
2000
бага биш, харин илүү ихийг
хийх хэрэгтэй би боддог.
хийх хэрэгтэй би боддог.
23:04
And I think our current punishment philosophy
574
1369000
2000
Гэтэл одоогийн шийтгэлийн үндэс нь
23:06
does nothing for no one.
575
1371000
2000
хэний ч төлөө үйлчилдэггүй.
23:08
And I think that's the orientation that we have to change.
576
1373000
2000
Энэ чиглэлийг л бид өөрчлөх хэрэгтэй гэж
би бодож байна.
би бодож байна.
23:10
(Applause)
577
1375000
2000
(Алга ташилт)
23:12
CA: Bryan, you've struck a massive chord here.
578
1377000
3000
К.А.: Брайн, та олон хүний
сэтгэлийг хөдөлгөлөө.
сэтгэлийг хөдөлгөлөө.
23:15
You're an inspiring person.
579
1380000
2000
Танаас суралцах зүйл их байна.
23:17
Thank you so much for coming to TED. Thank you.
580
1382000
2000
TED дээр ирсэнд маш их баярлалаа.
23:19
(Applause)
581
1384000
15000
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Bryan Stevenson - Public-interest lawyerBryan Stevenson is the founder and executive director of the Equal Justice Initiative, fighting poverty and challenging racial discrimination in the criminal justice system.
Why you should listen
Bryan Stevenson is a public-interest lawyer who has dedicated his career to helping the poor, the incarcerated and the condemned. He's the founder and executive director of the Equal Justice Initiative, an Alabama-based group that has won major legal challenges eliminating excessive and unfair sentencing, exonerating innocent prisoners on death row, confronting abuse of the incarcerated and the mentally ill, and aiding children prosecuted as adults.
EJI recently won an historic ruling in the U.S. Supreme Court holding that mandatory life-without-parole sentences for all children 17 or younger are unconstitutional. Mr. Stevenson’s work fighting poverty and challenging racial discrimination in the criminal justice system has won him numerous awards. He is a graduate of the Harvard Law School and the Harvard School of Government, and has been awarded 14 honorary doctorate degrees. Bryan is the author of Just Mercy: A Story of Justice and Redemption.
Bryan Stevenson | Speaker | TED.com