ABOUT THE SPEAKER
Jedidah Isler - Astrophysicist
Jedidah Isler studies blazars — supermassive hyperactive black holes that emit powerful jet streams. They are the universe’s most efficient particle accelerators, transferring energy throughout galaxies.

Why you should listen

Jedidah Isler has been staring at the stars since she was 11 or 12. But because neither her undergraduate college or the university where she got her first master’s degree offered astronomy majors, she threw herself wholeheartedly into physics. It wasn’t until she entered a doctoral program that she was able to dedicate her time to the studying the night sky. In 2014, she became the first African-American woman to receive a Ph.D in Astrophysics from Yale.

Isler studies blazars — supermassive hyperactive black holes at the center of galaxies, some of which emit powerful streams of particles. Sometimes these are oriented toward Earth, offering us a unique perspective on the physics of the universe. Isler is a Chancellor’s Faculty Fellow in Physics at Syracuse University. She participates in the Future Faculty Leader program at Harvard's Center for Astrophysics and was named a 2015 TED Fellow.

Isler is also interested in breaking down barriers that prevent many students — especially women of color — from becoming scienists. She works to make STEM accessible to new communities. 

More profile about the speaker
Jedidah Isler | Speaker | TED.com
TED2015

Jedidah Isler: How I fell in love with quasars, blazars and our incredible universe

Jedidah Isler: ကျွန်မ quasarများ၊ blazar များ နဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့ အံ့အားသင့်စရာ စကြာဝဠာကို ချစ်မိပုံ

Filmed:
1,513,343 views

Jedidah Isler ဟာ သူငယ်စဉ်တုန်းက ပထမဦးဆုံး ချစ်မိတာက ညကောင်းကင်ပါ။ အခုတော့ သူဟာ ရူပနက္ခတ ပညာရှင် ဖြစ်လာကာ ဆူပါထုထည်ကြီးပြီး တက်ကြွလှတဲ့ တွင်းနက်များကို လေ့လာနေသူပါ။ ချစ်စဖွယ် ဒီဟောပြောခန်းထဲမှာ သူဟာ ကျွန်တော်တို့ကို ကမ္ဘာကြီးထံမှနေပြီး ကီလိုမီတာ ထရီလီယံချီ ဝေးလံတဲ့ နေရာများကို ခေါ်သွားကာ နေထက် ၁ မှ ၁၀ ဘီလီယံအထိကို လေးလံကြပြီး ကျွန်တော်တို့ ဘက်ဆီကို အားကောင်းတဲ့ ဂျက်စီးကြောင်းများဖြင့် ပစ်ဖောက်လေ့ ရှိကြတဲ့တဲ့ အရာများနဲ့ မိတ်ဆက်ပေးထားပါတယ်၊
- Astrophysicist
Jedidah Isler studies blazars — supermassive hyperactive black holes that emit powerful jet streams. They are the universe’s most efficient particle accelerators, transferring energy throughout galaxies. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
My first love was for the night sky.
0
1131
3301
ကျွန်မ ပထမဦးဆုံး ချစ်မိတာက ညကောင်းကင်ပါ။
00:16
Love is complicated.
1
4432
1566
အချစ်ဆိုတာ ရှုပ်ထွေးလှပါတယ်။
00:17
You're looking at a fly-through of the
Hubble Space Telescope Ultra-Deep Field,
2
5998
4529
ရှင်တို့ မြင်ရတာက ကျွန်မတို့ စကြာဝဠာရဲ့
အဝေးဆုံး ဖြစ်တဲ့ Ultra-Deep Field ကို
00:22
one of the most distant images
of our universe ever observed.
3
10527
4112
Hubble အာကာသ မှန်ပြောင်းကြီးက
ဖြတ်ပျံသန်းရင်း ရိုက်ထားတဲ့ပုံပါပဲ။
00:26
Everything you see here is a galaxy,
4
14639
2514
ဒီမှာ ရှင်တို့ မြင်ရသမျှဟာ ကြယ်စုကြီးတွေပါ၊
00:29
comprised of billions of stars each.
5
17153
3007
တခုတခုထဲမှာ ကြယ်တွေ ဘီလီယံချီ ပါဝင်တယ်။
00:32
And the farthest galaxy is
a trillion, trillion kilometers away.
6
20160
4741
အဲဒီအထဲက အဝေးဆုံး ကြယ်စုဟာ
ထရီလီယံ ထရီလီယံ ကီလိုမီတာ ဝေးပါတယ်။
00:37
As an astrophysicist, I have
the awesome privilege of studying
7
25881
2924
ရူပနက္ခတဗေဒ ပညာရှင်ဖြစ်တာမို့
စကြာဝဠာထဲက ဆန်းပြားတဲ့
00:40
some of the most exotic objects
in our universe.
8
28805
3447
အရာတွေကို စူးစမ်းရေး အထူးအခွင့်အလမ်း
ကျွန်မဆီမှာ ရှိနေပါတယ်။
00:44
The objects that have captivated me
from first crush throughout my career
9
32252
3812
တွေ့လိုက်ကတည်းက စပြီး ကျွန်မကို
တလျှောက်လုံး ဆွဲယူဖမ်းချုပ်လိုက်တဲ့
00:48
are supermassive,
hyperactive black holes.
10
36064
4409
အရာတွေကတော့ ဆူပါထုတည်ကြီးမားတဲ့
သိပ်ကို တက်ကြွလှကြတဲ့ တွင်းနက်ကြီးတွေပါ။
00:53
Weighing one to 10 billion times
the mass of our own sun,
11
41813
4118
ကျွန်မတို့ နေထက်ကို ၁၀ ဘီလီယံလောက်
လေးလံတဲ့
00:57
these galactic black holes
are devouring material,
12
45931
2894
အဲဒီ ကြယ်စုတွင်းနက်ကြီးတွေဟာ
ကျွန်မတို့ သိထားကြတဲ့ "ပျမ်းမျှ"
01:00
at a rate of upwards of
1,000 times more
13
48825
3320
"ပျမ်းမျှ" ဆူပါထုထည်ကြီး တွင်းနက်ကြီးတွေနဲ့
စာရင် အဆ ၁၀၀၀ ပိုမြင့်တဲ့နှုန်းဖြင့်
01:04
than your "average"
supermassive black hole.
14
52145
3367
အရာတွေကို ဝါးမျိုပစ်နေပါတယ်။
01:07
(Laughter)
15
55512
2128
(ရယ်မောသံများ)
01:09
These two characteristics,
16
57640
1694
ခုနက အချင်းလက္ခဏာ နှစ်ခုတို့က၊
01:11
with a few others, make them quasars.
17
59334
3214
တခြားအချက် တချို့တို့ကြောင့်၊
၎င်းတို့ဟာ ကွာဇာတွေ ဖြစ်လာကြတယ်။
01:14
At the same time, the objects I study
18
62548
2917
တချိန်တည်းမှာ၊ ကျွန်မ လေ့လာနေတဲ့ အရာတွေဟာ
01:17
are producing some of the most
powerful particle streams
19
65465
2777
မြင်တွေ့ခဲ့ရဘူးသမျှထဲက အားအကောင်းဆုံး
အမှုန်တွေရဲ့ ရေစီးကြောင်းကို
01:20
ever observed.
20
68242
1695
ထုတ်လွှင့်နေကြပါတယ်။
01:21
These narrow streams, called jets,
21
69937
2840
ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ အဲဒီရေစီးကြောင်းတွေကို
ဂျက်များလို ခေါ်ပြီး
01:24
are moving at 99.99 percent
of the speed of light,
22
72777
4608
အလင်းရဲ့ အမြန်နှုန်း ၉၉.၉၉
ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ရွေ့လျားနေကြကာ
01:29
and are pointed directly at the Earth.
23
77385
3983
ကမ္ဘာကြီးဆီကို တည့်တည့်ကြီး
ဦးတည်နေကြပါတယ်။
01:33
These jetted, Earth-pointed, hyperactive
and supermassive black holes
24
81368
5889
အဲဒီ ကမ္ဘာဆီကို ဦးလှည့်ထားကာ
တက်ကြွလွန်ပြီး
ဆူပါထုထည်ကြီး တွင်းနက်ကြီးတွေကို
01:39
are called blazars, or blazing quasars.
25
87257
4544
blazing quasar များ၊
တနည်း blazar လို့ ခေါ်ကြတယ်။
01:43
What makes blazars so special
is that they're some of the universe's
26
91801
3481
blazar တွေကို အထူးလုပ် ပြောနေရတာက
၎င်းတို့ဟာ စကြာဝဠာထဲက အမှုန်တွေကို
01:47
most efficient particle accelerators,
27
95282
2520
အရှိန်မြှင့်ပေးရာမှာ
အထိရောက်ဆုံး ဖြစ်ကြပြီး
01:49
transporting incredible amounts
of energy throughout a galaxy.
28
97802
4918
ကြယ်စု တလျှောက် စိတ်ကူးမရအောင်ကို
စွမ်းအင် ပမာဏကို ပို့ဆောင်နိုင်လို့ပါ။
01:54
Here, I'm showing an
artist's conception of a blazar.
29
102720
2749
ဒီနေရာမှာ အနုပညာရှင်က
blazar အား မြင်ပုံကို ပြချင်တယ်။
01:57
The dinner plate by which
material falls onto the black hole
30
105469
3200
တွင်းနက်ထဲကို ဒြပ်ထုတွေ လျှောကျသွားကြတဲ့
ပန်းကန်ပြားကို ကျတော့
02:00
is called the accretion disc,
31
108669
1587
ချဲ့ကားရေး အပြားလို့ ခေါ်ပြီး
02:02
shown here in blue.
32
110256
1826
ဒီမှာ အပြာရောင်ဖြင့် ပြပေးထားပါတယ်။
02:04
Some of that material is slingshotted
around the black hole
33
112082
2979
အဲဒီဒြပ်ထု တချို့မှာတွန်းနက်ကို ဝန်းရံပြီး
လွင့်စဉ်နေကြကာ
02:07
and accelerated to insanely high speeds
34
115061
2024
ဂျက်စီးကြောင်းထဲတွင် သိပ်ကို
အရှိန်ြမင့်တာကို
02:09
in the jet, shown here in white.
35
117085
2827
အဖြူရောင်ဖြင့် ဖေါ်ပြပေးထားပါတယ်။
02:11
Although the blazar system is rare,
36
119912
2687
blazar စနစ်ကို ရှားရှားပါးပါး
တွေ့နိုင်ပေမဲ့၊
02:14
the process by which nature
pulls in material via a disk,
37
122599
3007
သဘာဝက အချပ်ပြားမှတဆင့် ဒြပ်ထုတွေကို
ဆွဲယူနေကာ၊
အဲဒီနောက်မှာ တချို့ကို ဂျက်စီးကြောင်းအဖြစ်
02:17
and then flings some of it out via a jet,
is more common.
38
125606
3277
ပြန်အံထုတ်ပစ်တာကို မကြာခဏ တွေ့ပါတယ်။
ကျွန်မတို့ blazar စနစ်ကို
ချုံ့ကြည့်လိုက်ခြင်းဖြင့်
02:21
We'll eventually zoom out of
the blazar system
39
129647
2444
02:24
to show its approximate relationship
to the larger galactic context.
40
132091
5089
ကျယ်ပြောတဲ့ ကြယ်စုနဲ့ ၎င်းဟာ
ဆက်စပ်နေပုံကို မြင်နိုင်ကြပါတယ်။
အာကာသထဲကို ဘာတွေက ဝင်လာကြတယ်၊
ဘာတွေ
ထွက်နေကြတယ် ဆိုတာကို တွက်ချက်ရာမှာ
02:33
Beyond the cosmic accounting
of what goes in to what goes out,
41
141890
4405
02:38
one of the hot topics in
blazar astrophysics right now
42
146295
3047
blazar ရူပနက္ခတဆိုင်ရာ အများဆုံး
ဆွေးနွေးကြတဲ့ ခေါင်းစီးမှာ
02:41
is where the highest-energy
jet emission comes from.
43
149342
3711
အဆင့်မြင့် စွန်းအင် ဂျက်စီးကြောင်းတွေ
ဘယ်ကနေ လာနေကြတာလဲ ဆိုတာပါ။
02:45
In this image, I'm interested
in where this white blob forms
44
153053
3921
ဟောဒီပုံထဲမှာကျတော့၊ ကျွန်မ သိချင်တာက
အဖြူရောင် အစက်ပုံစံတွေပါ၊
02:48
and if, as a result, there's any
relationship between the jet
45
156974
3643
ပြီးတော့ ရှေ့ဆက်ပြီး ၎င်းတို့ဟာ
ဂျက်စီးကြောင်း၊
02:52
and the accretion disc material.
46
160617
2866
ပြီးတော့ ချဲ့ကားမှု ချပ်ြပား ဒြပ်ထုနဲ့
ဆက်စပ်နေလား သိချင်တယ်။
02:55
Clear answers to this question
47
163483
1803
အဲဒီမေးခွန်းအတွက် ပြတ်သားတဲ့ အဖြေတွေကို
02:57
were almost completely
inaccessible until 2008,
48
165286
3115
ရရှိရေးဟာ NASA ကနေပြီး
ဂါမာ ရောင်ချည်များကို၊ တနည်းအားဖြင့်
ကျွန်မတို့ သိကြတဲ့ ဓါတ်မှန်
ရောင်ချည်များထက်ကို
03:00
when NASA launched a new telescope
that better detects gamma ray light --
49
168401
4274
စွမ်းအင် အဆတသန်း မြင့်မားတဲ့
အလင်းရောင်ကို၊
03:04
that is, light with energies
a million times higher
50
172675
2712
ပိုကောင်းမွန်စွာ တိုင်းထွာနိုင်တဲ့ မှန်ပြောင်း
အသစ်ကို
03:07
than your standard x-ray scan.
51
175387
3547
လွှတ်တင်ခဲ့တဲ့၂၀၀၈ ခုနှစ်အထိ
လုံးဝလောက်ကို မဖြစ်နိုင်ခဲ့ပါ၊
03:10
I simultaneously compare variations
between the gamma ray light data
52
178934
3890
ကျွန်မဟာ ချက်ချင်းဆိုသလိုပဲ
ဂါမာရောင်ချည်ရဲ့ ဒေတာအမျိုးမျိုးကို
03:14
and the visible light data from
day to day and year to year,
53
182824
3669
မြင်လို့ရနိုင်တဲ့ အလင်းရဲ့ ဒေတာတွေကို
တနေ့ချင်း၊ တနှစ်ချင်း နှိုင်းယှဉ်ကြည့်လျက်၊
03:18
to better localize these gamma ray blobs.
54
186493
3274
ခုနက ဂါမာရောင်ချည် အစက်တွေကို
ပိုပြီး တိကျစွာ နေရာသတ်မှတ်လိုခဲ့ပါတယ်။
03:21
My research shows that in some instances,
55
189767
2686
ကျွန်မရဲ့ သုတေသနအရ၊ အချို့ကိစ္စများမှာ၊
03:24
these blobs form much closer
to the black hole
56
192453
3060
ခုနက အစက်ပုံစံတွေဟာ ကျွန်မတို့
ထင်မှတ်ခဲ့ကြတာထက်ကို
03:27
than we initially thought.
57
195513
2360
တွင်းနက်နဲ့ ပိုပြီး နီးကပ်စွာ
ရှိတတ်ကြပါတယ်။
03:29
As we more confidently localize
58
197873
1891
ကျွန်မတို့က အဲဒီ ဂါမာရောင်ချည် အစက်ပုံစံတွေ
ဖြစ်ပေါ်လာကြတဲ့ နေရာကို
03:31
where these gamma ray
blobs are forming,
59
199764
2296
ပိုပြီးတိကျစွာ ဖေါ်ထုတ်နိုင်တာနဲ့အမျှ၊
ဂျက်စီးကြောင်းတွေ ဘယ်လို
အရှိန်မြင့်လာပုံကို
03:34
we can better understand how jets
are being accelerated,
60
202060
3523
ပိုကောင်းစွာ နားလည်နိုင်ကြမှာမို့လို့
03:37
and ultimately reveal
the dynamic processes
61
205583
2608
နောက်ဆုံးမှာ စကြာဝဠာထဲက
အံ့အားသင့်စရာ အကောင်းဆုံး အရာတွေ
03:40
by which some of the most fascinating
objects in our universe are formed.
62
208191
4695
ဘယ်လို ပေါ်ပေါက်လာကြတာကိုပါ
နားလည်လို့ ရလာနိုင်မှာပါ။
03:45
This all started as a love story.
63
213892
3609
ဒါဟာ အချစ်ပုံပြင်လို စတင်ခဲ့တာပါ။
03:49
And it still is.
64
217501
1913
အခုလည်း အဲဒီလို ရှိနေတုန်းပါ။
03:51
This love transformed me from
a curious, stargazing young girl
65
219414
4210
အဲဒီအချစ်ဟာ ကြယ်တွေကို ငေးကြည့်နေတဲ့
စူးစမ်းလိုနေခဲ့တဲ့ ကောင်မလေး ကနေပြီး
03:55
to a professional astrophysicist,
66
223624
1821
နက္ခတဗေဒ ပညာရှင်ဖြစ်လာခဲ့ကာ
03:57
hot on the heels of celestial discovery.
67
225445
3337
အာကာသဆိုင်ရာ တွေ့ရှိချက်တွေကို
ပြေးလွှားရှာနေသူ ဖြစ်လာစေခဲ့ပါတယ်။
စကြာဝဠာကို အဲဒီလို ငေးကြည့်မှုက
04:00
Who knew that chasing after the universe
68
228782
2420
ကမ္ဘာဂြိုဟ်ဆိုင်ရာ ကျွန်မရဲ့ နက်ရှိုင်းလှတဲ့
04:03
would ground me so deeply
to my mission here on Earth.
69
231202
3798
တာဝန်ထမ်းဆောင်မှုဆီကို တွန်းပို့ခဲ့မှာကို
ဘယ်သူများ ခန့်မှန်းနိုင်ခဲ့မလဲ။
04:07
Then again, when do we ever know
where love's first flutter
70
235000
3468
တကယ့်တကယ်ကျတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့
ပထမဦးဆုံး ချစ်ကြိုက်မိမှုဟာ
04:10
will truly take us.
71
238468
1474
ဘယ်ဆီ ခေါ်သွားမှာကိုပါ သိဖို့ မလွယ်လှပါ။
04:11
Thank you.
72
239942
1229
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
04:13
(Applause)
73
241171
3300
(လက်ခုပ်တီးသံများ)
Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jedidah Isler - Astrophysicist
Jedidah Isler studies blazars — supermassive hyperactive black holes that emit powerful jet streams. They are the universe’s most efficient particle accelerators, transferring energy throughout galaxies.

Why you should listen

Jedidah Isler has been staring at the stars since she was 11 or 12. But because neither her undergraduate college or the university where she got her first master’s degree offered astronomy majors, she threw herself wholeheartedly into physics. It wasn’t until she entered a doctoral program that she was able to dedicate her time to the studying the night sky. In 2014, she became the first African-American woman to receive a Ph.D in Astrophysics from Yale.

Isler studies blazars — supermassive hyperactive black holes at the center of galaxies, some of which emit powerful streams of particles. Sometimes these are oriented toward Earth, offering us a unique perspective on the physics of the universe. Isler is a Chancellor’s Faculty Fellow in Physics at Syracuse University. She participates in the Future Faculty Leader program at Harvard's Center for Astrophysics and was named a 2015 TED Fellow.

Isler is also interested in breaking down barriers that prevent many students — especially women of color — from becoming scienists. She works to make STEM accessible to new communities. 

More profile about the speaker
Jedidah Isler | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee