TEDxCaltech
Leonard Susskind: My friend Richard Feynman
Leonard Susskind: Mijn vriend Richard Feynman
Filmed:
Readability: 3.5
1,213,939 views
Hoe is het om een genie als vriend te hebben? Op het podium bij TEDxCaltech vertelt natuurkundige Leonard Susskind over zijn vriendschap met de legendarische Richard Feynman. Het gaat over zijn onconventionele benadering van serieuze... en minder serieuze problemen.
Leonard Susskind - Physicist
Leonard Susskind works on string theory, quantum field theory, quantum statistical mechanics and quantum cosmology at Stanford. Full bio
Leonard Susskind works on string theory, quantum field theory, quantum statistical mechanics and quantum cosmology at Stanford. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I decided when I was asked to do this
0
0
2000
Toen ik hiervoor gevraagd werd,
00:17
that what I really wanted to talk about
1
2000
2000
wilde ik het hebben
00:19
was my friend Richard Feynman.
2
4000
2000
over mijn vriend Richard Feynman.
00:21
I was one of the fortunate few
3
6000
2000
Ik was een van de gelukkigen
00:23
that really did get to know him
4
8000
2000
die hem goed hebben gekend
00:25
and enjoyed his presence.
5
10000
2000
en van zijn aanwezigheid konden genieten.
00:27
And I'm going to tell you the Richard Feynman that I knew.
6
12000
3000
Ik ga het hebben over de Richard Feynman die ik kende.
00:30
I'm sure there are other people here
7
15000
2000
Ik weet zeker dat er mensen zijn
00:32
who could tell you about the Richard Feynman they knew,
8
17000
2000
die het over hun Richard Feynman zouden hebben,
00:34
and it would probably be a different Richard Feynman.
9
19000
2000
en het zou waarschijnlijk een andere Richard Feynman zijn dan de mijne.
00:36
Richard Feynman was a very complex man.
10
21000
3000
Richard Feynman was een erg complexe man.
00:39
He was a man of many, many parts.
11
24000
2000
Hij was een man met vele, vele aspecten.
00:41
He was, of course, foremost,
12
26000
2000
Hij was, natuurlijk, allereerst
00:43
a very, very, very great scientist.
13
28000
3000
een buitengewone wetenschapper.
00:46
He was an actor. You saw him act.
14
31000
3000
Hij was een acteur. Je kon hem zien acteren.
00:49
I also had the good fortune to be in those lectures,
15
34000
3000
Ik kon hem bij zijn lezingen
00:52
up in the balcony.
16
37000
2000
volgen van op het balkon.
00:54
They were fantastic.
17
39000
2000
Ze waren fantastisch.
00:56
He was a philosopher;
18
41000
2000
Hij was een filosoof.
00:58
he was a drum player;
19
43000
2000
Hij was een drummer.
01:00
he was a teacher par excellence.
20
45000
3000
Hij was een leraar par excellence.
01:03
Richard Feynman was also a showman,
21
48000
2000
Richard Feynman was ook een showman,
01:05
an enormous showman.
22
50000
2000
een enorme showman.
01:07
He was brash, irreverent --
23
52000
4000
Hij was recht voor de raap, oneerbiedig
01:11
he was full of macho,
24
56000
2000
en ook een macho,
01:13
a kind of macho one-upmanship.
25
58000
3000
een haantje de voorste.
01:16
He loved intellectual battle.
26
61000
4000
Hij hield van intellectuele strijd.
01:20
He had a gargantuan ego.
27
65000
4000
Hij had een reusachtig ego.
01:24
But the man had somehow
28
69000
3000
Maar toch op een of andere manier
01:27
a lot of room at the bottom.
29
72000
2000
met veel ruimte onderin.
01:29
And what I mean by that
30
74000
2000
Daarmee bedoel ik
01:31
is a lot of room, in my case --
31
76000
3000
veel ruimte, in mijn geval --
01:34
I can't speak for anybody else --
32
79000
2000
ik kan niet namens iedereen spreken --
01:36
but in my case,
33
81000
2000
maar in mijn geval,
01:38
a lot of room for another big ego.
34
83000
3000
veel ruimte voor nog een ander groot ego.
01:41
Well, not as big as his,
35
86000
2000
Nou, misschien niet zo groot als het zijne,
01:43
but fairly big.
36
88000
2000
maar toch behoorlijk groot.
01:45
I always felt good with Dick Feynman.
37
90000
3000
Ik voelde me altijd goed bij Dick Feynman.
01:48
It was always fun to be with him.
38
93000
2000
Het was altijd leuk in zijn buurt.
01:50
He always made me feel smart.
39
95000
2000
Hij maakte dat ik me slim voelde.
01:52
How can somebody like that make you feel smart?
40
97000
2000
Hoe kan iemand als hij je slim laten voelen?
01:54
Somehow he did.
41
99000
2000
Op de een of andere manier lukte het hem.
01:56
He made me feel smart. He made me feel he was smart.
42
101000
2000
Hij liet me slim voelen. Hij liet me voelen hoe slim hij was.
01:58
He made me feel we were both smart,
43
103000
2000
Hij liet me voelen dat we beiden slim waren
02:00
and the two of us could solve any problem whatever.
44
105000
4000
en dat we met z'n tweeën elk probleem aankonden.
02:04
And in fact, we did sometimes do physics together.
45
109000
3000
Soms deden we samen wat natuurkunde.
02:07
We never published a paper together,
46
112000
2000
We hebben nooit samen een artikel gepubliceerd,
02:09
but we did have a lot of fun.
47
114000
3000
maar we hadden wel veel plezier.
02:13
He loved to win.
48
118000
2000
Hij hield van winnen.
02:15
With these little macho games we would sometimes play --
49
120000
3000
Met de machospelletjes die we soms speelden --
02:18
and he didn't only play them with me, he played them with all sorts of people --
50
123000
3000
hij speelde ze niet alleen met mij, hij speelde ze met allerlei mensen --
02:21
he would almost always win.
51
126000
2000
won hij bijna altijd.
02:23
But when he didn't win, when he lost,
52
128000
3000
Maar als hij niet won, als hij verloor,
02:26
he would laugh and seem to have just as much fun
53
131000
3000
lachte hij en leek hij net zo veel plezier te hebben
02:29
as if he had won.
54
134000
2000
als had hij gewonnen.
02:31
I remember once he told me a story
55
136000
2000
Ik herinner me dat hij me eens een verhaal vertelde
02:33
about a joke that the students played on him.
56
138000
3000
over een grap die de studenten met hem uithaalden.
02:36
They took him -- I think it was for his birthday --
57
141000
2000
Ze namen hem -- ik denk voor zijn verjaardag --
02:38
they took him for lunch.
58
143000
2000
mee uit eten
02:40
They took him for lunch
59
145000
2000
naar een broodjeszaak
02:42
to a sandwich place in Pasadena.
60
147000
2000
in Pasadena.
02:44
It may still exist; I don't know.
61
149000
2000
Ze bestaat misschien nog steeds; ik weet het niet.
02:46
Celebrity sandwiches was their thing.
62
151000
3000
Beroemdhedenbroodjes was hun ding
02:49
You could get a Marilyn Monroe sandwich.
63
154000
2000
Je kon er een Marilyn-Monroebroodje krijgen.
02:51
You could get a Humphrey Bogart sandwich.
64
156000
3000
Of een Humprey-Bogartbroodje.
02:54
The students went there in advance,
65
159000
2000
De studenten spraken af
02:56
and they arranged that they would all order Feynman sandwiches.
66
161000
3000
om allemaal Feynmanbroodjes te bestellen.
02:59
One after another, they came in and ordered Feynman sandwiches.
67
164000
3000
Een voor een kwamen ze binnen en bestelden ze Feynmanbroodjes.
03:02
Feynman loved this story.
68
167000
2000
Feynman hield van dit verhaal.
03:04
He told me this story, and he was really happy and laughing.
69
169000
4000
Hij vertelde me dit verhaal en hij had er nog altijd plezier om.
03:08
When he finished the story, I said to him,
70
173000
3000
Toen hij ermee klaar was, zei ik tegen hem:
03:11
"Dick, I wonder what would be the difference
71
176000
2000
"Dick, ik vraag me af wat het verschil zou zijn
03:13
between a Feynman sandwich and a Susskind sandwich."
72
178000
4000
tussen een Feynmanbroodje en een Susskindbroodje."
03:17
And without skipping a beat at all,
73
182000
2000
Zonder met zijn ogen te knipperen
03:19
he said, "Well, they'd be about the same.
74
184000
3000
zei hij: "Nou, ze zouden ongeveer hetzelfde zijn.
03:22
The only difference is a Susskind sandwich would have a lot more ham,"
75
187000
3000
Het enige verschil is dat er op een Susskindbroodje veel meer 'ham' zou liggen."
03:25
ham, as in bad actor.
76
190000
2000
'Ham' betekent 'overacteren'.
03:27
(Laughter)
77
192000
2000
(Gelach)
03:29
Well, I happened to have been very quick that day,
78
194000
3000
Toevallig was ik die dag ook rad van tong
03:32
and I said, "Yeah, but a lot less baloney."
79
197000
3000
en ik zei: "Ja, maar een stuk minder 'kletskoek'."
03:35
(Laughter)
80
200000
3000
(Gelach)
03:38
The truth of the matter
81
203000
4000
In feite
03:42
is that a Feynman sandwich
82
207000
2000
zit er in een Feynmanbroodje
03:44
had a load of ham,
83
209000
2000
een hoop 'ham',
03:46
but absolutely no baloney.
84
211000
3000
maar absoluut geen 'kletskoek'.
03:50
What Feynman hated worse than anything else
85
215000
2000
Waar Feynman meer dan aan iets anders een hekel had
03:52
was intellectual pretense --
86
217000
2000
was intellectuele pretentie -
03:54
phoniness,
87
219000
2000
onechtheid,
03:56
false sophistication, jargon.
88
221000
3000
valse verfijning, jargon.
03:59
I remember sometime during the '80s,
89
224000
3000
Ik herinner me dat ergens
04:02
the mid-'80s,
90
227000
2000
midden van de jaren 1980,
04:04
Dick and I and Sidney Coleman
91
229000
2000
Dick, ik en Sidney Coleman
04:06
would meet a couple of times
92
231000
2000
een paar keer
04:08
up in San Francisco at some very rich guy's house --
93
233000
3000
in San Francisco in het huis van een zeer rijke kerel
04:11
up in San Francisco for dinner.
94
236000
2000
gingen eten.
04:13
And the last time the rich guy invited us,
95
238000
3000
De laatste keer dat die rijke man ons uitnodigde,
04:16
he also invited a couple of philosophers.
96
241000
2000
nodigde hij ook wat filosofen uit.
04:18
These guys were philosophers of mind.
97
243000
3000
Hun specialiteit was de menselijke geest.
04:21
Their specialty was the philosophy of consciousness.
98
246000
3000
De filosofie van het bewustzijn.
04:24
And they were full of all kinds of jargon.
99
249000
2000
Ze waren vol van allerlei jargon.
04:26
I'm trying to remember the words --
100
251000
3000
Ik probeer me de woorden te herinneren -
04:29
"monism," "dualism," categories all over the place.
101
254000
3000
'Monisme', 'dualisme', al dat soort begrippen.
04:32
I didn't know what those things meant, neither did Dick --
102
257000
2000
Ik wist niet wat die dingen betekenden en Dick ook niet -
04:34
neither did Sydney for that matter.
103
259000
2000
Sydney evenmin.
04:36
And what did we talk about?
104
261000
2000
Waar hadden we het over?
04:38
Well, what do you talk about when you talk about minds?
105
263000
3000
Waar heb je het over als je praat over 'geest'?
04:41
One thing, there's one obvious thing to talk about --
106
266000
2000
Een ding ligt voor de hand -
04:43
can a machine become a mind?
107
268000
2000
kan een machine een 'geest' worden?
04:45
Can you build a machine
108
270000
2000
Kun je een machine bouwen
04:47
that thinks like a human being,
109
272000
2000
die denkt als een mens,
04:49
that is conscious?
110
274000
2000
die zich bewust is?
04:51
We sat around and we talked about this -- we of course never resolved it.
111
276000
3000
We discussieerden erover - en we kwamen er natuurlijk niet uit.
04:54
But the trouble with the philosophers
112
279000
2000
Maar het probleem met filosofen
04:56
is that they were philosophizing
113
281000
2000
is dat zij filosoferen
04:58
when they should have been science-iphizing.
114
283000
2000
als ze zouden moeten 'wetenschapperen'.
05:00
It's a scientific question after all.
115
285000
3000
Het is per slot van rekening een wetenschappelijke vraag.
05:03
And this was a very, very dangerous thing to do
116
288000
2000
Dat moet je nu net niet doen
05:05
around Dick Feynman.
117
290000
3000
met Dick Feynman in de buurt.
05:10
Feynman let them have it -- both barrels, right between the eyes.
118
295000
3000
Feynman gaf ze de volle lading - recht tussen de ogen.
05:13
It was brutal; it was funny -- ooh, it was funny.
119
298000
3000
Brutaal en grappig - o, zo grappig.
05:16
But it was really brutal.
120
301000
2000
Maar wel brutaal.
05:18
He really popped their balloon.
121
303000
2000
Hij doorprikte hun ballon.
05:20
But the amazing thing was --
122
305000
2000
Maar het verbazingwekkende was -
05:22
Feynman had to leave a little early.
123
307000
2000
Feynman moest vroeg weg.
05:24
He wasn't feeling too well, so he left a little bit early.
124
309000
3000
Hij voelde zich niet al te goed, dus vertrok hij een beetje vroeger.
05:27
And Sidney and I were left there with the two philosophers.
125
312000
3000
Sidney en ik bleven achter met de twee filosofen.
05:30
And the amazing thing is these guys were flying.
126
315000
3000
Het verbazingwekkende was dat ze in de zevende hemel waren.
05:33
They were so happy.
127
318000
2000
Ze waren zo gelukkig.
05:35
They had met the great man;
128
320000
3000
Ze hadden de grote man ontmoet;
05:38
they had been instructed by the great man;
129
323000
2000
ze waren door hem onderwezen;
05:40
they had an enormous amount of fun
130
325000
2000
ze hadden er enorm lol in
05:42
having their faces shoved in the mud,
131
327000
3000
dat ze met hun neus in de modder waren gedrukt.
05:45
and it was something special.
132
330000
3000
Het was iets speciaals.
05:48
I realized there was something just extraordinary about Feynman,
133
333000
3000
Ik realiseerde me dat er iets bijzonders was aan Feynman,
05:51
even when he did what he did.
134
336000
3000
zelfs als hij deed wat hij deed.
05:58
Dick, he was my friend. I did call him Dick.
135
343000
3000
Dick, ik noemde hem Dick.
06:01
Dick and I had a certain, a little bit of a rapport.
136
346000
2000
Dick en ik hadden een bepaalde,
06:03
I think it may have been a special rapport that he and I had.
137
348000
3000
een beetje speciale verhouding.
06:06
We liked each other; we liked the same kind of things.
138
351000
3000
Wij vonden elkaar, we hielden van hetzelfde soort dingen.
06:09
I also liked the kind of intellectual macho games.
139
354000
4000
Ik hield ook van die intellectuele machospelletjes.
06:13
Sometimes I would win, mostly he would win,
140
358000
2000
Soms won ik, maar meestal hij,
06:15
but we both enjoyed them.
141
360000
2000
maar allebei genoten we ervan.
06:17
And Dick became convinced at some point
142
362000
2000
Dick raakte ervan overtuigd
06:19
that he and I had some kind of similarity of personality.
143
364000
4000
dat onze persoonlijkheden nogal gelijklopend waren.
06:23
I don't think he was right.
144
368000
2000
Ik denk van niet.
06:25
I think the only point of similarity between us
145
370000
2000
Wel praatten we
06:27
is we both like to talk about ourselves.
146
372000
3000
allebei graag over onszelf.
06:30
But he was convinced of this.
147
375000
2000
Maar hij was overtuigd.
06:32
And he was curious.
148
377000
2000
Hij was nieuwsgierig.
06:34
The man was incredibly curious.
149
379000
2000
De man was ongelooflijk nieuwsgierig.
06:36
And he wanted to understand what it was and why it was
150
381000
3000
Hij wilde begrijpen waar
06:39
that there was this funny connection.
151
384000
4000
die grappige verwantschap vandaan kwam.
06:43
And one day we were walking. We were in France.
152
388000
2000
Op wandel in Frankrijk
06:45
We were in La Zouche.
153
390000
2000
waren we in La Zouche.
06:47
We were up in the mountains, 1976.
154
392000
2000
In de bergen, in 1976.
06:49
We were up in the mountains, and Feynman said to me,
155
394000
3000
Feynman zei:
06:52
he said, "Leonardo."
156
397000
2000
"Leonardo."
06:54
The reason he called me Leonardo
157
399000
2000
Hij noemde me Leonardo
06:56
is because we were in Europe
158
401000
2000
omdat we in Europa waren
06:58
and he was practicing his French.
159
403000
3000
en hij zijn Frans wou oefenen.
07:01
And he said, "Leonardo,
160
406000
3000
Hij zei: "Leonardo,
07:04
were you closer to your mother or to you father
161
409000
3000
stond je als kind
07:07
when you were a kid?"
162
412000
2000
dichter bij je moeder of je vader?"
07:09
And I said, "Well, my real hero was my father.
163
414000
3000
Ik zei: "Wel, mijn echte held was mijn vader.
07:12
He was a working man,
164
417000
2000
Hij was een arbeider
07:14
had a fifth grade education.
165
419000
3000
met een lagere-schoolopleiding.
07:17
He was a master mechanic, and he taught me how to use tools.
166
422000
3000
Hij was meester-monteur en leerde me werktuigen te gebruiken.
07:20
He taught me all sorts of things about mechanical things.
167
425000
4000
Hij leerde me allerlei dingen over mechanische dingen.
07:24
He even taught me the Pythagorean theorem.
168
429000
2000
Hij leerde me zelfs de stelling van Pythagoras.
07:26
He didn't call it the hypotenuse,
169
431000
2000
Hij sprak niet over de hypotenusa,
07:28
he called it the shortcut distance."
170
433000
3000
maar over de 'afsnij-afstand'."
07:31
And Feynman's eyes just opened up.
171
436000
2000
Bij Feynman
07:33
He went off like a light bulb.
172
438000
2000
ging een lampje branden.
07:35
And he said he had had
173
440000
3000
Hij zei dat hij
07:38
basically exactly the same relationship
174
443000
2000
in principe precies dezelfde relatie had
07:40
with his father.
175
445000
2000
met zijn vader.
07:42
In fact, he had been convinced at one time
176
447000
3000
In feite was hij ervan overtuigd dat je om
07:45
that, to be a good physicist,
177
450000
3000
een goede fysicus te zijn,
07:48
that it was very important
178
453000
2000
je een goede relatie
07:50
to have had that kind of relationship with your father.
179
455000
3000
met je vader moest hebben gehad.
07:53
I apologize for the sexist conversation here,
180
458000
3000
Mijn excuses voor het seksistische gesprek,
07:56
but this is the way it really happened.
181
461000
2000
maar zo is het gegaan.
07:58
He said that he had been absolutely convinced that this was necessary --
182
463000
4000
Hij zei dat hij er absoluut van overtuigd was dat dit noodzakelijk was -
08:02
the necessary part of the growing up of a young physicist.
183
467000
4000
een noodzakelijk onderdeel van het opgroeien van een jonge natuurkundige.
08:06
Being Dick, he, of course, wanted to check this.
184
471000
3000
Dick wilde dat, uiteraard, controleren.
08:09
He wanted to go out and do an experiment.
185
474000
2000
Hij wilde een experiment opzetten.
08:11
So, well he did.
186
476000
2000
En dat deed hij.
08:13
He went out and did an experiment.
187
478000
2000
Een experiment dus.
08:15
He asked all his friends that he thought were good physicists,
188
480000
3000
Hij vroeg al zijn vrienden waarvan hij dacht dat ze goede natuurkundigen waren:
08:18
"Was it your mom or your pop that influenced you?"
189
483000
3000
"Was het je mam of je pa die je heeft beïnvloed?"
08:21
And to a man -- they were all men --
190
486000
2000
Allen - het waren allemaal mannen -
08:23
to a man, every single one of them
191
488000
2000
antwoordden ze:
08:25
said, "My mother."
192
490000
2000
"Mijn moeder."
08:27
(Laughter)
193
492000
3000
(Gelach)
08:30
There went that theory down the trashcan of history.
194
495000
4000
Daar ging die theorie de prullenbak van de geschiedenis in.
08:35
But he was very excited that he had finally met somebody
195
500000
3000
Maar hij was heel blij dat hij eindelijk iemand had ontmoet
08:38
who had the same experience with my father
196
503000
3000
met dezelfde ervaring
08:41
as he had with his father.
197
506000
2000
als hij met zijn vader.
08:43
And for some time, he was convinced
198
508000
2000
Een tijd lang was hij ervan overtuigd
08:45
this was the reason we got along so well.
199
510000
2000
dat dit de reden was dat het tussen ons zo goed klikte.
08:47
I don't know. Maybe. Who knows?
200
512000
2000
Ik weet het niet. Misschien. Wie weet?
08:49
But let me tell you a little bit
201
514000
2000
Maar ik wil het ook even hebben
08:51
about Feynman the physicist.
202
516000
3000
over Feynman de natuurkundige.
08:55
Feynman's style --
203
520000
2000
Feynmans stijl -
08:57
no, style is not the right word.
204
522000
2000
nee, stijl is niet het juiste woord.
08:59
Style makes you think of the bow tie he might have worn
205
524000
2000
'Stijl' doet je denken aan de das
09:01
or the suit he was wearing.
206
526000
2000
of het pak dat hij droeg.
09:03
There's something much deeper than that,
207
528000
2000
Er is iets veel dieper dan dat
09:05
but I can't think of another word for it.
208
530000
2000
maar ik vind er geen ander woord voor.
09:07
Feynman's scientific style
209
532000
3000
Feynmans wetenschappelijke stijl
09:10
was always to look for the simplest,
210
535000
2000
bestond erin om altijd te zoeken naar de eenvoudigste,
09:12
most elementary solution to a problem that was possible.
211
537000
5000
de meest elementaire oplossing voor een probleem.
09:17
If it wasn't possible, you had to use something fancier.
212
542000
3000
Pas als dat niet ging, mocht het wat complexer worden.
09:20
But no doubt part of this
213
545000
3000
Maar zonder twijfel
09:23
was his great joy and pleasure
214
548000
3000
was zijn grote vreugde en plezier
09:26
in showing people that he could think more simply than they could.
215
551000
4000
mensen te laten zien dat hij eenvoudiger dan zij kon denken.
09:30
But he also deeply believed, he truly believed,
216
555000
3000
Maar ook was hij er diep van overtuigd
09:33
that if you couldn't explain something simply
217
558000
2000
dat als je iets niet eenvoudig kon uitleggen,
09:35
you didn't understand it.
218
560000
3000
je het niet begreep.
09:38
In the 1950s, people were trying to figure out
219
563000
3000
In de jaren 1950 wilden mensen proberen te achterhalen
09:41
how superfluid helium worked.
220
566000
2000
hoe supervloeibaar helium werkte.
09:43
There was a theory.
221
568000
2000
Er was een theorie
09:45
It was due to a Russian mathematical physicist,
222
570000
2000
van een Russische wiskundige fysicus.
09:47
and it was a complicated theory.
223
572000
2000
Een gecompliceerde theorie.
09:49
I'll tell you what that theory was soon enough.
224
574000
2000
Ik zal het er nog over hebben.
09:51
It was a terribly complicated theory
225
576000
2000
Het was een verschrikkelijk ingewikkelde theorie
09:53
full of very difficult integrals and formulas
226
578000
3000
vol moeilijke integralen, formules
09:56
and mathematics and so forth.
227
581000
2000
en wiskunde.
09:58
And it sort of worked, but it didn't work very well.
228
583000
3000
Ze werkte wel, maar niet al te goed.
10:01
The only way it worked
229
586000
2000
De enige manier waarop ze werkte
10:03
is when the helium atoms were very, very far apart.
230
588000
3000
was voor heliumatomen die heel erg ver uit elkaar lagen.
10:06
The helium atoms had to be very far apart.
231
591000
2000
Heel ver uit elkaar.
10:08
And unfortunately, the helium atoms in liquid helium
232
593000
2000
Maar in vloeibaar helium
10:10
are right on top of each other.
233
595000
2000
zitten de atomen nu net erg dicht op elkaar.
10:12
Feynman decided, as a sort of amateur helium physicist,
234
597000
3000
Feynman wilde het als amateur heliumnatuurkundige
10:15
that he would try to figure it out.
235
600000
3000
proberen te achterhalen.
10:18
He had an idea, a very clear idea.
236
603000
2000
Hij had een idee, een heel duidelijk idee.
10:20
He would try to figure out
237
605000
2000
Hij wilde te weten komen
10:22
what the quantum wave function
238
607000
2000
hoe de kwantumgolffunctie
10:24
of this huge number of atoms looked like.
239
609000
2000
van dit enorme aantal atomen eruit zag.
10:26
He would try to visualize it,
240
611000
2000
Hij wilde het visualiseren
10:28
guided by a small number of simple principles.
241
613000
3000
op basis van een klein aantal eenvoudige principes.
10:31
The small number of simple principles were very, very simple.
242
616000
3000
Die principes waren zeer, zeer eenvoudig.
10:34
The first one was
243
619000
2000
De eerste was
10:36
that when helium atoms touch each other, they repel.
244
621000
3000
dat wanneer heliumatomen elkaar raken, ze elkaar afstoten.
10:39
The implication of that is that the wave function has to go to zero,
245
624000
3000
De implicatie daarvan is dat de golffunctie nul moet worden,
10:42
it has to vanish when the helium atoms touch each other.
246
627000
3000
moet verdwijnen wanneer de heliumatomen elkaar raken.
10:45
The other fact
247
630000
2000
Het andere feit is
10:47
is that the ground state, the lowest energy state of a quantum system,
248
632000
3000
dat in de grondstaat, de laagste energietoestand van een kwantumsysteem,
10:50
the wave function is always very smooth --
249
635000
4000
de golffunctie altijd zeer glad is -
10:54
has the minimum number of wiggles.
250
639000
2000
het minimum aantal rimpels heeft.
10:56
So he sat down --
251
641000
2000
Hij begon eraan
10:58
and I imagine he had nothing more
252
643000
2000
- ik vermoed met alleen
11:00
than a simple piece of paper and a pencil --
253
645000
2000
een stukje papier en een potlood -
11:02
and he tried to write down, and did write down,
254
647000
2000
en schreef
11:04
the simplest function that he could think of
255
649000
3000
de eenvoudigste functie op die hij kon bedenken,
11:07
which had the boundary conditions
256
652000
2000
met als randvoorwaarden
11:09
that the wave function vanish when things touch
257
654000
2000
dat de golffunctie zou verdwijnen wanneer de atomen elkaar raakten
11:11
and is smooth in between.
258
656000
2000
en er tussenin glad is.
11:13
He wrote down a simple thing.
259
658000
2000
Hij schreef een eenvoudig ding.
11:15
It was so simple, in fact,
260
660000
2000
Zo eenvoudig
11:17
that I suspect a really smart high school student,
261
662000
2000
dat een echt slimme middelbare school student,
11:19
who didn't even have calculus,
262
664000
2000
die niet eens differentiaalrekening had gehad,
11:21
could understand what he wrote down.
263
666000
3000
kon begrijpen wat hij schreef.
11:24
The thing was that that simple thing that he wrote down
264
669000
3000
Zo simpel dat het
11:27
explained everything that was known at the time about liquid helium
265
672000
3000
alles verklaarde dat op dat moment bekend was over vloeibaar helium
11:30
and then some.
266
675000
2000
en nog het een en ander.
11:32
I've always wondered
267
677000
2000
Ik heb me altijd afgevraagd
11:34
whether the professionals, the real professional helium physicists,
268
679000
3000
of de echte professionele heliumnatuurkundigen
11:37
were just a little bit embarrassed by this.
269
682000
3000
hierdoor niet een beetje in verlegenheid werden gebracht.
11:40
They had their super-powerful technique,
270
685000
2000
Zij hadden hun superkrachtige technieken
11:42
and they couldn't do as well.
271
687000
2000
en toch waren ze er niet in geslaagd.
11:44
Incidentally, I'll tell you what that super-powerful technique was.
272
689000
4000
En wat was die superkrachtige techniek dan wel?
11:48
It was the technique of Feynman diagrams.
273
693000
3000
Feynman-diagrammen.
11:51
(Laughter)
274
696000
2000
(Gelach)
11:53
He did it again in 1968.
275
698000
3000
Hij deed het weer in 1968.
11:56
In 1968, in my own university --
276
701000
2000
In 1968, op mijn eigen universiteit -
11:58
I wasn't there at the time -- but in 1968,
277
703000
3000
ik was er toen niet - maar in 1968,
12:01
they were exploring the structure of the proton.
278
706000
3000
onderzochten ze de structuur van het proton.
12:04
The proton is obviously made
279
709000
2000
Het proton bestaat duidelijk
12:06
of a whole bunch of little particles.
280
711000
2000
uit een heleboel kleine deeltjes.
12:08
This was more or less known.
281
713000
2000
Dat was min of meer bekend.
12:10
And the way to analyze it was, of course, Feynman diagrams.
282
715000
3000
De manier om dat te analyseren was natuurlijk, Feynman-diagrammen.
12:13
That's what Feynman diagrams were constructed for --
283
718000
3000
Daarvoor waren ze bedacht -
12:16
to understand particles.
284
721000
2000
om deeltjes te begrijpen.
12:18
The experiments that were going on were very simple.
285
723000
2000
De aan de gang zijnde experimenten waren heel eenvoudig.
12:20
You simply take the proton,
286
725000
2000
Je neemt het proton
12:22
and you hit it really sharply with an electron.
287
727000
2000
en je knalt er een elektron tegen aan.
12:24
This was the thing the Feynman diagrams were for.
288
729000
3000
Daarvoor dienden de Feynman-diagrammen.
12:27
The only problem
289
732000
2000
Het probleem
12:29
was that Feynman diagrams are complicated.
290
734000
2000
was dat Feynman-diagrammen ingewikkeld zijn.
12:31
They're difficult integrals.
291
736000
2000
Het zijn moeilijke integralen.
12:33
If you could do all of them, you would have a very precise theory.
292
738000
3000
Als je ze allemaal zou kunnen doen, zou je een zeer nauwkeurige theorie krijgen.
12:36
But you couldn't; they were just too complicated.
293
741000
3000
Maar dat kon niet, veel te ingewikkeld.
12:39
People were trying to do them.
294
744000
2000
Men probeerde het toch te doen.
12:41
You could do a one loop diagram. Don't worry about one loop.
295
746000
3000
Je zou het kunnen doen met een één-lus-diagram. Eén lus ging prima.
12:44
One loop, two loops -- maybe you could do a three loop diagram,
296
749000
3000
Eén lus, twee lussen - misschien zelfs een drielussen-diagram,
12:47
but beyond that, you couldn't do anything.
297
752000
2000
maar daar stopte het.
12:49
Feynman said, "Forget all of that.
298
754000
2000
Feynman zei: "Vergeet dat allemaal maar.
12:51
Just think of the proton
299
756000
2000
Denk aan het proton
12:53
as an assemblage of little particles --
300
758000
2000
als een verzameling van kleine deeltjes -
12:55
a swarm of little particles."
301
760000
2000
een zwerm van kleine deeltjes."
12:57
He called them partons. He called them partons.
302
762000
3000
Hij noemde ze 'partonen'.
13:00
He said, "Just think of it as a swarm of partons
303
765000
2000
Hij zei: "Denk aan een zwerm
13:02
moving real fast."
304
767000
2000
heel snel bewegende partonen."
13:04
Because they're moving real fast,
305
769000
4000
Omdat ze heel snel bewegen,
13:08
relativity says the internal motions go very slow.
306
773000
4000
zegt de relativiteitstheorie dat de interne bewegingen heel traag gaan.
13:12
The electron hits it suddenly.
307
777000
2000
Het elektron knalt er plotseling tegen aan.
13:14
It's like taking a very sudden snapshot of the proton.
308
779000
3000
Bezie het als een momentopname van het proton.
13:17
What do you see?
309
782000
2000
Wat zie je?
13:19
You see a frozen bunch of partons.
310
784000
5000
Je ziet een bevroren bos partonen.
13:24
They don't move, and because they don't move
311
789000
2000
Ze bewegen niet en omdat ze niet bewegen
13:26
during the course of the experiment,
312
791000
2000
tijdens het experiment
13:28
you don't have to worry about how they're moving.
313
793000
2000
hoef je je geen zorgen te maken over de manier waarop ze bewegen.
13:30
You don't have to worry about the forces between them.
314
795000
2000
Je hoeft je niets aan te trekken van onderlinge krachten.
13:32
You just get to think of it
315
797000
2000
Bekijk het als
13:34
as a population
316
799000
2000
een populatie
13:36
of frozen partons.
317
801000
3000
van bevroren partonen.
13:39
This was the key to analyzing these experiments.
318
804000
3000
Dit was de sleutel tot de analyse van deze experimenten.
13:42
Extremely effective, it really did --
319
807000
3000
Zeer effectief, echt -
13:45
somebody said the word revolution is a bad word.
320
810000
2000
iemand vond 'revolutie' geen goede term.
13:47
I suppose it is, so I won't say revolution --
321
812000
3000
Dus noem ik het geen revolutie -
13:50
but it certainly evolved very, very deeply
322
815000
3000
maar het bevorderde zeker
13:53
our understanding of the proton,
323
818000
3000
ons begrip van het proton zeer, zeer diep,
13:56
and of particles beyond that.
324
821000
2000
en later van nog andere deeltjes.
13:58
Well, I had some more that I was going to tell you
325
823000
2000
Ik wilde jullie nog wat meer vertellen
14:00
about my connection with Feynman,
326
825000
2000
over mijn relatie met Feynman,
14:02
what he was like,
327
827000
2000
hoe hij was,
14:04
but I see I have exactly half a minute.
328
829000
2000
maar ik zie dat ik nog precies een halve minuut heb.
14:06
So I think I'll just finish up
329
831000
2000
Ik denk dat ik kan besluiten met te zeggen
14:08
by saying I actually don't think Feynman would have liked this event.
330
833000
4000
dat Feynman dit evenement niet erg leuk zou hebben gevonden.
14:12
I think he would have said,
331
837000
3000
Ik denk dat hij zou gezegd hebben:
14:15
"I don't need this."
332
840000
3000
"Ik heb dit niet nodig."
14:18
But how should we honor Feynman?
333
843000
3000
Maar hoe moeten we Feynman eren?
14:21
How should we really honor Feynman?
334
846000
2000
Hoe moeten we hem echt eren?
14:23
I think the answer is we should honor Feynman
335
848000
3000
Ik denk dat we Feynman moeten eren
14:26
by getting as much baloney
336
851000
2000
door zo veel mogelijk
14:28
out of our own sandwiches as we can.
337
853000
3000
kletskoek uit onze eigen broodjes te weren.
14:31
Thank you.
338
856000
2000
Dank je.
14:33
(Applause)
339
858000
3000
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Leonard Susskind - PhysicistLeonard Susskind works on string theory, quantum field theory, quantum statistical mechanics and quantum cosmology at Stanford.
Why you should listen
Leonard Susskind is the Felix Bloch Professor of Physics at Stanford University. His research interests include string theory, quantum field theory, quantum statistical mechanics, and quantum cosmology. He received the Pregel Award from the New York Academy of Science (1975), and the J. J. Sakurai Prize of the American Physical Society (1998) "for his pioneering contributions to hadronic string models, lattice gauge theories, quantum chromodynamics, and dynamical symmetry breaking." He is a member of the National Academy of Sciences and the American Academy of Arts and Sciences and, since 2009, has been serving as Director of the Stanford Institute for Theoretical Physics.
He is a recent recipient of the Los Angeles Times Book Award in Science and Technology for The Black Hole War: My Battle with Stephen Hawking to Make the World Safe for Quantum Mechanics.
Leonard Susskind | Speaker | TED.com