ABOUT THE SPEAKER
James Surowiecki - Finance journalist
James Surowiecki argues that people, when we act en masse, are smarter than we think. He's the author of The Wisdom of Crowds and writes about finance for the New Yorker.

Why you should listen

James Surowiecki has been reporting on finance and human behavior since the days of the Motley Fool on AOL. He's had a ringside seat for some roller-coaster times in business, but always, his focus has been on regular people -- not titans of Wall Street, but you and me. In 2004, he published The Wisdom of Crowds, an exploration of the hive mind as it plays out in business and in other arenas of life.

Surowiecki is the finance writer for the New Yorker, and writes a lively and funny (and lately, indispensable) blog for newyorker.com, The Balance Sheet. His other books include the wonderfully titled but sadly quite relevant Best Business Crime Writing of 2003.

More profile about the speaker
James Surowiecki | Speaker | TED.com
TED2005

James Surowiecki: The power and the danger of online crowds

James Surowiecki over het keerpunt voor sociale media

Filmed:
510,081 views

James Surowiecki legt de vinger op het moment waarop sociale media een gelijkwaardige rol kregen in de wereld van de nieuwsgaring: de tsunami in 2005, toen het nieuws werd verspreid via filmpjes op YouTube, blogs, MSN en sms. Het waren de sociale media die ontroerende persoonlijke verhalen over de tragedia vastlegden.
- Finance journalist
James Surowiecki argues that people, when we act en masse, are smarter than we think. He's the author of The Wisdom of Crowds and writes about finance for the New Yorker. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:19
This was in an areaGebied calledriep WellawattaWellawatta, a primeeerste residentialwoon- areaGebied in ColomboColombo.
0
1000
4000
Dit was in Wellawatta, een belangrijke woonwijk in Colombo.
00:23
We stoodstond on the railroadspoorweg trackssporen
1
5000
2000
We stonden op de spoorlijn
00:25
that ranrende betweentussen my friend'svriend(in) househuis and the beachstrand.
2
7000
2000
tussen het huis van mijn vriend en het strand.
00:28
The trackssporen are elevatedverhoogd about eightacht feetvoeten from the waterlinewaterlijn normallynormaal,
3
10000
3000
Normaal staat het water zo'n 2,5 meter onder het spoor
00:31
but at that pointpunt the waterwater had recededgezakt
4
13000
2000
maar toen was het waterpeil gezakt
00:33
to a levelniveau threedrie or fourvier feetvoeten belowbeneden normalnormaal.
5
15000
3000
tot ongeveer een meter lager dan normaal.
00:36
I'd never seengezien the reefrif here before.
6
18000
2000
Ik had het rif hier nog nooit gezien.
00:38
There were fishvis caughtgevangen in rockrots poolszwembaden left behindachter by the recedingterugwijkende waterwater.
7
20000
4000
Maar nu zag je rotsen droog liggen met plasjes met vissen erin.
00:43
Some childrenkinderen jumpedsprong down and ranrende to the rockrots poolszwembaden with bagstassen.
8
25000
4000
Kinderen sprongen naar beneden met tassen
00:47
They were tryingproberen to catchvangst fishvis.
9
29000
2000
om vissen te vangen.
00:49
No one realizedrealiseerde that this was a very badslecht ideaidee.
10
31000
3000
Niemand zag in dat dat een heel slecht idee was.
00:52
The people on the trackssporen just continuedvervolgd to watch them.
11
34000
3000
De mensen op het spoor bleven gewoon staan kijken.
00:55
I turnedgedraaid around to checkcontroleren on my friend'svriend(in) househuis.
12
37000
3000
Ik keek om naar het huis van mijn vriend.
00:58
Then someoneiemand on the trackssporen screamedschreeuwde.
13
40000
2000
Toen begon iemand te gillen.
01:00
Before I could turnbeurt around, everyoneiedereen on the trackssporen was screamingschreeuwen and runninglopend.
14
42000
4000
Voordat ik me om kon draaien, begon iedereen te gillen en te rennen.
01:04
The waterwater had startedbegonnen comingkomt eraan back. It was foamingschuimvorming over the reefrif.
15
46000
4000
Het water kwam terug en het schuimde over het rif.
01:08
The childrenkinderen managedbeheerd to runrennen back ontonaar the trackssporen.
16
50000
4000
Het lukte de kinderen terug het spoor op te rennen.
01:12
No one was lostde weg kwijt there. But the waterwater continuedvervolgd to climbbeklimmen.
17
54000
4000
Niemand bleef daar achter. Maar het water bleef stijgen.
01:16
In about two minutesnotulen, it had reachedbereikte the levelniveau of the railroadspoorweg trackssporen
18
58000
3000
Binnen twee minuten was het water gestegen tot aan de spoorlijn
01:19
and was comingkomt eraan over it. We had runrennen about 100 metersmeter by this time.
19
61000
4000
en het spoelde er overheen. We hadden toen al 100 meter gerend.
01:23
It continuedvervolgd to risestijgen.
20
65000
2000
Het water bleef stijgen.
01:25
I saw an oldoud man standingstaand at his gatepoort, knee-deepknieën in waterwater, refusingweigeren to moveverhuizing.
21
67000
5000
Ik zag een oude man bij zijn hek staan, tot aan zijn knieën in het water.
01:30
He said he'dhij zou livedleefden his wholegeheel life there by the beachstrand,
22
72000
3000
Hij wilde niet weg omdat hij daar zijn hele leven had gewoond
01:33
and that he would ratherliever diedood gaan there than runrennen.
23
75000
3000
en liever daar zou sterven dan vluchten.
01:36
A boyjongen brokekapot gegaan away from his mothermoeder to runrennen back into his househuis
24
78000
3000
Een jongen rukte zich los van zijn moeder en rende zijn huis in
01:39
to get his doghond, who was apparentlyblijkbaar afraidbang.
25
81000
3000
om zijn hond te halen, die doodsbang was.
01:42
An oldoud ladydame, cryinghuilen, was carriedgedragen out of her househuis and up the roadweg by her sonzoon.
26
84000
5000
Een oude dame werd huilend door haar zoon het huis uit gedragen.
01:47
The slumachterbuurt builtgebouwd on the railroadspoorweg reservationreservering
27
89000
3000
De sloppenwijk op de strook
01:50
betweentussen the seazee and the railroadspoorweg trackssporen was completelyhelemaal sweptgeveegd away.
28
92000
4000
tussen de zee en het spoor werd volledig weggevaagd.
01:54
SinceSinds this was a high-riskhoog risico locationplaats, the policePolitie had warnedgewaarschuwd the residentsBewoners,
29
96000
3000
De bewoners waren al door de politie gewaarschuwd over het gevaar van deze plek
01:57
and no one was there when the waterwater roseroos.
30
99000
2000
dus was er niemand toen het water steeg.
01:59
But they had not had any time to evacuateevacueren any belongingsbezittingen.
31
101000
4000
Maar ze hadden geen tijd gehad om hun spullen mee te nemen.
02:03
For hoursuur afterwardsdaarna, the seazee was strewnuitgestrooid with bitsstukjes of woodhout for milesmijlen around --
32
105000
4000
Nog urenlang was de zee tot in de wijde omtrek bezaaid met stukken hout
02:07
all of this was from the houseshuizen in the slumachterbuurt.
33
109000
3000
van de huizen in de sloppenwijk.
02:10
When the waterswateren subsidedverdwenen, it was as if it had never existedbestonden.
34
112000
4000
Toen het water was gezakt, was het alsof die nooit had bestaan.
02:16
This maymei seemlijken hardhard to believe --
35
118000
2000
Dit is misschien moeilijk te geloven --
02:18
unlesstenzij you've been readinglezing lots and lots of newsnieuws reportsrapporten --
36
120000
2000
tenzij je heel veel nieuwsberichten hebt gelezen --
02:20
but in manyveel placesplaatsen, after the tsunamitsunami, villagersdorpelingen were still terrifieddoodsbang.
37
122000
4000
maar na de tsunami bleven veel dorpsbewoners doodsbang.
02:24
When what was a tranquilrustige seazee swallowszwaluwen up people, homeshuizen
38
126000
3000
Als een ogenschijnlijk rustige zee mensen, huizen en boten
02:27
and long-taillange staart boatsboten -- mercilesslygenadeloos, withoutzonder warningwaarschuwing --
39
129000
2000
kan verzwelgen -- genadeloos en zonder waarschuwing --
02:29
and no one can tell you anything reliablebetrouwbaar about whetherof anothereen ander one is comingkomt eraan,
40
131000
4000
en niemand zeker kan zeggen of er een nieuwe tsunami komt,
02:33
I'm not sure you'dje zou want to calmkalmte down eithereen van beide.
41
135000
3000
dan zou u er ook niet gerust op zijn.
02:36
One of the scariestengste things about the tsunamitsunami
42
138000
2000
Een van de engste dingen van de tsunami
02:38
that I've not seengezien mentionedvermeld is the completecompleet lackgebrek of informationinformatie.
43
140000
4000
die nergens wordt genoemd, is het totale gebrek aan informatie.
02:42
This maymei seemlijken minormineur, but it is terrifyingafschuwelijk to hearhoren rumorgerucht after rumorgerucht
44
144000
3000
Dat lijkt misschien onbelangrijk, maar het is heel beangstigend
02:45
after rumorgerucht that anothereen ander tidalgetij- waveGolf, biggergroter than the last,
45
147000
3000
om steeds maar geruchten te horen dat er een nóg grotere vloedgolf
02:48
will be comingkomt eraan at exactlyprecies 1 p.m., or perhapsmisschien tonightvanavond, or perhapsmisschien ...
46
150000
5000
aankomt, om precies 13.00 uur, of misschien vanavond, of...
02:53
You don't even know if it is safeveilig to go back down to the waterwater,
47
155000
3000
Je weet niet eens of je wel veilig terug kunt naar het water
02:56
to catchvangst a boatboot to the hospitalziekenhuis.
48
158000
2000
om een boot te nemen naar het ziekenhuis.
02:58
We think that PhiPhi PhiPhi hospitalziekenhuis was destroyedvernietigd.
49
160000
2000
We denken dat het ziekenhuis van Phi Phi is vernietigd.
03:00
We think this boatboot is going to PhuketPhuket hospitalziekenhuis,
50
162000
3000
We denken dat deze boot naar het ziekenhuis van Phuket gaat,
03:03
but if it's too dangerousgevaarlijk to landland- at its pierpier,
51
165000
2000
maar als het te gevaarlijk is om daar aan te leggen,
03:05
then perhapsmisschien it will go to KrabiKrabi insteadin plaats daarvan, whichwelke is more protectedbeschermd.
52
167000
4000
dan gaat hij misschien naar Krabi, waar het veiliger is.
03:09
We don't think anothereen ander waveGolf is comingkomt eraan right away.
53
171000
3000
We denken niet dat er meteen een nieuwe vloedgolf komt.
03:12
At the PhiPhi PhiPhi HillHill ResortResort,
54
174000
2000
Bij het Phi Phi Hill Resort
03:14
I was tuckedverscholen into the cornerhoek furthestverste away from the televisiontelevisie,
55
176000
3000
zat ik in een hoekje ver weg van de tv,
03:17
but I strainedgespannen to listen for informationinformatie.
56
179000
2000
maar ik probeerde uit alle macht informatie op te vangen.
03:19
They reportedgerapporteerd that there was an 8.5 magnitudeomvang earthquakeaardbeving in SumatraSumatra,
57
181000
3000
Een aardbeving van 8,5 op de schaal van Richter in Sumatra
03:22
whichwelke triggeredveroorzaakt the massivemassief tsunamitsunami.
58
184000
2000
was de oorzaak van de enorme tsunami.
03:24
HavingGelet this newsnieuws was comfortingtroostend in some smallklein way
59
186000
2000
Dit nieuws bood een klein beetje troost
03:26
to understandbegrijpen what had just happenedgebeurd to us.
60
188000
2000
omdat we nu begrepen wat ons was overkomen.
03:28
HoweverEchter, the reportrapport focusedgefocust on what had alreadynu al occurredheeft plaatsgevonden
61
190000
3000
Maar de berichten gingen over wat al gebeurd was
03:31
and offeredaangeboden no informationinformatie on what to expectverwachten now.
62
193000
3000
en niet over wat we nog konden verwachten.
03:34
In generalalgemeen, everything was merelyalleen hearsayvan horen zeggen and rumorgerucht,
63
196000
3000
Eigenlijk waren er alleen maar geruchten
03:37
and not a singlesingle personpersoon I spokespaak to for over 36 hoursuur
64
199000
3000
en meer dan 36 uur lang kon niemand die ik sprak
03:40
knewwist anything with any certaintyzekerheid.
65
202000
3000
iets met enige zekerheid zeggen.
03:43
Those were two accountsrekeningen of the AsianAziatische tsunamitsunami from two InternetInternet blogsblogs
66
205000
6000
Dit waren twee verslagen van de tsunami in Azië van twee blogs op internet
03:49
that essentiallyin wezen sprangsprong up after it occurredheeft plaatsgevonden.
67
211000
3000
die opkwamen na de tsunami.
03:52
I'm now going to showtonen you two videovideo- segmentssegmenten from the tsunamitsunami
68
214000
5000
Ik ga u twee videofragmenten laten zien van de tsunami
03:57
that alsoook were showngetoond on blogsblogs.
69
219000
2000
die ook op blogs werden getoond.
03:59
I should warnwaarschuwen you, they're prettymooi powerfulkrachtig.
70
221000
2000
Ik moet u waarschuwen, ze zijn nogal heftig.
04:01
One from ThailandThailand, and the secondtweede one from PhuketPhuket as well.
71
223000
3000
De eerste is van Thailand en de tweede ook van Phuket.
04:05
(ScreamingSchreeuwen)
72
227000
9000
(Gegil)
04:19
VoiceStem 1: It's comingkomt eraan in. It's comingkomt eraan again.
73
241000
3000
Stem 1: Daar komt hij. Daar komt hij weer.
04:22
VoiceStem 2: It's comingkomt eraan again?
74
244000
2000
Stem 2: Komt hij weer?
04:24
VoiceStem 1: Yeah. It's comingkomt eraan again.
75
246000
2000
Stem 1: Ja, hij komt weer.
04:26
VoiceStem 2: Come get insidebinnen here.
76
248000
4000
Stem 2: Kom mee naar binnen.
04:30
VoiceStem 1: It's comingkomt eraan again. VoiceStem 2: NewNieuw waveGolf?
77
252000
2000
Stem 1: Daar komt hij weer. Stem 2: Nieuwe golf?
04:35
VoiceStem 1: It's comingkomt eraan again. NewNieuw waveGolf!
78
257000
2000
Stem 1: Daar komt een nieuwe golf!
04:40
[UnclearOnduidelijk]
79
262000
3000
[niet te verstaan]
04:44
(ScreamingSchreeuwen)
80
266000
20000
(Gegil)
05:05
They calledriep me out here.
81
287000
2000
Ze riepen me hierheen.
05:21
JamesJames SurowieckiSurowiecki: PhewOef. Those were bothbeide on this siteplaats: waveofdestructionwaveofdestruction.orgorg.
82
303000
5000
James Surowiecki: Deze fragmenten komen van de website waveofdestruction.org
05:27
In the worldwereld- of blogsblogs, there's going to be before the tsunamitsunami and after the tsunamitsunami,
83
309000
4000
De wereld van de blogs zal worden verdeeld in vóór en na de tsunami,
05:31
because one of the things that happenedgebeurd in the wakewekken of the tsunamitsunami was that,
84
313000
4000
omdat er in de nasleep van de tsunami iets gebeurde.
05:35
althoughhoewel initiallyeerste -- that is, in that first day --
85
317000
2000
Hoewel er in het begin, op die eerste dag
05:37
there was actuallywerkelijk a kindsoort of dearthschaarste of liveleven reportingrapportage, there was a dearthschaarste of liveleven videovideo-
86
319000
4000
juist een gebrek was aan live verslagen en videobeelden.
05:41
and some people complainedklaagde about this.
87
323000
2000
Sommige mensen beklaagden zich daarover.
05:43
They said, "The blogstersblogsters let us down."
88
325000
3000
Zij vonden dat de bloggers ze in de steek hadden gelaten.
05:46
What becamewerd very clearduidelijk was that,
89
328000
2000
Het werd overduidelijk dat
05:48
withinbinnen a fewweinig daysdagen, the outpouringuitstorting of informationinformatie was immenseonmetelijk,
90
330000
5000
binnen een paar dagen het internet werd overspoeld met informatie
05:53
and we got a completecompleet and powerfulkrachtig pictureafbeelding of what had happenedgebeurd
91
335000
5000
en we kregen een volledig en duidelijk beeld van de gebeurtenissen
05:58
in a way that we never had been ablein staat to get before.
92
340000
3000
op een heel nieuwe manier.
06:01
And what you had was a groupgroep of essentiallyin wezen unorganizedongeorganiseerde, unconnectedLos
93
343000
3000
Je had in feite een ongeorganiseerde groep van afzonderlijke
06:04
writersschrijvers, videovideo- bloggersbloggers, etcenz., who were ablein staat to come up with
94
346000
5000
schrijvers, videobloggers en anderen, die samen
06:09
a collectivecollectief portraitportret of a disasterramp that gavegaf us a much better sensezin
95
351000
4000
een veel duidelijker beeld konden schetsen van de ramp
06:13
of what it was like to actuallywerkelijk be there than the mainstreamhoofdstroom mediamedia could give us.
96
355000
5000
en de beleving van de mensen, dan de mainstream media dat konden.
06:18
And so in some waysmanieren the tsunamitsunami can be seengezien as a sortsoort of seminalrudimentaire momentmoment,
97
360000
4000
Dus op een bepaalde manier heeft de tsunami zijn vruchten afgeworpen
06:22
a momentmoment in whichwelke the blogosphereblogosfeer camekwam, to a certainzeker degreemate, of ageleeftijd.
98
364000
4000
omdat dat de blogosfeer op dat moment in zekere mate volwassen werd.
06:28
Now, I'm going to moveverhuizing now from this kindsoort of --
99
370000
2000
Ik stap nu over van
06:30
the sublimesubliem in the traditionaltraditioneel sensezin of the wordwoord,
100
372000
2000
het sublieme, in de oorspronkelijke betekenis --
06:32
that is to say, awe-inspiringontzagwekkende, terrifyingafschuwelijk -- to the somewhatenigszins more mundanemondain.
101
374000
5000
ontzagwekkend, angstaanjagend -- naar het meer alledaagse.
06:37
Because when we think about blogsblogs,
102
379000
2000
Want als we aan blogs denken,
06:39
I think for mostmeest of us who are concernedbezorgd about them,
103
381000
3000
denken de meeste mensen die zich daarmee bezighouden
06:42
we're primarilyvoornamelijk concernedbezorgd with things like politicspolitiek, technologytechnologie, etcenz.
104
384000
5000
met name aan zaken als politiek of technologie.
06:47
And I want to askvragen threedrie questionsvragen in this talk,
105
389000
2000
Ik wil drie vragen stellen
06:49
in the 10 minutesnotulen that remainblijven, about the blogosphereblogosfeer.
106
391000
3000
in de resterende tien minuten, over de blogosfeer.
06:53
The first one is, What does it tell us about our ideasideeën,
107
395000
3000
De eerste vraag: wat zegt het ons over onze ideeën,
06:56
about what motivatesmotiveert people to do things?
108
398000
2000
over wat mensen drijft?
06:58
The secondtweede is, Do blogsblogs genuinelyecht have the possibilitymogelijkheid
109
400000
4000
De tweede vraag: maken blogs het echt mogelijk
07:02
of accessingtoegang a kindsoort of collectivecollectief intelligenceintelligentie-
110
404000
4000
om een soort collectieve intelligentie aan te boren
07:06
that has previouslyeerder remainedbleef, for the mostmeest partdeel, untappedonbenut?
111
408000
3000
waar we voorheen niet uit konden putten?
07:09
And then the thirdderde partdeel is, What are the potentialpotentieel problemsproblemen,
112
411000
4000
En de derde vraag: wat zijn de mogelijke problemen,
07:13
or the darkdonker sidekant of blogsblogs as we know them?
113
415000
4000
wat is de keerzijde van de hedendaagse blogs?
07:17
OK, the first questionvraag:
114
419000
2000
OK, de eerste vraag:
07:19
What do they tell us about why people do things?
115
421000
2000
Wat zeggen blogs over wat mensen drijft?
07:21
One of the fascinatingfascinerend things about the blogosphereblogosfeer specificallyspecifiek,
116
423000
3000
Fascinerend aan de blogosfeer in het bijzonder
07:24
and, of courseCursus, the InternetInternet more generallyalgemeen --
117
426000
3000
en natuurlijk het internet in het algemeen --
07:27
and it's going to seemlijken like a very obviousduidelijk pointpunt,
118
429000
2000
het lijkt een open deur,
07:29
but I think it is an importantbelangrijk one to think about --
119
431000
2000
maar het is belangrijk om bij stil te staan --
07:31
is that the people who are generatingopwekkende these enormousenorm reamsriemen of contentinhoud
120
433000
4000
is dat de mensen die elke dag die enorme berg informatie produceren,
07:35
everyelk day, who are spendinguitgaven enormousenorm amountshoeveelheden of time organizingorganiserende,
121
437000
5000
die ontzettend veel tijd besteden aan het organiseren,
07:40
linkingkoppelen, commentingcommentaar on the substancestof of the InternetInternet,
122
442000
3000
koppelen en becommentariëren van de inhoud op internet,
07:43
are doing so primarilyvoornamelijk for freegratis.
123
445000
3000
dat voornamelijk onbetaald doen.
07:46
They are not gettingkrijgen paidbetaald for it in any way other than in the attentionaandacht and,
124
448000
4000
Ze krijgen er niet voor betaald. Alles wat ze krijgen is aandacht en
07:50
to some extentomvang, the reputationalreputatierisico capitalhoofdstad that they gainkrijgen from doing a good jobbaan.
125
452000
5000
het goede werk draagt bij aan hun "reputatie-kapitaal".
07:55
And this is -- at leastminst, to a traditionaltraditioneel economisteconoom -- somewhatenigszins remarkableopmerkelijk,
126
457000
5000
En dit is -- toch zeker voor een traditioneel econoom -- wat opmerkelijk,
08:00
because the traditionaltraditioneel accountaccount of economiceconomisch man would say that,
127
462000
4000
omdat de economische traditie leert dat
08:04
basicallyeigenlijk, you do things for a concretebeton rewardbeloning, primarilyvoornamelijk financialfinancieel.
128
466000
5000
je dingen doet voor een concrete beloning, voor geld vooral.
08:09
But insteadin plaats daarvan, what we're findingbevinding on the InternetInternet --
129
471000
3000
Maar wat we in plaats daarvan op internet zien --
08:12
and one of the great geniusesgenieën of it -- is that people have foundgevonden a way
130
474000
4000
en een van de geniale toepassingen ervan -- is dat men een manier heeft gevonden
08:16
to work togethersamen withoutzonder any moneygeld involvedbetrokken at all.
131
478000
3000
om samen te werken zonder dat er geld mee gemoeid is.
08:19
They have come up with, in a sensezin, a differentverschillend methodmethode for organizingorganiserende activityactiviteit.
132
481000
5000
Ze hebben een nieuwe methode ontdekt om activiteiten te organiseren.
08:24
The YaleYale LawWet professorprofessor YochaiYochai BenklerBenkler, in an essayessay calledriep "Coase'sVan Coase PenguinPinguïn,"
133
486000
5000
Rechtenprofessor Yochai Benkler van Yale schreef in zijn essay "Coase's Penguin"
08:29
talksgesprekken about this open-sourceopen source modelmodel-, whichwelke we're familiarvertrouwd with from LinuxLinux,
134
491000
4000
dat een opensourcemodel, zoals we dat kennen van Linux,
08:33
as beingwezen potentiallymogelijk applicabletoepasselijk in a wholegeheel hostgastheer of situationssituaties.
135
495000
3000
zou kunnen worden toegepast in veel verschillende situaties.
08:36
And, you know, if you think about this with the tsunamitsunami,
136
498000
2000
Als je kijkt naar de tsunami,
08:38
what you have is essentiallyin wezen a kindsoort of an armyleger of locallokaal journalistsjournalisten,
137
500000
4000
dan heb je in wezen een soort leger van plaatselijke journalisten
08:42
who are producingproducerende enormousenorm amountshoeveelheden of materialmateriaal
138
504000
3000
die enorme hoeveelheden materiaal produceren
08:45
for no reasonreden other than to tell theirhun storiesverhalen.
139
507000
2000
enkel en alleen om hun verhalen te vertellen.
08:47
That's a very powerfulkrachtig ideaidee, and it's a very powerfulkrachtig realityrealiteit.
140
509000
4000
Dat is een heel krachtig idee en een krachtige realiteit
08:51
And it's one that offersaanbiedingen really interestinginteressant possibilitiesmogelijkheden
141
513000
2000
die heel interessante mogelijkheden biedt
08:53
for organizingorganiserende a wholegeheel hostgastheer of activitiesactiviteiten down the roadweg.
142
515000
6000
om nog veel meer activiteiten te ontplooien.
08:59
So, I think the first thing that the blogosphereblogosfeer tellsvertelt us
143
521000
3000
Dus ik denk dat de blogosfeer ons in de eerste plaats zegt
09:02
is that we need to expanduitbreiden our ideaidee of what countstellingen as rationalrationeel,
144
524000
3000
dat we onze opvatting van rationaliteit moeten verruimen
09:05
and we need to expanduitbreiden our simpleeenvoudig equationvergelijking of valuewaarde equalsis gelijk aan moneygeld,
145
527000
4000
en dat we de vergelijking "waarde = geld" breder moeten zien,
09:09
or, you have to paybetalen for it to be good,
146
531000
2000
en het idee dat iets pas goed is als het geld kost.
09:11
but that in factfeit you can endeinde up with collectivelycollectief really brilliantbriljant productsproducten
147
533000
3000
Want in feite kun je collectief briljante producten genereren
09:14
withoutzonder any moneygeld at all changingveranderen handshanden.
148
536000
3000
zonder dat er geld wordt uitgewisseld.
09:17
There are a fewweinig bloggersbloggers -- somewhereergens maybe around 20, now --
149
539000
3000
Er zijn enkele bloggers -- misschien een stuk of 20 --
09:20
who do, in factfeit, make some kindsoort of moneygeld, and a fewweinig
150
542000
3000
die er wat geld mee verdienen, en er zijn er enkelen
09:23
who are actuallywerkelijk tryingproberen to make a full-timefull time livingleven out of it,
151
545000
3000
die echt proberen te leven van het bloggen,
09:26
but the vastgroot majoritymeerderheid of them are doing it because they love it
152
548000
2000
maar de meesten doen het omdat ze er plezier in hebben,
09:28
or they love the attentionaandacht, or whateverwat dan ook it is.
153
550000
2000
of omdat ze van de aandacht genieten of zo.
09:30
So, HowardHoward RheingoldRheingold has writtengeschreven a lot about this
154
552000
2000
Howard Rheingold heeft daar veel over geschreven
09:32
and, I think, is writingschrift about this more,
155
554000
2000
en dat doet hij volgens mij nog steeds.
09:34
but this notionbegrip of voluntaryvrijwillig cooperationsamenwerking
156
556000
3000
Maar het concept van vrijwillige samenwerking
09:37
is an incrediblyongelooflijk powerfulkrachtig one, and one worthwaard thinkinghet denken about.
157
559000
3000
is ongelooflijk sterk en zeker het overwegen waard.
09:40
The secondtweede questionvraag is, What does the blogosphereblogosfeer actuallywerkelijk do for us,
158
562000
5000
De tweede vraag: wat doet de blogosfeer eigenlijk voor ons
09:45
in termstermen of accessingtoegang collectivecollectief intelligenceintelligentie-?
159
567000
3000
wat betreft het aanboren van collectieve intellegentie?
09:48
You know, as ChrisChris mentionedvermeld, I wroteschreef a bookboek calledriep "The WisdomWijsheid of CrowdsDrukte."
160
570000
3000
Chris noemde al mijn boek "Twee weten meer dan één".
09:51
And the premisepremisse of "The WisdomWijsheid of CrowdsDrukte" is that,
161
573000
3000
De vooronderstelling in mijn boek is dat,
09:54
underonder the right conditionsvoorwaarden, groupsgroepen can be remarkablyopmerkelijk intelligentintelligent.
162
576000
4000
onder de juiste voorwaarden, groepen buitengewoon intelligent kunnen zijn.
09:58
And they can actuallywerkelijk oftenvaak be smarterslimmer
163
580000
2000
Vaak zelfs nog slimmer
10:00
than even the smartestslimste personpersoon withinbinnen them.
164
582000
2000
dan het slimste individu binnen de groep.
10:02
The simplesteenvoudigste examplevoorbeeld of this is if you askvragen a groupgroep of people
165
584000
3000
Een eenvoudig voorbeeld: vraag een groep mensen
10:05
to do something like guessraden how manyveel jellybeansjellybeans are in a jarpot.
166
587000
4000
te raden hoeveel snoepjes er in een pot zitten.
10:09
If I had a jarpot of jellybeansjellybeans
167
591000
2000
Als ik een pot met snoepjes had
10:11
and I askedgevraagd you all to guessraden how manyveel jellybeansjellybeans were in that jarpot,
168
593000
3000
en ik vroeg u allemaal het aantal te raden,
10:14
your averagegemiddelde guessraden would be remarkablyopmerkelijk good.
169
596000
3000
dan zou de gemiddelde schatting opvallend goed zijn
10:17
It would be somewhereergens probablywaarschijnlijk withinbinnen threedrie and fivevijf percentprocent
170
599000
2000
en waarschijnlijk maar drie tot vijf procent
10:19
of the numberaantal of beansbonen in the jarpot,
171
601000
2000
afwijken van het aantal snoepjes in de pot.
10:21
and it would be better than 90 to 95 percentprocent of you.
172
603000
5000
Dat is beter dan 90 tot 95 procent van de individuele schattingen.
10:26
There maymei be one or two of you who are brilliantbriljant jellygelei beanBoon guessersguessers,
173
608000
3000
Misschien zitten er één of twee mensen die bijzonder goed kunnen raden,
10:29
but for the mostmeest partdeel the group'svan groep guessraden
174
611000
3000
maar over het algemeen is de schatting van de groep
10:32
would be better than just about all of you.
175
614000
2000
beter dan de schatting van wie dan ook in die groep.
10:34
And what's fascinatingfascinerend is that you can see this phenomenonfenomeen at work
176
616000
3000
Het is fascinerend dat dit fenomeen ook optreedt
10:37
in manyveel more complicatedingewikkeld situationssituaties.
177
619000
3000
in veel complexere situaties.
10:40
For instanceaanleg, if you look at the oddskansen on horsespaarden at a racetrackcircuit,
178
622000
3000
Zo voorspelt de inzet op paarden in een race
10:43
they predictvoorspellen almostbijna perfectlyvolmaakt how likelywaarschijnlijk a horsepaard is to winwinnen.
179
625000
5000
vrijwel perfect de winkans van een paard.
10:48
In a sensezin, the groupgroep of bettersmeerderen at the racetrackcircuit
180
630000
3000
In zekere zin voorspelt de groep van gokkers
10:51
is forecastingprognoses the futuretoekomst, in probabilisticprobabilistische termstermen.
181
633000
4000
de toekomst, in termen van kansberekening.
10:55
You know, if you think about something like GoogleGoogle,
182
637000
2000
En denk eens aan Google
10:57
whichwelke essentiallyin wezen is relyingberoep on the collectivecollectief intelligenceintelligentie- of the WebWeb
183
639000
4000
dat steunt op de collectieve intelligentie van internet
11:01
to seekzoeken out those sitesplaatsen that have the mostmeest valuablewaardevol informationinformatie --
184
643000
4000
om de beste zoekresultaten te krijgen.
11:05
we know that GoogleGoogle does an exceptionallybij wijze van uitzondering good jobbaan of doing that,
185
647000
3000
We weten dat Google dat bijzonder goed doet.
11:08
and it does that because, collectivelycollectief, this disorganizedongeorganiseerd thing
186
650000
3000
En dat kan omdat het ogenschijnlijk ongeordende
11:11
we call the "WorldWereld WideBreed WebWeb" actuallywerkelijk has a remarkableopmerkelijk orderbestellen,
187
653000
4000
World Wide Web collectief een buitengewone orde
11:15
or a remarkableopmerkelijk intelligenceintelligentie- in it.
188
657000
2000
en intelligentie in zich heeft.
11:18
And this, I think, is one of the realecht promisesbeloften of the blogosphereblogosfeer.
189
660000
3000
Ik denk dat dit een van de ware beloften van de blogosfeer is.
11:21
DanDan GillmorGillmor -- whosewaarvan bookboek "We the MediaMedia"
190
663000
2000
Dan Gillmor -- zijn boek "We the Media"
11:23
is includedingesloten in the giftgift packpak --
191
665000
2000
zit in het kadopakket --
11:25
has talkedgesproken about it as sayinggezegde that, as a writerauteur,
192
667000
3000
heeft daarover gezegd dat hij als schrijver
11:28
he's recognizederkend that his readersreaders know more than he does.
193
670000
4000
heeft erkend dat zijn lezers meer weten dan hij.
11:32
And this is a very challenginguitdagend ideaidee. It's a very challenginguitdagend ideaidee
194
674000
3000
Dat idee vormt een heel grote uitdaging
11:35
to mainstreamhoofdstroom mediamedia. It's a very challenginguitdagend ideaidee to anyoneiedereen
195
677000
2000
voor de mainstream media en voor iedereen
11:37
who has investedinvesteerde an enormousenorm amountbedrag of time and expertiseexpertise,
196
679000
4000
die enorm veel tijd en expertise
11:41
and who has a lot of energyenergie investedinvesteerde in the notionbegrip
197
683000
3000
en energie heeft geïnvesteerd in het idee
11:44
that he or she knowsweet better than everyoneiedereen elseanders.
198
686000
4000
dat hij of zij het beter weet dan iedereen.
11:49
But what the blogosphereblogosfeer offersaanbiedingen is the possibilitymogelijkheid
199
691000
3000
Maar de blogosfeer biedt de mogelijkheid
11:52
of gettingkrijgen at the kindsoort of collectivecollectief, distributiveverdelend intelligenceintelligentie- that is out there,
200
694000
5000
om bij het soort collectieve, verdeelbare intelligentie te komen
11:57
and that we know is availablebeschikbaar to us
201
699000
2000
die ons zeker ter beschikking staat
11:59
if we can just figurefiguur out a way of accessingtoegang it.
202
701000
4000
als we maar een manier vinden om die aan te boren.
12:03
EachElke blogblog postpost, eachelk blogblog commentarycommentaar
203
705000
3000
Misschien is niet elke blog of elk commentaar
12:06
maymei not, in and of itselfzelf, be exactlyprecies what we're looking for,
204
708000
4000
op zichzelf precies wat we zoeken
12:10
but collectivelycollectief the judgmentoordeel of those people postingplaatsing, those people linkingkoppelen,
205
712000
5000
maar collectief geeft de mening van bloggers en mensen die links plaatsen
12:15
more oftenvaak than not is going to give you a very interestinginteressant
206
717000
4000
in veel gevallen een heel interessant
12:19
and enormouslyenorm valuablewaardevol pictureafbeelding of what's going on.
207
721000
3000
en ontzettend waardevol beeld van wat er speelt.
12:22
So, that's the positivepositief sidekant of it.
208
724000
2000
Dat is de positieve kan ervan.
12:24
That's the positivepositief sidekant of what is sometimessoms calledriep
209
726000
2000
De positieve kant van wat ook wel
12:26
participatoryparticipatieve journalismjournalistiek or citizeninwoner journalismjournalistiek, etcenz. --
210
728000
5000
burgerjournalistiek wordt genoemd --
12:31
that, in factfeit, we are givinggeven people
211
733000
3000
dat we mensen
12:34
who have never been ablein staat to talk before a voicestem,
212
736000
3000
die nooit gehoord werden, een stem geven,
12:37
and we're ablein staat to accesstoegang informationinformatie that has always been there
213
739000
3000
om toegang te krijgen tot informatie die er altijd al was
12:40
but has essentiallyin wezen goneweg untappedonbenut.
214
742000
3000
maar niet eerder werd aangeboord.
12:43
But there is a darkdonker sidekant to this,
215
745000
2000
Maar er is een keerzijde.
12:45
and that's what I want to spendbesteden the last partdeel of my talk on.
216
747000
3000
Daar wil ik het nu over hebben.
12:48
One of the things that happensgebeurt if you spendbesteden a lot of time on the InternetInternet,
217
750000
3000
Als je veel tijd doorbrengt op internet
12:51
and you spendbesteden a lot of time thinkinghet denken about the InternetInternet,
218
753000
2000
en veel nadenkt over internet
12:53
is that it is very easygemakkelijk to fallvallen in love with the InternetInternet.
219
755000
4000
dan word je makkelijk verliefd op het internet.
12:57
It is very easygemakkelijk to fallvallen in love with the decentralizedgedecentraliseerde,
220
759000
3000
en op de gedecentraliseerde
13:00
bottom-uponderkant boven structurestructuur of the InternetInternet.
221
762000
2000
bottom-up-structuur van het internet.
13:02
It is very easygemakkelijk to think that networksnetwerken are necessarilynodig good things --
222
764000
5000
Het is makkelijk te denken dat netwerken in wezen goed zijn --
13:07
that beingwezen linkedgekoppelde from one placeplaats to anothereen ander,
223
769000
2000
dat het goed is om plaatsen met elkaar te verbinden
13:09
that beingwezen tightlystrak linkedgekoppelde in a groupgroep, is a very good thing.
224
771000
4000
en een dicht netwerk te hebben.
13:13
And much of the time it is.
225
775000
2000
En dat is het meestal ook.
13:15
But there's alsoook a downsidekeerzijde to this -- a kindsoort of darkdonker sidekant, in factfeit --
226
777000
4000
Maar er is ook een keerzijde -- een duistere kant --
13:19
and that is that the more tightlystrak linkedgekoppelde we'vewij hebben becomeworden to eachelk other,
227
781000
4000
namelijk dat hoe dichter onze netwerken worden,
13:23
the harderharder it is for eachelk of us to remainblijven independentonafhankelijk.
228
785000
4000
hoe moeilijker het is om onafhankelijk te blijven.
13:27
One of the fundamentalfundamenteel characteristicskenmerken of a networknetwerk is that,
229
789000
3000
Een fundamenteel kenmerk van een netwerk is dat
13:30
onceeen keer you are linkedgekoppelde in the networknetwerk,
230
792000
2000
wanneer je eenmaal bent gelinkt in het netwerk
13:32
the networknetwerk startsstarts to shapevorm your viewskeer bekeken
231
794000
3000
het netwerk je beeldvorming
13:35
and startsstarts to shapevorm your interactionsinteracties with everybodyiedereen elseanders.
232
797000
3000
en interacties met anderen gaat beïnvloeden.
13:38
That's one of the things that definesdefinieert what a networknetwerk is.
233
800000
2000
Dat is een van de bepalende factoren van een netwerk.
13:40
A networknetwerk is not just the productartikel of its componentbestanddeel partsonderdelen.
234
802000
4000
Een netwerk is meer dan de som der delen.
13:44
It is something more than that.
235
806000
3000
Het is meer dan dat.
13:47
It is, as StevenSteven JohnsonJohnson has talkedgesproken about, an emergentopkomende phenomenonfenomeen.
236
809000
4000
Steven Johnson zei al dat het een opkomend verschijnsel is.
13:51
Now, this has all these benefitsvoordelen:
237
813000
2000
Dat heeft veel voordelen:
13:53
it's very beneficialgunstig in termstermen of the efficiencyrendement of communicatingcommuniceren informationinformatie;
238
815000
3000
het overbrengen van informatie wordt efficiënter;
13:56
it givesgeeft you accesstoegang to a wholegeheel hostgastheer of people;
239
818000
3000
je hebt toegang tot een heleboel mensen;
13:59
it allowstoestaat people to coordinatecoördinaat theirhun activitiesactiviteiten in very good waysmanieren.
240
821000
3000
en mensen kunnen hun activiteiten goed plannen.
14:02
But the problemprobleem is that groupsgroepen are only smartslim
241
824000
4000
Maar het probleem is dat groepen alleen slim zijn
14:06
when the people in them are as independentonafhankelijk as possiblemogelijk.
242
828000
4000
als de groepsleden zo onafhankelijk mogelijk zijn.
14:10
This is the paradoxparadox of the wisdomwijsheid of crowdsmenigten,
243
832000
3000
De paradox van de wijsheid van menigten,
14:13
or the paradoxparadox of collectivecollectief intelligenceintelligentie-,
244
835000
2000
of van collectieve intelligentie,
14:15
that what it requiresvereist is actuallywerkelijk a formformulier of independentonafhankelijk thinkinghet denken.
245
837000
5000
is dat er in feite een vorm van onafhankelijk denken voor nodig is.
14:20
And networksnetwerken make it harderharder for people to do that,
246
842000
4000
Netwerken maken dat juist moeilijker,
14:24
because they driverijden attentionaandacht to the things that the networknetwerk valueswaarden.
247
846000
4000
omdat de nadruk ligt op wat het netwerk belangrijk vindt.
14:28
So, one of the phenomenafenomenen that's very clearduidelijk in the blogosphereblogosfeer
248
850000
4000
Dus een verschijnsel dat duidelijk zichtbaar wordt in de blogosfeer
14:32
is that onceeen keer a memememe, onceeen keer an ideaidee getskrijgt going,
249
854000
4000
is dat zodra een idee postvat,
14:36
it is very easygemakkelijk for people to just sortsoort of pilestapel on,
250
858000
3000
mensen zich daar makkelijk bij aansluiten,
14:39
because other people have, say, a linklink.
251
861000
3000
omdat anderen daar een link mee hebben.
14:42
People have linkedgekoppelde to it, and so other people in turnbeurt linklink to it, etcenz., etcenz.
252
864000
3000
Mensen hebben een link, dus anderen sluiten zich aan, enz.
14:45
And that phenomenonfenomeen
253
867000
3000
Dat verschijnsel
14:48
of pilingstapelen on the existingbestaand linkskoppelingen
254
870000
3000
van aansluiten bij bestaande links
14:51
is one that is characteristickarakteristiek of the blogosphereblogosfeer,
255
873000
3000
is kenmerkend voor de blogosfeer,
14:54
particularlyvooral of the politicalpolitiek blogosphereblogosfeer,
256
876000
3000
met name de politieke blogosfeer.
14:57
and it is one that essentiallyin wezen throwsworpen off
257
879000
3000
Het is een verschijnsel dat afbreuk doet
15:00
this beautifulmooi, decentralizedgedecentraliseerde, bottom-uponderkant boven intelligenceintelligentie-
258
882000
3000
aan die prachtige, gedecentraliseerde bottom-up-intelligentie
15:03
that blogsblogs can manifestmanifesteren in the right conditionsvoorwaarden.
259
885000
3000
die blogs kunnen laten zien onder de juiste voorwaarden.
15:06
The metaphormetafoor that I like to use is the metaphormetafoor of the circularcirculaire millmolen.
260
888000
4000
Ik gebruik graag de metafoor van de mierenmolen.
15:10
A lot of people talk about antsmieren.
261
892000
2000
Veel mensen hebben het over mieren.
15:12
You know, this is a conferenceconferentie inspiredgeinspireerd by naturenatuur.
262
894000
2000
Deze conferentie is tenslotte geïnspireerd door de natuur.
15:14
When we talk about bottom-uponderkant boven, decentralizedgedecentraliseerde phenomenafenomenen,
263
896000
3000
Als we het hebben over bottom-up, gedecentraliseerde verschijnselen,
15:17
the antmier colonykolonie is the classicklassiek metaphormetafoor, because,
264
899000
4000
dan is de mierenkolonie de klassieke metafoor.
15:21
no individualindividu antmier knowsweet what it's doing,
265
903000
2000
Want geen enkele individuele mier weet wat hij doet,
15:23
but collectivelycollectief antsmieren are ablein staat to reachberijk incrediblyongelooflijk intelligentintelligent decisionsbeslissingen.
266
905000
5000
maar collectief kunnen mieren ongelofelijk intelligente beslissingen nemen.
15:29
They're ablein staat to guidegids theirhun trafficverkeer with remarkableopmerkelijk speedsnelheid.
267
911000
7000
Ze kunnen met een bijzondere snelheid hun verkeer regelen.
15:36
So, the antmier colonykolonie is a great modelmodel-:
268
918000
2000
Dus de mierenkolonie is een prachtig model:
15:38
you have all these little partsonderdelen that collectivelycollectief addtoevoegen up to a great thing.
269
920000
3000
al die kleine onderdelen die collectief iets groots kunnen.
15:41
But we know that occasionallyaf en toe antsmieren go astraydwalen,
270
923000
4000
Maar we weten dat mieren soms de weg kwijtraken.
15:45
and what happensgebeurt is that, if armyleger antsmieren are wanderingzwerven around and they get lostde weg kwijt,
271
927000
4000
Wat gebeurt er als legermieren de weg kwijtraken?
15:49
they startbegin to followvolgen a simpleeenvoudig ruleregel --
272
931000
2000
Dan volgen ze een simpele regel --
15:51
just do what the antmier in frontvoorkant of you does.
273
933000
4000
doe wat de mier vóór je doet.
15:55
And what happensgebeurt is that the antsmieren eventuallytenslotte endeinde up in a circlecirkel.
274
937000
4000
Wat gebeurt er dan? Ze blijven in een cirkel rondlopen.
15:59
And there's this famousberoemd examplevoorbeeld of one that was 1,200 feetvoeten long
275
941000
4000
Er is een beroemd voorbeeld van een cirkel van 360 meter in omtrek
16:03
and lastedduurde for two daysdagen, and the antsmieren just keptgehouden marchingmarcheren around and around
276
945000
4000
waarbij de mieren twee dagen lang rond bleven lopen
16:07
in a circlecirkel untiltot they diedging dood.
277
949000
3000
in een cirkel, totdat ze doodgingen.
16:10
And that, I think, is a sortsoort of thing to watch out for.
278
952000
3000
Daarvoor moeten we uitkijken.
16:13
That's the thing we have to fearangst --
279
955000
2000
Daar moeten we bang voor zijn --
16:15
is that we're just going to keep marchingmarcheren around and around untiltot we diedood gaan.
280
957000
4000
Dat we in cirkeltjes blijven ronddraaien tot we er dood bij neervallen.
16:19
Now, I want to connectaansluiten this back, thoughhoewel, to the tsunamitsunami,
281
961000
3000
Ik wil een verband leggen met de tsunami,
16:22
because one of the great things about the tsunamitsunami --
282
964000
2000
want een van de geweldige dingen van de tsunami --
16:24
in termstermen of the blogosphere'sde blogosfeer coveragedekking,
283
966000
2000
in de zin van de berichtgeving in de blogosfeer,
16:26
not in termstermen of the tsunamitsunami itselfzelf --
284
968000
2000
niet de tsunami zelf --
16:28
is that it really did representvertegenwoordigen a genuineoprecht bottom-uponderkant boven phenomenonfenomeen.
285
970000
4000
is dat er een echte bottom-up-beweging zichtbaar werd.
16:32
You saw sitesplaatsen that had never existedbestonden before gettingkrijgen hugereusachtig amountshoeveelheden of trafficverkeer.
286
974000
3000
Sites die niet eerder bestonden, kregen ernorme bezoekersaantallen.
16:35
You saw people beingwezen ablein staat to offeraanbod up
theirhun independentonafhankelijk pointspoints of viewuitzicht
287
977000
4000
Mensen konden hun onafhankelijke mening geven
16:39
in a way that they hadn'thad niet before.
288
981000
2000
zoals dat niet eerder kon.
16:41
There, you really did see the intelligenceintelligentie- of the WebWeb manifestmanifesteren itselfzelf.
289
983000
5000
Daar werd de intelligentie van het Web duidelijk zichtbaar.
16:46
So, that's the upsidebovenkant. The circularcirculaire millmolen is the downsidekeerzijde.
290
988000
3000
Dat is de positieve kant. De mierenmolen is de keerzijde.
16:49
And I think that the formervoormalig is what we really need to strivestreven for.
291
991000
3000
De positieve kant is wat we moeten nastreven.
16:52
Thank you very much. (ApplauseApplaus)
292
994000
1000
Dank u wel. (Applaus)
Translated by Eefje Verhoeven
Reviewed by Els De Keyser

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
James Surowiecki - Finance journalist
James Surowiecki argues that people, when we act en masse, are smarter than we think. He's the author of The Wisdom of Crowds and writes about finance for the New Yorker.

Why you should listen

James Surowiecki has been reporting on finance and human behavior since the days of the Motley Fool on AOL. He's had a ringside seat for some roller-coaster times in business, but always, his focus has been on regular people -- not titans of Wall Street, but you and me. In 2004, he published The Wisdom of Crowds, an exploration of the hive mind as it plays out in business and in other arenas of life.

Surowiecki is the finance writer for the New Yorker, and writes a lively and funny (and lately, indispensable) blog for newyorker.com, The Balance Sheet. His other books include the wonderfully titled but sadly quite relevant Best Business Crime Writing of 2003.

More profile about the speaker
James Surowiecki | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee