TED2010
Denis Dutton: A Darwinian theory of beauty
Dennis Dutton: Darwinowska teoria piękna
Filmed:
Readability: 5.4
2,492,039 views
Andrew Park współpracował z TED tworząc ilustracje do skłaniającej do refleksji teorii Denisa Duttona na temat piękna. Twierdzi on, że postrzeganie sztuki, muzyki i innych pięknych rzeczy nie jest subiektywne, lecz jest kluczową częścią natury ludzkiej z korzeniami w ewolucji naszego gatunku.
Denis Dutton - Philosopher
Denis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty. Full bio
Denis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Delighted to be here
0
0
3000
Opowiem wam o temacie
00:18
and to talk to you about a subject dear to my heart,
1
3000
2000
bliskim mojemu sercu,
00:20
which is beauty.
2
5000
3000
czyli o pięknie.
00:23
I do the philosophy of art, aesthetics,
3
8000
3000
Z zawodu jestem filozofem
00:26
actually, for a living.
4
11000
2000
sztuki i estetyki.
00:28
I try to figure out intellectually,
5
13000
2000
Staram się zrozumieć,
00:30
philosophically, psychologically,
6
15000
2000
dzięki filozofii i psychologii,
00:32
what the experience of beauty is,
7
17000
3000
czym jest doświadczanie piękna,
00:35
what sensibly can be said about it
8
20000
3000
co można o tym powiedzieć,
00:38
and how people go off the rails in trying to understand it.
9
23000
3000
w jaki sposób staramy się je zrozumieć.
00:41
Now this is an extremely complicated subject,
10
26000
3000
To bardzo skomplikowany temat,
00:44
in part because the things that we call beautiful
11
29000
3000
bo rzeczy, które uważamy za piękne
00:47
are so different.
12
32000
2000
bardzo się różnią.
00:49
I mean just think of the sheer variety --
13
34000
2000
Pomyślcie tylko,
00:51
a baby's face,
14
36000
2000
twarz dziecka,
00:53
Berlioz's "Harold in Italy,"
15
38000
2000
"Harold we Włoszech" Berlioza,
00:55
movies like "The Wizard of Oz"
16
40000
2000
filmy jak "Czarnoksiężnik z krainy Oz"
00:57
or the plays of Chekhov,
17
42000
2000
sztuki Czechowa,
00:59
a central California landscape,
18
44000
2000
krajobraz centralnej Kalifornii,
01:01
a Hokusai view of Mt. Fuji,
19
46000
3000
widok na górę Fuji,
01:04
"Der Rosenkavalier,"
20
49000
2000
"Kawaler Srebrnej Róży"
01:06
a stunning match-winning goal
21
51000
2000
wspaniały gol,
01:08
in a World Cup soccer match,
22
53000
2000
podczas Mistrzostw Świata,
01:10
Van Gogh's "Starry Night,"
23
55000
2000
"Gwieździsta Noc" Van Gogh'a
01:12
a Jane Austen novel,
24
57000
2000
powieść Jane Austen,
01:14
Fred Astaire dancing across the screen.
25
59000
3000
tańczący Fred Astaire,
01:17
This brief list includes human beings,
26
62000
3000
W skład tej listy wchodzą,
01:20
natural landforms,
27
65000
2000
ludzie, pejzaże,
01:22
works of art and skilled human actions.
28
67000
3000
dzieła sztuki, świadectwa ludzkich umiejętności.
01:25
An account that explains the presence of beauty
29
70000
3000
Wyjaśnienie zjawiska piękna
01:28
in everything on this list
30
73000
2000
dla każdej wymienionej rzeczy
01:30
is not going to be easy.
31
75000
2000
nie będzie proste,
01:32
I can, however, give you at least a taste
32
77000
3000
jednakże dam wam przedsmak
01:35
of what I regard
33
80000
2000
czegoś co uważam
01:37
as the most powerful theory of beauty
34
82000
2000
za najważniejszą teorię piękna
01:39
we yet have.
35
84000
2000
nam dostępną.
01:41
And we get it not from a philosopher of art,
36
86000
2000
Nie stworzył jej filozof sztuki,
01:43
not from a postmodern art theorist
37
88000
2000
ani postmodernista,
01:45
or a bigwig art critic.
38
90000
2000
albo przemądrzały krytyk sztuki.
01:47
No, this theory
39
92000
2000
Ta teoria została
01:49
comes from an expert
40
94000
2000
sformułowana przez eksperta
01:51
on barnacles and worms and pigeon breeding,
41
96000
3000
od robaków i hodowli gołębi
01:57
and you know who I mean:
42
102000
3000
Wiecie kogo mam na myśli...
02:00
Charles Darwin.
43
105000
2000
Karola Darwina.
02:02
Of course, a lot of people think they already know
44
107000
3000
Wielu ludzi sądzi, ze już znają
02:05
the proper answer to the question,
45
110000
3000
odpowiedź na pytanie
02:08
"What is beauty?"
46
113000
2000
czym jest piękno?
02:11
It's in the eye of the beholder.
47
116000
2000
Piękno leży w oku patrzącego.
02:13
It's whatever moves you personally.
48
118000
2000
To coś co cię porusza.
02:15
Or, as some people,
49
120000
2000
Albo, jak twierdzą niektórzy,
02:17
especially academics prefer,
50
122000
2000
szczególnie kręgi akademickie,
02:19
beauty is in the culturally conditioned
51
124000
3000
piękno jest uwarunkowane kulturowo.
02:22
eye of the beholder.
52
127000
2000
piękno jest uwarunkowane kulturowo.
02:24
People agree that paintings or movies or music
53
129000
3000
Obrazy, filmy i muzyka
02:27
are beautiful
54
132000
2000
wydają się piękne
02:29
because their cultures determine a uniformity of aesthetic taste.
55
134000
4000
z powodu warunkowania kulturowego.
02:33
Taste for both natural beauty and for the arts
56
138000
3000
Miłość do naturalnego piękna i sztuki
02:36
travel across cultures
57
141000
2000
podróżuje między kulturami
02:38
with great ease.
58
143000
2000
bez przeszkód.
02:40
Beethoven is adored in Japan.
59
145000
2000
Japończycy kochają Beethovena,
02:42
Peruvians love Japanese woodblock prints.
60
147000
3000
W Peru modne są drewniane pieczęcie.
02:45
Inca sculptures are regarded as treasures
61
150000
2000
A rzeźby Inków są skarbami
02:47
in British museums,
62
152000
2000
w angielskich muzeach,
02:49
while Shakespeare is translated
63
154000
2000
Szekspira tłumaczy się
02:51
into every major language of the Earth.
64
156000
3000
na wszystkie języki świata.
02:54
Or just think about American jazz
65
159000
2000
A amerykański jazz
02:56
or American movies --
66
161000
2000
i Amerykańskie filmy...
02:58
they go everywhere.
67
163000
2000
są wszędzie.
03:00
There are many differences among the arts,
68
165000
3000
Jest dużo różnic w sztuce,
03:03
but there are also universal,
69
168000
2000
ale są też uniwersalne
03:05
cross-cultural aesthetic pleasures
70
170000
2000
międzykulturowe przyjemności
03:07
and values.
71
172000
2000
i wartości.
03:09
How can we explain
72
174000
3000
Jak inaczej wyjaśnić
03:12
this universality?
73
177000
3000
tą uniwersalność?
03:15
The best answer lies in trying to reconstruct
74
180000
2000
Najlepszą odpowiedzią jest próba
03:17
a Darwinian evolutionary history
75
182000
3000
odtworzenia historii ewolucji
03:20
of our artistic and aesthetic tastes.
76
185000
3000
naszych estetycznych preferencji.
03:23
We need to reverse-engineer
77
188000
2000
Rozłożymy na czynniki pierwsze
03:25
our present artistic tastes and preferences
78
190000
3000
nasze upodobania i wyjaśnimy
03:28
and explain how they came
79
193000
2000
w jaki sposób zostały
03:30
to be engraved in our minds
80
195000
3000
wpisane w naszą świadomość.
03:33
by the actions of both our prehistoric,
81
198000
3000
Poprzez wpływ prehistorycznego
03:36
largely pleistocene environments,
82
201000
2000
środowiska naturalnego
03:38
where we became fully human,
83
203000
2000
gdzie staliśmy się ludźmi,
03:40
but also by the social situations
84
205000
2000
oraz dzięki sytuacjom towarzyskim
03:42
in which we evolved.
85
207000
2000
w których wyewoluowaliśmy.
03:44
This reverse engineering
86
209000
2000
W tej analizie
03:46
can also enlist help
87
211000
3000
można się wspomóc
03:49
from the human record
88
214000
2000
prehistorycznym zapisem ewolucji.
03:51
preserved in prehistory.
89
216000
2000
Chodzi o skamieliny,
03:53
I mean fossils, cave paintings and so forth.
90
218000
3000
rysunki na ścianach jaskiń.
03:56
And it should take into account
91
221000
2000
Trzeba też wziąć pod uwagę
03:58
what we know of the aesthetic interests
92
223000
2000
zamiłowania estetyczne
04:00
of isolated hunter-gatherer bands
93
225000
3000
grup myśliwych zbieraczy
04:03
that survived into the 19th and the 20th centuries.
94
228000
3000
które przetrwały do XIX i XX wieku.
04:07
Now, I personally
95
232000
2000
Osobiście nie wątpię,
04:09
have no doubt whatsoever
96
234000
2000
Osobiście nie wątpię,
04:11
that the experience of beauty,
97
236000
2000
że przyjemność
04:13
with its emotional intensity and pleasure,
98
238000
3000
z doświadczania piękna
04:16
belongs to our evolved human psychology.
99
241000
3000
jest częścią rozwiniętej psychiki.
04:20
The experience of beauty is one component
100
245000
3000
To fragment serii
04:23
in a whole series of Darwinian adaptations.
101
248000
3000
adaptacji darwinowskich.
04:27
Beauty is an adaptive effect,
102
252000
2000
Piękno jest efektem
04:29
which we extend
103
254000
2000
adaptacji, który rozwineliśmy
04:31
and intensify
104
256000
2000
i wzmocniliśmy przy wytwarzaniu
04:33
in the creation and enjoyment
105
258000
2000
i docenianiu dzieł sztuki
04:35
of works of art and entertainment.
106
260000
3000
i wydarzeń rozrywkowych.
04:39
As many of you will know,
107
264000
2000
Ewolucja posługuje się dwoma
04:41
evolution operates by two main primary mechanisms.
108
266000
3000
głównymi mechanizmami.
04:44
The first of these is natural selection --
109
269000
3000
Pierwszym jest dobór naturalny,
04:47
that's random mutation and selective retention --
110
272000
3000
losowe mutacje i wybiórcze zapamiętanie,
04:50
along with our basic anatomy and physiology --
111
275000
3000
oraz nasza anatomia i fizjologia,
04:53
the evolution of the pancreas or the eye or the fingernails.
112
278000
3000
ewolucja oka, trzustki czy paznokci.
04:56
Natural selection also explains
113
281000
3000
Dobór naturalny wyjaśnia
04:59
many basic revulsions,
114
284000
2000
uczucie odrazy
05:01
such as the horrid smell of rotting meat,
115
286000
2000
na zapach gnijącego mięsa,
05:03
or fears, such as the fear of snakes
116
288000
3000
fobie, jak strach przed wężami
05:06
or standing close to the edge of a cliff.
117
291000
3000
czy lęk wysokości.
05:09
Natural selection also explains pleasures --
118
294000
3000
Dobór naturalny wyjaśnia przyjemności,
05:12
sexual pleasure,
119
297000
2000
przyjemność seksualną,
05:14
our liking for sweet, fat and proteins,
120
299000
3000
apetyt na słodycze, tłuszcz, proteiny,
05:17
which in turn explains a lot of popular foods,
121
302000
3000
co pokazuje czemu lubimy niektóre potrawy,
05:20
from ripe fruits through chocolate malts
122
305000
3000
dojrzałe owoce, czekoladę
05:23
and barbecued ribs.
123
308000
3000
czy żeberka z grilla.
05:26
The other great principle of evolution
124
311000
2000
Drugą zasadą ewolucji
05:28
is sexual selection,
125
313000
2000
jest selekcja seksualna,
05:30
and it operates very differently.
126
315000
2000
która działa inaczej.
05:32
The peacock's magnificent tail
127
317000
3000
Piękny pawi ogon
05:35
is the most famous example of this.
128
320000
3000
jest najlepszym przykładem.
05:38
It did not evolve for natural survival.
129
323000
3000
Nie pomaga w przetrwaniu.
05:41
In fact, it goes against natural survival.
130
326000
3000
Właściwie tylko przeszkadza.
05:44
No, the peacock's tail
131
329000
2000
Jest za to wynikiem
05:46
results from the mating choices
132
331000
2000
wyborów partnerów
05:48
made by peahens.
133
333000
2000
przez samice pawia.
05:50
It's quite a familiar story.
134
335000
2000
To typowe.
05:52
It's women who actually push history forward.
135
337000
3000
Kobiety napędzają historię.
05:56
Darwin himself, by the way,
136
341000
2000
Sam Darwin
05:58
had no doubts that the peacock's tail
137
343000
2000
nie miał wątpliwości, że pawi ogon
06:00
was beautiful in the eyes of the peahen.
138
345000
2000
jest piękny w oczach partnerki.
06:02
He actually used that word.
139
347000
3000
Tak właśnie powiedział.
06:05
Now, keeping these ideas firmly in mind,
140
350000
3000
Pamiętając to wszystko,
06:08
we can say that the experience of beauty
141
353000
3000
można powiedzieć, że piękno
06:11
is one of the ways that evolution has
142
356000
3000
jest jednym ze sposobów
06:14
of arousing and sustaining
143
359000
2000
na jaki ewolucja podtrzymuje
06:16
interest or fascination,
144
361000
2000
zainteresowanie czy nawet obsesję
06:18
even obsession,
145
363000
2000
zainteresowanie czy nawet obsesję
06:20
in order to encourage us
146
365000
2000
by zachęcić nas do podjęcia
06:22
toward making the most adaptive decisions
147
367000
3000
najlepszej decyzji z punktu widzenia
06:25
for survival and reproduction.
148
370000
3000
przetrwania gatunku.
06:29
Beauty is nature's way
149
374000
2000
Piękno jest narzędziem
06:31
of acting at a distance,
150
376000
3000
jakie ewolucja wykorzystuje
06:34
so to speak.
151
379000
2000
na odległość.
06:36
I mean, you can't expect to eat
152
381000
2000
Nie można się najeść
06:38
an adaptively beneficial landscape.
153
383000
2000
przepięknym krajobrazem.
06:40
It would hardly do to eat your baby
154
385000
2000
A co z dzieckiem, czy kochankiem?
06:42
or your lover.
155
387000
2000
A co z dzieckiem, czy kochankiem?
06:44
So evolution's trick
156
389000
2000
Ewolucja sprawia,
06:46
is to make them beautiful,
157
391000
2000
że wydają się piękni
06:48
to have them exert a kind of magnetism
158
393000
3000
by roztaczali magnetyzm
06:51
to give you the pleasure of simply looking at them.
159
396000
3000
i przyjemność dzięki samemu patrzeniu.
06:55
Consider briefly an important source of aesthetic pleasure,
160
400000
3000
Zatrzymajmy się na źródle
06:58
the magnetic pull
161
403000
2000
zadowolenia estetycznego
07:00
of beautiful landscapes.
162
405000
2000
z pięknych krajobrazów.
07:02
People in very different cultures
163
407000
2000
Ludzie z różnych kultur
07:04
all over the world
164
409000
2000
na całym świecie
07:06
tend to like a particular kind of landscape,
165
411000
3000
lubią podobny rodzaj krajobrazu,
07:09
a landscape that just happens to be similar
166
414000
3000
przypadkowo typowy dla plejstoceńskiej
07:12
to the pleistocene savannas where we evolved.
167
417000
3000
sawanny z kolebki życia ludzi.
07:15
This landscape shows up today
168
420000
2000
Ten krajobraz widać
07:17
on calendars, on postcards,
169
422000
3000
na kalendarzach, pocztówkach
07:20
in the design of golf courses and public parks
170
425000
3000
polach golfowych i parkach,
07:23
and in gold-framed pictures
171
428000
2000
w oprawionych obrazach
07:25
that hang in living rooms
172
430000
2000
wiszących w salonach
07:27
from New York to New Zealand.
173
432000
3000
od Nowego Jorku aż po Nową Zelandię.
07:30
It's a kind of Hudson River school landscape
174
435000
3000
To krajobraz szkoły Hudson River:
07:33
featuring open spaces
175
438000
2000
otwarte przestrzenie,
07:35
of low grasses
176
440000
2000
niewysoka trawa,
07:37
interspersed with copses of trees.
177
442000
3000
a pomiędzy nią drzewa.
07:40
The trees, by the way, are often preferred
178
445000
2000
Drzewa powinny być pochylone,
07:42
if they fork near the ground,
179
447000
2000
z gałęziami blisko ziemi,
07:44
that is to say, if they're trees you could scramble up
180
449000
3000
tak żeby można się wspiąć
07:47
if you were in a tight fix.
181
452000
3000
w razie potrzeby.
07:50
The landscape shows the presence
182
455000
2000
Krajobraz pokazuje
07:52
of water directly in view,
183
457000
2000
pobliskie źródło wody,
07:54
or evidence of water in a bluish distance,
184
459000
3000
lub woda błyszczy w oddali,
07:58
indications of animal or bird life
185
463000
3000
są ślady życia zwierzęcego
08:01
as well as diverse greenery
186
466000
2000
i różnorodna roślinność,
08:03
and finally -- get this --
187
468000
3000
koniecznie jest też
08:06
a path
188
471000
2000
ścieżka lub droga.
08:08
or a road,
189
473000
2000
ścieżka lub droga,
08:10
perhaps a riverbank or a shoreline,
190
475000
3000
wzdłuż rzeki lub wybrzeża
08:13
that extends into the distance,
191
478000
3000
która niknie w oddali,
08:16
almost inviting you to follow it.
192
481000
3000
aż chce się nią przejść.
08:20
This landscape type is regarded as beautiful,
193
485000
3000
Ten typ krajobrazu jest piękny
08:23
even by people in countries
194
488000
2000
nawet dla mieszkańców krajów
08:25
that don't have it.
195
490000
2000
w których nie występuje.
08:27
The ideal savanna landscape
196
492000
2000
Idealny krajobraz sawanny
08:29
is one of the clearest examples
197
494000
2000
jest jasnym przykładem
08:31
where human beings everywhere
198
496000
2000
tego, że wszyscy ludzie
08:33
find beauty
199
498000
2000
znajdują piękno
08:35
in similar visual experience.
200
500000
2000
w podobnych doświadczeniach.
08:37
But, someone might argue,
201
502000
2000
Można argumentować,
08:39
that's natural beauty.
202
504000
2000
że to piękno naturalne.
08:41
How about artistic beauty?
203
506000
3000
Ale co ze sztuką?
08:44
Isn't that exhaustively cultural?
204
509000
3000
Czy nie zależy od kultury?
08:47
No, I don't think it is.
205
512000
2000
Nie sądzę.
08:49
And once again, I'd like to look back to prehistory
206
514000
3000
Wróćmy do prehistorii,
08:52
to say something about it.
207
517000
2000
żeby to zbadać.
08:54
It is widely assumed
208
519000
2000
Zakłada się, że najwcześniejsze
08:56
that the earliest human artworks
209
521000
2000
dzieła sztuki
08:58
are the stupendously skillful cave paintings
210
523000
3000
to rysunki naskalne,
09:01
that we all know from Lascaux
211
526000
2000
w miejscach jak Lascaux
09:03
and Chauvet.
212
528000
2000
oraz jaskiniach Chauvet
09:06
Chauvet caves
213
531000
2000
oraz jaskiniach Chauvet
09:08
are about 32,000 years old,
214
533000
2000
mające ponad 32,000 lat,
09:10
along with a few small, realistic sculptures
215
535000
3000
razem z kilkoma rzeźbami
09:13
of women and animals from the same period.
216
538000
3000
kobiet i zwierząt z tego okresu.
09:20
But artistic and decorative skills
217
545000
2000
Ale zdolności artystyczne
09:22
are actually much older than that.
218
547000
3000
są jeszcze starsze.
09:26
Beautiful shell necklaces
219
551000
2000
Naszyjniki z muszelek
09:28
that look like something you'd see at an arts and crafts fair,
220
553000
3000
zupełnie jak ze straganów z biżuterią
09:31
as well as ochre body paint,
221
556000
2000
ochrę używaną do malowania
09:33
have been found
222
558000
2000
ciała znaleziono
09:35
from around 100,000 years ago.
223
560000
2000
sprzed 100 tys. lat.
09:37
But the most intriguing prehistoric artifacts
224
562000
3000
Ale najciekawsze przedmioty
09:40
are older even than this.
225
565000
2000
są jeszcze starsze.
09:42
I have in mind
226
567000
2000
Mam na myśli
09:44
the so-called Acheulian hand axes.
227
569000
3000
aszelskie narzędzia.
09:48
The oldest stone tools are choppers
228
573000
3000
Najstarszymi są siekierki
09:51
from the Olduvai Gorge in East Africa.
229
576000
2000
z Wąwozu Olduvai we wschodniej Afryce.
09:53
They go back about two-and-a-half-million years.
230
578000
3000
Mają dwa i pół miliona lat.
09:56
These crude tools
231
581000
2000
Te prymitywne narzędzia
09:58
were around for thousands of centuries,
232
583000
3000
istniały od tysięcy wieków
10:01
until around 1.4 million years ago
233
586000
3000
aż do 1.4 miliona lat temu,
10:04
when Homo erectus
234
589000
2000
kiedy Homo erectus
10:06
started shaping
235
591000
2000
zaczął wytwarzać
10:08
single, thin stone blades,
236
593000
2000
cienkie ostrza z kamienia
10:10
sometimes rounded ovals,
237
595000
3000
owalne i zaokrąglone.
10:13
but often in what are to our eyes
238
598000
2000
Czasem, coś co wygląda
10:15
an arresting, symmetrical pointed leaf
239
600000
3000
jak symetryczny liść
10:18
or teardrop form.
240
603000
2000
lub kropla wody.
10:20
These Acheulian hand axes --
241
605000
2000
Te aszelskie ostrza,
10:22
they're named after St. Acheul in France,
242
607000
2000
nazwane od St. Acheul we Francji
10:24
where finds were made in 19th century --
243
609000
3000
gdzie znaleziono je w XIX wieku...
10:27
have been unearthed in their thousands,
244
612000
3000
Wykopano ich tysiące
10:30
scattered across Asia, Europe and Africa,
245
615000
3000
w Azji, Europie i Afryce,
10:33
almost everywhere Homo erectus
246
618000
3000
wszędzie gdzie żyli Homo erectus
10:36
and Homo ergaster roamed.
247
621000
3000
i Homo ergaster.
10:39
Now, the sheer numbers of these hand axes
248
624000
3000
Liczebność tych narzędzi wskazuje,
10:42
shows that they can't have been made
249
627000
2000
że nie używano ich
10:44
for butchering animals.
250
629000
2000
do oprawiania zwierząt.
10:46
And the plot really thickens when you realize
251
631000
3000
Co ciekawsze, w przeciwieństwie
10:49
that, unlike other pleistocene tools,
252
634000
3000
do innych narzędzi z tego okresu
10:52
the hand axes often exhibit
253
637000
2000
nie wykazują one
10:54
no evidence of wear
254
639000
2000
śladów użytkowania
10:56
on their delicate blade edges.
255
641000
2000
na delikatnych ostrzach.
10:58
And some, in any event, are too big
256
643000
2000
Niektóre są za duże by mogły
11:00
to use for butchery.
257
645000
2000
służyć do oprawiania zwierząt.
11:03
Their symmetry, their attractive materials
258
648000
2000
Ich symetria, materiały użyte,
11:05
and, above all,
259
650000
2000
oraz co najważniejsze
11:07
their meticulous workmanship
260
652000
2000
dokładne wykonanie
11:09
are simply quite beautiful
261
654000
3000
są przepiękne
11:12
to our eyes, even today.
262
657000
3000
nawet dla nas.
11:15
So what were these ancient --
263
660000
3000
Są bardzo stare,
11:19
I mean, they're ancient, they're foreign,
264
664000
2000
są też trochę obce,
11:21
but they're at the same time
265
666000
2000
ale jednocześnie
11:23
somehow familiar.
266
668000
2000
są nam bliskie.
11:25
What were these artifacts for?
267
670000
3000
Do czego się ich używało?
11:28
The best available answer
268
673000
2000
Najlepszą odpowiedzią,
11:30
is that they were literally
269
675000
2000
jest to, że były dosłownie
11:32
the earliest known works of art,
270
677000
2000
najwcześniejszymi dziełami sztuki,
11:34
practical tools transformed
271
679000
2000
narzędziami, które stały się
11:36
into captivating aesthetic objects,
272
681000
3000
urzekającymi artefaktami,
11:39
contemplated both for their elegant shape
273
684000
2000
dzięki eleganckim kształtom
11:41
and their virtuoso craftsmanship.
274
686000
3000
i mistrzowskiemu wykonaniu.
11:45
Hand axes mark
275
690000
2000
Te siekierki świadczą
11:47
an evolutionary advance in human history --
276
692000
2000
o postępie w historii ewolucji.
11:49
tools fashioned to function
277
694000
2000
Funkcjonują jako
11:51
as what Darwinians call "fitness signals" --
278
696000
3000
Darwinowskie świadectwo zdrowia,
11:54
that is to say, displays
279
699000
2000
to pokaz,
11:56
that are performances
280
701000
2000
przedstawienie,
11:58
like the peacock's tail,
281
703000
2000
jak pawi ogon,
12:00
except that, unlike hair and feathers,
282
705000
3000
ale w przeciwieństwie do włosów
12:03
the hand axes are consciously
283
708000
2000
i piór, siekierki są świadomie
12:05
cleverly crafted.
284
710000
2000
i sprytnie wytwarzane.
12:07
Competently made hand axes
285
712000
2000
Właściwie wytworzone siekierki
12:09
indicated desirable personal qualities --
286
714000
3000
wskazywały na zdolności twórcy:
12:13
intelligence, fine motor control,
287
718000
3000
inteligencję, zdolności manualne
12:16
planning ability,
288
721000
2000
zdolność planowania,
12:18
conscientiousness
289
723000
2000
sumienność oraz dostęp
12:20
and sometimes access to rare materials.
290
725000
3000
do rzadkich materiałów.
12:23
Over tens of thousands of generations,
291
728000
3000
Przez dziesiątki tysięcy pokoleń,
12:26
such skills increased the status
292
731000
2000
te umiejętności podnosiły
12:28
of those who displayed them
293
733000
2000
status ludzi, którzy dzięki
12:30
and gained a reproductive advantage
294
735000
2000
nim mieli przewagę nad innymi
12:32
over the less capable.
295
737000
2000
przy wydawaniu potomstwa.
12:34
You know, it's an old line,
296
739000
2000
To stara prawda,
12:36
but it has been shown to work --
297
741000
2000
ale wydaje się działać:
12:38
"Why don't you come up to my cave, so I can show you my hand axes?"
298
743000
3000
"Wpadnij do mojej jaskini, to pokażę ci moje siekierki"
12:41
(Laughter)
299
746000
2000
(Śmiech)
12:43
Except, of course, what's interesting about this
300
748000
3000
Nie możemy być pewni
12:46
is that we can't be sure how that idea was conveyed,
301
751000
3000
w jaki sposób to się odbywało
12:49
because the Homo erectus
302
754000
2000
bo Homo erectus,
12:51
that made these objects
303
756000
3000
którzy je wytwarzali,
12:54
did not have language.
304
759000
2000
nie znali języka.
12:56
It's hard to grasp,
305
761000
2000
Trudno to sobie wyobrazić,
12:58
but it's an incredible fact.
306
763000
3000
ale to prawda.
13:01
This object was made
307
766000
2000
Ten przedmiot był zrobiony
13:03
by a hominid ancestor,
308
768000
3000
przez naszego przodka,
13:06
Homo erectus or Homo ergaster,
309
771000
3000
Homo erectus lub Homo eraster,
13:10
between 50,000 and 100,000 years
310
775000
3000
na 50-100 tys. lat
13:13
before language.
311
778000
2000
przed powstaniem mowy.
13:16
Stretching over a million years,
312
781000
2000
Żywa przez ponad milion lat
13:18
the hand axe tradition
313
783000
2000
tradycja tworzenia siekierek
13:20
is the longest artistic tradition
314
785000
3000
jest najdłuższą tradycją artystyczną
13:23
in human and proto-human history.
315
788000
3000
w całej historii ludzkości.
13:26
By the end of the hand axe epic, Homo sapiens --
316
791000
3000
Na sam koniec, Homo sapiens,
13:29
as they were then called, finally --
317
794000
2000
jak ich nazywano,
13:31
were doubtless finding new ways
318
796000
2000
znajdowali nowe rodzaje rozrywki
13:33
to amuse and amaze each other
319
798000
3000
znajdowali nowe rodzaje rozrywki
13:36
by, who knows, telling jokes,
320
801000
2000
jak opowiadanie kawałów,
13:38
storytelling, dancing, or hairstyling.
321
803000
3000
historii, taniec czy stylizacja włosów.
13:41
Yes, hairstyling -- I insist on that.
322
806000
3000
Właśnie tak, stylizacja.
13:44
For us moderns,
323
809000
2000
Dla ludzi współczesnych
13:46
virtuoso technique
324
811000
2000
technologia jest używana
13:48
is used to create imaginary worlds
325
813000
2000
do tworzenia fikcyjnych światów
13:50
in fiction and in movies,
326
815000
2000
w powieściach i filmach
13:52
to express intense emotions
327
817000
2000
by przekazać głębokie
13:54
with music, painting and dance.
328
819000
3000
emocje w muzyce, obrazie i tańcu.
13:57
But still,
329
822000
2000
Ale nadal istnieje
13:59
one fundamental trait
330
824000
2000
jedna podstawowa cecha
14:01
of the ancestral personality persists
331
826000
2000
naszej dawnej osobowości
14:03
in our aesthetic cravings:
332
828000
3000
i gustów estetycznych:
14:06
the beauty we find
333
831000
2000
Piękno jakie widzimy
14:08
in skilled performances.
334
833000
2000
w umiejętnych pokazach.
14:10
From Lascaux to the Louvre
335
835000
2000
Od Lascaux, przez Luwr,
14:12
to Carnegie Hall,
336
837000
2000
aż do Carnegie Hall,
14:14
human beings
337
839000
2000
ludzie gustują
14:16
have a permanent innate taste
338
841000
2000
niezmiennie w przedstawieniach,
14:18
for virtuoso displays in the arts.
339
843000
3000
które wymagają umiejętności.
14:22
We find beauty
340
847000
2000
Piękno jest w rzeczach
14:24
in something done well.
341
849000
2000
umiejętnie wykonanych.
14:28
So the next time you pass a jewelry shop window
342
853000
2000
Następnym razem przechodząc
14:30
displaying a beautifully cut
343
855000
2000
obok oszlifowanego kamienia
14:32
teardrop-shaped stone,
344
857000
2000
u jubilera, nie bądźcie pewni
14:34
don't be so sure
345
859000
2000
że to tylko kultura
14:36
it's just your culture telling you
346
861000
2000
mówi nam, że ten błyszczący,
14:38
that that sparkling jewel is beautiful.
347
863000
2000
kształtny klejnot jest piękny.
14:40
Your distant ancestors loved that shape
348
865000
3000
Nasi przodkowie uwielbiali ten kształt
14:43
and found beauty in the skill needed to make it,
349
868000
3000
i widzieli piękno w umiejętności jego
14:46
even before
350
871000
2000
odtworzenia nawet przed czasem gdy
14:48
they could put their love into words.
351
873000
2000
mogli dać temu wyraz w słowach.
14:50
Is beauty in the eye of the beholder?
352
875000
3000
Czy piękno jest względne?
14:53
No, it's deep in our minds.
353
878000
3000
Nie, jest w naszych umysłach.
14:56
It's a gift handed down from the intelligent skills
354
881000
3000
To dar od naszych przodków,
14:59
and rich emotional lives
355
884000
2000
świadectwo ich umiejętności
15:01
of our most ancient ancestors.
356
886000
3000
i życia emocjonalnego.
15:04
Our powerful reaction to images,
357
889000
2000
Silne reakcje na obrazy,
15:06
to the expression of emotion in art,
358
891000
3000
wyrażanie emocji w sztuce,
15:09
to the beauty of music, to the night sky,
359
894000
3000
piękno muzyki i nocnego nieba
15:12
will be with us and our descendants
360
897000
3000
zostaną z nami i naszymi potomkami
15:15
for as long as the human race exists.
361
900000
3000
tak długo jak istnieje rasa ludzka.
15:18
Thank you.
362
903000
2000
Dziękuję.
15:20
(Applause)
363
905000
7000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Denis Dutton - PhilosopherDenis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty.
Why you should listen
Why do humans take pleasure in making art? In his 2009 book The Art Instinct, philosopher Denis Dutton suggested that art is a need built into our systems, a complex and subtle evolutionary adaptation comparable to our facility for language. We humans evolved to love art because it helps us survive; for example, a well-expressed appreciation of art can -- even in modern times -- help us to find a mate. It’s a bold argument to make, bolstered by examples from the breadth of art history that Dutton kept at his fingertips.
Dutton taught philosophy at the University of Canterbury in New Zealand, and was the editor of Arts & Letters Daily, a three-column compendium of culture news from all over the web. (His own homepage is another storehouse of tidbits from his wide-ranging explorations in philosophy and culture.) He was on the advisory board of Cybereditions, a publisher specializing in ebooks and print-on-demand editions of nonfiction works. And he was an editor of Climate Debate Daily, a lively blog that takes a skeptical view of some climate-change arguments.
Dutton died from cancer in December 2010.
Denis Dutton | Speaker | TED.com