TED2010
Denis Dutton: A Darwinian theory of beauty
Денис Датон: Дарвинова теорија за убавината
Filmed:
Readability: 5.4
2,492,039 views
Во соработка со аниматорот Ендрју Парк, ТЕД ви ја илустрира провокативната теорија за убавината на Денис Датон - дека уметноста, музиката и останатите убави нешта, и покрај тоа што се чинат едноставни „во очите на набљудувачот“, се суштествен дел од човечката природа со длабоки еволутивни корени.
Denis Dutton - Philosopher
Denis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty. Full bio
Denis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Delighted to be here
0
0
3000
Пресреќен сум што сум овде
00:18
and to talk to you about a subject dear to my heart,
1
3000
2000
и што ќе ви зборувам за една многу драга тема
00:20
which is beauty.
2
5000
3000
- убавината.
00:23
I do the philosophy of art, aesthetics,
3
8000
3000
Филозофијата на уметноста, естетиката,
00:26
actually, for a living.
4
11000
2000
всушност е моја професија.
00:28
I try to figure out intellectually,
5
13000
2000
Се обидувам да откријам од интелектуален,
00:30
philosophically, psychologically,
6
15000
2000
филозофски и психолошки аспект
00:32
what the experience of beauty is,
7
17000
3000
какво е восприемањето на убавината,
00:35
what sensibly can be said about it
8
20000
3000
што реално може да се каже за неа
00:38
and how people go off the rails in trying to understand it.
9
23000
3000
и како луѓето забегуваат обидувајќи се да ја разберат
00:41
Now this is an extremely complicated subject,
10
26000
3000
Ова е навистина сложена тема,
00:44
in part because the things that we call beautiful
11
29000
3000
делумно бидејќи нештата за кои велиме дека се убави
00:47
are so different.
12
32000
2000
се многу различни.
00:49
I mean just think of the sheer variety --
13
34000
2000
Помислете само на сите различни убави нешта -
00:51
a baby's face,
14
36000
2000
бебешко лиценце,
00:53
Berlioz's "Harold in Italy,"
15
38000
2000
„Харолд во Италија“ на Берлиоз,
00:55
movies like "The Wizard of Oz"
16
40000
2000
филмови како „Волшебникот од Оз“,
00:57
or the plays of Chekhov,
17
42000
2000
или пак драмите на Чехов,
00:59
a central California landscape,
18
44000
2000
некој пејсаж во централна Калифорнија,
01:01
a Hokusai view of Mt. Fuji,
19
46000
3000
поглед на Фуџи од Хокусаи,
01:04
"Der Rosenkavalier,"
20
49000
2000
„Витезот на Розите“,
01:06
a stunning match-winning goal
21
51000
2000
запрепастувачки победоносен гол
01:08
in a World Cup soccer match,
22
53000
2000
на светско првенство во фудбал,
01:10
Van Gogh's "Starry Night,"
23
55000
2000
„Ѕвездената ноќ“ на Ван Гог,
01:12
a Jane Austen novel,
24
57000
2000
роман од Џејн Остин,
01:14
Fred Astaire dancing across the screen.
25
59000
3000
Фред Астер како игра на екранот.
01:17
This brief list includes human beings,
26
62000
3000
Краткиот список вклучува човечки суштества,
01:20
natural landforms,
27
65000
2000
природни убавини,
01:22
works of art and skilled human actions.
28
67000
3000
уметнички дела и вешти човечки дејанија.
01:25
An account that explains the presence of beauty
29
70000
3000
Да се објасни присуството на убавото
01:28
in everything on this list
30
73000
2000
во сè што се наоѓа на оваа листа
01:30
is not going to be easy.
31
75000
2000
не е воопшто едноставно.
01:32
I can, however, give you at least a taste
32
77000
3000
Сепак, можам да ви дадам барем малку увид
01:35
of what I regard
33
80000
2000
во она што јас го сметам
01:37
as the most powerful theory of beauty
34
82000
2000
за најмоќната теорија за убавината
01:39
we yet have.
35
84000
2000
што некогаш сме ја имале.
01:41
And we get it not from a philosopher of art,
36
86000
2000
Истата не произлегува од некој филозоф на уметноста,
01:43
not from a postmodern art theorist
37
88000
2000
ниту од некој постмодерен теоретичар на уметноста
01:45
or a bigwig art critic.
38
90000
2000
или пак некој важен ликовен критичар.
01:47
No, this theory
39
92000
2000
Напротив, оваа теорија
01:49
comes from an expert
40
94000
2000
доаѓа од експерт
01:51
on barnacles and worms and pigeon breeding,
41
96000
3000
за пијавици и црви и одгледување на гулаби.
01:57
and you know who I mean:
42
102000
3000
Знаете на кого мислам -
02:00
Charles Darwin.
43
105000
2000
Чарлс Дарвин.
02:02
Of course, a lot of people think they already know
44
107000
3000
Се разбира, многу луѓе мислат дека веќе го знаат
02:05
the proper answer to the question,
45
110000
3000
вистинскиот одговор на прашањето,
02:08
"What is beauty?"
46
113000
2000
„Што е убавината?“
02:11
It's in the eye of the beholder.
47
116000
2000
Таа е во очите на набљудувачот.
02:13
It's whatever moves you personally.
48
118000
2000
Тоа е се она што лично ве допира.
02:15
Or, as some people,
49
120000
2000
Или, како што некои луѓе -
02:17
especially academics prefer,
50
122000
2000
особено академците - преферираат
02:19
beauty is in the culturally conditioned
51
124000
3000
убавината лежи во културно-условеното
02:22
eye of the beholder.
52
127000
2000
око на набљудувачот.
02:24
People agree that paintings or movies or music
53
129000
3000
Луѓето се сложуваат дека сликите, филмовите, музиката
02:27
are beautiful
54
132000
2000
се убави
02:29
because their cultures determine a uniformity of aesthetic taste.
55
134000
4000
бидејќи нивните култури одредуваат еден вид на униформност во естетските вкусови.
02:33
Taste for both natural beauty and for the arts
56
138000
3000
Вкусовите за природни убавини и за уметностите,
02:36
travel across cultures
57
141000
2000
патуваат низ различните култури
02:38
with great ease.
58
143000
2000
со огромна леснотија.
02:40
Beethoven is adored in Japan.
59
145000
2000
Бетовен го обожуваат во Јапонија.
02:42
Peruvians love Japanese woodblock prints.
60
147000
3000
Перуанците обожуваат јапонски графики на дрво.
02:45
Inca sculptures are regarded as treasures
61
150000
2000
Скулптурите на Инките се сметаат за богатство
02:47
in British museums,
62
152000
2000
во британските музеи,
02:49
while Shakespeare is translated
63
154000
2000
додека пак Шекспир е преведен
02:51
into every major language of the Earth.
64
156000
3000
на секој позастапен јазик на Земјата.
02:54
Or just think about American jazz
65
159000
2000
Или само помислете на американсиот џез
02:56
or American movies --
66
161000
2000
или пак американските филмови -
02:58
they go everywhere.
67
163000
2000
ги има насекаде.
03:00
There are many differences among the arts,
68
165000
3000
Постојат многу разлики во уметностите,
03:03
but there are also universal,
69
168000
2000
но сепак постојат и универзални,
03:05
cross-cultural aesthetic pleasures
70
170000
2000
меѓу-културни естетски задоволства
03:07
and values.
71
172000
2000
и вредности.
03:09
How can we explain
72
174000
3000
Како да ја објасниме
03:12
this universality?
73
177000
3000
оваа универзалност?
03:15
The best answer lies in trying to reconstruct
74
180000
2000
Најдобро ќе биде да се обидеме да реконструираме
03:17
a Darwinian evolutionary history
75
182000
3000
една дарвинова историја на еволуцијата
03:20
of our artistic and aesthetic tastes.
76
185000
3000
на нашите уметнички и естетски вкусови.
03:23
We need to reverse-engineer
77
188000
2000
Ќе треба да ги изгенерираме во обратна насока
03:25
our present artistic tastes and preferences
78
190000
3000
нашите уметнички вкусови и преференци
03:28
and explain how they came
79
193000
2000
и да објасниме како тие воопшто
03:30
to be engraved in our minds
80
195000
3000
се врежале во нашите глави.
03:33
by the actions of both our prehistoric,
81
198000
3000
Преку активностите на нашите предисториски,
03:36
largely pleistocene environments,
82
201000
2000
во голема мера плеистоцени околини,
03:38
where we became fully human,
83
203000
2000
во кои сме се претвориле во луѓе,
03:40
but also by the social situations
84
205000
2000
но и преку општествените ситуации
03:42
in which we evolved.
85
207000
2000
низ кои сме еволуирале.
03:44
This reverse engineering
86
209000
2000
Ова одење наназад во еволуцијата
03:46
can also enlist help
87
211000
3000
може исто така да вклучува и помош
03:49
from the human record
88
214000
2000
од човековите записи
03:51
preserved in prehistory.
89
216000
2000
зачувани низ праисторијата.
03:53
I mean fossils, cave paintings and so forth.
90
218000
3000
Мислам на фосили, пештерни цртежи и така натаму.
03:56
And it should take into account
91
221000
2000
Исто така, треба да го зема во предвид
03:58
what we know of the aesthetic interests
92
223000
2000
сето она што го знаеме за естетските интереси
04:00
of isolated hunter-gatherer bands
93
225000
3000
на изолираните ловечко-собирачки банди
04:03
that survived into the 19th and the 20th centuries.
94
228000
3000
кои преживеале како такви и во 19-тиот и 20-тиот век.
04:07
Now, I personally
95
232000
2000
Вака, јас лично
04:09
have no doubt whatsoever
96
234000
2000
немам никаква недоумица
04:11
that the experience of beauty,
97
236000
2000
дека доживувањето на убавината,
04:13
with its emotional intensity and pleasure,
98
238000
3000
со својот емотивен интензитет и задоволство,
04:16
belongs to our evolved human psychology.
99
241000
3000
ѝ припаѓа на нашата еволуирана човечка психологија.
04:20
The experience of beauty is one component
100
245000
3000
Доживувањето на убавината е само една компонента
04:23
in a whole series of Darwinian adaptations.
101
248000
3000
во цела една серија на дарвиновски адаптации.
04:27
Beauty is an adaptive effect,
102
252000
2000
Убавината е прилагодлив ефект,
04:29
which we extend
103
254000
2000
којшто ние го прошируваме
04:31
and intensify
104
256000
2000
и засилуваме
04:33
in the creation and enjoyment
105
258000
2000
при креирањето на и уживањето во
04:35
of works of art and entertainment.
106
260000
3000
уметничките дела и забавните содржини.
04:39
As many of you will know,
107
264000
2000
Како што повеќето знаете,
04:41
evolution operates by two main primary mechanisms.
108
266000
3000
еволуцијата ја движат два основни механизми.
04:44
The first of these is natural selection --
109
269000
3000
Првиот од нив е природната селекција -
04:47
that's random mutation and selective retention --
110
272000
3000
односно, случајната мутација и селективното памтење -
04:50
along with our basic anatomy and physiology --
111
275000
3000
заедно со нашата основна анатомија и психологија -
04:53
the evolution of the pancreas or the eye or the fingernails.
112
278000
3000
еволуцијата на панкреасот, или пак на окото или ноктите.
04:56
Natural selection also explains
113
281000
3000
Природната селекција исто ни објаснува
04:59
many basic revulsions,
114
284000
2000
и многу елементарни згрозувања,
05:01
such as the horrid smell of rotting meat,
115
286000
2000
каква што е ужасната смрдеа од гнило месо,
05:03
or fears, such as the fear of snakes
116
288000
3000
или стравовите, како страв од змии,
05:06
or standing close to the edge of a cliff.
117
291000
3000
или од стоење на работ од некој гребен.
05:09
Natural selection also explains pleasures --
118
294000
3000
Но, природната селекција ги објаснува и задоволствата -
05:12
sexual pleasure,
119
297000
2000
сексуалното задоволство,
05:14
our liking for sweet, fat and proteins,
120
299000
3000
нашата желба за слатко, мрсно или протеини,
05:17
which in turn explains a lot of popular foods,
121
302000
3000
што од друга страна ја објаснува популарноста на некои храни,
05:20
from ripe fruits through chocolate malts
122
305000
3000
од зрели овошја, преку чоколадни слатки,
05:23
and barbecued ribs.
123
308000
3000
па се‘ до ребра на скара.
05:26
The other great principle of evolution
124
311000
2000
Другиот важен принцип на еволуцијата
05:28
is sexual selection,
125
313000
2000
е сексуалната селекција
05:30
and it operates very differently.
126
315000
2000
која функционира многу различно.
05:32
The peacock's magnificent tail
127
317000
3000
Прекрасниот опаш на паунот
05:35
is the most famous example of this.
128
320000
3000
е најпознат пример за ова.
05:38
It did not evolve for natural survival.
129
323000
3000
Тој не еволуирал заради природниот опстанок.
05:41
In fact, it goes against natural survival.
130
326000
3000
Всушност, тој му се противи на природниот опстанок.
05:44
No, the peacock's tail
131
329000
2000
Опашот на паунот
05:46
results from the mating choices
132
331000
2000
произлегува од изборот при парење
05:48
made by peahens.
133
333000
2000
што го прават пауниците.
05:50
It's quite a familiar story.
134
335000
2000
Многу позната приказна.
05:52
It's women who actually push history forward.
135
337000
3000
Жената е всушност таа што ја турка историјата напред.
05:56
Darwin himself, by the way,
136
341000
2000
Инаку, и самиот Дарвин
05:58
had no doubts that the peacock's tail
137
343000
2000
знаел добро дека опашот на паунот
06:00
was beautiful in the eyes of the peahen.
138
345000
2000
е убав во очите на пауницата.
06:02
He actually used that word.
139
347000
3000
Дури и го користел тој збор.
06:05
Now, keeping these ideas firmly in mind,
140
350000
3000
Е сега, имајќи го сето ова на ум,
06:08
we can say that the experience of beauty
141
353000
3000
можеме да кажеме дека искусувањето на убавината
06:11
is one of the ways that evolution has
142
356000
3000
е еден од начините преку кои еволуцијата
06:14
of arousing and sustaining
143
359000
2000
ни го побудува и одржува
06:16
interest or fascination,
144
361000
2000
интересот, или фасцинацијата,
06:18
even obsession,
145
363000
2000
па дури и опсесијата,
06:20
in order to encourage us
146
365000
2000
за да нè охрабри
06:22
toward making the most adaptive decisions
147
367000
3000
да ги направиме најприспособливите одлуки
06:25
for survival and reproduction.
148
370000
3000
за опстанок и репродукција.
06:29
Beauty is nature's way
149
374000
2000
Убавината е начин на кој природата
06:31
of acting at a distance,
150
376000
3000
делува од дистанца,
06:34
so to speak.
151
379000
2000
во некоја мера.
06:36
I mean, you can't expect to eat
152
381000
2000
Мислам, не може да очекуваме да изедеме
06:38
an adaptively beneficial landscape.
153
383000
2000
еден приспособливо корисен пејсаж.
06:40
It would hardly do to eat your baby
154
385000
2000
Ниту пак може да му го направите тоа на вашето бебе
06:42
or your lover.
155
387000
2000
или љубовник.
06:44
So evolution's trick
156
389000
2000
Значи, трикот на еволуцијата
06:46
is to make them beautiful,
157
391000
2000
е да ги направи убави,
06:48
to have them exert a kind of magnetism
158
393000
3000
да им даде еден вид на магнетизам
06:51
to give you the pleasure of simply looking at them.
159
396000
3000
кој ќе ви изнуди задоволство при самото гледање во нив.
06:55
Consider briefly an important source of aesthetic pleasure,
160
400000
3000
Еве на пример, еден важен извор на естетски задоволства -
06:58
the magnetic pull
161
403000
2000
магнетската привлечност
07:00
of beautiful landscapes.
162
405000
2000
на убавите пејсажи.
07:02
People in very different cultures
163
407000
2000
На луѓе од многу различни култури
07:04
all over the world
164
409000
2000
насекаде низ светот
07:06
tend to like a particular kind of landscape,
165
411000
3000
им се допаѓаат одреден тип на пејсажи,
07:09
a landscape that just happens to be similar
166
414000
3000
предел кој едноставно наликува на
07:12
to the pleistocene savannas where we evolved.
167
417000
3000
плеистоцените савани во кои сме еволуирале.
07:15
This landscape shows up today
168
420000
2000
Вакви предели денес се појавуваат
07:17
on calendars, on postcards,
169
422000
3000
на календари, на разгледници,
07:20
in the design of golf courses and public parks
170
425000
3000
во дизајните на терени за голф и јавни паркови,
07:23
and in gold-framed pictures
171
428000
2000
па и на оние златно-врамени слики
07:25
that hang in living rooms
172
430000
2000
што висат во дневни соби
07:27
from New York to New Zealand.
173
432000
3000
од Њујорк до Нов Зеланд.
07:30
It's a kind of Hudson River school landscape
174
435000
3000
Зборувам за еден вид школски пејсаж од реката Хадсон
07:33
featuring open spaces
175
438000
2000
со отворени пространства
07:35
of low grasses
176
440000
2000
и ниска трева
07:37
interspersed with copses of trees.
177
442000
3000
испреплетена со стебла од дрвја.
07:40
The trees, by the way, are often preferred
178
445000
2000
Дрвјата, патем речено, се претпочита
07:42
if they fork near the ground,
179
447000
2000
да се расчленуваат близу до површината,
07:44
that is to say, if they're trees you could scramble up
180
449000
3000
односно, да бидат такви да се сопнете од нив
07:47
if you were in a tight fix.
181
452000
3000
доколку сте им премногу блиску и брзате.
07:50
The landscape shows the presence
182
455000
2000
Ваквиот предел покажува присуство
07:52
of water directly in view,
183
457000
2000
на вода директно во перспектива,
07:54
or evidence of water in a bluish distance,
184
459000
3000
или само навестува дека постои вода во синолика далечина,
07:58
indications of animal or bird life
185
463000
3000
како и присуство на животни или птици
08:01
as well as diverse greenery
186
466000
2000
и шаренолко зеленило
08:03
and finally -- get this --
187
468000
3000
и во крајна мера - пазете сега -
08:06
a path
188
471000
2000
патека
08:08
or a road,
189
473000
2000
или некој пат,
08:10
perhaps a riverbank or a shoreline,
190
475000
3000
веројатно некој брег
08:13
that extends into the distance,
191
478000
3000
кој се протега во далечината
08:16
almost inviting you to follow it.
192
481000
3000
и едноставно ве кани да го следите.
08:20
This landscape type is regarded as beautiful,
193
485000
3000
Овој тип на пејсажи се смета за убав,
08:23
even by people in countries
194
488000
2000
дури и од страна на луѓе што живеат во земји
08:25
that don't have it.
195
490000
2000
кои немаат вакви предели.
08:27
The ideal savanna landscape
196
492000
2000
Идеалниот савански пејсаж
08:29
is one of the clearest examples
197
494000
2000
е еден од најјасните примери
08:31
where human beings everywhere
198
496000
2000
за тоа дека луѓето насекаде
08:33
find beauty
199
498000
2000
пронаоѓаат убавина
08:35
in similar visual experience.
200
500000
2000
преку слични визуелни искуства.
08:37
But, someone might argue,
201
502000
2000
Но, некој може да ми противречи
08:39
that's natural beauty.
202
504000
2000
дека се работи за природна убавина.
08:41
How about artistic beauty?
203
506000
3000
А што е со уметничката убавина?
08:44
Isn't that exhaustively cultural?
204
509000
3000
Дали таа е исклучително културно условена.
08:47
No, I don't think it is.
205
512000
2000
Јас не мислам така.
08:49
And once again, I'd like to look back to prehistory
206
514000
3000
Уште еднаш, би сакал да се навратам на предисторијата
08:52
to say something about it.
207
517000
2000
и да кажам нешто на таа тема.
08:54
It is widely assumed
208
519000
2000
Нашироко се претпоставува
08:56
that the earliest human artworks
209
521000
2000
дека најраните уметнички дела на човекот
08:58
are the stupendously skillful cave paintings
210
523000
3000
се неверојатно вештите пештерски слики,
09:01
that we all know from Lascaux
211
526000
2000
што сите ги знаеме, од Ласко
09:03
and Chauvet.
212
528000
2000
и Шове.
09:06
Chauvet caves
213
531000
2000
Пештерата Шове
09:08
are about 32,000 years old,
214
533000
2000
е стара околу 32000 години,
09:10
along with a few small, realistic sculptures
215
535000
3000
како и неколкуте мали, реалистични скулптури
09:13
of women and animals from the same period.
216
538000
3000
на жени и животни во неа кои датираат од истиот период.
09:20
But artistic and decorative skills
217
545000
2000
Меѓутоа уметничките и декоративните вештини
09:22
are actually much older than that.
218
547000
3000
се всушност многу постари.
09:26
Beautiful shell necklaces
219
551000
2000
Прекрасни ѓердани од школки
09:28
that look like something you'd see at an arts and crafts fair,
220
553000
3000
налик на оние кои денес може да се видат на саем на ракотворби и уметности,
09:31
as well as ochre body paint,
221
556000
2000
како и охра бои за тело,
09:33
have been found
222
558000
2000
се пронајдени уште
09:35
from around 100,000 years ago.
223
560000
2000
пред околу 100.000 години.
09:37
But the most intriguing prehistoric artifacts
224
562000
3000
Но најзачудувачките предисториски артефакти
09:40
are older even than this.
225
565000
2000
се постари дури и од овие.
09:42
I have in mind
226
567000
2000
Мислам на оние
09:44
the so-called Acheulian hand axes.
227
569000
3000
таканаречени Ашулови рачни секири.
09:48
The oldest stone tools are choppers
228
573000
3000
Најстарите камени орудија се секачите
09:51
from the Olduvai Gorge in East Africa.
229
576000
2000
од клисурата Олдувај во источна Африка.
09:53
They go back about two-and-a-half-million years.
230
578000
3000
Тие датираат уште од пред околу 2,5 милиони години.
09:56
These crude tools
231
581000
2000
Овие груби алатки
09:58
were around for thousands of centuries,
232
583000
3000
биле присутни илјадници векови,
10:01
until around 1.4 million years ago
233
586000
3000
сè до пред околу 1,4 милиони години
10:04
when Homo erectus
234
589000
2000
кога Хомо еректус
10:06
started shaping
235
591000
2000
почнал да обликува
10:08
single, thin stone blades,
236
593000
2000
единечни сечила од тенок камен,
10:10
sometimes rounded ovals,
237
595000
3000
кои понекогаш се во форма на овал,
10:13
but often in what are to our eyes
238
598000
2000
но почесто во форма на, според нашите очи,
10:15
an arresting, symmetrical pointed leaf
239
600000
3000
привлечни, симетрично оформени листови
10:18
or teardrop form.
240
603000
2000
или солзи.
10:20
These Acheulian hand axes --
241
605000
2000
Од овие Ашулови рачни секири -
10:22
they're named after St. Acheul in France,
242
607000
2000
наречени според местото Св. Ашул во Франција,
10:24
where finds were made in 19th century --
243
609000
3000
каде се пронајдени во 19-тиот век,
10:27
have been unearthed in their thousands,
244
612000
3000
откопани се илјадници примероци,
10:30
scattered across Asia, Europe and Africa,
245
615000
3000
расфрлани низ Азија, Европа и Африка,
10:33
almost everywhere Homo erectus
246
618000
3000
речиси насекаде кадешто Хомо еректус
10:36
and Homo ergaster roamed.
247
621000
3000
и Хомо ергастер талкале.
10:39
Now, the sheer numbers of these hand axes
248
624000
3000
Самиот број на овие рачни секири
10:42
shows that they can't have been made
249
627000
2000
покажува дека не биле направени само
10:44
for butchering animals.
250
629000
2000
за колење животни.
10:46
And the plot really thickens when you realize
251
631000
3000
Уште повеќе во прилог на ова оди и сознанието
10:49
that, unlike other pleistocene tools,
252
634000
3000
дека, наспроти останатите плеистоцени орудија,
10:52
the hand axes often exhibit
253
637000
2000
овие рачни секири често не покажуваат
10:54
no evidence of wear
254
639000
2000
знаци на истрошеност
10:56
on their delicate blade edges.
255
641000
2000
на врвовите од нивните нежни сечила.
10:58
And some, in any event, are too big
256
643000
2000
А некои, во краен случај, се и преголеми
11:00
to use for butchery.
257
645000
2000
за да се користат за касапење.
11:03
Their symmetry, their attractive materials
258
648000
2000
Нивната симетрија, привлечниот материјал
11:05
and, above all,
259
650000
2000
и, пред сè,
11:07
their meticulous workmanship
260
652000
2000
прецизната изработка
11:09
are simply quite beautiful
261
654000
3000
се едноставно преубави
11:12
to our eyes, even today.
262
657000
3000
за нашите очи, дури и во денешно време.
11:15
So what were these ancient --
263
660000
3000
Што ли биле овие прастари алатки -
11:19
I mean, they're ancient, they're foreign,
264
664000
2000
мислам, тие се древни, странски,
11:21
but they're at the same time
265
666000
2000
но истовремено тие ни се
11:23
somehow familiar.
266
668000
2000
и некако познати.
11:25
What were these artifacts for?
267
670000
3000
За што служеле овие артефакти?
11:28
The best available answer
268
673000
2000
Најдобриот одговор што ни се нуди
11:30
is that they were literally
269
675000
2000
е дека тие биле буквално
11:32
the earliest known works of art,
270
677000
2000
најстарите уметнички дела,
11:34
practical tools transformed
271
679000
2000
практични алатки трансформирани
11:36
into captivating aesthetic objects,
272
681000
3000
во воодушевувачки естетски предмети,
11:39
contemplated both for their elegant shape
273
684000
2000
кои пленат не само со елегантниот облик
11:41
and their virtuoso craftsmanship.
274
686000
3000
туку и со виртуозната изработка.
11:45
Hand axes mark
275
690000
2000
Рачните секири бележат
11:47
an evolutionary advance in human history --
276
692000
2000
еден еволутивен напредок во човечката историја -
11:49
tools fashioned to function
277
694000
2000
алатки обликувани да функционираат како -
11:51
as what Darwinians call "fitness signals" --
278
696000
3000
какошто Дарвиновата школа ги нарекува - кондициони сигнали,
11:54
that is to say, displays
279
699000
2000
или со други зборови, како изложбени
11:56
that are performances
280
701000
2000
перформанси
11:58
like the peacock's tail,
281
703000
2000
каков што е и опашот на паунот,
12:00
except that, unlike hair and feathers,
282
705000
3000
со таа разлика што, наместо со пердуви,
12:03
the hand axes are consciously
283
708000
2000
рачните секири се украсени
12:05
cleverly crafted.
284
710000
2000
со умешност во нивната изработка.
12:07
Competently made hand axes
285
712000
2000
Вешто изработените рачни секири
12:09
indicated desirable personal qualities --
286
714000
3000
укажувале на посакуваните лични квалитети -
12:13
intelligence, fine motor control,
287
718000
3000
интелигенција, фина моторика,
12:16
planning ability,
288
721000
2000
способност за планирање,
12:18
conscientiousness
289
723000
2000
свесност и совесност,
12:20
and sometimes access to rare materials.
290
725000
3000
а понекогаш и пристап до ретки материјали.
12:23
Over tens of thousands of generations,
291
728000
3000
Во текот на повеќе десетици илјади генерации
12:26
such skills increased the status
292
731000
2000
ваквите вештини го подигнувале статусот
12:28
of those who displayed them
293
733000
2000
на оние кои ги покажувале
12:30
and gained a reproductive advantage
294
735000
2000
и со тоа добивале репродуктивна предност
12:32
over the less capable.
295
737000
2000
над оние помалку способните.
12:34
You know, it's an old line,
296
739000
2000
Има една стара изрека,
12:36
but it has been shown to work --
297
741000
2000
ама се покажала како функционална -
12:38
"Why don't you come up to my cave, so I can show you my hand axes?"
298
743000
3000
„Ќе дојдеш ли во мојата пештера да ти ги покажам моите рачни секири.“
12:41
(Laughter)
299
746000
2000
(Гласна смеа)
12:43
Except, of course, what's interesting about this
300
748000
3000
Се разбира, тука постои еден куриозитет околу тоа
12:46
is that we can't be sure how that idea was conveyed,
301
751000
3000
како всушност можела да се роди ваква идеја
12:49
because the Homo erectus
302
754000
2000
кога Хомо еректусот
12:51
that made these objects
303
756000
3000
кој ги правел овие предмети
12:54
did not have language.
304
759000
2000
немал воопшто јазик.
12:56
It's hard to grasp,
305
761000
2000
Тешко е да се сфати,
12:58
but it's an incredible fact.
306
763000
3000
но се работи за неверојатен факт.
13:01
This object was made
307
766000
2000
Овој предмет бил направен
13:03
by a hominid ancestor,
308
768000
3000
од наш човеколик предок -
13:06
Homo erectus or Homo ergaster,
309
771000
3000
Хомо еректус или Хомо ергастер -
13:10
between 50,000 and 100,000 years
310
775000
3000
некаде помеѓу 50 и 100.000 години
13:13
before language.
311
778000
2000
пред да се роди јазикот.
13:16
Stretching over a million years,
312
781000
2000
Одржувајќи се повеќе од милион години,
13:18
the hand axe tradition
313
783000
2000
изработката на рачни секири
13:20
is the longest artistic tradition
314
785000
3000
се јавува како најдолга уметничка традиција
13:23
in human and proto-human history.
315
788000
3000
во човечката и прото-човечката историја.
13:26
By the end of the hand axe epic, Homo sapiens --
316
791000
3000
На крајот на епската приказна за рачните секири,
13:29
as they were then called, finally --
317
794000
2000
Хомо сапиенсите - како што тогаш ги нарекувале -
13:31
were doubtless finding new ways
318
796000
2000
несомнено изнаоѓале нови начини
13:33
to amuse and amaze each other
319
798000
3000
за сопствена забава и восхит
13:36
by, who knows, telling jokes,
320
801000
2000
преку, кој знае што сè, кажување вицеви,
13:38
storytelling, dancing, or hairstyling.
321
803000
3000
раскажување приказни, танцување, или фризирање.
13:41
Yes, hairstyling -- I insist on that.
322
806000
3000
Да, фризирање - инсистирам на ова.
13:44
For us moderns,
323
809000
2000
За нас современите,
13:46
virtuoso technique
324
811000
2000
се користат виртуозни техники
13:48
is used to create imaginary worlds
325
813000
2000
за создавање на замислени светови
13:50
in fiction and in movies,
326
815000
2000
во книгите и филмовите,
13:52
to express intense emotions
327
817000
2000
за искажување на силни емоции
13:54
with music, painting and dance.
328
819000
3000
преку музика, сликарство и танц.
13:57
But still,
329
822000
2000
Но сепак,
13:59
one fundamental trait
330
824000
2000
една фундаментална нишка
14:01
of the ancestral personality persists
331
826000
2000
од карактерот на претците опстојала
14:03
in our aesthetic cravings:
332
828000
3000
во нашите естетски апетити:
14:06
the beauty we find
333
831000
2000
убавината што ја пронаоѓаме
14:08
in skilled performances.
334
833000
2000
во вештите изведби.
14:10
From Lascaux to the Louvre
335
835000
2000
Од Ласко до Лувр
14:12
to Carnegie Hall,
336
837000
2000
и Карнеги Хол,
14:14
human beings
337
839000
2000
човекот како суштество
14:16
have a permanent innate taste
338
841000
2000
покажува постојан вроден вкус
14:18
for virtuoso displays in the arts.
339
843000
3000
за виртуозни претстави во уметностите.
14:22
We find beauty
340
847000
2000
Пронаоѓаме убавина
14:24
in something done well.
341
849000
2000
во нешто што е добро направено.
14:28
So the next time you pass a jewelry shop window
342
853000
2000
Затоа, следниот пат кога ќе пројдете покрај излог на јувелир
14:30
displaying a beautifully cut
343
855000
2000
во кој ќе видите прекрасно изработен
14:32
teardrop-shaped stone,
344
857000
2000
камен во форма на солза,
14:34
don't be so sure
345
859000
2000
немојте да мислите
14:36
it's just your culture telling you
346
861000
2000
дека само заради вашата култура
14:38
that that sparkling jewel is beautiful.
347
863000
2000
го сметате тој светликав скапоцен камен за убав.
14:40
Your distant ancestors loved that shape
348
865000
3000
Вашите далечни претци го сакале тој облик
14:43
and found beauty in the skill needed to make it,
349
868000
3000
и наоѓале убавина во вештината потребна да се изработи,
14:46
even before
350
871000
2000
дури и пред да
14:48
they could put their love into words.
351
873000
2000
можат да ја изразат својата восхит преку зборови.
14:50
Is beauty in the eye of the beholder?
352
875000
3000
Дали убавината е во очите на набљудувачот?
14:53
No, it's deep in our minds.
353
878000
3000
Не, таа лежи длабоко во нашиот мозок.
14:56
It's a gift handed down from the intelligent skills
354
881000
3000
Се работи за дарба, која е плoд на интелигенцијата, вештините
14:59
and rich emotional lives
355
884000
2000
и богатите емотивни животи
15:01
of our most ancient ancestors.
356
886000
3000
на нашите најстари претци.
15:04
Our powerful reaction to images,
357
889000
2000
Нашите силни реакции предизвикани од сликите,
15:06
to the expression of emotion in art,
358
891000
3000
од експресијата на емоции во уметноста,
15:09
to the beauty of music, to the night sky,
359
894000
3000
од убавината на музиката под ѕвездено небо
15:12
will be with us and our descendants
360
897000
3000
ќе останат со нас и со нашите потомци
15:15
for as long as the human race exists.
361
900000
3000
се додека постои човечката раса.
15:18
Thank you.
362
903000
2000
Ви благодарам.
15:20
(Applause)
363
905000
7000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Denis Dutton - PhilosopherDenis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty.
Why you should listen
Why do humans take pleasure in making art? In his 2009 book The Art Instinct, philosopher Denis Dutton suggested that art is a need built into our systems, a complex and subtle evolutionary adaptation comparable to our facility for language. We humans evolved to love art because it helps us survive; for example, a well-expressed appreciation of art can -- even in modern times -- help us to find a mate. It’s a bold argument to make, bolstered by examples from the breadth of art history that Dutton kept at his fingertips.
Dutton taught philosophy at the University of Canterbury in New Zealand, and was the editor of Arts & Letters Daily, a three-column compendium of culture news from all over the web. (His own homepage is another storehouse of tidbits from his wide-ranging explorations in philosophy and culture.) He was on the advisory board of Cybereditions, a publisher specializing in ebooks and print-on-demand editions of nonfiction works. And he was an editor of Climate Debate Daily, a lively blog that takes a skeptical view of some climate-change arguments.
Dutton died from cancer in December 2010.
Denis Dutton | Speaker | TED.com