TED2013
Rose George: Let's talk crap. Seriously.
Rose George: Porozmawiajmy o kupie
Filmed:
Readability: 3.7
1,753,944 views
Mamy 2013 rok, a jednak ciągle 2,5 miliarda ludzi na świecie nie ma dostępu do toalety. Co robisz, gdy nie masz toalety? Idziesz na ulicę i załatwiasz się tam, pewnie blisko źródła wody i jedzenia – i powodujesz śmierć i choroby. Przygotujcie się na śmiały, zabawny i bardzo poważny wykład dziennikarki Rose George o problemie, o którym kiedyś wstyd było mówić.
Rose George - Curious journalist
Rose George looks deeply into topics that are unseen but fundamental, whether that's sewers or latrines or massive container ships or pirate hostages or menstrual hygiene. Full bio
Rose George looks deeply into topics that are unseen but fundamental, whether that's sewers or latrines or massive container ships or pirate hostages or menstrual hygiene. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Let's talk dirty.
0
532
4112
Poświntuszmy.
00:16
A few years ago, oddly enough,
1
4644
2736
Kilka lat temu
00:19
I needed the bathroom,
2
7380
2734
zachciało mi się do toalety.
00:22
and I found one, a public bathroom,
3
10114
3350
Znalazłam toaletę publiczną,
00:25
and I went into the stall,
4
13464
2364
weszłam do kabiny
00:27
and I prepared to do what I'd done most of my life:
5
15828
3297
i przygotowałam się do zrobienia tego,
co robiłam przez większość życia:
co robiłam przez większość życia:
00:31
use the toilet, flush the toilet, forget about the toilet.
6
19125
4542
skorzystania z toalety, spuszczenia wody
i zapomnienia o tym.
i zapomnienia o tym.
00:35
And for some reason that day, instead,
7
23667
2081
Jednak tego dnia, z jakiegoś powodu
00:37
I asked myself a question,
8
25748
2184
zadałam sobie pytanie:
00:39
and it was, where does this stuff go?
9
27932
3876
dokąd to wszystko idzie?
00:43
And with that question, I found myself plunged
10
31808
3892
W ten sposób zagłębiłam się
00:47
into the world of sanitation --
11
35700
4024
w świat kanalizacji -
00:51
there's more coming -- (Laughter) —
12
39724
1565
będzie tego więcej (Śmiech)
00:53
sanitation, toilets and poop,
13
41289
4569
- kanalizacji, toalet i kupy,
00:57
and I have yet to emerge.
14
45858
3073
i jeszcze się nie wynurzyłam.
01:00
And that's because it's such an enraging,
15
48931
2305
To dlatego, że to miejsce
doprowadza do wściekłości,
doprowadza do wściekłości,
01:03
yet engaging place to be.
16
51236
3216
ale także przyciąga.
01:06
To go back to that toilet,
17
54452
3256
Wracając do tej toalety,
01:09
it wasn't a particularly fancy toilet,
18
57708
2794
nie była to jakaś szczególna toaleta,
01:12
it wasn't as nice as this one
19
60502
1435
nie była tak fajna, jak ta
01:13
from the World Toilet Organization.
20
61937
2931
z WTO - Światowej Organizacji Toaletowej.
01:16
That's the other WTO. (Laughter)
21
64868
4267
To kolejne WTO
po Światowej Organizacji Handlu. (Śmiech)
po Światowej Organizacji Handlu. (Śmiech)
01:21
But it had a lockable door, it had privacy, it had water,
22
69135
3614
Ale były drzwi na zamek,
była prywatność, była woda,
była prywatność, była woda,
01:24
it had soap so I could wash my hands,
23
72749
2264
było mydło, więc mogłam umyć ręce,
01:27
and I did because I'm a woman, and we do that.
24
75013
3064
co zrobiłam,
bo jestem kobietą, a kobiety to robią.
bo jestem kobietą, a kobiety to robią.
01:30
(Laughter) (Applause)
25
78077
5608
(Śmiech) (Brawa)
01:35
But that day, when I asked that question,
26
83685
2411
Ale tego dnia,
kiedy zadałam sobie to pytanie,
kiedy zadałam sobie to pytanie,
01:38
I learned something, and that was that I'd grown up thinking
27
86096
2733
doszłam do pewnego wniosku.
Wychowałam się, myśląc,
Wychowałam się, myśląc,
01:40
that a toilet like that was my right,
28
88829
2215
że taka toaleta jest moim prawem,
01:43
when in fact it's a privilege.
29
91044
3178
kiedy tak naprawdę jest przywilejem.
01:46
2.5 billion people worldwide have no adequate toilet.
30
94222
5259
2,5 mld ludzi na świecie
nie ma odpowiedniej toalety.
nie ma odpowiedniej toalety.
01:51
They don't have a bucket or a box.
31
99481
3940
Nie mają wiadra ani pojemnika.
01:55
Forty percent of the world with no adequate toilet.
32
103421
4208
40% świata nie ma odpowiednich toalet.
01:59
And they have to do what this little boy is doing
33
107629
2497
Muszą robić to, co robi ten chłopiec
02:02
by the side of the Mumbai Airport expressway,
34
110126
2935
na poboczu autostrady
przy lotnisku w Bombaju,
przy lotnisku w Bombaju,
02:05
which is called open defecation,
35
113061
2648
co nazywa się
defekacją na wolnym powietrzu
defekacją na wolnym powietrzu
02:07
or poo-pooing in the open.
36
115709
3355
lub robieniem kupy na wolnym powietrzu.
02:11
And he does that every day,
37
119064
2234
Robi to codziennie
02:13
and every day, probably, that guy in the picture
38
121298
2499
i pewnie codziennie ten koleś ze zdjęcia
02:15
walks on by,
39
123797
1854
przechodzi tamtędy,
02:17
because he sees that little boy, but he doesn't see him.
40
125651
3458
bo widzi tego chłopca, ale go nie zauważa.
02:21
But he should, because the problem
41
129109
2120
A powinien, bo problem
02:23
with all that poop lying around
42
131229
2360
związany z wszędzie leżącą kupą
02:25
is that poop carries passengers.
43
133589
3008
tkwi w tym, że kupa przenosi pasażerów.
02:28
Fifty communicable diseases like to travel in human shit.
44
136597
4299
50 chorób zakaźnych
lubi podróżować w ludzkim gównie.
lubi podróżować w ludzkim gównie.
02:32
All those things, the eggs, the cysts,
45
140896
2421
Wszystko to, jaja, torbiele,
02:35
the bacteria, the viruses, all those can travel
46
143317
2776
bakterie, wirusy mogą przenosić się
02:38
in one gram of human feces.
47
146093
3408
w 1 gramie ludzkich odchodów.
02:41
How? Well, that little boy will not have washed his hands.
48
149501
3712
Jak? Ten chłopiec nie umyje rąk.
02:45
He's barefoot. He'll run back into his house,
49
153213
2496
Jest boso. Pobiegnie z powrotem do domu
02:47
and he will contaminate his drinking water and his food
50
155709
3655
i skazi wodę pitną, jedzenie
02:51
and his environment
51
159364
1404
i swoje środowisko
02:52
with whatever diseases he may be carrying
52
160768
2397
chorobą, którą akurat przenosi,
02:55
by fecal particles that are on his fingers and feet.
53
163165
5749
cząstkami odchodów znajdującymi się
na jego palcach i stopach.
na jego palcach i stopach.
03:00
In what I call the flushed-and-plumbed world
54
168914
2272
W świecie, który nazywam
wodno-kanalizacyjnym,
wodno-kanalizacyjnym,
03:03
that most of us in this room are lucky to live in,
55
171186
2627
w którym większość z nas tutaj
ma szczęście żyć,
ma szczęście żyć,
03:05
the most common symptoms associated with those diseases,
56
173813
3049
najpowszechniejszy objaw
kojarzony z tymi chorobami,
kojarzony z tymi chorobami,
03:08
diarrhea, is now a bit of a joke.
57
176862
2826
biegunka, stanowi obecnie temat żartów.
03:11
It's the runs, the Hershey squirts, the squits.
58
179688
3691
To rozwolnienie, sraczka, sraka.
03:15
Where I come from, we call it Delhi belly,
59
183379
1850
Tam, skąd pochodzę,
nazywamy to Delhi belly
nazywamy to Delhi belly
03:17
as a legacy of empire.
60
185229
2608
jako spuściznę imperium.
03:19
But if you search for a stock photo of diarrhea
61
187837
3740
Jeśli poszukacie
komercyjnego zdjęcia biegunki
komercyjnego zdjęcia biegunki
03:23
in a leading photo image agency,
62
191577
2791
w czołowej agencji fotograficznej,
03:26
this is the picture that you come up with.
63
194368
2020
znajdziecie takie zdjęcie.
03:28
(Laughter)
64
196388
1865
(Śmiech)
03:30
Still not sure about the bikini.
65
198253
5179
Nadal nie jestem pewna co do tego bikini.
03:35
And here's another image of diarrhea.
66
203432
2496
Tutaj kolejny obraz biegunki.
03:37
This is Marie Saylee, nine months old.
67
205928
3112
To 9-miesięczna Marie Saylee.
03:41
You can't see her, because she's buried
68
209040
1799
Nie widzicie jej, ponieważ jest pochowana
03:42
under that green grass in a little village in Liberia,
69
210839
3283
pod tą zieloną trawą
w małej wiosce w Liberii,
w małej wiosce w Liberii,
03:46
because she died in three days from diarrhea --
70
214122
3562
w ciągu trzech dni
zmarła z powodu biegunki -
zmarła z powodu biegunki -
03:49
the Hershey squirts, the runs, a joke.
71
217684
3629
sraczki, rozwolnienia, żartu.
03:53
And that's her dad.
72
221313
2479
To jej tata.
03:55
But she wasn't alone that day,
73
223792
1562
Nie była samotna tego dnia,
03:57
because 4,000 other children died of diarrhea,
74
225354
3800
ponieważ 4000 innych dzieci
zmarło z powodu biegunki.
zmarło z powodu biegunki.
04:01
and they do every day.
75
229154
2670
Dzieje się tak każdego dnia.
04:03
Diarrhea is the second biggest killer of children worldwide,
76
231824
4999
Biegunka to drugi największy
zabójca dzieci na świecie.
zabójca dzieci na świecie.
04:08
and you've probably been asked to care about things
77
236823
2672
Pewnie kazano wam
przejmować się rzeczami
przejmować się rzeczami
04:11
like HIV/AIDS or T.B. or measles,
78
239495
3161
jak HIV/AIDS, gruźlica czy odra,
04:14
but diarrhea kills more children
79
242656
1344
ale biegunka zabija więcej dzieci
04:16
than all those three things put together.
80
244000
3712
niż te trzy choroby razem wzięte.
04:19
It's a very potent weapon of mass destruction.
81
247712
4342
To bardzo potężna broń masowego rażenia.
04:24
And the cost to the world is immense:
82
252054
3148
Koszt, jaki ponosi świat, jest ogromny:
04:27
260 billion dollars lost every year
83
255202
2489
każdego roku traci się 260 mld dolarów
04:29
on the losses to poor sanitation.
84
257691
2993
na straty związane
ze złymi warunkami sanitarnymi.
ze złymi warunkami sanitarnymi.
04:32
These are cholera beds in Haiti.
85
260684
1681
To łóżka chorych na cholerę na Haiti.
04:34
You'll have heard of cholera, but we don't hear about diarrhea.
86
262365
3499
Słyszeliście o cholerze,
ale nie słyszy się o biegunce.
ale nie słyszy się o biegunce.
04:37
It gets a fraction of the attention and funding
87
265864
2184
Poświęca się jej ułamek uwagi i funduszy
04:40
given to any of those other diseases.
88
268048
3716
poświęcanych każdej innej z tych chorób.
04:43
But we know how to fix this.
89
271764
2412
Ale wiemy, jak temu zaradzić.
04:46
We know, because in the mid-19th century,
90
274176
3520
Wiemy, ponieważ w połowie XIX w.
04:49
wonderful Victorian engineers
91
277696
2389
wspaniali wiktoriańscy inżynierowie
04:52
installed systems of sewers and wastewater treatment
92
280085
2803
zamontowali systemy kanalizacji,
odprowadzania ścieków
odprowadzania ścieków
04:54
and the flush toilet, and disease dropped dramatically.
93
282888
4711
i spuszczania wody.
Liczba chorób dramatycznie spadła.
Liczba chorób dramatycznie spadła.
04:59
Child mortality dropped by the most
94
287599
1909
Umieralność dzieci zmniejszyła się bardziej
05:01
it had ever dropped in history.
95
289508
2190
niż kiedykolwiek wcześniej.
05:03
The flush toilet was voted the best medical advance
96
291698
2946
Toaletę z odprowadzaniem ścieków
uznano za najważniejszy postęp medyczny
uznano za najważniejszy postęp medyczny
05:06
of the last 200 years by the readers of the British Medical Journal,
97
294644
3180
ostatnich 200 lat przez czytelników
British Medical Journal.
British Medical Journal.
05:09
and they were choosing over the Pill, anesthesia,
98
297824
2843
Uplasowała się wyżej niż tabletka
antykoncepcyjna, znieczulenie
antykoncepcyjna, znieczulenie
05:12
and surgery.
99
300667
1408
i operacja.
05:14
It's a wonderful waste disposal device.
100
302075
2721
Wspaniałe urządzenie do usuwania odpadów.
05:16
But I think that it's so good — it doesn't smell,
101
304796
3618
Uważam, że to dobre - nie śmierdzi,
05:20
we can put it in our house, we can lock it behind a door —
102
308414
2779
można ją umieścić w swoim domu,
można odseparować ją drzwiami
można odseparować ją drzwiami
05:23
and I think we've locked it out of conversation too.
103
311193
3004
i myślę, że odseparowaliśmy ją też
z naszych rozmów.
z naszych rozmów.
05:26
We don't have a neutral word for it.
104
314197
1655
Nie istnieje na nią neutralne słowo.
05:27
Poop's not particularly adequate.
105
315852
1943
Kupa nie jest zbyt odpowiednia.
05:29
Shit offends people. Feces is too medical.
106
317795
4125
Gówno obraża ludzi. Kał jest zbyt medyczny.
05:33
Because I can't explain otherwise,
107
321920
2192
Kiedy patrzę na liczby, nie umiem
05:36
when I look at the figures, what's going on.
108
324112
3568
inaczej wytłumaczyć tego, co się dzieje.
05:39
We know how to solve diarrhea and sanitation,
109
327680
2574
Wiemy, jak rozwiązać problem
biegunki i higieny,
biegunki i higieny,
05:42
but if you look at the budgets of countries,
110
330254
2330
ale jeżeli spojrzymy na budżety krajów
05:44
developing and developed,
111
332584
2321
rozwijających się i rozwiniętych,
05:46
you'll think there's something wrong with the math,
112
334905
2551
można pomyśleć,
że coś jest nie tak z obliczeniami,
że coś jest nie tak z obliczeniami,
05:49
because you'll expect absurdities like
113
337456
2826
ponieważ spodziewamy się
absurdów takich jak
absurdów takich jak
05:52
Pakistan spending 47 times more on its military
114
340282
2882
Pakistan wydający 47 razy więcej na wojsko
05:55
than it does on water and sanitation,
115
343164
2281
niż na wodę i urządzenia sanitarne,
05:57
even though 150,000 children die of diarrhea
116
345445
2808
mimo tego, że każdego roku w Pakistanie
06:00
in Pakistan every year.
117
348253
2099
z powodu biegunki umiera 150 tys. dzieci.
06:02
But then you look at that already minuscule
118
350352
1960
Potem patrzymy na i tak już mały
06:04
water and sanitation budget,
119
352312
1894
budżet przeznaczony na wodę
i urządzenia sanitarne
i urządzenia sanitarne
06:06
and 75 to 90 percent of it will go on clean water supply,
120
354206
3484
i 75-90% z niego wyda się
na zapas czystej wody,
na zapas czystej wody,
06:09
which is great; we all need water.
121
357690
1953
co jest świetne.
Wszyscy potrzebujemy wody.
Wszyscy potrzebujemy wody.
06:11
No one's going to refuse clean water.
122
359643
2307
Nikt nie odmówi czystej wody.
06:13
But the humble latrine, or flush toilet,
123
361950
2951
Ale skromna latryna lub toaleta
z odprowadzaniem ścieków
z odprowadzaniem ścieków
06:16
reduces disease by twice as much
124
364901
2109
zmniejsza ryzyko choroby
dwukrotnie bardziej
dwukrotnie bardziej
06:19
as just putting in clean water.
125
367010
2424
niż sama czysta woda.
06:21
Think about it. That little boy
126
369434
1311
Pomyślcie o tym. Ten chłopiec,
06:22
who's running back into his house,
127
370745
1855
który biegnie do domu,
06:24
he may have a nice, clean fresh water supply,
128
372600
2110
może ma zapas czystej, świeżej wody,
06:26
but he's got dirty hands that he's going to contaminate his water supply with.
129
374710
4460
ale ma brudne ręce,
którymi skazi ten zapas.
którymi skazi ten zapas.
06:31
And I think that the real waste of human waste
130
379170
3504
Uważam, że prawdziwe marnowanie
odchodów ludzkich
odchodów ludzkich
06:34
is that we are wasting it as a resource
131
382674
2768
polega na tym,
że nie wykorzystujemy ich jako zasobów
że nie wykorzystujemy ich jako zasobów
06:37
and as an incredible trigger for development,
132
385442
3760
i niesamowitej okazji do rozwoju,
06:41
because these are a few things that toilets
133
389202
2150
ponieważ istnieje kilka rzeczy, z którymi
06:43
and poop itself can do for us.
134
391352
2930
toalety i sama kupa mogą nam pomóc.
06:46
So a toilet can put a girl back in school.
135
394282
3176
Toaleta może pomóc dziewczynie
wrócić do szkoły.
wrócić do szkoły.
06:49
Twenty-five percent of girls in India drop out of school
136
397458
2832
25% dziewczyn w Indiach
rezygnuje ze szkoły,
rezygnuje ze szkoły,
06:52
because they have no adequate sanitation.
137
400290
3518
ponieważ nie mają odpowiednich
warunków sanitarnych.
warunków sanitarnych.
06:55
They've been used to sitting through lessons
138
403808
1765
Od lat są przyzwyczajone
do siedzenia na lekcjach
do siedzenia na lekcjach
06:57
for years and years holding it in.
139
405573
2917
i wstrzymywania potrzeb fizjologicznych.
07:00
We've all done that, but they do it every day,
140
408490
2760
Każdemu z nas się to przytrafiło,
ale one robią to codziennie.
ale one robią to codziennie.
07:03
and when they hit puberty and they start menstruating,
141
411250
2556
Kiedy wchodzą w okres dojrzewania
i zaczynają miesiączkować,
i zaczynają miesiączkować,
07:05
it just gets too much.
142
413806
2343
zaczyna je to przerastać.
07:08
And I understand that. Who can blame them?
143
416149
3541
Rozumiem to. Kto może je winić?
07:11
So if you met an educationalist and said,
144
419690
1926
Gdybyście spotkali pedagoga i powiedzieli:
07:13
"I can improve education attendance rates by 25 percent
145
421616
2874
"Mogę zwiększyć frekwencję uczniów o 25%
07:16
with just one simple thing,"
146
424490
2198
za pomocą jednej prostej rzeczy",
07:18
you'd make a lot of friends in education.
147
426688
2813
zyskalibyście wielu
przyjaciół w szkolnictwie.
przyjaciół w szkolnictwie.
07:21
That's not the only thing it can do for you.
148
429501
2535
To nie jedyna sprawa,
z którą mogą nam pomóc.
z którą mogą nam pomóc.
07:24
Poop can cook your dinner.
149
432036
3060
Kupa może ugotować obiad.
07:27
It's got nutrients in it.
150
435096
1694
Zawiera składniki odżywcze.
07:28
We ingest nutrients. We excrete nutrients as well.
151
436790
2461
Spożywamy składniki odżywcze,
a także je wydalamy.
a także je wydalamy.
07:31
We don't keep them all.
152
439251
1852
Nie zachowujemy ich wszystkich.
07:33
In Rwanda, they are now getting
153
441103
2627
Obecnie w Ruandzie
07:35
75 percent of their cooking fuel in their prison system
154
443730
2844
75% paliwa do gotowania
w ich systemie więziennictwa
w ich systemie więziennictwa
07:38
from the contents of prisoners' bowels.
155
446574
3362
pochodzi z zawartości jelit więźniów.
07:41
So these are a bunch of inmates in a prison in Butare.
156
449936
3786
To grupa więźniów w więzieniu w Butare.
07:45
They're genocidal inmates, most of them,
157
453722
2152
Są w większości więźniami
skazanymi za ludobójstwo
skazanymi za ludobójstwo
07:47
and they're stirring the contents of their own latrines,
158
455874
3648
i mieszają zawartość
swoich własnych latryn,
swoich własnych latryn,
07:51
because if you put poop in a sealed environment, in a tank,
159
459522
3311
bo jeżeli kupę umieści się w szczelnie
zamkniętym środowisku, w zbiorniku,
zamkniętym środowisku, w zbiorniku,
07:54
pretty much like a stomach,
160
462833
1756
tak jak w żołądku,
07:56
then, pretty much like a stomach, it gives off gas,
161
464589
2813
wówczas także zaczną wydobywać się gazy,
07:59
and you can cook with it.
162
467402
2025
dzięki którym można gotować.
08:01
And you might think it's just good karma
163
469427
2143
Możecie sobie pomyśleć,
że to po prostu karma,
że to po prostu karma,
08:03
to see these guys stirring shit,
164
471570
2472
że ci kolesie mieszają gówno,
08:06
but it's also good economic sense,
165
474042
2300
ale to także dobry zmysł gospodarczy,
08:08
because they're saving a million dollars a year.
166
476342
2066
ponieważ oszczędza się
milion dolarów rocznie.
milion dolarów rocznie.
08:10
They're cutting down on deforestation,
167
478408
2006
Zmniejszają wylesianie
08:12
and they've found a fuel supply that is inexhaustible,
168
480414
2903
i znaleźli zapasy paliwa,
które są niewyczerpane,
które są niewyczerpane,
08:15
infinite and free at the point of production.
169
483317
4742
nieskończone i darmowe w punkcie produkcji.
08:20
It's not just in the poor world that poop can save lives.
170
488059
3348
Nie tylko w ubogich częściach świata
kupa może uratować życie.
kupa może uratować życie.
08:23
Here's a woman who's about to get a dose
171
491407
2152
To kobieta, która zaraz otrzyma dawkę
08:25
of the brown stuff in those syringes,
172
493559
1753
brązowej substancji z tych strzykawek.
08:27
which is what you think it is,
173
495312
1936
To właśnie to, o czym myślicie,
08:29
except not quite, because it's actually donated.
174
497248
3044
ale nie do końca,
ponieważ pochodzi od dawcy.
ponieważ pochodzi od dawcy.
08:32
There is now a new career path called stool donor.
175
500292
2882
Istnieje obecnie nowa ścieżka kariery
zwana dawca stolca.
zwana dawca stolca.
08:35
It's like the new sperm donor.
176
503174
1820
To jak nowy dawca nasienia.
08:36
Because she has been suffering from a superbug called C. diff,
177
504994
2993
Jest zarażona śmiertelną bakterią
Clostridium difficile,
Clostridium difficile,
08:39
and it's resistant to antibiotics in many cases.
178
507987
3444
która w wielu przypadkach
jest odporna na antybiotyki.
jest odporna na antybiotyki.
08:43
She's been suffering for years.
179
511431
1512
Cierpi od lat.
08:44
She gets a dose of healthy human feces,
180
512943
3092
Dostaje dawkę zdrowych ludzkich odchodów
08:48
and the cure rate for this procedure is 94 percent.
181
516035
4481
i uleczalność w przypadku
tej metody wynosi 94%.
tej metody wynosi 94%.
08:52
It's astonishing, but hardly anyone is still doing it.
182
520516
4398
To zadziwiające, ale mało kto to robi.
08:56
Maybe it's the ick factor.
183
524914
2022
Może chodzi o to, że ludzie się brzydzą.
08:58
That's okay, because there's a team of research scientists
184
526936
2870
To w porządku,
ponieważ istnieje zespół badaczy
ponieważ istnieje zespół badaczy
09:01
in Canada who have now created a stool sample,
185
529806
2977
w Kanadzie, który stworzył próbkę kału,
09:04
a fake stool sample which is called RePOOPulate.
186
532783
2784
sztuczny kał, który nazywa się RePOOPulate.
09:07
So you'd be thinking by now, okay, the solution's simple,
187
535567
2288
Teraz pewnie myślicie,
że rozwiązanie jest proste,
że rozwiązanie jest proste,
09:09
we give everyone a toilet.
188
537855
1885
dajmy wszystkim toaletę.
09:11
And this is where it gets really interesting,
189
539740
2153
Tutaj staje się to bardzo ciekawe,
09:13
because it's not that simple, because we are not simple.
190
541893
2925
ponieważ to nie takie proste,
bo my nie jesteśmy tacy prości.
bo my nie jesteśmy tacy prości.
09:16
So the really interesting, exciting work --
191
544818
4093
Naprawdę ciekawa, ekscytująca praca,
09:20
this is the engaging bit -- in sanitation is that
192
548911
2936
to ta zajmująca część,
w higienie polega na tym,
w higienie polega na tym,
09:23
we need to understand human psychology.
193
551847
2328
że musimy zrozumieć ludzką psychologię.
09:26
We need to understand software
194
554175
2376
Musimy zrozumieć oprogramowanie,
09:28
as well as just giving someone hardware.
195
556551
2352
a nie tylko dawać komuś sprzęt.
09:30
They've found in many developing countries that
196
558903
1782
W wielu rozwijających się krajach
09:32
governments have gone in and given out free latrines
197
560685
2722
władze rozdały darmowe latryny
09:35
and gone back a few years later and found that they've
198
563407
2156
i kiedy wrócili kilka lat
później, zaobserwowali,
później, zaobserwowali,
09:37
got lots of new goat sheds or temples or spare rooms
199
565563
4123
że ludzie mają dużo nowych szop dla kóz,
świątyń czy wolnych pomieszczeń,
świątyń czy wolnych pomieszczeń,
09:41
with their owners happily walking past them
200
569686
2367
a ich właściciele wesoło ich mijają
09:44
and going over to the open defecating ground.
201
572053
3810
i idą do otwartej przestrzeni
przeznaczonej do defekacji.
przeznaczonej do defekacji.
09:47
So the idea is to manipulate human emotion.
202
575863
3024
Chodzi o manipulowanie ludzkimi emocjami.
09:50
It's been done for decades. The soap companies did it
203
578887
2501
Robiono to przez dziesiątki lat.
Na początku XX wieku
Na początku XX wieku
09:53
in the early 20th century.
204
581388
1939
robiły tak firmy produkujące mydło.
09:55
They tried selling soap as healthy. No one bought it.
205
583327
2759
Próbowali sprzedać mydło mówiąc,
że jest zdrowe. Nikt go nie kupił.
że jest zdrowe. Nikt go nie kupił.
09:58
They tried selling it as sexy. Everyone bought it.
206
586086
4167
Próbowali sprzedać je mówiąc,
że jest seksowne. Wszyscy je kupili.
że jest seksowne. Wszyscy je kupili.
10:02
In India now there's a campaign
207
590253
1355
W Indiach prowadzona jest obecnie kampania,
10:03
which persuades young brides
208
591608
2546
która przekonuje panny młode,
10:06
not to marry into families that don't have a toilet.
209
594154
3098
aby nie wżeniały się w rodziny,
które nie posiadają toalety.
które nie posiadają toalety.
10:09
It's called "No Loo, No I Do."
210
597252
2668
Nazywa się "Bez kibla nie powiem »tak«".
10:11
(Laughter)
211
599920
2347
(Śmiech)
10:14
And in case you think that poster's just propaganda,
212
602267
1975
Jeśli myślicie,
że ten plakat to jedynie propaganda,
że ten plakat to jedynie propaganda,
10:16
here's Priyanka, 23 years old.
213
604242
2100
to jest 23-letnia Priyanka.
10:18
I met her last October in India,
214
606342
2121
Poznałam ją w październiku w Indiach.
10:20
and she grew up in a conservative environment.
215
608463
3057
Dorastała w konserwatywnym środowisku,
10:23
She grew up in a rural village in a poor area of India,
216
611520
3096
w małej wiosce w biednym regionie Indii.
10:26
and she was engaged at 14, and then at 21 or so,
217
614616
4166
Zaręczyła się w wieku 14 lat,
a w wieku około 21
a w wieku około 21
10:30
she moved into her in-law's house.
218
618782
1771
przeprowadziła się do domu rodziny męża.
10:32
And she was horrified to get there and find
219
620553
2035
Kiedy tam dotarła, przeraziło ją to,
10:34
that they didn't have a toilet.
220
622588
1292
że nie mieli toalety.
10:35
She'd grown up with a latrine.
221
623880
1367
Dorastała mając latrynę.
10:37
It was no big deal, but it was a latrine.
222
625247
1954
Nie była nie wiadomo jaka, ale była.
10:39
And the first night she was there, she was told
223
627201
2023
Pierwszej nocy, którą tam spędziła,
10:41
that at 4 o'clock in the morning --
224
629224
1207
o 4 nad ranem
10:42
her mother-in-law got her up, told her to go outside
225
630431
2839
obudziła ją teściowa,
kazała jej wyjść na zewnątrz
kazała jej wyjść na zewnątrz
10:45
and go and do it in the dark in the open.
226
633270
2820
i zrobić to po ciemku na dworze.
10:48
And she was scared. She was scared of drunks hanging around.
227
636090
2070
Bała się. Bała się pijaków,
którzy się tam kręcili.
którzy się tam kręcili.
10:50
She was scared of snakes. She was scared of rape.
228
638160
2874
Bała się węży.
Bała się, że ją zgwałcą.
Bała się, że ją zgwałcą.
10:53
After three days, she did an unthinkable thing.
229
641034
2482
Po trzech dniach
zrobiła coś nie do pomyślenia.
zrobiła coś nie do pomyślenia.
10:55
She left.
230
643516
1740
Odeszła.
10:57
And if you know anything about rural India,
231
645256
1585
Jeżeli wiecie cokolwiek
o wiejskich regionach Indii,
o wiejskich regionach Indii,
10:58
you'll know that's an unspeakably courageous thing to do.
232
646841
3478
to wiecie, że jest to coś
niesamowicie odważnego.
niesamowicie odważnego.
11:02
But not just that.
233
650319
1057
Ale nie tylko to.
11:03
She got her toilet, and now she goes around
234
651376
2412
Dostała toaletę i teraz chodzi
11:05
all the other villages in India
235
653788
1598
po innych indyjskich wioskach
11:07
persuading other women to do the same thing.
236
655386
1753
i przekonuje kobiety, by zrobiły to samo.
11:09
It's what I call social contagion, and it's really powerful
237
657139
3461
To właśnie nazywam zaraźliwością społeczną.
Jest niezmiernie potężna
Jest niezmiernie potężna
11:12
and really exciting.
238
660600
2175
i bardzo ekscytująca.
11:14
Another version of this, another village in India
239
662775
2089
Kolejną tego wersją,
kolejną wioską w Indiach,
kolejną wioską w Indiach,
11:16
near where Priyanka lives
240
664864
1997
blisko tej, w której mieszka Priyanka,
11:18
is this village, called Lakara, and about a year ago,
241
666861
3875
jest wioska o nazwie Lakara.
Około roku temu
Około roku temu
11:22
it had no toilets whatsoever.
242
670736
1451
nie było tam żadnych toalet.
11:24
Kids were dying of diarrhea and cholera.
243
672187
2294
Dzieci umierały z powodu
biegunki i cholery.
biegunki i cholery.
11:26
Some visitors came, using various behavioral change tricks
244
674481
4342
Przyjechali zwiedzający, zastosowali różne
sztuczki związane ze zmianą zachowań
sztuczki związane ze zmianą zachowań
11:30
like putting out a plate of food and a plate of shit
245
678823
2794
takie jak wykładanie talerza z jedzeniem
i talerza z gównem
i talerza z gównem
11:33
and watching the flies go one to the other.
246
681617
2217
i obserwowanie,
jak muchy lecą z jednego na drugi.
jak muchy lecą z jednego na drugi.
11:35
Somehow, people who'd been thinking
247
683834
2567
W jakiś sposób ludzie, którzy myśleli,
11:38
that what they were doing was not disgusting at all
248
686401
1529
że to, co robią, wcale nie było obrzydliwe,
11:39
suddenly thought, "Oops."
249
687930
1872
nagle pomyśleli: "Ups".
11:41
Not only that, but they were ingesting their neighbors' shit.
250
689802
2327
Nie tylko to, ale także spożywali
gówno swoich sąsiadów.
gówno swoich sąsiadów.
11:44
That's what really made them change their behavior.
251
692129
3128
To właśnie przez to
zmienili swoje zachowanie.
zmienili swoje zachowanie.
11:47
So this woman, this boy's mother
252
695257
2536
Pewna kobieta, mama tego chłopca,
11:49
installed this latrine in a few hours.
253
697793
2485
zamontowała latrynę w ciągu kilku godzin.
11:52
Her entire life, she'd been using the banana field behind,
254
700278
2383
Przez całe życie korzystała z pola bananów
za swoim domem,
za swoim domem,
11:54
but she installed the latrine in a few hours.
255
702661
1568
ale latrynę zamontowała
w ciągu kilku godzin.
w ciągu kilku godzin.
11:56
It cost nothing. It's going to save that boy's life.
256
704229
3673
Nic to nie kosztuje,
a uratuje życie tego chłopca.
a uratuje życie tego chłopca.
11:59
So when I get despondent about the state of sanitation,
257
707902
3191
Zatem kiedy czuję się przygnębiona
z powodu warunków sanitarnych,
z powodu warunków sanitarnych,
12:03
even though these are pretty exciting times
258
711093
2196
nawet mimo tego,
że żyjemy w dosyć ekscytujących czasach,
że żyjemy w dosyć ekscytujących czasach,
12:05
because we've got the Bill and Melinda Gates Foundation
259
713289
2578
bo mamy fundację Billa i Melindy Gates,
12:07
reinventing the toilet, which is great,
260
715867
2062
która przerabia toalety, co jest świetne,
12:09
we've got Matt Damon going on bathroom strike,
261
717929
2554
mamy Matta Damona,
który jest na strajku łazienkowym,
który jest na strajku łazienkowym,
12:12
which is great for humanity, very bad for his colon.
262
720483
3735
co jest świetne dla ludzkości,
ale okropne dla jego okrężnicy.
ale okropne dla jego okrężnicy.
12:16
But there are things to worry about.
263
724218
1714
Ale mamy o co się martwić.
12:17
It's the most off-track Millennium Development Goal.
264
725932
2758
To Milenijny Cel Rozwoju
o najmniejszych postępach.
o najmniejszych postępach.
12:20
It's about 50 or so years off track.
265
728690
2346
Około 50 lat do tyłu.
12:23
We're not going to meet targets,
266
731036
1336
Jeżeli tak dalej będzie,
nie osiągniemy celów
nie osiągniemy celów
12:24
providing people with sanitation at this rate.
267
732372
3285
i nie zapewnimy ludziom
odpowiednich warunków sanitarnych.
odpowiednich warunków sanitarnych.
12:27
So when I get sad about sanitation,
268
735657
3481
Kiedy przygnębia mnie myśl
o warunkach sanitarnych,
o warunkach sanitarnych,
12:31
I think of Japan, because Japan 70 years ago
269
739138
3319
myślę o Japonii. 70 lat temu Japonia
12:34
was a nation of people who used pit latrines
270
742457
2589
była krajem, w którym ludzie
załatwiali swoje potrzeby w dołach
załatwiali swoje potrzeby w dołach
12:37
and wiped with sticks,
271
745046
2132
i podcierali się kijami.
12:39
and now it's a nation of what are called Woshurettos,
272
747178
3327
Obecnie jest to państwo tzw. Woshurettos,
12:42
washlet toilets.
273
750505
1480
toalet z bidetem elektronicznym.
12:43
They have in-built bidet nozzles for a lovely,
274
751985
2344
Mają wbudowane natryski bidetowe,
12:46
hands-free cleaning experience,
275
754329
2745
które czyszczą bez brudzenia rąk.
12:49
and they have various other features
276
757074
2172
Mają także różne inne funkcje, takie jak
12:51
like a heated seat and an automatic lid-raising device
277
759246
2975
podgrzewane siedzenie
i automatycznie podnoszenie klapy,
i automatycznie podnoszenie klapy,
12:54
which is known as the "marriage-saver."
278
762221
2341
które ratuje małżeństwa.
12:56
(Laughter)
279
764562
1456
(Śmiech)
12:58
But most importantly, what they have done in Japan,
280
766018
2405
Co najważniejsze,
to co jest najbardziej inspirujące,
to co jest najbardziej inspirujące,
13:00
which I find so inspirational,
281
768423
1500
jeżeli chodzi o Japonię
13:01
is they've brought the toilet out from behind the locked door.
282
769923
2564
to wniesienie toalety do środka,
zza zamkniętych drzwi.
zza zamkniętych drzwi.
13:04
They've made it conversational.
283
772487
1501
Wprowadzili je do rozmów.
13:05
People go out and upgrade their toilet.
284
773988
3402
Ludzie ulepszają swoje toalety.
13:09
They talk about it. They've sanitized it.
285
777390
4408
Rozmawiają o nich. Zdezynfekowali je.
13:13
I hope that we can do that. It's not a difficult thing to do.
286
781798
4480
Mam nadzieję, że też tak możemy.
Nie jest to trudne.
Nie jest to trudne.
13:18
All we really need to do
287
786278
2270
Tak naprawdę wystarczy
13:20
is look at this issue
288
788548
1842
spojrzeć na ten problem
13:22
as the urgent, shameful issue that it is.
289
790390
4312
jako na pilny i wstydliwy.
13:26
And don't think that it's just in the poor world that things are wrong.
290
794702
2773
Nie myślcie, że źle się dzieje
tylko w ubogich częściach świata.
tylko w ubogich częściach świata.
13:29
Our sewers are crumbling.
291
797475
2164
Nasze kanały ściekowe się sypią.
13:31
Things are going wrong here too.
292
799639
2167
Tutaj też dzieje się źle.
13:33
The solution to all of this is pretty easy.
293
801806
2899
Rozwiązanie jest dość proste.
13:36
I'm going to make your lives easy this afternoon
294
804705
1721
Ułatwię wam dzisiaj życie
13:38
and just ask you to do one thing,
295
806426
2353
i poproszę, żebyście zrobili jedną rzecz:
13:40
and that's to go out, protest,
296
808779
3076
wyszli z domów, protestowali,
13:43
speak about the unspeakable,
297
811855
2238
mówili o tym, o czym się nie mówi,
13:46
and talk shit.
298
814093
1539
i mówcie o gównie.
13:47
Thank you.
299
815632
1954
Dziękuję.
13:49
(Applause)
300
817586
5324
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Rose George - Curious journalistRose George looks deeply into topics that are unseen but fundamental, whether that's sewers or latrines or massive container ships or pirate hostages or menstrual hygiene.
Why you should listen
Rose George thinks, researches, writes and talks about the hidden, the undiscussed. Among the everyone-does-it-no-one-talks-about-it issues she's explored in books and articles: sanitation (and poop in general). Diarrhea is a weapon of mass destruction, says the UK-based journalist and author, and a lack of access to toilets is at the root of our biggest public health crisis. In 2012, two out of five of the world’s population had nowhere sanitary to go.
The key to turning around this problem, says George: Let’s drop the pretense of “water-related diseases” and call out the cause of myriad afflictions around the world as what they are -- “poop-related diseases” that are preventable with a basic toilet. George explores the problem in her book The Big Necessity: The Unmentionable World of Human Waste and Why It Matters and in a fabulous special issue of Colors magazine called "Shit: A Survival Guide." Read a sample chapter of The Big Necessity >>
Her latest book, on an equally hidden world that touches almost everything we do, is Ninety Percent of Everything: Inside Shipping, the Invisible Industry That Puts Clothes on Your Back, Gas in Your Car, Food on Your Plate. Read a review >>
In the UK and elsewhere, you'll find the book titled Deep Sea and Foreign Going: Inside Shipping, the Invisible Industry the Brings You 90% of Everything.
Rose George | Speaker | TED.com