TED2013
Saki Mafundikwa: Ingenuity and elegance in ancient African alphabets
Saki Mafundikwa: Inwencja i elegancja starożytnych alfabetów afrykańskich
Filmed:
Readability: 5.6
775,241 views
Od prostego alfabetu do tajnego języka symboli, grafik komputerowy Saki Mafundikwa celebruje wiele form komunikacji pisemnej na kontynencie afrykańskim.
Podkreśla historię i dziedzictwo ucieleśnione w słowie pisanym i symbolach oraz nakłania afrykańskich projektantów do czerpania świeżych inspiracji z tych form graficznych.
Najlepiej oddaje to jego ulubiony ghański hieroglif Sankofa, który znaczy „wróć i odzyskaj” albo „ucz się z przeszłości”.
Saki Mafundikwa - Graphic designer
Saki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe. Full bio
Saki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I moved back home 15 years ago
0
802
3775
15 lat temu wróciłem do domu
00:16
after a 20-year stay in the United States,
1
4577
2864
po 20-letnim pobycie w USA.
00:19
and Africa called me back.
2
7441
2364
Afryka przywołała mnie z powrotem.
00:21
And I founded my country's first
3
9805
3541
Założyłem pierwszy w kraju
00:25
graphic design and new media college.
4
13346
2311
college grafiki komputerowej
i nowych mediów,
i nowych mediów,
00:27
And I called it the Zimbabwe Institute of Vigital Arts.
5
15657
4926
Zimbabwe Institute of Vigital Arts.
00:32
The idea, the dream, was really for a sort of Bauhaus
6
20583
4237
Chodziło mi o coś w rodzaju Bauhausu,
00:36
sort of school where new ideas were interrogated
7
24820
4606
szkoły, gdzie kwestionuje się
i bada nowe idee,
i bada nowe idee,
00:41
and investigated,
8
29426
3213
szkoły, gdzie kwestionuje się
i bada nowe idee,
i bada nowe idee,
00:44
the creation of a new visual language
9
32639
2760
tworzy nowy język wizualny
00:47
based on the African creative heritage.
10
35399
4981
oparty na kreatywnym dziedzictwie afrykańskim.
00:52
We offer a two-year diploma
11
40380
3425
Oferujemy dwuletnie studia
zdolnym uczniom,
zdolnym uczniom,
00:55
to talented students who have successfully completed
12
43805
3764
którzy pomyślnie ukończyli edukację
00:59
their high school education.
13
47569
2180
na poziomie szkoły średniej.
01:01
And typography's a very important part of the curriculum
14
49749
2937
Ważną częścią programu jest typografia.
01:04
and we encourage our students to look inward for influence.
15
52686
4943
Zachęcamy studentów
do szukania inspiracji wewnętrznej.
do szukania inspiracji wewnętrznej.
01:09
Here's a poster designed by one of the students
16
57629
2366
Oto plakat projektu jednego ze studentów
01:11
under the theme "Education is a right."
17
59995
4157
na temat "Edukacja jest prawem".
01:16
Some logos designed by my students.
18
64152
4283
Kilka logo projektu moich studentów.
01:20
Africa has had a long tradition of writing,
19
68435
4068
Afryka ma długą tradycję pisma,
01:24
but this is not such a well-known fact,
20
72503
2172
ale nie jest to fakt powszechnie znany
01:26
and I wrote the book "Afrikan Alphabets" to address that.
21
74675
3933
i dlatego napisałem "Alfabety afrykańskie".
01:30
The different types of writing in Africa,
22
78608
3547
Spośród różnych typów pisma w Afryce
01:34
first was proto-writing,
23
82155
2245
pierwsze było proto-pismo,
01:36
as illustrated by Nsibidi,
24
84400
2168
co ilustruje Nsibidi,
01:38
which is the writing system of a secret society
25
86568
3072
system pisma tajnego stowarzyszenia
01:41
of the Ejagham people in southern Nigeria.
26
89640
3830
ludu Ejagham w południowej Nigerii,
01:45
So it's a special-interest writing system.
27
93470
3870
czyli specjalny system pisma.
01:49
The Akan of people of Ghana and [Cote d'Ivoire]
28
97340
3575
Lud Akan z Ghany
i Wybrzeża Kości Słoniowej
i Wybrzeża Kości Słoniowej
01:52
developed Adinkra symbols some 400 years ago,
29
100915
4045
400 lat temu rozwinął symbole Adinkra.
01:56
and these are proverbs, historical sayings,
30
104960
3868
Tu przysłowia, powiedzenia historyczne,
02:00
objects, animals, plants,
31
108828
2710
przedmioty, zwierzęta i rośliny.
02:03
and my favorite Adinkra system
32
111538
2008
Mój ulubiony symbol Adinkra
02:05
is the first one at the top on the left.
33
113546
2376
jest pierwszy u góry po lewej.
02:07
It's called Sankofa.
34
115922
1002
Nazywa się Sankofa.
02:08
It means, "Return and get it." Learn from the past.
35
116924
5994
To znaczy: "Wracaj i odzyskuj".
Ucz się z przeszłości.
Ucz się z przeszłości.
02:14
This pictograph by the Jokwe people of Angola
36
122918
2801
Ten piktogram autorstwa
plemienia Jokwe z Angoli
plemienia Jokwe z Angoli
02:17
tells the story of the creation of the world.
37
125719
3820
opowiada historię stworzenia świata.
02:21
At the top is God, at the bottom is man, mankind,
38
129539
5403
Na górze Bóg, na dole człowiek, ludzkość,
02:26
and on the left is the sun, on the right is the moon.
39
134942
4908
po lewej słońce, po prawej księżyc.
02:31
All the paths lead to and from God.
40
139850
3855
Wszystkie ścieżki prowadzą do i od Boga.
02:35
These secret societies of the Yoruba, Kongo
41
143705
4394
Tajne stowarzyszenia religijne
Yoruba, Kongo i Palo,
Yoruba, Kongo i Palo,
02:40
and Palo religions
42
148099
2195
Tajne stowarzyszenia religijne
Yoruba, Kongo i Palo,
Yoruba, Kongo i Palo,
02:42
in Nigeria, Congo and Angola respectively,
43
150294
3737
w Nigerii, Kongo i Angoli,
02:46
developed this intricate writing system
44
154031
3924
rozwinęły złożony system pisma,
02:49
which is alive and well today in the New World
45
157955
3769
który nadal funkcjonuje w Nowym Świecie
02:53
in Cuba, Brazil and Trinidad and Haiti.
46
161724
6188
na Kubie, w Brazylii, Trynidadzie i Haiti.
02:59
In the rainforests of the Democratic Republic of Congo,
47
167912
3296
W lasach deszczowych
Demokratycznej Republiki Kongo,
Demokratycznej Republiki Kongo,
03:03
in the Ituri society,
48
171208
2891
w społeczności Ituri
03:06
the men pound out a cloth out of a special tree,
49
174099
3771
mężczyźni uzyskują tkaninę
ze specjalnego drzewa,
ze specjalnego drzewa,
03:09
and the women, who are also the praise singers,
50
177870
3093
a kobiety, które zajmują się też
śpiewaniem hymnów,
śpiewaniem hymnów,
03:12
paint interweaving patterns
51
180963
2681
malują splatające się wzory
03:15
that are the same in structure
52
183644
2730
o strukturze polifonicznej,
03:18
as the polyphonic structures that they use in their singing --
53
186374
4655
jaką wykorzystują w śpiewaniu,
03:23
a sort of a musical score, if you may.
54
191029
3988
coś na kształt partytury.
03:27
In South Africa, Ndebele women
55
195017
2749
W RPA kobiety Ndebele
03:29
use these symbols and other geometric patterns
56
197766
3358
wykorzystują takie symbole
i wzory geometryczne
i wzory geometryczne
03:33
to paint their homes in bright colors,
57
201124
3814
do malowania domów na żywy kolor,
03:36
and the Zulu women use the symbols
58
204938
2922
a kobiety Zulu układają takie symbole
03:39
in the beads that they weave
59
207860
1498
z koralików wyplatanych
w bransolety i naszyjniki.
w bransolety i naszyjniki.
03:41
into bracelets and necklaces.
60
209358
3143
z koralików wyplatanych
w bransolety i naszyjniki.
w bransolety i naszyjniki.
03:44
Ethiopia has had the longest tradition of writing,
61
212501
4079
Najdłuższą tradycję piśmienną ma Etiopia.
03:48
with the Ethiopic script that was developed
62
216580
2319
Pismo etiopskie z IV wieku p.n.e.
03:50
in the fourth century A.D.
63
218899
1962
Pismo etiopskie z IV wieku p.n.e.
03:52
and is used to write Amharic,
64
220861
2514
wykorzystuje język amharski,
03:55
which is spoken by over 24 million people.
65
223375
3285
którym mówi ponad 24 miliony ludzi.
03:58
King Ibrahim Njoya of the Bamum Kingdom of Cameroon
66
226660
4457
Król Ibrahim Njoya
z królestwa Bamum w Kamerunie
z królestwa Bamum w Kamerunie
04:03
developed Shü-mom at the age of 25.
67
231117
3565
mając 25 lat stworzył Shü-mom.
04:06
Shü-mom is a writing system.
68
234682
2087
Shü-mom to system pisma.
04:08
It's a syllabary. It's not exactly an alphabet.
69
236769
2993
Jest to pismo sylabiczne,
a więc niezupełnie alfabet.
a więc niezupełnie alfabet.
04:11
And here we see three stages of development
70
239762
3315
Tu widać trzy etapy rozwoju,
04:15
that it went through in 30 years.
71
243077
4639
przez które przeszło w ciągu 30 lat.
04:19
The Vai people of Liberia had a long tradition of literacy
72
247716
5560
Lud Vai z Liberii
miał długą tradycję piśmiennictwa
miał długą tradycję piśmiennictwa
04:25
before their first contact with Europeans in the 1800s.
73
253276
3935
przed pierwszym kontaktem
z Europejczykami w XIX w.
z Europejczykami w XIX w.
04:29
It's a syllabary and reads from left to right.
74
257211
4582
To jest pismo sylabiczne
czytane od lewej do prawej.
czytane od lewej do prawej.
04:33
Next door, in Sierra Leone, the Mende
75
261793
3571
Po sąsiedzku, w Sierra Leone,
04:37
also developed a syllabary,
76
265364
2023
lud Mende także rozwinął pimo sylabiczne,
04:39
but theirs reads from right to left.
77
267387
3632
ale czytane od prawej do lewej.
04:43
Africa has had a long tradition of design,
78
271019
3390
Afryka ma długą tradycję projektowania,
04:46
a well-defined design sensibility,
79
274409
3623
wyraźny zmysł estetyczny,
04:50
but the problem in Africa has been that,
80
278032
2302
ale projektanci w Afryce mają problem.
04:52
especially today, designers in Africa
81
280334
2698
Zwłaszcza obecnie
04:55
struggle with all forms of design
82
283032
2534
męczą się z każdą formą designu,
04:57
because they are more apt to look outward
83
285566
4506
bo wpływów i inspiracji
chętniej szukają na zewnątrz.
chętniej szukają na zewnątrz.
05:02
for influence and inspiration.
84
290072
2628
bo wpływów i inspiracji
chętniej szukają na zewnątrz.
chętniej szukają na zewnątrz.
05:04
The creative spirit in Africa, the creative tradition,
85
292700
4197
Duch twórczy w Afryce, tradycja tworzenia,
05:08
is as potent as it has always been,
86
296897
2876
jest równie potężny jak kiedyś,
05:11
if only designers could look within.
87
299773
4047
gdyby tylko projektanci zajrzeli w głąb siebie.
05:15
This Ethiopic cross illustrates
88
303820
2891
Krzyż etiopski ilustruje to,
05:18
what Dr. Ron Eglash has established:
89
306711
2780
co ustalił Dr Ron Eglash:
05:21
that Africa has a lot to contribute to computing
90
309491
3889
Afryka może dużo zaoferować w informatyce
05:25
and mathematics through their intuitive grasp of fractals.
91
313380
5376
i matematyce
dzięki intuicyjnemu pojmowaniu fraktali.
dzięki intuicyjnemu pojmowaniu fraktali.
05:30
Africans of antiquity created civilization,
92
318756
4067
Afrykanie w starożytności stworzyli cywilizację,
05:34
and their monuments, which still stand today,
93
322823
3313
a nadal stojące pomniki
05:38
are a true testimony of their greatness.
94
326136
3584
są prawdziwym świadectwem ich wielkości.
05:41
Most probably, one of humanity's greatest achievements
95
329720
3918
Chyba jednym z największych
osiągnięć ludzkości
osiągnięć ludzkości
05:45
is the invention of the alphabet,
96
333638
2966
jest wynalazek alfabetu,
05:48
and that has been attributed to Mesopotamia
97
336604
3118
co przypisywano Mezopotamii
05:51
with their invention of cuneiform in 1600 BC,
98
339722
5565
i wynalazkowi pisma klinowego
w 1600 p.n.e.,
w 1600 p.n.e.,
05:57
followed by hieroglyphics in Egypt,
99
345287
3738
a potem egipskim hieroglifom,
06:01
and that story has been cast in stone as historical fact.
100
349025
5469
i ta wersja uchodziła za niezbity fakt historyczny.
06:06
That is, until 1998,
101
354494
2714
Tak było do roku 1998,
06:09
when one Yale professor John Coleman Darnell
102
357208
5119
kiedy profesor z Yale,
John Coleman Darnell
John Coleman Darnell
06:14
discovered these inscriptions in the Thebes desert
103
362327
3390
odkrył na pustyni tebaidzkiej
w zachodnim Egipcie
w zachodnim Egipcie
06:17
on the limestone cliffs in western Egypt,
104
365717
3360
napisy na wapiennych klifach,
06:21
and these have been dated at between 1800 and 1900 B.C.,
105
369077
6236
datowane między 1800 a 1900 p.n.e.,
06:27
centuries before Mesopotamia.
106
375313
3009
całe stulecia przed Mezopotamią.
06:30
Called Wadi el-Hol
107
378322
2928
Napisy nazwano Wadi el-Hol
06:33
because of the place that they were discovered,
108
381250
3206
z powodu miejsca, gdzie je odkryto.
06:36
these inscriptions -- research is still going on,
109
384456
3405
Badania nadal trwają,
06:39
a few of them have been deciphered,
110
387861
2798
kilka napisów odcyfrowano,
06:42
but there is consensus among scholars
111
390659
2507
ale wśród badaczy
panuje zgodne przekonanie,
panuje zgodne przekonanie,
06:45
that this is really humanity's first alphabet.
112
393166
5217
że to pierwszy alfabet ludzkości.
06:50
Over here, you see a paleographic chart
113
398383
3044
Tutaj widać opis paleograficzny tego,
06:53
that shows what has been deciphered so far,
114
401427
3117
co odcyfrowano do tej pory,
06:56
starting with the letter A, "ālep," at the top,
115
404544
3409
poczynając od litery A, "ālep", na górze,
06:59
and "bêt," in the middle, and so forth.
116
407953
3685
i "bêt", pośrodku, i tak dalej.
07:03
It is time that students of design in Africa
117
411638
3613
Czas, by studenci designu w Afryce
07:07
read the works of titans like Cheikh Anta Diop,
118
415251
4217
przeczytali dzieła takich tytanów
jak Cheikh Anta Diop,
jak Cheikh Anta Diop,
07:11
Senegal's Cheikh Anta Diop,
119
419468
2116
Cheikh Anta Diop z Senegalu,
07:13
whose seminal work on Egypt is vindicated
120
421584
3083
którego nowatorską pracę na temat Egiptu
07:16
by this discovery.
121
424667
3133
to odkrycie jeszcze umacnia.
07:19
The last word goes to the great Jamaican leader
122
427800
3087
Ostatnie słowo należy
do wielkiego przywódcy jamajskiego,
do wielkiego przywódcy jamajskiego,
07:22
Marcus Mosiah Garvey
123
430887
1989
Marcusa Mosiah Garveya
07:24
and the Akan people of Ghana
124
432876
3200
i ludu Akan z Ghany
07:28
with their Adinkra symbol Sankofa,
125
436076
2373
oraz ich symbolu Adinkra Sankofa,
07:30
which encourages us to go to the past
126
438449
2242
który zachęca do wędrówki w przeszłość,
07:32
so as to inform our present
127
440691
2172
żeby zaznajomić się z teraźniejszością
07:34
and build on a future for us and our children.
128
442863
4602
i budować przyszłość dla nas i naszych dzieci.
07:39
It is also time that designers in Africa
129
447465
4241
Czas również, żeby projektanci w Afryce
07:43
stop looking outside.
130
451706
2626
przestali szukać na zewnątrz.
07:46
They've been looking outward for a long time,
131
454332
2390
Od dawna wypatrują na zewnątrz,
07:48
yet what they were looking for
132
456722
2312
a przecież to, czego szukają
07:51
has been right there within grasp, right within them.
133
459034
4953
jest dokładnie tutaj,
w ich zasięgu, w nich samych.
w ich zasięgu, w nich samych.
07:55
Thank you very much.
134
463987
1804
Dziękuję bardzo.
07:57
(Applause)
135
465791
4939
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Saki Mafundikwa - Graphic designerSaki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe.
Why you should listen
In his book Afrikan Alphabets, Saki Mafundiwaka includes a Ghanaian pictograph meaning “return to the past” This is exactly what he did in 1997 when he cashed in his publishing job 401(k) and left New York to open the Zimbabwe Institute of Vigital Arts (ZIVA) in Harare. (“Vigital” denotes visual arts taught using digital tools.)
As a kid growing up in Zimbabwe, Mafundiwaka loved to sketch letterforms he saw in books and magazines, but he didn’t know graphic design was a career option until he arrived in America. "Sometimes you have to leave home,” he says, “to discover yourself.” He opened ZIVA to pay it forward. “The dream,” he says, “is for something to come out of Africa that is of Africa."
In 2010, he made the film Shungu: The Resilience of a People, a compelling narrative of the strategies ordinary people use to survive in Zimbabwe today.
Saki Mafundikwa | Speaker | TED.com