TED2013
Saki Mafundikwa: Ingenuity and elegance in ancient African alphabets
Saki Mafundikwa: Antik Afrika Alfabelerinde ustalık ve zarafet
Filmed:
Readability: 5.6
775,241 views
Grafik tasarımcısı Saki Mafundikwa, basit alfabelerden gizli sembolik lisanlara Afrika kıtasında kullanılmış birçok yazılı iletişim türünü anlatıyor. Yazılı kelimelerin ve sembollerin içine gömülmüş tarihi ve mirası vurguluyor ve Afrikalı tasarımcılara taze ilham için bu grafik formlarına bakmayı salık veriyor. Kendisinin favori Gana sembolü Sankofa, her şeyi özetliyor: "dön ve al" ya da "Geçmişten ders al."
Saki Mafundikwa - Graphic designer
Saki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe. Full bio
Saki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I moved back home 15 years ago
0
802
3775
Birleşik Devletlerde 20 yıl kaldıktan sonra
00:16
after a 20-year stay in the United States,
1
4577
2864
Memleketime geri taşındım, 15 yıl önce.
00:19
and Africa called me back.
2
7441
2364
ve Afrika beni geri çağırdı.
00:21
And I founded my country's first
3
9805
3541
Ve ülkemdeki ilk grafik tasarım
00:25
graphic design and new media college.
4
13346
2311
ve yeni medya üniversitesini kurdum.
00:27
And I called it the Zimbabwe Institute of Vigital Arts.
5
15657
4926
Adını da Zimbabwe Vijital Sanatlar Enstitüsü koydum.
00:32
The idea, the dream, was really for a sort of Bauhaus
6
20583
4237
Fikrim, hayalim aslında bir çeşit Bauhaus gibi
00:36
sort of school where new ideas were interrogated
7
24820
4606
bir okul, yeni fikirlerin gelip soruşturulduğu
00:41
and investigated,
8
29426
3213
ve incelendiği,
00:44
the creation of a new visual language
9
32639
2760
Afrikanın yaratıcı mirasına dayalı
00:47
based on the African creative heritage.
10
35399
4981
yeni bir görsel lisanın yaratılışı.
00:52
We offer a two-year diploma
11
40380
3425
Lise eğitimini başarılı bir şekilde
00:55
to talented students who have successfully completed
12
43805
3764
bitirmiş yetenekli öğrencilere
00:59
their high school education.
13
47569
2180
iki yıllık bir diploma sunuyoruz
01:01
And typography's a very important part of the curriculum
14
49749
2937
Ve tipografi müfredatın çok önemli bir kısmı
01:04
and we encourage our students to look inward for influence.
15
52686
4943
ve öğrencilerimize ilham için kendi içlerine bakmalarını teşvik ediyoruz
01:09
Here's a poster designed by one of the students
16
57629
2366
İşte öğrencilerden birinin tasarladığı bir poster
01:11
under the theme "Education is a right."
17
59995
4157
"Eğitim bir haktır." teması hakkında.
01:16
Some logos designed by my students.
18
64152
4283
Öğrencilerim tarafından tasarlanmış bazı logolar.
01:20
Africa has had a long tradition of writing,
19
68435
4068
Afrikanın eskilere dayanan bir yazı geleneği vardır
01:24
but this is not such a well-known fact,
20
72503
2172
Ama bu pek de bilinmez,
01:26
and I wrote the book "Afrikan Alphabets" to address that.
21
74675
3933
ve ben bu konu hakkında "Afrikan Alphabets" kitabını yazdım.
01:30
The different types of writing in Africa,
22
78608
3547
Afrikada değişik yazı çeşitleri,
01:34
first was proto-writing,
23
82155
2245
İlki ilkel-yazıydı
01:36
as illustrated by Nsibidi,
24
84400
2168
Nsibidi tarafından resmedilmiş.
01:38
which is the writing system of a secret society
25
86568
3072
ki bu sistem Güney Nijerya'daki Ejagham insanlarının
01:41
of the Ejagham people in southern Nigeria.
26
89640
3830
gizli topluluğuna ait bir yazı sistemidir.
01:45
So it's a special-interest writing system.
27
93470
3870
Dolayısıyla özel amaçlı bir yazı sistemi
01:49
The Akan of people of Ghana and [Cote d'Ivoire]
28
97340
3575
Gana'daki Akan topluluğu ve Fildişi Sahili
01:52
developed Adinkra symbols some 400 years ago,
29
100915
4045
400 yıl kadar önce Adinkra sembollerini geliştirdi,
01:56
and these are proverbs, historical sayings,
30
104960
3868
ve bunlar atasözleri, tarihi deyişler,
02:00
objects, animals, plants,
31
108828
2710
objeler, hayvanlar, bitkiler,
02:03
and my favorite Adinkra system
32
111538
2008
ve benim favori Adinkra sistemim,
02:05
is the first one at the top on the left.
33
113546
2376
Sol üstteki birinci olan.
02:07
It's called Sankofa.
34
115922
1002
Adı Sankofa.
02:08
It means, "Return and get it." Learn from the past.
35
116924
5994
"Geri dön ve al" anlamına geliyor. Geçmişten ders al.
02:14
This pictograph by the Jokwe people of Angola
36
122918
2801
Angola'daki Jokwe topluluğuna ait bu piktograf
02:17
tells the story of the creation of the world.
37
125719
3820
dünyanın yaratılışı hikayesini anlatıyor.
02:21
At the top is God, at the bottom is man, mankind,
38
129539
5403
Tepede Tanrı, dipte Ademoğlu,
02:26
and on the left is the sun, on the right is the moon.
39
134942
4908
solda güneş ve sağda ay.
02:31
All the paths lead to and from God.
40
139850
3855
Tüm yollar Tanrı'dan ve Tanrı'ya çıkıyor.
02:35
These secret societies of the Yoruba, Kongo
41
143705
4394
Kongo Yoruba'daki gizli topluluklar
02:40
and Palo religions
42
148099
2195
ve Palo dinleri
02:42
in Nigeria, Congo and Angola respectively,
43
150294
3737
Nijerya, Kongo ve Angola'da, sırasıyla
02:46
developed this intricate writing system
44
154031
3924
bu karışık yazı sistemini geliştirdiler.
02:49
which is alive and well today in the New World
45
157955
3769
ki bu sistem hala canlıdır ve Yeni Dünya'da
02:53
in Cuba, Brazil and Trinidad and Haiti.
46
161724
6188
-Küba, Brezilya, Trinidad ve Haiti'de- bilinir.
02:59
In the rainforests of the Democratic Republic of Congo,
47
167912
3296
Kongo Demokratik Cumhuriyetinin yağmur ormanlarında,
03:03
in the Ituri society,
48
171208
2891
Ituri topluluğu
03:06
the men pound out a cloth out of a special tree,
49
174099
3771
erkekler özel bir ağaçtan bir kumaş çıkarıyorlar
03:09
and the women, who are also the praise singers,
50
177870
3093
ve kadınlar, aynı zamanda takdir gören şarkıcılardır,
03:12
paint interweaving patterns
51
180963
2681
birleştirici desenler boyuyorlar
03:15
that are the same in structure
52
183644
2730
ki bu desennlerin yapısı şarkılarda söyledikleri
03:18
as the polyphonic structures that they use in their singing --
53
186374
4655
çok sesli yapılarla aynıdır.
03:23
a sort of a musical score, if you may.
54
191029
3988
Müzik notası kağıdı gibi.
03:27
In South Africa, Ndebele women
55
195017
2749
Güney Afrika'da Ndebele kadınları
03:29
use these symbols and other geometric patterns
56
197766
3358
evlerini parlak renklere boyamak için
03:33
to paint their homes in bright colors,
57
201124
3814
bu sembolleri ve geometrik desenleri kullanıyor
03:36
and the Zulu women use the symbols
58
204938
2922
ve Zulu kadınları bu sembolleri
03:39
in the beads that they weave
59
207860
1498
boncuklara işliyorlar ve boncuklardan da
03:41
into bracelets and necklaces.
60
209358
3143
bilezik ve kolye yapılıyor.
03:44
Ethiopia has had the longest tradition of writing,
61
212501
4079
24 milyondan fazla kişinin konuştuğu
03:48
with the Ethiopic script that was developed
62
216580
2319
Amharic dilinin yazımında kullanılan ve
03:50
in the fourth century A.D.
63
218899
1962
M.S. dördüncü yüzyılda gelişen
03:52
and is used to write Amharic,
64
220861
2514
Etiyopik metinleri ile
03:55
which is spoken by over 24 million people.
65
223375
3285
Etiyopya en eski yazı geleneğine sahip.
03:58
King Ibrahim Njoya of the Bamum Kingdom of Cameroon
66
226660
4457
Kamerun'daki Bamum Krallığının Kralı Ibrahim Njoya
04:03
developed Shü-mom at the age of 25.
67
231117
3565
25 yaşında Shü-mom'u yarattı.
04:06
Shü-mom is a writing system.
68
234682
2087
Shü-mom bir yazı sistemi.
04:08
It's a syllabary. It's not exactly an alphabet.
69
236769
2993
Heceseldir. Tam olarak bir alfabe sayılmaz.
04:11
And here we see three stages of development
70
239762
3315
Ve işte burada 30 yıl içinde geçirdiği
04:15
that it went through in 30 years.
71
243077
4639
üç gelişim aşamasını görüyoruz.
04:19
The Vai people of Liberia had a long tradition of literacy
72
247716
5560
Liberya'daki Vai topluluğu eskiden beri okuma-yazma bilen bir geleneğe sahiptir.
04:25
before their first contact with Europeans in the 1800s.
73
253276
3935
1800'lerde Avrupalılarla ilk karşılaşmalarından önce bile.
04:29
It's a syllabary and reads from left to right.
74
257211
4582
Heceseldir ve soldan sağa okunur.
04:33
Next door, in Sierra Leone, the Mende
75
261793
3571
Hemen yanında, Sierra Leone, Mende topluluğu da
04:37
also developed a syllabary,
76
265364
2023
hecesel bir sitem geliştirdi
04:39
but theirs reads from right to left.
77
267387
3632
ama onlarınki sağdan sola okunuyordu.
04:43
Africa has had a long tradition of design,
78
271019
3390
Afrikanın eski bir tasarım geleneği var
04:46
a well-defined design sensibility,
79
274409
3623
iyice tanımlanmış bir tasarım anlayışı
04:50
but the problem in Africa has been that,
80
278032
2302
ama Afrikanın problemi şu ki,
04:52
especially today, designers in Africa
81
280334
2698
özellikle bugünlerde, Afrika'daki tasarımcılar
04:55
struggle with all forms of design
82
283032
2534
her türden tasarım çeşidiyle cebelleşiyor.
04:57
because they are more apt to look outward
83
285566
4506
Çünkü ilham için dışarıya, çevreye bakmaya
05:02
for influence and inspiration.
84
290072
2628
daha meyilliler.
05:04
The creative spirit in Africa, the creative tradition,
85
292700
4197
Afrika'daki yaratıcı ruh, yaratıcı gelenek,
05:08
is as potent as it has always been,
86
296897
2876
eskiden olduğu kadar kuvvetli,
05:11
if only designers could look within.
87
299773
4047
eğer tasarımcılar kendi içlerine bakmayı başarırsa.
05:15
This Ethiopic cross illustrates
88
303820
2891
Bu Etiyopik haç Dr. Ron Eglash'in
05:18
what Dr. Ron Eglash has established:
89
306711
2780
söylediğini resmediyor.
05:21
that Africa has a lot to contribute to computing
90
309491
3889
" Afrika'nın hesaplama ve matematik konularına
05:25
and mathematics through their intuitive grasp of fractals.
91
313380
5376
katacak çok şeyi var, özellikle fraktaller hakkındaki sezgisel kavrayışları konusunda."
05:30
Africans of antiquity created civilization,
92
318756
4067
Antik Afrikalılar medeniyeti kurdular.
05:34
and their monuments, which still stand today,
93
322823
3313
Onların anıtları, ki hala ayaktadır,
05:38
are a true testimony of their greatness.
94
326136
3584
muhteşemliklerine en doğru kanıttır.
05:41
Most probably, one of humanity's greatest achievements
95
329720
3918
Büyük olasılıkla, insanlığın en büyük başarılarından biri
05:45
is the invention of the alphabet,
96
333638
2966
alfabenin icadıdır
05:48
and that has been attributed to Mesopotamia
97
336604
3118
ve bu Mezopotamya'ya atfedilmektedir
05:51
with their invention of cuneiform in 1600 BC,
98
339722
5565
M.Ö. 1600'de çivi yazısının ve
05:57
followed by hieroglyphics in Egypt,
99
345287
3738
ardından gelen Mısır hiyerogliflerinin icadı yüzünden.
06:01
and that story has been cast in stone as historical fact.
100
349025
5469
Bu hikaye, tarihi bir gerçek olarak mühürlendi.
06:06
That is, until 1998,
101
354494
2714
Ta ki, 1998'de
06:09
when one Yale professor John Coleman Darnell
102
357208
5119
Yale profesörü John Coleman Darnell
06:14
discovered these inscriptions in the Thebes desert
103
362327
3390
Thebes Çölü'nde, Batı Mısır'ın kalker kayalıklarında
06:17
on the limestone cliffs in western Egypt,
104
365717
3360
bu yazıtları keşfedene dek.
06:21
and these have been dated at between 1800 and 1900 B.C.,
105
369077
6236
Ve bu yazıtlar M.Ö. 1800 ve 1900 arasında bir zamana dayanıyor
06:27
centuries before Mesopotamia.
106
375313
3009
Mezopotamya'dan yüzyıllar önce.
06:30
Called Wadi el-Hol
107
378322
2928
Adı Wadi el-Hol
06:33
because of the place that they were discovered,
108
381250
3206
Keşfedildikleri yerden alıyor adını.
06:36
these inscriptions -- research is still going on,
109
384456
3405
Bu yazıtlar -- araştırma hala devam ediyor,
06:39
a few of them have been deciphered,
110
387861
2798
sadece birkaçı deşifre edilebildi
06:42
but there is consensus among scholars
111
390659
2507
ama akademisyenler
06:45
that this is really humanity's first alphabet.
112
393166
5217
bu yazıtların insanlığın ilk alfabesi olduğunda hemfikir.
06:50
Over here, you see a paleographic chart
113
398383
3044
Burada, paleografik bir tablo görüyorsunuz.
06:53
that shows what has been deciphered so far,
114
401427
3117
Şu ana kadar deşifre edilmişleri gösteriyor
06:56
starting with the letter A, "ālep," at the top,
115
404544
3409
"alep" A harfiyle başlıyor başta,
06:59
and "bêt," in the middle, and so forth.
116
407953
3685
"bêt" ortada ve devam ediyor.
07:03
It is time that students of design in Africa
117
411638
3613
Artık Afrika'nın tasarım öğrencilerinin,
07:07
read the works of titans like Cheikh Anta Diop,
118
415251
4217
bu keşifle Mısır'daki eserleri saygı gören
07:11
Senegal's Cheikh Anta Diop,
119
419468
2116
Senegalli Cheikh Anta Diop gibi
07:13
whose seminal work on Egypt is vindicated
120
421584
3083
devlerin eserlerini
07:16
by this discovery.
121
424667
3133
okumaları lazım.
07:19
The last word goes to the great Jamaican leader
122
427800
3087
Son sözüm muhteşem Jamaikalı lider
07:22
Marcus Mosiah Garvey
123
430887
1989
Marcus Mosiah Garvey'den
07:24
and the Akan people of Ghana
124
432876
3200
ve Gana'daki Akan topluluğundan
07:28
with their Adinkra symbol Sankofa,
125
436076
2373
onların Sankofa adlı Adinkra sembolünden
07:30
which encourages us to go to the past
126
438449
2242
Bu söz günümüzü bilgilendirmek ve
07:32
so as to inform our present
127
440691
2172
kendimize ve çocuklarımıza bir gelecek inşa etmek için
07:34
and build on a future for us and our children.
128
442863
4602
geçmişe yönelmemizi teşvik ediyor.
07:39
It is also time that designers in Africa
129
447465
4241
Ayrıca artık Afrikanın tasarımcılarının
07:43
stop looking outside.
130
451706
2626
dışarı bakmayı bırakmaları gerek.
07:46
They've been looking outward for a long time,
131
454332
2390
Çok uzun zamandır dışarıya bakıyorlar,
07:48
yet what they were looking for
132
456722
2312
fakat aradıkları şey
07:51
has been right there within grasp, right within them.
133
459034
4953
tam da burada, burunlarının dibinde, içlerinde.
07:55
Thank you very much.
134
463987
1804
Çok teşekkür ederim.
07:57
(Applause)
135
465791
4939
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Saki Mafundikwa - Graphic designerSaki Mafundikwa wrote the book on Africa’s graphic design heritage -- then opened a school of graphic arts in his native Zimbabwe.
Why you should listen
In his book Afrikan Alphabets, Saki Mafundiwaka includes a Ghanaian pictograph meaning “return to the past” This is exactly what he did in 1997 when he cashed in his publishing job 401(k) and left New York to open the Zimbabwe Institute of Vigital Arts (ZIVA) in Harare. (“Vigital” denotes visual arts taught using digital tools.)
As a kid growing up in Zimbabwe, Mafundiwaka loved to sketch letterforms he saw in books and magazines, but he didn’t know graphic design was a career option until he arrived in America. "Sometimes you have to leave home,” he says, “to discover yourself.” He opened ZIVA to pay it forward. “The dream,” he says, “is for something to come out of Africa that is of Africa."
In 2010, he made the film Shungu: The Resilience of a People, a compelling narrative of the strategies ordinary people use to survive in Zimbabwe today.
Saki Mafundikwa | Speaker | TED.com