TED2006
Phil Borges: Photos of endangered cultures
Phil Borges o zagrożonych kulturach
Filmed:
Readability: 3.9
1,037,731 views
Fotograf Phil Borges przedstawia rzadko oglądane obrazy ludzi z gór Dharmsali w Indiach i amazońskiej dżungli w Ekwadorze. Dokumentując zagrożone kultury chce pomóc je ocalić.
Phil Borges - Photographer
Dentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures. Full bio
Dentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
A fact
0
0
2000
Fakt
00:27
came out of MIT,
1
2000
3000
ujawniony przez MIT
00:30
couple of years ago. Ken Hale,
2
5000
2000
kilka lat temu.
00:32
who's a linguist,
3
7000
2000
Ken Hale, który jest lingwistą,
00:34
said that of the 6,000 languages
4
9000
3000
oznajmił, że z 6000 języków
00:37
spoken on Earth right now,
5
12000
2000
którymi obecnie mówi się na ziemi,
00:39
3,000 aren't spoken by the children.
6
14000
3000
3000 nie jest używane przez dzieci.
00:42
So that in one generation,
7
17000
3000
A więc w czasie jednego pokolenia
00:45
we're going to halve our cultural diversity.
8
20000
3000
zmniejszymy o połowę różnorodność naszej kultury.
00:49
He went on to say
9
24000
2000
Mówił on dalej,
00:51
that every two weeks,
10
26000
2000
że co dwa tygodnie,
00:53
an elder goes to the grave
11
28000
2000
umiera stary człowiek
00:55
carrying the last spoken word
12
30000
2000
niosący ostatnie żywe słowo
00:57
of that culture.
13
32000
2000
tej kultury.
00:59
So an entire philosophy,
14
34000
4000
Tak więc cała filozofia,
01:04
a body of knowledge about the natural world
15
39000
2000
zbiór wiedzy o świecie przyrody
01:06
that had been empirically gleaned over centuries,
16
41000
4000
zebranej empirycznie przez stulecia
01:10
goes away.
17
45000
2000
znika.
01:12
And this happens every two weeks.
18
47000
3000
I zdarza się to co 2 tygodnie.
01:16
So for the last 20 years,
19
51000
2000
Przez ostatnie 20 lat,
01:18
since my dental experience,
20
53000
3000
od czasu gdy pracowałem jako dentysta,
01:21
I have been traveling the world
21
56000
3000
podróżowałem po świecie
01:24
and coming back
22
59000
2000
i wracałem
01:26
with stories about some of these people.
23
61000
2000
z opowieściami o niektórych z tych ludzi.
01:28
What I'd like to do right now
24
63000
2000
A co chciałbym zrobić teraz
01:30
is share some of those stories with you.
25
65000
3000
to podzielić się niektórymi opowieściami z wami.
01:33
This is Tamdin.
26
68000
2000
Oto Tamdin.
01:35
She is a 69-year-old nun.
27
70000
3000
Jest 69 letnią mniszką.
01:39
She was thrown in prison in Tibet for two years
28
74000
3000
Trafiła do więzienia w Tybecie na 2 lata
01:42
for putting up a little tiny placard
29
77000
2000
za umieszczenie małego afiszu
01:44
protesting the occupation of her country.
30
79000
3000
w proteście przeciw okupacji jej ojczyzny.
01:48
And when I met her, she had just
31
83000
3000
Gdy ją poznałem, właśnie zakończyła
01:51
taken a walk over the Himalayas
32
86000
2000
podróż pieszo przez Himalaje
01:53
from Lhasa, the capital of Tibet,
33
88000
3000
z Lhassy, stolicy Tybetu,
01:56
into Nepal, across to India --
34
91000
2000
do Nepalu i dalej do Indii --
01:58
30 days --
35
93000
2000
30 dni --
02:00
to meet her leader, the Dalai Lama.
36
95000
3000
aby spotkać swojego przywódcę, Dalai Lamę.
02:03
The Dalai Lama lives in Dharamsala, India.
37
98000
2000
Dalai Lama mieszka w Dharmsali w Indiach.
02:05
So I took this picture three days
38
100000
2000
Zrobiłem to zdjęcie
02:07
after she arrived,
39
102000
2000
trzy dni po tym jak dotarła,
02:09
and she had this beat-up pair of tennis shoes on,
40
104000
2000
a miała na sobie znoszone tenisówki,
02:11
with her toes sticking out.
41
106000
2000
z których wystawały palce.
02:13
And she crossed in March,
42
108000
2000
Przechodziła w marcu,
02:15
and there's a lot of snow at 18,500 feet in March.
43
110000
4000
a w marcu jest dużo śniegu na wysokości 5600 metrów.
02:20
This is Paldin.
44
115000
2000
Oto Paldin.
02:22
Paldin is a 62-year-old monk.
45
117000
2000
Paldin jest 62 letnim mnichem.
02:24
And he spent 33 years in prison.
46
119000
4000
Spędził 33 lata w więznieniu.
02:28
His whole monastery was thrown into prison
47
123000
3000
On i cały jego klasztor trafił do więzienia
02:31
at the time of the uprising,
48
126000
3000
w czasie powstania,
02:34
when the Dalai Lama had to leave
49
129000
3000
kiedy Dalai Lama
02:37
Tibet.
50
132000
2000
musiał opuścić Tybet.
02:39
And
51
134000
2000
I był on
02:41
he was beaten, starved,
52
136000
3000
bity, głodzony,
02:44
tortured -- lost all his teeth while in prison.
53
139000
2000
torturowany, stracił w więzieniu wszystkie zęby.
02:46
And when I met him, he was a kind gentle old man.
54
141000
4000
Kiedy go spotkałem, był miłym, łagodnym, starszym człowiekiem.
02:50
And it really impressed me --
55
145000
2000
I to naprawdę mi zaimponowało
02:52
I met him two weeks after he got out of prison --
56
147000
3000
Spotkałem go 2 tygodnie po tym, jak wyszedł z więzienia,
02:55
that he went through that experience, and ended up
57
150000
2000
po takim doświadczeniu, zachował
02:57
with the demeanor that he had.
58
152000
3000
swoje nastawienie.
03:00
So I was in Dharamsala meeting these people,
59
155000
3000
Tak więc byłem w Dharmasali, spotykałem się z tymi ludźmi.
03:03
and I'd spent about five weeks there,
60
158000
3000
Spędziłem tam około pięciu tygodni,
03:06
and I was hearing these similar stories
61
161000
2000
i słyszałem podobne historie
03:08
of these refugees that had poured out of Tibet
62
163000
3000
o uchodźcach spływających z Tybetu
03:11
into Dharamsala.
63
166000
2000
do Dharmsali.
03:13
And it just so happened, on the fifth week,
64
168000
3000
W piątym tygodniu,
03:16
there was a public teaching by the Dalai Lama.
65
171000
4000
odbywały się nauki Dalai Lamy.
03:20
And
66
175000
2000
I
03:22
I was watching this crowd of monks and nuns,
67
177000
3000
Patrzyłem na ten tłum mnichów i mniszek,
03:25
many of which I had just interviewed,
68
180000
2000
z wieloma z nich dopiero co przeprowadzałem wywiady,
03:27
and heard their stories,
69
182000
2000
słuchałem ich historii,
03:29
and I watched their faces,
70
184000
3000
obserwowałem ich twarze.
03:32
and they gave us a little FM radio,
71
187000
2000
Dali nam małe radio
03:34
and we could listen to the translation of his teachings.
72
189000
3000
i mogliśmy słuchać tłumaczenia jego nauk.
03:37
And what he said was:
73
192000
2000
Opowiadał o tym,
03:39
treat your enemies as if they were precious jewels,
74
194000
4000
aby traktować swoich wrogów jak drogocenne klejnoty,
03:43
because it's your enemies
75
198000
2000
bo to przeciwnicy
03:45
that build your tolerance and patience
76
200000
3000
budują w nas tolerancję i cierpliwość
03:48
on the road to your enlightenment.
77
203000
4000
na drodze do oświecenia.
03:52
That hit me so hard,
78
207000
3000
To mnie bardzo uderzyło,
03:56
telling these people that had been through this experience.
79
211000
3000
mówić tym ludziom, którzy byli tak doświadczeni.
04:00
So, two months later, I went into
80
215000
3000
2 miesiące poźniej udałem się
04:03
Tibet, and I started
81
218000
2000
do Tybetu i rozpocząłem
04:05
interviewing the people there, taking my photographs. That's what I do.
82
220000
3000
przeprowadzać wywiady, robić fotografie. Oto czym się zajmuję.
04:08
I interview and do portraits.
83
223000
3000
Robię wywiady i zdjęcia.
04:11
And this is a little girl.
84
226000
2000
A to mała dziewczynka.
04:13
I took her portrait up on top of the Jokhang Temple.
85
228000
3000
Zrobiłem jej portret na szczycie świątyni Jokhang.
04:16
And I'd snuck in --
86
231000
2000
I wkradłem się,
04:18
because it's totally illegal to have a picture of the Dalai Lama in Tibet --
87
233000
5000
bo posiadanie podobizny Dalai Lamy w Tybecie jest całkowicie nielegalne,
04:23
it's the quickest way you can get arrested.
88
238000
3000
to najszybszy sposób żeby zostać aresztowanym.
04:26
So I snuck in a bunch of little wallet-sized pictures of the Dalai Lama,
89
241000
3000
Wiec wkradłem się tam z garścią kieszonkowej wielkości obrazków Dalai Lamy,
04:29
and I would hand them out.
90
244000
2000
aby je rozdać.
04:31
And when I gave them to the people,
91
246000
3000
I kiedy wręczałem je ludziom,
04:34
they'd either hold them to their heart,
92
249000
2000
przyciskali je do serca,
04:36
or they'd hold them up to their head and just stay there.
93
251000
3000
albo przykładali do głowy i tak pozostawali.
04:39
And this is --
94
254000
2000
A to jest
04:41
well, at the time -- I did this 10 years ago --
95
256000
2000
to znaczy w tym czasie, zrobiłem to zdjęcie 10 lat temu,
04:43
that was 36 years after the Dalai Lama had left.
96
258000
3000
to było 36 lat po tym jak Dalai Lama wyjechał.
04:48
So
97
263000
1000
Więc
04:49
I was going in, interviewing these people and doing their portraits.
98
264000
4000
zbliżałem się, robiąc wywiady i ich portrety.
04:53
This is Jigme and her sister, Sonam.
99
268000
2000
Oto Jigme i jej siostra, Sonam.
04:55
And they live up on the Chang Tang, the Tibetan Plateau,
100
270000
3000
Żyją w Chang Tang na Wyżynie Tybetańskiej,
04:58
way in the western part of the country.
101
273000
3000
w zachodniej części kraju.
05:01
This is at 17,000 feet.
102
276000
2000
Na wysokości 5,200 metrów.
05:03
And they had just come down from the high pastures,
103
278000
3000
I właśnie zeszły z wysoko położonych pastwisk,
05:06
at 18,000 feet.
104
281000
2000
na 5,500 metrów.
05:08
Same thing: gave her a picture,
105
283000
2000
To samo: dałem jej obrazek,
05:10
she held it up to her forehead.
106
285000
2000
trzymała go przyciśniętego do czoła.
05:12
And I usually hand out Polaroids
107
287000
3000
Zwykle rozdaję polaroidy
05:15
when I do these, because I'm setting up lights,
108
290000
2000
kiedy robię zdjęcia, bo ustawiam światła,
05:17
and checking my lights,
109
292000
2000
sprawdzam światła,
05:19
and when I showed her her Polaroid, she screamed and ran into her tent.
110
294000
3000
i kiedy pokazałem jej zdjęcie z Polaroida krzyknęła i uciekła do swego namiotu.
05:24
This is Tenzin Gyatso;
111
299000
2000
Oto Tenzin Gyatso,
05:26
he was found to be the Buddha of Compassion at the age of two,
112
301000
4000
został odnaleziony jako Budda Współczucia w wieku lat dwóch,
05:30
out in a peasant's house,
113
305000
3000
gdzieś w wiejskim domu,
05:33
way out in the middle of nowhere.
114
308000
2000
daleko, pośrodku niczego.
05:35
At the age of four, he was installed
115
310000
2000
W wieku lat 4, został ustanowiony
05:37
as the 14th Dalai Lama.
116
312000
3000
czternastym Dalai Lamą
05:40
As a teenager, he faced
117
315000
2000
Jako nastolatek
05:42
the invasion of his country,
118
317000
2000
przeżył inwazję na swój kraj
05:44
and had to deal with it -- he was the leader of the country.
119
319000
3000
i musiał sobie z nią poradzić - był przywódcą kraju.
05:47
Eight years later, when they discovered there was a plot
120
322000
2000
8 lat później, gdy odkryto spisek
05:49
to kill him,
121
324000
2000
aby go zabić,
05:51
they dressed him up like a beggar
122
326000
2000
przebrano go za żebraka
05:53
and snuck him out of the country on horseback,
123
328000
3000
i wymknął się z kraju na grzbiecie konia,
05:56
and took the same trip that Tamdin did.
124
331000
3000
przebył tą samą drogę co Tamdin.
05:59
And he's never been back to his country since.
125
334000
4000
I żyje tutaj, nigdy potem nie był w swoim kraju.
06:03
And
126
338000
2000
A gdy
06:05
if you think about this man,
127
340000
2000
Gdy myślicie o tym człowieku,
06:07
46 years later,
128
342000
2000
46 lat później,
06:09
still sticking
129
344000
2000
wciąż trzymającym się
06:11
to this non-violent response
130
346000
4000
zasady odpowiedzi bez przemocy
06:15
to a severe political and human rights issue.
131
350000
4000
na dotkliwe problemy polityczne i humanitarne.
06:19
And the young people,
132
354000
2000
A młodzi ludzie,
06:21
young Tibetans, are starting to say, listen, this doesn't work.
133
356000
3000
młodzi Tybetańczycy, zaczynają mówić: słuchaj to nie przynosi rezultatu.
06:24
You know, violence as a political tool
134
359000
2000
Wiesz, przemoc jako narzędzie polityczne
06:26
is all the rage right now.
135
361000
2000
jest teraz powszechne.
06:28
And
136
363000
3000
On jednak
06:31
he still is holding this line.
137
366000
2000
dalej trzyma się tej metody.
06:33
So this is our icon
138
368000
2000
To nasza ikona
06:35
to non-violence in our world --
139
370000
3000
wyrzeknięcia się przemocy w naszym świecie
06:38
one of our living icons.
140
373000
2000
jedna z żyjących ikon.
06:41
This is another leader of his people.
141
376000
2000
To jest inny przywódca swego ludu.
06:43
This is Moi. This is in the Ecuadorian Amazon.
142
378000
3000
Oto Moi. W ekwadorskiej Amazonii.
06:46
And Moi is 35 years old.
143
381000
3000
Moi ma 35 lat.
06:49
And
144
384000
2000
A na tym
06:51
this area of the Ecuadorian Amazon --
145
386000
2000
obszarze ekwadorskiej Amazonii
06:53
oil was discovered in 1972.
146
388000
3000
odkryto ropę w 1972 roku.
06:56
And in this period of time -- since that time --
147
391000
3000
Od tego czasu
06:59
as much oil, or twice as much oil
148
394000
3000
dwukrotnie więcej ropy
07:02
as was spilled in the Exxon Valdez accident,
149
397000
3000
niż w katastrofie Exxon Valdez
07:05
was spilled in this little area of the Amazon,
150
400000
3000
zostało rozlane na tym niewielkim obszarze Amazonii,
07:08
and the tribes in this area have constantly had to move.
151
403000
4000
a plemiona z tego terenu musiały wciąż się przesiedlać.
07:12
And Moi
152
407000
2000
Moi
07:14
belongs to the Huaorani tribe,
153
409000
2000
należy do plemienia Huaorani,
07:16
and they're known as
154
411000
2000
są znani jako
07:18
very fierce, they're known as "auca."
155
413000
2000
bardzo agresywni, są znani jako "auca".
07:20
And they've managed to keep out
156
415000
3000
Udało im się utrzymać z dala
07:23
the seismologists and the oil workers
157
418000
2000
sejsmologów i pracowników wydobywających ropę
07:25
with spears and blowguns.
158
420000
3000
przy użyciu włóczni i dmuchawek.
07:28
And we spent --
159
423000
2000
Spedziłem,
07:30
I was with a team --
160
425000
3000
spędziliśmy jako zespół
07:33
two weeks with these guys out in the jungle
161
428000
3000
2 tygodnie z tymi ludźmi w dżungli,
07:36
watching them hunt.
162
431000
2000
przyglądając się jak polują.
07:38
This was on a monkey hunt,
163
433000
2000
To działo się na polowaniu na małpy,
07:40
hunting with curare-tipped darts.
164
435000
3000
polując przy użyciu strzałek zatrutych kurarą.
07:43
And the knowledge that these people have
165
438000
3000
Wiedza tych ludzi
07:46
about the natural environment is incredible.
166
441000
2000
o środowisku naturalnym jest niebywała.
07:48
They could hear things, smell things, see things I couldn't see.
167
443000
4000
Potrafili usłyszeć, wyczuć, zobaczyć rzeczy których ja nie mogłem zobaczyć.
07:52
And I couldn't even see the monkeys
168
447000
2000
Nie mogłem nawet dojrzeć małp
07:54
that they were
169
449000
2000
na które oni
07:56
getting with these darts.
170
451000
4000
polowali tymi strzałkami.
08:00
This is Yadira,
171
455000
2000
Oto Yadira
08:02
and Yadira is
172
457000
2000
Yadira ma 5 lat.
08:04
five years old. She's in a
173
459000
3000
Należy do
08:07
tribe that's neighboring the Huaorani.
174
462000
3000
plemienia sąsiadującego z Huaorani.
08:10
And her tribe has had to move
175
465000
2000
Jej plemię musiało przenieść się
08:12
three times in the last 10 years because of the oil spills.
176
467000
4000
trzy razy w ciągu ostatnich 10 lat z powodu wycieków ropy.
08:16
And we never hear about that. And the latest
177
471000
3000
A my nigdy o tym nie słyszeliśmy.
08:19
infraction against these people is,
178
474000
3000
Ostatnim nadużyciem wobec tych ludzi jest,
08:22
as part of Plan Colombia,
179
477000
2000
jako cześć Planu Kolumbia
08:24
we're spraying Paraquat or Round Up, whatever it is --
180
479000
3000
rozpylamy Paraquat lub Round Up, lub cokolwiek to jest --
08:27
we're defoliating thousands of acres
181
482000
3000
niszczymy tysiące akrów
08:30
of the Ecuadorian Amazon
182
485000
2000
ekwadorskiej Amazonii
08:32
in our war on drugs.
183
487000
2000
w naszej wojnie przeciw narkotykom.
08:34
And these people are the people who take the brunt of it.
184
489000
4000
A ci ludzie biorą na siebie tego ciężar.
08:38
This is Mengatoue.
185
493000
2000
Oto Mengatoue.
08:40
He's the shaman of the Huaorani,
186
495000
2000
Jest szamanem Huaorani.
08:42
and
187
497000
3000
Powiedział nam,
08:45
he said to us, you know, I'm an older man now;
188
500000
3000
wiesz, jestem już starym człowiekiem,
08:48
I'm getting tired, you know; I'm tired
189
503000
2000
powoli robię się zmęczony,
08:50
of spearing these oil workers.
190
505000
2000
przebijaniem włócznią tych pracowników wydobywających ropę,
08:52
I wish they would just go away.
191
507000
3000
Chciałbym żeby sobie po prostu stąd poszli.
08:57
And I was -- I usually travel alone
192
512000
3000
Zwykle podróżuję sam
09:00
when I do my work, but I did this --
193
515000
3000
gdy pracuję, ale to zrobiłem
09:03
I hosted a program for Discovery,
194
518000
2000
będąc gospodarzem programu dla Discovery,
09:05
and when I went down with the team,
195
520000
3000
i pojechałem tam z zespołem.
09:08
I was quite concerned about
196
523000
3000
Miałem sporo obaw
09:11
going in with a whole bunch of people, especially into the Huaorani,
197
526000
3000
jadąc tam z grupką ludzi, szczególnie do Huaorani,
09:14
deep into the Huaorani tribe.
198
529000
2000
głeboko w plemię Huaorani.
09:16
And
199
531000
2000
A jak się okazało
09:18
as it turned out, these guys really
200
533000
2000
ci ludzie naprawdę
09:20
taught me a thing or two about blending in
201
535000
3000
nauczyli mnie paru rzeczy o wtapianiu się
09:23
with the locals.
202
538000
2000
w środowisko tubylców.
09:25
(Laughter)
203
540000
3000
(Śmiech)
09:28
One of the things I did
204
543000
3000
Jedna z rzeczy, które zrobiłem
09:31
just before 9/11 --
205
546000
3000
tuż przed 11 września,
09:34
August of 2001 --
206
549000
2000
w sierpniu 2001 roku,
09:36
I took my son, Dax,
207
551000
2000
Zabrałem mojego syna, Daxa,
09:38
who was 16 at the time,
208
553000
3000
który miał wtedy 16 lat,
09:41
and I took him to Pakistan.
209
556000
2000
zabrałem go do Pakistanu.
09:43
Because at first I wanted --
210
558000
2000
Bo na początku chciałem--
09:45
you know, I've taken him on a couple of trips,
211
560000
2000
zabrałem go na kilka wycieczek,
09:47
but I wanted him to see
212
562000
2000
ale chciałem by zobaczył
09:49
people that live on a dollar a day or less.
213
564000
3000
ludzi żyjących za dolara lub mniej dziennie.
09:52
I wanted him to get an experience
214
567000
2000
Chciałem aby doświadczył
09:54
in the Islamic world
215
569000
2000
świata Islamu
09:56
and I also wanted him to --
216
571000
3000
ale chciałem też...
09:59
I was going there to work with a group,
217
574000
2000
Pojechałem tam z grupą ludzi,
10:01
do a story on a group called the Kalash,
218
576000
2000
zrobić materiał o Kalaszach
10:03
that are a group of animists, 3,000 animists,
219
578000
2000
jest to grupa animistów licząca 3,000 osób
10:05
that live -- very small area --
220
580000
4000
żyją na małym obszarze
10:09
surrounded by Islam -- there's 3,000
221
584000
3000
otoczeni przez wyznawców Islamu
10:12
of these Kalash left; they're incredible people.
222
587000
4000
zostało ich jedynie 3,000, są niesamowici.
10:16
So it was a great experience for him. He stayed up all night with them,
223
591000
3000
To było wspaniałe przeżycie dla niego. Całą noc
10:19
drumming and dancing.
224
594000
2000
grali razem na bębnach i tańczyli.
10:21
And he brought a soccer ball,
225
596000
2000
Przywieźliśmy ze sobą piłkę futbolową
10:23
and we had soccer every night in this little village.
226
598000
3000
i co wieczór urządzaliśmy mecze w tej małej wiosce.
10:26
And then we went up
227
601000
2000
Później poszliśmy wyżej
10:28
and met their shaman.
228
603000
2000
aby spotkać się z ich szamanem.
10:30
By the way, Mengatoue was the shaman
229
605000
2000
Mengatoue był również szamanem
10:32
of his tribe as well.
230
607000
2000
swojego plemienia.
10:34
And this is John Doolikahn,
231
609000
2000
A to jest John Doolikahn,
10:36
who's the shaman of the Kalash.
232
611000
3000
który jest szamanem Kalaszy.
10:39
And he's up in the mountains,
233
614000
2000
Mieszka w górach,
10:41
right on the border with Afghanistan.
234
616000
2000
na granicy z Afganistanem.
10:43
In fact, on that other side is the area, Tora Bora,
235
618000
3000
Po drugiej stronie znajduje się Tora Bora
10:46
the area where
236
621000
3000
gdzie podobno ukrywa się Osama bin Laden.
10:49
Osama bin Laden's supposed to be. This is the tribal area.
237
624000
3000
To jest teren plemienia.
10:52
And we watched
238
627000
3000
Obserwowaliśmy Johna Doolikahna
10:55
and stayed with
239
630000
2000
i mieszkaliśmy
10:57
John Doolikahn.
240
632000
2000
u Johna.
10:59
And the shaman -- I did a whole series on shamanism,
241
634000
3000
Zrobiłem całą serię programów o szamaniźmie,
11:02
which is
242
637000
2000
który jest
11:04
an interesting phenomenon.
243
639000
2000
bardzo ciekawym zjawiskiem.
11:06
But around the world,
244
641000
2000
Ale w każdym miejscu na świecie
11:08
they go into trance in different ways,
245
643000
2000
wprowadzają się oni w trans w inny sposób.
11:10
and in Pakistan,
246
645000
2000
W Pakistanie
11:12
the way they do it is they burn juniper leaves
247
647000
3000
palą liście jałowca,
11:15
and they sacrifice an animal,
248
650000
3000
składają zwierzę w ofierze,
11:18
pour the blood of the animal on the leaves
249
653000
2000
którego krew wylewają na liście
11:20
and then inhale the smoke.
250
655000
2000
i wdychają dym.
11:22
And they're all praying
251
657000
3000
I wszyscy modlą się do
11:25
to the mountain gods
252
660000
3000
bogów gór
11:28
as they go into trance.
253
663000
3000
gdy wprowadzają się w trans.
11:32
You know,
254
667000
2000
Uważam, że
11:34
getting kids used to different realities,
255
669000
4000
oswajanie dzieci z różnymi kulturami
11:38
I think, is so important. What Dan Dennett said the other day --
256
673000
3000
jest bardzo ważne. Tak jak mówił Dan Dennett,
11:42
having a curriculum where they study different religions,
257
677000
3000
nauczanie o różnych systemach religijnych,
11:45
just to make a mental flexibility,
258
680000
2000
aby wyrobić sobie
11:47
give them a mental flexibility
259
682000
2000
otwartość i tolerancję
11:49
in different belief systems --
260
684000
2000
w stosunku do różnych systemów religijnych.
11:51
I think this is so necessary in our world today
261
686000
3000
W dzisiejszym świecie to niezwykle ważne
11:54
as you see these clash of beliefs taking place.
262
689000
4000
gdy ścierają się światopoglądy.
11:58
And all the security issues they cause us.
263
693000
4000
I wszystkie związane z tym problemy z bezpieczeństwem.
12:02
So, one thing we did five years ago:
264
697000
3000
Pięć lat temu rozpoczeliśmy
12:05
we started a program that links kids
265
700000
2000
program, który łączy dzieci
12:08
in indigenous communities with kids in the United States.
266
703000
2000
z plemion z dziećmi z USA.
12:10
So we first hooked up
267
705000
3000
Jako pierwsze połączyliśmy
12:13
a spot in the Navajo Nation with a classroom in Seattle.
268
708000
5000
miejsce w Navajo Nation z klasą w Seattle.
12:18
We now have 15 sites.
269
713000
3000
Obecnie mamy 15 miast.
12:21
We have one in Kathmandu, Nepal;
270
716000
3000
Mamy jedno w Katmandu, w Nepalu;
12:24
Dharamsala, India; Takaungu, Kenya --
271
719000
2000
w Dharmsali, w Indiach; w Takaungu, w Kenii;
12:26
Takaungu is one-third Christian, one-third Muslim
272
721000
3000
Takaungu jest w 1/3 chrześcijańskie, w 1/3 muzułmańskie,
12:29
and one-third animist, the community is --
273
724000
3000
a w 1/3 animistyczne.
12:32
Ollantaytambo, Peru,
274
727000
2000
Ollantatambo, w Peru
12:34
and Arctic Village, Alaska.
275
729000
2000
i Arctic Village, na Alasce.
12:36
This is Daniel; he's one of our students
276
731000
2000
To jest Daniel, jeden z naszych uczniów
12:38
in Arctic Village, Alaska.
277
733000
2000
z Arctic Village, na Alasce.
12:40
He lives in this log cabin --
278
735000
2000
Mieszka w domu z bali
12:42
no running water, no heat other than --
279
737000
3000
bez bieżącej wody ani ogrzewania,
12:45
no windows
280
740000
2000
bez okien,
12:47
and high-speed Internet connection.
281
742000
2000
bez łącza internetowego.
12:49
And this is --
282
744000
2000
A to jest,
12:51
I see this rolling out all over --
283
746000
2000
a to Ollantaytambo, w Peru,
12:53
this is our site in Ollantaytambo, Peru, four years ago,
284
748000
2000
cztery lata temu,
12:56
where they first saw their first computers;
285
751000
2000
gdy po raz pierwszy zobaczyli komputery,
12:58
now they have computers in their classrooms.
286
753000
3000
teraz mają komputery w klasach.
13:01
And the way we've done this --
287
756000
2000
Robiliśmy to w taki sposób,
13:03
we teach digital storytelling to these kids.
288
758000
3000
uczyliśmy dzieci jak opowiedzieć historię w cyfrowym świecie.
13:06
And we have them tell stories about issues in their community
289
761000
3000
Opowiadali historie związane z ich społecznością,
13:09
in their community that they care about.
290
764000
2000
ze społecznością, na której im zależy.
13:11
And this is in Peru, where the kids told the story
291
766000
2000
To jest w Peru, gdzie dzieci opowiedziały
13:13
about a river that they cleaned up.
292
768000
2000
o rzece, którą oczyszczali.
13:15
And the way we do it is, we do it in workshops,
293
770000
3000
Organizowaliśmy warsztaty,
13:18
and we bring people who want to learn
294
773000
3000
skupialiśmy ludzi, którzy chcą się uczyć
13:21
digital workflow and storytelling,
295
776000
3000
opowiadania historii w cyfrowym świecie
13:25
and have them
296
780000
2000
i chcieli
13:27
work with the kids.
297
782000
2000
pracować z dziećmi.
13:29
And just this last year we've taken a group of teenagers in,
298
784000
4000
W tym roku zebraliśmy grupę nastolatków
13:33
and this has worked the best.
299
788000
2000
i to wyszło najlepiej.
13:35
So our dream is to bring teenagers together,
300
790000
2000
Marzymy o tym, aby zbliżyć do siebie nastolatków,
13:37
so they'll have a community service experience
301
792000
3000
aby poczuły co to praca na rzecz lokalnej społeczności
13:40
as well as a cross-cultural experience,
302
795000
3000
ale również wielokulturowość,
13:43
as they teach kids in these areas
303
798000
2000
ponieważ uczą inne dzieciaki
13:45
and help them build their communication infrastructure.
304
800000
3000
i pomagają im zbudować infrastrukturę komunikacyjną.
13:48
This is teaching Photoshop
305
803000
3000
Uczymy te dzieciaki pracy w Photoshopem
13:51
in the Tibetan children's village in Dharamsala.
306
806000
4000
w ich tybetańskiej wiosce w Dharamsali.
13:55
We have the website, where the kids all get their homepage.
307
810000
3000
Mamy stronę internetową, gdzie dzieciaki mają swoje strony.
13:58
This is all their movies. We've got about 60 movies
308
813000
2000
To są ich filmy. Mamy ponad 60 filmów,
14:00
that these kids have made,
309
815000
2000
zrobionych przez dzieci
14:02
and they're quite incredible.
310
817000
2000
i są one niesamowite.
14:04
The one I want to show you --
311
819000
2000
Ten chciałbym wam pokazać.
14:06
after we get them to make the movies,
312
821000
3000
Po tym jak już skończą filmy,
14:09
we have a night where we show the movies to the community.
313
824000
3000
pokazujemy je lokalnej społeczności.
14:12
And this is in Takaungu --
314
827000
2000
To jest w Takaungu,
14:14
we've got a generator and a digital projector,
315
829000
2000
gdzie mamy generator oraz rzutnik
14:16
and we're projecting it up against a barn,
316
831000
2000
oraz gdzie wyświetlamy ich filmy
14:18
and showing one of the movies that they made.
317
833000
3000
na ścianie stodoły.
14:21
And if you get a chance, you can go to our website, and you'll see
318
836000
3000
Na naszej stronie możecie zobaczyć
14:24
the incredible work these kids do.
319
839000
3000
wspaniałe rezultaty ich pracy.
14:27
The other thing:
320
842000
3000
I jeszcze jedna rzecz.
14:30
I wanted to give indigenous people a voice.
321
845000
2000
Chciałem dać ludziom z plemion głos.
14:32
That was one of the big motivating factors.
322
847000
3000
To było dla mnie najważniejsze.
14:35
But the other motivating factor is
323
850000
2000
Równie ważny był jednak fakt
14:37
the insular nature of our country.
324
852000
3000
jak ograniczone horyzonty mają obywatele naszego kraju.
14:40
National Geographic just did a Roper Study
325
855000
3000
National Geographic zapytało
14:43
of 18 to 26 year olds
326
858000
3000
ludzi w wieku od 18 do 26 lat,
14:46
in our country
327
861000
2000
w naszym kraju,
14:48
and in nine other industrialized countries.
328
863000
3000
i w dziewięciu innych rozwiniętych krajach.
14:51
It was a two million dollar study.
329
866000
2000
To badanie kosztowało 2 miliony dolarów.
14:53
United States came in second to last
330
868000
3000
Stany Zjednoczony są na przedostatnim miejscu
14:56
in geographic knowledge.
331
871000
2000
w wiedzy geograficznej.
14:58
70 percent of the kids couldn't find
332
873000
2000
70% dzieci nie potrafiła znaleźć
15:00
Afghanistan or Iraq on a map;
333
875000
3000
Afganistanu czy Iraku na mapie,
15:03
60 percent couldn't find India;
334
878000
3000
60% nie potrafiło zlokalizować Indii,
15:06
30 percent couldn't find the Pacific Ocean.
335
881000
3000
a 30% nie potrafiło znaleźć Oceanu Spokojnego.
15:09
And this is a study
336
884000
2000
To badanie zostało przeprowadzone
15:11
that was just done a couple of years ago.
337
886000
3000
parę lat temu.
15:15
So what I'd like to show you now,
338
890000
2000
Na koniec
15:18
in the couple of minutes I have left,
339
893000
2000
chciałbym wam pokazać
15:20
is a film that a student made in Guatemala.
340
895000
2000
film zrobiony przez ucznia z Gwatemali.
15:22
We just had a workshop in Guatemala.
341
897000
3000
Mieliśmy warsztaty w Gwatemali,
15:25
A week before we got to the workshop,
342
900000
3000
a na tydzień przed huragan Stan
15:28
a massive landslide, caused by Hurricane Stan,
343
903000
4000
spowodował osunięcie się ziemi,
15:32
last October, came in and buried
344
907000
2000
rok temu w październiku,
15:34
600 people alive in their village.
345
909000
2000
które pogrzebało żywcem 600 mieszkańców wioski.
15:36
And this kid lived in the village --
346
911000
2000
On jest właśnie z tej wioski,
15:38
he wasn't there at the time --
347
913000
2000
nie było go tam w czasie katastrofy,
15:40
and this is the little movie he put together about that.
348
915000
4000
a to jego krótki film o tym wydarzeniu.
15:44
And he hadn't seen a computer before
349
919000
2000
I zanim zrobił ten film, nigdy wcześniej nie widział komputera.
15:46
we did this movie. We taught him Photoshop and --
350
921000
4000
Uczyliśmy go pracy w Photoshopie.
15:50
yeah, we can play it.
351
925000
2000
Możemy teraz zobaczyć ten film.
16:15
This is an old Mayan funeral chant
352
950000
3000
To jest tradycyjny, majski śpiew żałobny,
16:18
that he got from his grandfather.
353
953000
2000
nauczył go jego dziadek.
18:38
Thank you very much.
354
1093000
2000
Dziękuję bardzo.
18:40
(Applause)
355
1095000
1000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Phil Borges - PhotographerDentist-turned-photographer Phil Borges documents the world's disappearing cultures, capturing portraits of exiled Tibetan monks and many of the world’s embattled tribal and indigenous cultures.
Why you should listen
Spurred by the rapid disappearance of the world's indigenous peoples and their oral traditions, Phil Borges abandoned his orthodontic practice to pursue his first love, photography. For the past 25 years, he has traveled to the farthest reaches of the globe to meet with persecuted Tibetan monks engaged in nonviolent struggle and embattled tribespeople of the Ecuadorian Amazon who must defend their way of life by any means necessary. Through interviews and portraiture, Borges examines his subjects' valuable beliefs and stories and documents their tribulations with dignity.
He is the founder of Bridges to Understanding, an interactive online classroom that promotes cross-cultural learning between indigenous and American youths. By teaching teenagers how to share stories through digital filmmaking, Borges hopes they'll develop the mental flexibility and cultural sensitivity to understand and appreciate belief systems outside their own. Borges' feature-length documentary, CRAZYWISE, takes a look at America’s mental health care crisis and examines what we could learn from the way different cultures define and treat mental illness.
Phil Borges | Speaker | TED.com