TEDGlobal 2007
Newton Aduaka: The story of Ezra
Newton Aduaka opowiada historię Ezry
Filmed:
Readability: 2.9
400,340 views
Filmowiec Newton Aduaka pokazuje klipy ze swojego mocnego, lirycznego filmu "Ezra" o dziecku-żołnierzu w Sierra Leone.
Newton Aduaka - Filmmaker
Newton Aduaka's award-winning Ezra, told through the eyes of a young boy in Sierra Leone, illuminates one of the most harrowing consequences of war: the recruitment of child soldiers. Full bio
Newton Aduaka's award-winning Ezra, told through the eyes of a young boy in Sierra Leone, illuminates one of the most harrowing consequences of war: the recruitment of child soldiers. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
This is very strange for me, because I’m not used to doing this:
0
0
3000
Jest to dla mnie bardzo dziwne, ponieważ nie jestem do tego przyzwyczajony
00:15
I usually stand on the other side of the light,
1
3000
3000
Z reguły stoję po drugiej stronie światła,
00:18
and now I'm feeling the pressure I put other people into. And it's hard ...
2
6000
7000
a teraz sam czuję tę presję, pod którą stawiam innych ludzi i to jest ciężkie.
00:25
The previous speaker has, I think,
3
13000
3000
Poprzedni mówca, wydaje mi się,
00:28
really painted a very good background as to
4
16000
6000
stworzył bardzo dobre tło pod to, co naprawdę...
00:34
the impulse behind my work and what drives me, and my sense of loss,
5
22000
6000
ten impuls napędzający moją pracę, moje poczucie zagubienia,
00:40
and trying to find the answer to the big questions.
6
28000
6000
i szukanie odpowiedzi na wielkie pytania.
00:46
But this, for me, I mean, coming here to do this,
7
34000
5000
Ale dla mnie przyjście tutaj jest jak,
00:51
feels like -- there’s this sculptor that I like very much, Giacometti,
8
39000
8000
jest jak... jest pewien rzeźbiarz, którego bardzo lubię, Giacometti,
00:59
who after many years of living in France -- and learning, you know,
9
47000
5000
który po wielu latach spędzonych we Francji, po nauce,
01:04
studying and working -- he returned home and he was asked, what did you produce?
10
52000
7000
studiowaniu i pracownaiu, powrócił do domu, gdzie zapytano go: Co stworzyłeś?
01:11
What have you done with so many years of being away?
11
59000
4000
Co zrobiłeś z tyloma latami spędzonymi za granicą?
01:15
And he sort of, he showed a handful of figurines.
12
63000
3000
A on pokazał garść figurek.
01:18
And obviously they were, "Is this what you spent years doing?
13
66000
5000
Oni oczywiście zdumieni zapytali: "Takie rzeczy robiłeś przez tyle lat?
01:23
And we expected huge masterpieces!"
14
71000
5000
A my oczekiwaliśmy wielkich dzieł!"
01:28
But what struck me is the understanding that in those little pieces
15
76000
6000
Ale to, co mnie uderzyło, to zrozumienie, że w tych małych rzeczach
01:34
was the culmination of a man’s life, search, thought, everything --
16
82000
6000
było skumulowane całe życie człowieka, jego poszukiwania, przemyślenia, wszystko.
01:40
just in a reduced, small version.
17
88000
2000
Po prostu w pomniejszonej wersji.
01:42
In a way, I feel like that.
18
90000
2000
W pewien sposób, tak właśnie się czuję.
01:44
I feel like I’m coming home to talk about
19
92000
3000
Czuję jakbym wracał do domu rozmawiać
01:47
what I’ve been away doing for 20 years.
20
95000
4000
o tym co robiłem przez 20 lat.
01:51
And I will start with a brief taster of what I’ve been about:
21
99000
6000
Zacznę od krótkich prezentacji tego czym się zajmowałem.
01:57
a handful of films -- nothing much,
22
105000
2000
Garść filmów, nic wielkiego
01:59
two feature films and a handful of short films.
23
107000
3000
dwa filmy pełnometrażowe i garść krótkich filmików.
02:02
So, we’ll go with the first piece.
24
110000
4000
Zaczniemy od pierwszej pozycji.
02:06
(Video) Woman: "I destroy lives," mum said.
25
114000
9000
Video: Niszczę życia, powiedziała mi mama.
02:15
I love her, you know.
26
123000
2000
Kocham ją, wiesz.
02:19
She’s not even my real mum.
27
127000
2000
Ona nawet nie jest moją prawdziwą matką.
02:21
My real mum and dad dumped me
28
129000
4000
Moi prawdziwi rodzice porzucili mnie
02:25
and fucked off back to Nigeria.
29
133000
2000
i spierdolili do Nigerii.
02:32
The devil is in me, Court.
30
140000
4000
We mnie jest diabeł, Court.
02:36
Court: Sleep.
31
144000
2000
Śpij.
02:40
Woman: Have you ever been?
32
148000
2000
Byłeś tam kiedyś?
02:42
Court: Where?
33
150000
2000
Gdzie?
02:44
Woman: Nigeria.
34
152000
2000
W Nigerii.
02:48
Court: Never.
35
156000
2000
Nigdy.
02:50
My mum wanted to,
36
158000
3000
Moja mama chciała,
02:53
couldn’t afford it.
37
161000
2000
ale nie było jej stać.
02:56
Woman: Wish I could.
38
164000
2000
Też bym chciała.
02:58
I have this feeling I’d be happy there.
39
166000
3000
Wydaje mi się, że byłabym tam szczęśliwa.
03:08
Why does everyone get rid of me?
40
176000
2000
Dlaczego każdy się mnie pozbywa?
03:12
Court: I don't want to get rid of you.
41
180000
2000
Ja nie chcę się ciebie pozbyć.
03:14
Woman: You don't need me.
42
182000
4000
Nie potrzebujesz mnie.
03:18
You’re just too blind to see it now.
43
186000
3000
Jesteś po prostu zbyt ślepy aby to teraz dostrzec.
03:23
Boy: What do you do all day?
44
191000
3000
Co robisz całymi dniami?
03:27
Marcus: Read.
45
195000
2000
Czytam.
03:29
Boy: Don't you get bored?
46
197000
2000
Nie nudzi cię to?
03:31
And how come you ain't got a job anyway?
47
199000
3000
I czemu w ogóle nie masz pracy?
03:34
Marcus: I am retired.
48
202000
2000
Jestem emerytowany.
03:36
Boy: So?
49
204000
2000
No i?
03:38
Marcus: So I've done my bit for Queen and country, now I work for myself.
50
206000
3000
No i zrobiłem swoje dla królowej i dla kraju, teraz pracuję dla siebie.
03:41
Boy: No, now you sit around like a bum all day.
51
209000
2000
Nie, teraz siedzisz całymi dniami jak menel.
03:43
Marcus: Because I do what I like?
52
211000
3000
Bo robię to co lubię?
03:46
Boy: Look man, reading don't feed no one.
53
214000
2000
Człowieku, czytanie nikogo nie nakarmi.
03:48
And it particularly don't feed your spliff habit.
54
216000
2000
Szczególnie nie nakarmi twojego nałogu palenia skrętów.
03:50
Marcus: It feeds my mind and my soul.
55
218000
4000
To karmi mój umysł i duszę.
03:54
Boy: Arguing with you is a waste of time, Marcus.
56
222000
7000
Kłótnia z tobą to strata czasu, Marcus.
04:01
Marcus: You’re a rapper, am I right?
57
229000
2000
Jesteś raperem, prawda?
04:03
Boy: Yeah.
58
231000
1000
Tak.
04:04
Marcus: A modern day poet.
59
232000
1000
Współczesny poeta.
04:05
Boy: Yeah, you could say that.
60
233000
1000
Tak, można tak powiedzieć.
04:06
Marcus: So what do you talk about?
61
234000
2000
Więc o czym gadasz?
04:08
Boy: What's that supposed to mean?
62
236000
2000
Co to ma znaczyć?
04:10
Marcus: Simple. What do you rap about?
63
238000
2000
Proste. O czym rapujesz?
04:12
Boy: Reality, man.
64
240000
2000
O rzeczywistości, człowieku.
04:14
Marcus: Whose reality?
65
242000
1000
Czyjej rzeczywistości?
04:15
Boy: My fuckin' reality.
66
243000
2000
Mojej pierdolonej rzeczywistości.
04:17
Marcus: Tell me about your reality.
67
245000
2000
Opowiedz mi o twojej rzeczywistości.
04:19
Boy: Racism, oppression, people like me not getting a break in life.
68
247000
4000
O rasizmie, ucisku, o tym, że ludzie tacy jak ja nie mają lekko w życiu.
04:23
Marcus: So what solutions do you offer? I mean, the job of a poet is not just --
69
251000
3000
Więc jakie rozwiązania oferujesz? Wiesz, zadaniem poety nie jest tylko...
04:26
Boy: Man, fight the power! Simple: blow the motherfuckers out of the sky.
70
254000
3000
Człowieku, walcz z władzą. Proste. Rozwal skurwysynów.
04:29
Marcus: With an AK-47?
71
257000
1000
Kałasznikowem?
04:30
Boy: Man, if I had one, too fuckin' right.
72
258000
2000
Człowieku, gdybym miał jednego... zbyt prawdziwe.
04:32
Marcus: And how many soldiers have you recruited to fight this war with you?
73
260000
3000
A ilu żołnierzy zebrałeś już by walczyć w tej wojnie?
04:35
Boy: Oh, Marcus, you know what I mean.
74
263000
3000
Oj, Marcus, wiesz o co mi chodzi.
04:38
Marcus: When a man resorts to profanities,
75
266000
2000
Gdy człowiek sięga po wulgaryzmy,
04:40
it’s a sure sign of his inability to express himself.
76
268000
4000
jest to jasny znak, że nie potrafi się wyrazić.
04:44
Boy: See man, you’re just taking the piss out of me now.
77
272000
3000
Człowieku, czepiasz się.
04:47
Marcus: The Panthers.
78
275000
2000
Pantery.
04:49
Boy: Panthers?
79
277000
1000
Pantery?
04:50
Ass kickin' guys who were fed up with all that white supremacist, powers-that-be bullshit,
80
278000
4000
Ekipa twardzieli, którzy mieli dosyć białej supremacji, władzy,
04:54
and just went in there and kicked everybody's arse.
81
282000
3000
po prostu poszli i skopali wszystkim tyłki.
04:57
Fuckin’ wicked, man. I saw the movie. Bad! What?
82
285000
4000
Zajebiste, człowieku. Widziałem film. Masakra! Co?
05:01
Director 1: I saw his last film.
83
289000
4000
Widziałem jego ostatni film.
05:05
Épuise, right?
84
293000
2000
"Epuise", prawda?
05:07
Woman 1: Yes.
85
295000
1000
Tak.
05:08
D1: Not to make a bad joke, but it was really épuisé.
86
296000
7000
Nie chodzi o złą robotę, ale to było "epuise".
05:15
Epuisé -- tired, exhausted, fed up.
87
303000
7000
Epuise -- zmęczony, wykończony, mający dosyć.
05:22
Director 2: Can you not shut up?
88
310000
2000
Nie możesz się zamknąć?
05:24
Now, you talk straight to me, what’s wrong with my films?
89
312000
2000
Mów wprost, co jest nie tak z moimi filmami?
05:26
Let’s go.
90
314000
2000
Dawaj.
05:28
W1: They suck.
91
316000
1000
Są słabe.
05:29
Woman 2: They suck? What about yours?
92
317000
2000
Są słabe? A twoje?
05:32
What, what, what, what about, what?
93
320000
3000
Co, co, co, co co?
05:35
What do you think about your movie?
94
323000
2000
Co myślisz o swoich filmach?
05:37
D1: My movies, they are OK, fine.
95
325000
2000
Moje filmy są OK, dobre.
05:39
They are better than making documentaries no one ever sees.
96
327000
3000
Są lepsze od dokumentów których nikt nie zobaczy.
05:42
What the fuck are you talking about?
97
330000
2000
O czym ty, kurwa, gadasz?
05:44
Did you ever move your fuckin' ass from Hollywood
98
332000
3000
Ruszyłeś kiedyś swój pierdolony tyłek z Hollywood
05:47
to go and film something real?
99
335000
2000
by sfilmować coś prawdziwego?
05:49
You make people fuckin' sleep.
100
337000
2000
Usypiasz ludzi.
05:51
Dream about bullshit.
101
339000
2000
Każesz im śnić o gównie.
05:53
(Applause)
102
341000
4000
(Aplauz)
05:57
Newton Aduaka: Thank you. The first clip, really, is
103
345000
5000
Newton Aduaka: Dziękuję. Pierwszy z tych klipów
06:02
totally trying to capture what cinema is for me,
104
350000
4000
naprawdę oddaje to czym dla mnie jest kino,
06:06
and where I'm coming from in terms of cinema.
105
354000
2000
i to skąd pochodzę jako filmowiec.
06:08
The first piece was, really, there's a young woman talking about Nigeria,
106
356000
5000
Pierwszy klip przedstawił młodą kobietę, mówiącą o Nigerii,
06:13
that she has a feeling she'll be happy there.
107
361000
3000
o tym, że czułaby się tam szczęśliwa.
06:16
These are the sentiments of someone that's been away from home.
108
364000
3000
To są odczucia osób będących z dala od domu,
06:19
And that was something that I went through, you know, and I'm still going through.
109
367000
3000
to jest coś przez co przechodziłem i, w zasadzie, wciąż przechodzę.
06:22
I've not been home for quite a while, for about five years now.
110
370000
3000
W domu nie było już mnie około 5 lat.
06:25
I've been away 20 years in total.
111
373000
2000
Ogólnie jestem za granicą już 20 lat.
06:29
And so it’s really --
112
377000
3000
I to jest naprawdę...
06:32
it's really how suddenly, you know, this was made in 1997,
113
380000
6000
wiecie, film powstał w 1997 roku,
06:38
which is the time of Abacha -- the military dictatorship,
114
386000
4000
w tym czasie rządził dyktator Abacha,
06:42
the worst part of Nigerian history, this post-colonial history.
115
390000
5000
jest to najgorszy okres w historii postkolonialnej Nigerii.
06:47
So, for this girl to have these dreams
116
395000
2000
Dla tej dziewczyny te marzenia
06:49
is simply how we preserve a sense of what home is.
117
397000
4000
są tym jak postrzegamy pojęcie domu.
06:53
How -- and it's sort of, perhaps romantic, but I think beautiful,
118
401000
6000
I to jest nieco romantyczne, myślę, że piękne,
06:59
because you just need something to hold on to,
119
407000
4000
ponieważ potrzebujemy czegoś, czego moglibyśmy się chwycić,
07:03
especially in a society where you feel alienated.
120
411000
3000
szczególnie w społeczeństwie, w którym czujemy się wyobcowani.
07:06
Which takes us to the next piece, where the young man
121
414000
3000
I to zabiera nas do drugiego klipu, w którym młody człowiek
07:09
talks about lack of opportunity: living as a black person in Europe,
122
417000
6000
rozmawia o braku perspektyw, żyjąc jako czarny w Europie.
07:15
the glass ceiling that we all know about, that we all talk about,
123
423000
4000
Szklany sufit, o którym wszyscy wiemy i rozmawiamy -
07:19
and his reality.
124
427000
4000
jego rzeczywistość.
07:23
Again, this was my -- this was me talking about --
125
431000
2000
To było moje... to byłem ja mówiący o...
07:25
this was, again, the time of multiculturalism in the United Kingdom,
126
433000
4000
to były czasy wielokulturowości w Wielkiej Brytanii,
07:29
and there was this buzzword -- and it was trying to say,
127
437000
3000
i to hasło, które dla mnie było...
07:32
what exactly does this multiculturalism mean in the real lives of people?
128
440000
4000
co dokładnie oznacza wielokulturowość w codziennym życiu społeczeństwa?
07:36
And what would a child --
129
444000
3000
Co na to dziecko,
07:39
what does a child like Jamie -- the young boy -- think,
130
447000
3000
co ma sobie myśleć ktoś tak młody jak Jamie, mały chłopiec -
07:42
I mean, with all this anger that's built up inside of him?
131
450000
4000
chodzi mi o cały gniew który się w nim zbierał,
07:46
What happens with that?
132
454000
2000
i o to co się z tym stanie.
07:48
What, of course, happens with that is violence,
133
456000
2000
To co się stanie, to oczywiście przemoc, która jest...
07:50
which we see when we talk about the ghettos
134
458000
4000
którą widzimy rozmawiając o gettach
07:54
and we talk about, you know, South Central L.A. and this kind of stuff,
135
462000
4000
czy też o centrum południowego LA i tego typu rzeczach.
07:58
and which eventually, when channeled, becomes,
136
466000
3000
Przemoc która niekiedy przeradza się,
08:01
you know, evolves and manifests itself as riots --
137
469000
5000
ewoluuje w zamieszki,
08:06
like the one in France two years ago, where I live,
138
474000
4000
jak te dwa lata temu we Francji, gdzie żyję,
08:10
which shocked everybody, because everyone thought, "Oh well,
139
478000
2000
które wszystkich zszokowały, bo każdy myślał "No,
08:12
France is a liberal society."
140
480000
2000
Francja jest liberalnym społeczeństwem."
08:14
But I lived in England for 18 years.
141
482000
3000
Ja żyłem w Anglii przez 18 lat,
08:17
I've lived in France for about four, and I feel actually
142
485000
3000
we Francji około cztery i czuję
08:20
thrown back 20 years, living in France.
143
488000
5000
jakbym cofnął się o 20 lat żyjąc we Francji.
08:25
And then, the third piece. The third piece for me is the question:
144
493000
3000
A trzeci klip... trzeci klip przedstawia pytanie:
08:28
What is cinema to you? What do you do with cinema?
145
496000
3000
Czym jest dla ciebie kino, jak wykorzystujesz kino?
08:31
There's a young director, Hollywood director, with his friends --
146
499000
8000
Mamy młodego reżysera - hollywoodzkiego reżysera ze znajomymi,
08:39
fellow filmmakers -- talking about what cinema means.
147
507000
3000
filmowcami, rozmawiającymi o tym, czym jest kino.
08:42
I suppose that will take me to my last piece --
148
510000
4000
To nas zabierze do ostatniego klipu,
08:46
what cinema means for me.
149
514000
2000
czym dla mnie jest kino.
08:48
My life started as a -- I started life in 1966,
150
516000
4000
Moje życie zaczęło się w 1966 roku,
08:52
a few months before the Biafran, which lasted for three years
151
520000
3000
parę miesięcy przed wojną domową w Nigerii, która trwała 3 lata,
08:55
and it was three years of war.
152
523000
2000
to były 3 lata wojny.
08:57
So that whole thing,
153
525000
3000
Więc ogólnie,
09:00
that whole childhood echoes and takes me into the next piece.
154
528000
6000
całe dzieciństwo się odzywa i zabiera mnie do kolejnego klipu.
09:16
(Video) Voice: Onicha, off to school with your brother.
155
544000
3000
Video: Onicha, idź z bratem do szkoły.
09:19
Onicha: Yes, mama.
156
547000
2000
Tak mamo.
10:09
Commander: Soldiers, you are going to fight a battle,
157
597000
7000
Żołnierze, czeka was walka,
10:16
so you must get ready and willing to die.
158
604000
3000
musicie się przygotować i być gotowym umrzeć.
10:19
You must get -- ?
159
607000
1000
Co musicie?
10:20
Child Soldiers: Ready and willing to die.
160
608000
3000
Przygotować się i być gotowym umrzeć.
10:23
C: Success, the change is only coming through the barrel of the gun.
161
611000
6000
Sukces, zmiana przychodzi tylko przez lufę broni.
10:29
CS: The barrel of the gun!
162
617000
2000
Lufę broni.
10:31
C: This is the gun.
163
619000
1000
To jest broń.
10:32
CS: This is the gun.
164
620000
4000
To jest broń.
10:36
C: This is an AK-47 rifle. This is your life.
165
624000
2000
To jest AK-47. To jest wasze życie.
10:38
This is your life. This is ... this is ... this is your life.
166
626000
6000
To jest wasze życie. To jest... to jest... to jest wasze życie.
10:44
Ezra: They give us the special drugs. We call it bubbles.
167
632000
3000
Dają nam specjalne prochy. Nazywamy je bąbelkami.
10:47
Amphetamines.
168
635000
2000
Amfetamina.
10:50
Soldiers: Rain come, sun come, soldier man dey go.
169
638000
3000
Przychodzi deszcz, słońce, przychodzi czas żołnierza.
10:53
I say rain come, sun come, soldier man dey go.
170
641000
3000
Mówię, że przychodzi deszcz, słońce, przychodzi czas żołnierza.
10:56
We went from one village to another -- three villages.
171
644000
2000
Szliśmy od wioski do wioski... trzy wioski.
10:58
I don’t remember how we got there.
172
646000
2000
Nie pamiętam jak się tam dostaliśmy.
11:00
Witness: We walked and walked for two days.
173
648000
3000
Szliśmy i szliśmy przez dwa dni.
11:03
We didn't eat.
174
651000
2000
Nie jedliśmy.
11:05
There was no food, just little rice.
175
653000
4000
Nie było jedzenia, tylko trochę ryżu.
11:09
Without food -- I was sick.
176
657000
2000
Bez jedzenia chorowałam.
11:11
The injection made us not to have mind.
177
659000
3000
Zastrzyk pozbawił nas umysłu.
11:14
God will forgive us.
178
662000
2000
Bóg nam przebaczy.
11:16
He knows we did not know. We did not know!
179
664000
3000
On wie, że nie wiedzieliśmy. Nie wiedzieliśmy!
11:35
Committee Chairman: Do you remember January 6th, 1999?
180
683000
3000
Pamiętasz 6. stycznia, 1999 roku?
11:40
Ezra: I don’t remember.
181
688000
2000
Nie.
11:42
Various Voices: You will die! You will die! (Screaming)
182
690000
3000
Umrzesz! Umrzesz! (Krzyki)
11:45
Onicha: Ezra! (Ezra: Onicha! Onicha!)
183
693000
2000
Onicha: Ezra! (Ezra: Onicha! Onicha!)
11:47
Various Voices: ♫ We don't need no more trouble ♫
184
695000
8000
♫ Nie potrzebujemy więcej problemów ♫
11:55
♫ No more trouble ♫
185
703000
2000
♫ Więcej problemów ♫
11:57
They killed my mother.
186
705000
2000
Oni zabili moją matkę.
11:59
The Mende sons of bastards.
187
707000
2000
Gnoje z Mende.
12:01
(Shouting)
188
709000
2000
(Okrzyki)
12:04
Who is she?
189
712000
2000
Kto to?
12:06
Me.
190
714000
1000
Ja.
12:07
Why you giving these to me?
191
715000
1000
Po co mi to dajesz?
12:08
So you can stop staring at me.
192
716000
2000
Żebyś przestał się na mnie gapić.
12:11
My story is a little bit complicated.
193
719000
3000
Moja historia jest nieco skomplikowana.
12:14
I’m interested.
194
722000
2000
Jestem zainteresowany.
12:16
Mariam is pregnant.
195
724000
2000
Mariam jest w ciąży.
12:18
You know what you are? A crocodile.
196
726000
2000
Wiesz czym jesteś? Krokodylem.
12:20
Big mouth. Short legs.
197
728000
2000
Duża gęba, krótkie nogi.
12:25
In front of Rufus you are Ezra the coward.
198
733000
2000
Przed Rufusem jesteś Ezrą-tchórzem.
12:27
He’s not taking care of his troops.
199
735000
2000
On nie dba o swoje oddziały.
12:29
Troop, pay your last honor. Salute.
200
737000
5000
Oddział, oddajcie ostatni honor. Salut.
12:34
Open your eyes, Ezra.
201
742000
2000
Otwórz oczy, Ezra.
12:36
A blind man can see that the diamonds end up in his pocket.
202
744000
2000
Ślepiec potrafi zauważyć jak diamenty trafiają do jego kieszeni.
12:38
♫ We don't need no more trouble ♫
203
746000
8000
♫ Nie potrzebujemy więcej problemów ♫
12:47
Get that idiot out!
204
755000
2000
Wyciągnijcie tego idiotę!
12:50
I take you are preparing a major attack?
205
758000
3000
Rozumiem, że przygotowujesz wielki atak?
12:53
This must be the mine.
206
761000
1000
To musi być kopalnia.
12:55
Your girl is here.
207
763000
1000
Twoja dziewczyna jest tutaj.
12:56
Well done, well done.
208
764000
4000
Świetnie, świetnie.
13:01
That is what you are here for, no?
209
769000
2000
Po to tutaj jesteś, prawda?
13:03
You are planning to go back to fight are you?
210
771000
3000
Chcesz wrócić i walczyć, tak?
13:06
♫ We don't need no more trouble ♫
211
774000
7000
♫ Nie potrzebujemy więcej problemów ♫
13:13
♫ No more trouble ♫
212
781000
2000
♫ Więcej problemów ♫
13:15
♫ We don't need no more trouble ♫
213
783000
10000
♫ Nie potrzebujemy więcej problemów ♫
13:25
♫ No more trouble. ♫
214
793000
3000
♫ Więcej problemów ♫
13:28
Wake up! Everybody wake up. Road block!
215
796000
3000
Obudźcie się! Wszyscy wstawać. Blokada drogowa!
13:31
♫ We don't need no more ... ♫
216
799000
3000
♫ Nie potrzebujemy więcej... ♫
14:00
Committee Chairman: We hope that, with your help and the help of others, that this commission
217
828000
5000
Mamy nadzieję, że z twoją pomocą i z pomocą innych, ta komisja
14:05
will go a long way towards understanding the causes of the rebel war.
218
833000
5000
pójdzie w stronę zrozumienia przyczyn wojny rebelianckiej.
14:10
More than that, begin a healing process and finally to --
219
838000
2000
Mało tego, będzie procesem odbudowującym, aż w końcu...
14:12
as an act of closure to a terrible period in this country’s history.
220
840000
6000
aktem zamykającym okropny okres w historii tego kraju.
14:18
The beginning of hope.
221
846000
1000
Początkiem nadziei.
14:19
Mr. Ezra Gelehun, please stand.
222
847000
4000
Panie Ezra Gelehun, proszę wstać.
14:31
State your name and age for the commission.
223
859000
5000
Proszę podać komisji imię i nazwisko, oraz wiek.
14:36
Ezra: My name is Ezra Gelehun.
224
864000
2000
Nazywam się Ezra Gelehun.
14:38
I am 15 or 16. I don’t remember.
225
866000
4000
Mam 15 lub 16 lat. Nie pamiętam.
14:42
Ask my sister, she is the witch, she knows everything.
226
870000
5000
Zapytajcie moją siostrę, ona jest wiedźmą, ona wie wszystko.
14:47
(Sister: 16.)
227
875000
5000
16.
14:52
CC: Mr. Gelehun, I’d like to remind you you’re not on trial here
228
880000
3000
Panie Gelehun, chciałbym Panu przypomnieć, że to nie jest proces
14:55
for any crimes you committed.
229
883000
2000
za zbrodnie przez Pana popełnione.
14:57
E: We were fighting for our freedom.
230
885000
2000
Walczyliśmy o naszą wolność.
14:59
If killing in a war is a crime,
231
887000
3000
Jeśli zabijanie na wojnie jest przestępstwem,
15:02
then you have to charge every soldier in the world.
232
890000
4000
to musicie pozwać każdego żołnierza na świecie.
15:06
War is a crime, yes, but I did not start it.
233
894000
4000
Wojna to przestępstwo, owszem, ale ja tego nie zacząłem.
15:10
You too are a retired General, not so?
234
898000
4000
Ty też jesteś emerytowanym generałem, prawda?
15:14
CC: Yes, correct.
235
902000
2000
Tak, prawda.
15:16
E: So you too must stand trial then.
236
904000
2000
Więc ty też musisz stanąć przed sądem.
15:18
Our government was corrupt.
237
906000
4000
Nasz rząd był skorumpowany.
15:22
Lack of education was their way to control power.
238
910000
5000
Brak edukacji był ich sposobem kontrolowania władzy.
15:27
If I may ask, do you pay for school in your country?
239
915000
3000
Jeśli mogę zapytać, wy płacicie za edukację w swoim kraju?
15:30
CC: No, we don’t.
240
918000
5000
Nie.
15:35
E: You are richer than us.
241
923000
2000
Jesteście bogatsi od nas.
15:37
But we pay for school.
242
925000
3000
Ale my płacimy za szkołę.
15:41
Your country talks about democracy,
243
929000
2000
Wasz kraj mówi o demokracji,
15:43
but you support corrupt governments like my own.
244
931000
4000
ale wspieracie skorumpowane władze jak nasza.
15:47
Why? Because you want our diamond.
245
935000
3000
Czemu? Bo chcecie naszych diamentów.
15:50
Ask if anyone in this room have ever seen real diamond before?
246
938000
4000
Zapytaj czy ktokolwiek w tym pomieszczeniu widział diamenty.
15:54
No.
247
942000
2000
Nie.
15:56
CC: Mr. Gelehun, I'd like to remind you, you're not on trial here today.
248
944000
6000
Panie Gelehun, chciałbym Panu przypomnieć, to nie jest proces.
16:02
You are not on trial.
249
950000
1000
To nie jest proces.
16:03
E: Then let me go.
250
951000
3000
W takim razie wypuście mnie.
16:06
CC: I can't do that, son.
251
954000
3000
Nie mogę tego zrobić, synu.
16:09
E: So you are a liar.
252
957000
2000
Więc jesteś kłamcą.
16:11
(Applause)
253
959000
2000
(Aplauz)
16:13
NA: Thank you. Just very quickly to say that my point really here,
254
961000
3000
NA: Dziękuję. Chciałbym powiedzieć, że tutaj naprawdę chodzi mi o to,
16:16
is that while we’re making all these huge advancements,
255
964000
2000
że podczas gdy robimy wielkie postępy,
16:18
what we're doing, which for me, you know, I think we should --
256
966000
6000
które dla mnie są... wiecie... myślę że powinniśmy...
16:24
Africa should move forward, but we should remember,
257
972000
4000
Myślę że Afryka powinna iść na przód, ale pamiętajmy o tym,
16:28
so we do not go back here again.
258
976000
2000
żeby już do tego nie wracać.
16:30
Thank you.
259
978000
1000
Dziękuję.
16:31
Emeka Okafor: Thank you, Newton.
260
979000
2000
Emeka Okafor: Dziękuję Newton.
16:33
(Applause)
261
981000
3000
(Aplauz)
16:36
One of the themes that comes through very strongly
262
984000
4000
Jednym z tematów który mocno się uwidacznia
16:40
in the piece we just watched is this sense of the psychological trauma of the young
263
988000
10000
w klipie, który przed chwilą widzieliśmy, jest uczucie psychologicznej traumy młodych
16:50
that have to play this role of being child soldiers.
264
998000
5000
odgrywających rolę dzieci... dzieci będących żołnierzami.
16:55
And considering where you are coming from,
265
1003000
4000
Biorąc pod uwagę to skąd pochodzisz,
16:59
and when we consider the extent to which it’s not taken as seriously
266
1007000
6000
i gdy weźmiemy pod uwagę, że to nie jest brane na tyle poważnie
17:05
as it should be, what would you have to say about that?
267
1013000
4000
na ile powinno być, co byś na to odpowiedział?
17:09
NA: In the process of my research, I actually spent
268
1017000
3000
NA: Podczas moich badań, spędziłem
17:12
a bit of time in Sierra Leone researching this.
269
1020000
3000
trochę czasu w Sierra Leone badając to.
17:15
And I remember I met a lot of child soldiers --
270
1023000
5000
I spotkałem... pamiętam, że spotkałem wiele żołnierzy-dzieci
17:20
ex-combatants, as they like to be called.
271
1028000
4000
eks-kombatanci, jak lubili siebie nazywać.
17:26
I met psychosocial workers who worked with them.
272
1034000
5000
Spotkałem pracowników społecznych, psychologów, którzy z nimi pracowali.
17:31
I met psychiatrists who spent time with them,
273
1039000
3000
Spotkałem psychiatrów, którzy spędzali z nimi czas,
17:34
aid workers, NGOs, the whole lot.
274
1042000
3000
organizacje pozarządowe i wiele innych.
17:37
But I remember on the flight back on my last trip,
275
1045000
4000
Ale pamiętam w locie powrotnym z mojej ostatniej podróży,
17:41
I remember breaking down in tears and thinking to myself,
276
1049000
4000
pamiętam jak się rozpłakałem i myślałem sobie,
17:45
if any kid in the West, in the western world,
277
1053000
6000
jeśli te dzieci, jeśli jakiekolwiek dzieci na zachodzie,
17:51
went through a day of what any of those kids have gone through,
278
1059000
5000
przeżyły dzień taki jak te dzieci,
17:56
they will be in therapy for the rest of their natural lives.
279
1064000
6000
trafiłyby na terapię do końca swego życia.
18:02
So for me, the thought that we have all these children --
280
1070000
5000
Więc dla mnie, myśl, że mając te dzieci,
18:07
it’s a generation, we have a whole generation of children --
281
1075000
3000
to pokolenie, mamy całe pokolenie dzieci
18:10
who have been put through so much psychological trauma or damage,
282
1078000
7000
które przeszły przez tyle psychologicznej traumy,
18:17
and Africa has to live with that.
283
1085000
2000
a Afryka musi z tym żyć.
18:19
But I’m just saying to factor that in,
284
1087000
2000
Ale ja tylko chcę żeby brać to pod uwagę,
18:21
factor that in with all this great advancement,
285
1089000
3000
brać to pod uwagę przy tych wspaniałych postępach,
18:24
all this pronouncement of great achievement.
286
1092000
2000
tych opisach wspaniałych osiągnięć.
18:28
That’s really my thinking.
287
1096000
2000
Tak właśnie myślę.
18:30
EO: Well, we thank you again for coming to the TED stage.
288
1098000
3000
EO: Dziękuję ponownie za przybycie na scenę TED.
18:33
That was a very moving piece.
289
1101000
2000
To było bardzo poruszające.
18:35
NA: Thank you.
290
1103000
1000
NA: Dziękuję.
18:36
EO: Thank you.
291
1104000
1000
EO: Dziękuję.
18:37
(Applause)
292
1105000
1000
(Aplauz)
ABOUT THE SPEAKER
Newton Aduaka - FilmmakerNewton Aduaka's award-winning Ezra, told through the eyes of a young boy in Sierra Leone, illuminates one of the most harrowing consequences of war: the recruitment of child soldiers.
Why you should listen
Born in Eastern Nigeria, Newton Aduaka and his family moved to Lagos in 1970 at the end of the Biafran War. In 1985 he left for England to study engineering, but discovered cinema. He graduated from the London International Film School in 1990, and in 1997 established Granite Film Works. In 2001, Aduaka's debut feature film, Rage, became the first wholly independently financed film by a black filmmaker in the history of British cinema to be released nationwide. It opened to critical acclaim. He has made many short films as well.
Between 2005 and 2007, he co-wrote, directed and executive-produced Ezra, his first non-independently funded film, for Arte France. The film won the Grand Jury Prize at several film festivals, including FESPACO, Durban, Amiens and Balafon, and was an official selection at Sundance and Cannes.
Newton Aduaka | Speaker | TED.com