TED2010
William Li: Can we eat to starve cancer?
William Li: Czy jedząc możemy zagłodzić raka?
Filmed:
Readability: 5.2
5,284,275 views
William Li przedstawia nowy sposób myślenia o leczeniu raka: angiogeneza, skierowana na naczynia krwionośne, odżywiające guza. Pierwszy i decydujący (i najlepszy) krok: jedzenie antynowotworowej żywności, która pokonuje raka w jego własnej grze.
William Li - Cancer researcher
William Li heads the Angiogenesis Foundation, a nonprofit that is re-conceptualizing global disease fighting. Full bio
William Li heads the Angiogenesis Foundation, a nonprofit that is re-conceptualizing global disease fighting. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:17
Good afternoon.
0
2000
2000
Dzień dobry.
00:19
There's a medical revolution happening all around us,
1
4000
3000
Wokół nas trwa medyczna rewolucja,
00:22
and it's one that's going to help us conquer
2
7000
2000
i to taka, która pomoże nam pokonać,
00:24
some of society's most dreaded conditions,
3
9000
2000
niektóre z najbardziej przerażających społeczeństwo chorób,
00:26
including cancer.
4
11000
2000
w tym raka.
00:28
The revolution is called angiogenesis,
5
13000
3000
Rewolucja nosi nazwę angiogenezy,
00:31
and it's based on the process
6
16000
2000
i jest oparta na procesie,
00:33
that our bodies use to grow blood vessels.
7
18000
3000
który w naszych ciałach odpowiada za wzrost naczyń krwionośnych.
00:36
So why should we care about blood vessels?
8
21000
2000
Dlaczego mamy zajmować się naczyniami krwionośnymi?
00:38
Well, the human body is literally packed with them:
9
23000
3000
Cóż, ludzkie ciało jest dosłownie nimi wypchane,
00:41
60,000 miles worth in a typical adult.
10
26000
3000
96500km w przeciętnym dorosłym.
00:44
End to end, that would form a line
11
29000
2000
Od końca do końca, dałoby to linę,
00:46
that would circle the earth twice.
12
31000
3000
która oplotłaby ziemię dwukrotnie.
00:49
The smallest blood vessels are called capillaries;
13
34000
3000
Najmniejsze naczynia krwionośne nazywa się kapilarami.
00:52
we've got 19 billion of them in our bodies.
14
37000
3000
Mamy ich 19 miliardów w naszych ciałach.
00:55
And these are the vessels of life, and,
15
40000
3000
I są to naczynia życia i,
00:58
as I'll show you,
16
43000
2000
jak wam pokażę,
01:00
they can also be the vessels of death.
17
45000
3000
mogą być także naczyniami śmierci.
01:03
Now the remarkable thing about blood vessels
18
48000
2000
Niezwykłą cechą naczyń krwionośnych
01:05
is that they have this ability
19
50000
2000
jest to, że mają zdolność
01:07
to adapt to whatever environment they're growing in.
20
52000
2000
do przystosowania się do środowiska w którym są.
01:09
For example, in the liver they form channels
21
54000
2000
Na przykład, w wątrobie tworzą kanały
01:11
to detoxify the blood;
22
56000
2000
do detoksykacji krwi.
01:13
in the lung they line air sacs for gas exchange;
23
58000
3000
W płucach tworzą pęcherzyki do wymiany gazowej.
01:16
in muscle they corkscrew so that muscles can contract
24
61000
2000
W mięśniach są jak korkociąg, więc mięśnie mogą się kurczyć
01:18
without cutting off circulation;
25
63000
3000
bez odcięcia dopływu krwi.
01:21
and in nerves they course along like power lines,
26
66000
2000
A w nerwach, biegną wzdłuż jak linie energetyczne,
01:23
keeping those nerves alive.
27
68000
2000
utrzymując nerwy przy życiu.
01:25
We get most of these blood vessels
28
70000
2000
Większość z tych naczyń krwionośnych powstaje
01:27
when we're actually still in the womb,
29
72000
2000
gdy jesteśmy jeszcze w łonie matki.
01:29
And what that means is that as adults,
30
74000
3000
Znaczy to tyle, że u dorosłych
01:32
blood vessels don't normally grow.
31
77000
2000
naczynia krwionośne normalnie nie rosną
01:34
Except in a few special circumstances:
32
79000
3000
oprócz kilku szczególnych przypadków.
01:38
In women, blood vessels grow every month
33
83000
2000
U kobiet naczynia krwionośne rosną każdego miesiąca
01:40
to build the lining of the uterus;
34
85000
2000
aby utworzyć błonę śluzową macicy.
01:42
during pregnancy, they form the placenta,
35
87000
2000
Podczas ciąży tworzą łożysko,
01:44
which connects mom and baby.
36
89000
3000
które łączy matkę i dziecko.
01:47
And after injury, blood vessels
37
92000
2000
A po urazie, naczynia krwionośne
01:49
actually have to grow under the scab
38
94000
2000
muszą odtworzyć się pod strupem
01:51
in order to heal a wound.
39
96000
2000
aby wyleczyć ranę.
01:53
And this is actually what it looks like,
40
98000
2000
A tak to właśnie wygląda.
01:55
hundreds of blood vessels
41
100000
2000
Setki naczyń krwionośnych
01:57
all growing toward the center of the wound.
42
102000
2000
wszystkie rosnące ku centrum rany.
01:59
So the body has the ability to regulate
43
104000
3000
Tak więc ciało ma zdolność do regulacji
02:02
the amount of blood vessels that are present at any given time.
44
107000
3000
ilości naczyń krwionośnych w danym momencie.
02:05
It does this through an elaborate
45
110000
2000
A czyni to poprzez dopracowany
02:07
and elegant system of checks and balances,
46
112000
2000
i elegancki system kontroli i równowagi,
02:09
stimulators and inhibitors of angiogenesis,
47
114000
3000
stymulatory i inhibitory angiogenezy,
02:12
such that, when we need a brief burst of blood vessels,
48
117000
3000
aby, kiedy potrzebujemy dodatkowych naczyń krwionośnych,
02:15
the body can do this by releasing stimulators,
49
120000
3000
nasze ciało mogło je wytworzyć, uwalniając stymulatory,
02:18
proteins called angiogenic factors
50
123000
2000
białka zwane czynnikami angiogennymi,
02:20
that act as natural fertilizer
51
125000
2000
które działają jak naturalny nawóz
02:22
and stimulate new blood vessels to sprout.
52
127000
2000
i stymulują wzrost nowych naczyń krwionośnych.
02:24
And when those excess vessels are no longer needed,
53
129000
2000
Kiedy ten nadmiar naczyń nie jest już potrzebny
02:26
the body prunes them back to baseline
54
131000
3000
ciało przycina je do poziomu podstawowego
02:29
using naturally occurring inhibitors of angiogenesis.
55
134000
3000
używając naturalnie występujących inhibitorów angiogenezy.
02:33
Now there are other situations where we start beneath the baseline
56
138000
2000
Są także inne sytuacje, kiedy zaczynamy poniżej poziomu podstawowego
02:35
and we need to grow more blood vessels just to get back to normal levels --
57
140000
3000
i potrzebujemy aby naczynia krwionośne urosły do poziomu normalnego.
02:38
for example, after an injury --
58
143000
2000
Na przykład po urazie.
02:40
and a body can do that too,
59
145000
2000
I ciało także to potrafi,
02:42
but only to that normal level,
60
147000
2000
ale tylko do normalnego,
02:44
that set point.
61
149000
2000
ustalonego poziomu.
02:46
But what we now know is that for a number of diseases,
62
151000
3000
Ale z tego co wiemy obecnie, w przypadku wielu chorób,
02:49
there are defects in the system
63
154000
2000
występują ułomności systemu,
02:51
where the body can't prune back extra blood vessels
64
156000
3000
kiedy ciało nie może przyciąć nadmiaru naczyń krwionośnych
02:54
or can't grow enough new ones
65
159000
2000
albo zahamować wzrostu nowych
02:56
in the right place at the right time.
66
161000
2000
we właściwym miejscu i czasie.
02:58
And in these situations, angiogenesis
67
163000
2000
I w takich sytuacjach angiogeneza
03:00
is out of balance.
68
165000
2000
traci równowagę.
03:02
And when angiogenesis is out of balance,
69
167000
2000
A kiedy angiogeneza nie jest w równowadze
03:04
a myriad of diseases result.
70
169000
2000
powoduje mnóstwo chorób.
03:06
For example, insufficient angiogenesis --
71
171000
2000
Dla przykładu, niedostateczna angiogeneza,
03:08
not enough blood vessels --
72
173000
2000
za mało naczyń krwionośnych,
03:10
leads to wounds that don't heal, heart attacks,
73
175000
3000
prowadzi do niegojących się ran, zawałów serca,
03:13
legs without circulation, death from stroke,
74
178000
2000
braku cyrkulacji w nogach, śmierci z powodu udaru mózgu,
03:15
nerve damage.
75
180000
2000
uszkodzenia nerwów.
03:17
And on the other end, excessive angiogenesis --
76
182000
2000
Z drugiej strony, nadmierna angiogeneza,
03:19
too many blood vessels -- drives disease,
77
184000
3000
zbyt wiele naczyń krwionośnych, powoduje choroby
03:22
and we see this in cancer, blindness,
78
187000
2000
Spotykamy się z tym w raku, ślepocie,
03:24
arthritis, obesity,
79
189000
2000
zapaleniu stawów, otyłości,
03:26
Alzheimer's disease.
80
191000
2000
chorobie Alzheimera.
03:28
In total, there are more than 70 major diseases
81
193000
3000
W sumie istnieje ponad 70 poważnych chorób,
03:31
affecting more than a billion people worldwide,
82
196000
3000
dotyczących więcej niż miliarda ludzi na świecie,
03:34
that all look on the surface to be different from one another,
83
199000
2000
które z pozoru różnią się od siebie,
03:36
but all actually share
84
201000
2000
ale właściwie we wszystkich występuje
03:38
abnormal angiogenesis
85
203000
2000
zaburzona angiogeneza
03:40
as their common denominator.
86
205000
2000
jako ich wspólny mianownik.
03:42
And this realization is allowing us
87
207000
2000
I ta świadomość pozwala nam
03:44
to reconceptualize
88
209000
2000
zmienić sposób
03:46
the way that we actually approach these diseases
89
211000
2000
w jaki podchodzimy do tych chorób
03:48
by controlling angiogenesis.
90
213000
3000
poprzez kontrolowanie angiogenezy.
03:51
Now I'm going to focus on cancer
91
216000
2000
Teraz skoncentruję się na raku,
03:53
because angiogenesis is a hallmark of cancer,
92
218000
3000
ponieważ angiogeneza cechuje raka,
03:56
every type of cancer.
93
221000
2000
każdy rodzaj raka.
03:58
So here we go.
94
223000
2000
No to zaczynamy.
04:00
This is a tumor: dark, gray, ominous mass
95
225000
2000
To jest nowotwór, ciemna, szara złowroga masa,
04:02
growing inside a brain.
96
227000
2000
rosnąca wewnątrz mózgu.
04:04
And under the microscope, you can see
97
229000
2000
Pod mikroskopem, można zobaczyć
04:06
hundreds of these brown staining blood vessels,
98
231000
2000
setki tych brązowo zabarwionych naczyń krwionośnych,
04:08
capillaries that are feeding cancer cells,
99
233000
2000
kapilary, które odżywiają komórki rakowe,
04:10
bringing oxygen and nutrients.
100
235000
3000
dostarczając tlen i składniki odżywcze.
04:13
But cancers don't start out like this.
101
238000
2000
Ale rak nie zaczyna się w ten sposób.
04:15
And, in fact, cancers don't start out
102
240000
2000
W rzeczywistości, na początku rak
04:17
with a blood supply.
103
242000
2000
nie jest zaopatrywany w krew.
04:19
They start out as small, microscopic nests of cells
104
244000
3000
Rak rozpoczyna się od małych, mikroskopijnych gniazd komórek,
04:22
that can only grow to
105
247000
2000
które mogą urosnąć do
04:24
one half a cubic millimeter in size;
106
249000
3000
wielkości pół centymetra sześciennego.
04:27
that's the tip of a ballpoint pen.
107
252000
2000
To końcówka długopisu.
04:29
Then they can't get any larger because they don't have a blood supply,
108
254000
2000
Nie mogą urosnąć większe, bo nie są zaopatrywane w krew,
04:31
so they don't have enough oxygen or nutrients.
109
256000
3000
więc nie mają wystarczająco dużo tlenu i składników odżywczych.
04:34
In fact, we're probably forming these
110
259000
2000
W rzeczywistości, w naszych ciałach powstają takie
04:36
microscopic cancers all the time in our body.
111
261000
3000
mikroskopijne nowotwory cały czas.
04:40
Autopsy studies from people who died in car accidents
112
265000
3000
Wyniki autopsji ofiar wypadków samochodowych
04:43
have shown that about 40 percent of women
113
268000
3000
pokazały, że około 40% kobiet
04:46
between the ages of 40 and 50
114
271000
2000
w wieku między 40 a 50 lat
04:48
actually have microscopic
115
273000
2000
ma mikroskopijnego
04:50
cancers in their breasts,
116
275000
2000
raka piersi.
04:52
about 50 percent of men in their 50s and 60s
117
277000
2000
Około 50% mężczyzn w wieku 50, 60 lat
04:54
have microscopic prostate cancers,
118
279000
3000
ma mikroskopijnego raka prostaty.
04:57
and virtually 100 percent of us,
119
282000
2000
A praktycznie 100% z nas,
04:59
by the time we reach our 70s,
120
284000
2000
gdy osiągniemy 70kę,
05:01
will have microscopic cancers growing in our thyroid.
121
286000
3000
będzie miało mikroskopijnego raka tarczycy.
05:04
Yet, without a blood supply,
122
289000
2000
Jednak, bez dopływu krwi,
05:06
most of these cancers
123
291000
2000
większość z tych raków
05:08
will never become dangerous.
124
293000
2000
nigdy nie stanie się groźna.
05:10
Dr. Judah Folkman, who was my mentor
125
295000
2000
Dr Judah Folkman, który był moim mentorem,
05:12
and who was the pioneer of the angiogenesis field,
126
297000
3000
i który był pionierem w dziedzinie angiogenezy,
05:15
once called this "cancer without disease."
127
300000
3000
nazwał to kiedyś "rakiem bez choroby."
05:19
So the body's ability to balance angiogenesis,
128
304000
3000
Tak więc zdolność ciała do równoważenia angiogenezy,
05:22
when it's working properly,
129
307000
2000
kiedy ona pracuje poprawnie,
05:24
prevents blood vessels from feeding cancers.
130
309000
2000
zapobiega odżywianiu raka przez naczynia krwionośne.
05:26
And this turns out to be
131
311000
2000
A to okazuje się
05:28
one of our most important defense mechanisms
132
313000
3000
jednym z najważniejszych mechanizmów obronnych
05:31
against cancer.
133
316000
2000
przeciwko rakowi.
05:33
In fact, if you actually block angiogenesis
134
318000
2000
W rzeczywistości, jeśli faktycznie zablokujemy angiogenezę
05:35
and prevent blood vessels from ever reaching cancer cells,
135
320000
2000
i zapobiegniemy dotarciu naczyń krwionośnych do komórek rakowych,
05:37
tumors simply can't grow up.
136
322000
2000
guz po prostu nie będzie mógł rosnąć.
05:39
But once angiogenesis occurs,
137
324000
2000
Ale gdy angiogeneza wystąpi,
05:41
cancers can grow exponentially.
138
326000
3000
nowotwór może gwałtownie rosnąć.
05:44
And this is actually how
139
329000
2000
I w ten właśnie sposób
05:46
a cancer goes from being
140
331000
2000
rak przestaje być nieszkodliwy
05:48
harmless to deadly.
141
333000
2000
a zaczyna być zabójczy.
05:50
Cancer cells mutate
142
335000
2000
Komórki rakowe mutują
05:52
and they gain the ability to release
143
337000
2000
i uzyskują możliwość uwalniania
05:54
lots of those angiogenic factors, natural fertilizer,
144
339000
2000
dużych ilości czynników angiogenezy, naturalnego nawozu,
05:56
that tip the balance in favor of blood vessels
145
341000
2000
który przechyla szalę na korzyść naczyń krwionośnych
05:58
invading the cancer.
146
343000
2000
wnikających w nowotwór.
06:00
And once those vessels invade the cancer,
147
345000
2000
I kiedy te naczynia wnikną w nowotwór,
06:02
it can expand, it can invade local tissues.
148
347000
3000
może się rozwijać, może atakować lokalne tkanki.
06:05
And the same vessels that are feeding tumors
149
350000
2000
I te same naczynia, które odżywiają nowotwór,
06:07
allow cancer cells to exit into the circulation
150
352000
3000
pozwalają komórkom rakowym na wejście do krwiobiegu,
06:10
as metastases.
151
355000
2000
jako przerzuty.
06:12
And, unfortunately, this late stage of cancer
152
357000
3000
A, niestety, ten późny stan raka
06:15
is the one at which it's most likely
153
360000
2000
jest tym w którym najczęściej
06:17
to be diagnosed,
154
362000
2000
jest on diagnozowany,
06:19
when angiogenesis is already turned on
155
364000
2000
kiedy angiogeneza jest już w toku
06:21
and cancer cells are growing like wild.
156
366000
3000
a komórki rakowe rosną jak dzikie.
06:25
So, if angiogenesis
157
370000
2000
Jeśli więc angiogeneza
06:27
is a tipping point
158
372000
2000
powoduje przejście
06:29
between a harmless cancer and a harmful one,
159
374000
3000
między nieszkodliwym nowotworem a szkodliwym,
06:32
then one major part of the angiogenesis revolution
160
377000
3000
wtedy główną częścią rewolucji angiogenezy
06:35
is a new approach to treating cancer
161
380000
2000
jest nowe podejście do leczenia raka
06:37
by cutting off the blood supply.
162
382000
3000
poprzez odcięcie dostaw krwi.
06:40
We call this antiangiogenic therapy,
163
385000
3000
Nazywamy to terapią anty-angiogennną
06:43
and it's completely different from chemotherapy
164
388000
2000
i jest ona całkowicie różna od chemioterapii
06:45
because it selectively aims
165
390000
2000
ponieważ jest skierowana
06:47
at the blood vessels that are feeding the cancers.
166
392000
3000
na naczynia krwionośne, które odżywiają nowotwór.
06:50
And we can do this because
167
395000
2000
I możemy to zrobić, ponieważ
06:52
tumor blood vessels are unlike normal, healthy vessels
168
397000
2000
naczynia w guzie są inne niż normalne, zdrowe naczynia
06:54
we see in other places of the body:
169
399000
2000
które spotykamy w innych miejscach ciała.
06:56
They're abnormal;
170
401000
2000
Są nieprawidłowe;
06:58
they're very poorly constructed;
171
403000
2000
są bardzo słabo wykonane;
07:00
and, because of that, they're highly vulnerable
172
405000
2000
i dlatego, są bardzo wrażliwe
07:02
to treatments that target them.
173
407000
2000
na leczenie na nie nakierowane.
07:05
In effect, when we give cancer patients
174
410000
2000
W rezultacie, kiedy poddajemy chorych na raka
07:07
antiangiogenic therapy --
175
412000
2000
terapii anty-angiogennej --
07:09
here, an experimental drug for a glioma,
176
414000
3000
tutaj eksperymentalny lek na glejaka
07:12
which is a type of brain tumor --
177
417000
2000
który jest rodzajem nowotworu mózgu --
07:14
you can see that there are dramatic changes that occur
178
419000
3000
możemy zobaczyć, że zachodzące zmiany są dramatyczne
07:17
when the tumor is being starved.
179
422000
2000
kiedy guz jest zagłodzony.
07:19
Here's a woman with a breast cancer
180
424000
2000
Tutaj kobieta z rakiem piersi
07:21
being treated with the antiangiogenic drug called Avastin,
181
426000
3000
leczona anty-angiogennym lekiem Avastin,
07:24
which is FDA approved.
182
429000
2000
zaaprobowanym przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków.
07:26
And you can see that the halo of blood flow
183
431000
3000
I możecie zobaczyć jak aureola przepływu krwi
07:29
disappears after treatment.
184
434000
3000
znika po leczeniu.
07:32
Well, I've just shown you
185
437000
2000
Cóż, właśnie pokazałem wam
07:34
two very different types of cancer
186
439000
2000
dwa całkiem różne rodzaje raka,
07:36
that both responded to antiangiogenic therapy.
187
441000
3000
z których oba odpowiedziały na terapię anty-angiogenną.
07:39
So, a few years ago, I asked myself,
188
444000
2000
Więc, kilka lat później, zapytałem siebie
07:41
"Can we take this one step further
189
446000
2000
"Czy możemy pójść o krok dalej
07:43
and treat other cancers,
190
448000
2000
i leczyć inne nowotwory,
07:45
even in other species?"
191
450000
3000
nawet u innych gatunków?"
07:49
So here is a nine year-old boxer named Milo
192
454000
2000
Tu mamy Milo - dziewiecioletniego boksera,
07:51
who had a very aggressive tumor
193
456000
2000
który miał bardzo agresywnego guza
07:53
called a malignant neurofibroma growing on his shoulder.
194
458000
3000
zwanego nerwiakowłokniakiem złośliwym, na łopatce.
07:56
It invaded into his lungs.
195
461000
2000
Zaatakował płuca.
07:58
His veterinarian only gave him three months to live.
196
463000
2000
Jego weterynarz dawał mu jedynie trzy miesiące życia.
08:00
So we created a cocktail of antiangiogenic drugs
197
465000
3000
Stworzyliśmy więc koktajl z leków antyangiogennych,
08:03
that could be mixed into his dog food
198
468000
2000
który mógł być dodany do psiego jedzenia.
08:05
as well as an antiangiogenic cream
199
470000
2000
a także antyangiogenny krem,
08:07
that could be applied on the surface of the tumor.
200
472000
3000
który mógł być aplikowany na powierzchnię guza.
08:10
And within a few weeks of treatment,
201
475000
2000
I w ciągu paru tygodni leczenia,
08:12
we were able to slow down that cancer's growth
202
477000
3000
byliśmy w stanie zwolnić rozrost nowotworu
08:15
such that we were ultimately able to extend milo's survival
203
480000
3000
tak, że ostatecznie przedłużyliśmy życie Milo
08:18
to six times what the veterinarian had initially predicted,
204
483000
3000
sześciokrotnie więcej niż pierwotnie przewidywał weterynarz,
08:21
all with a very good quality of life.
205
486000
3000
i to z bardzo dobrą jakością życia.
08:24
And we subsequently treated more than 600 dogs.
206
489000
3000
Potem leczyliśmy ponad 600 psów.
08:27
We have about a 60 percent response rate
207
492000
2000
Mamy około 60% odsetek odpowiedzi
08:29
and improved survival for these pets
208
494000
2000
i poprawiliśmy szanse przeżycia tych zwierzaków,
08:31
that were about to be euthanized.
209
496000
3000
które miały być uśpione.
08:34
So let me show you a couple of
210
499000
2000
Pozwólcie, że pokażę wam parę
08:36
even more interesting examples.
211
501000
2000
jeszcze bardziej interesujących przykładów.
08:38
This is 20-year-old dolphin living in Florida,
212
503000
2000
To jest dwudziestoletni delfin żyjący na Florydzie,
08:40
and she had these lesions in her mouth
213
505000
2000
który ma takie zmiany w pysku,
08:42
that, over the course of three years,
214
507000
2000
które na ciągu trzech lat,
08:44
developed into invasive squamous cell cancers.
215
509000
3000
rozwinęły się w złośliwego raka płaskonabłonkowego.
08:47
So we created an antiangiogenic paste.
216
512000
3000
Przygotowaliśmy pastę antyangiogenną.
08:50
We had it painted on top of the cancer
217
515000
2000
Smarowaliśmy górę guza
08:52
three times a week.
218
517000
2000
trzy razy w tygodniu.
08:54
And over the course of seven months,
219
519000
2000
I w ciągu siedmiu miesięcy,
08:56
the cancers completely disappeared,
220
521000
2000
nowotwór całkowicie zniknął,
08:58
and the biopsies came back as normal.
221
523000
3000
a biopsje wróciły do normy.
09:02
Here's a cancer growing on the lip
222
527000
2000
Tu mamy raka wargi
09:04
of a Wuarter horse named Guinness.
223
529000
2000
u konia rasy Quarter Horse o imieniu Guiness.
09:06
It's a very, very deadly type of cancer called an angiosarcoma.
224
531000
3000
Jest to bardzo, bardzo zabójczy typ raka zwany angiosarcoma.
09:09
It had already spread to his lymph nodes,
225
534000
2000
Dotarł już do węzłów chłonnych,
09:11
so we used an antiangiogenic skin cream for the lip
226
536000
3000
użyliśmy więc antyangiogennego kremu na wargę
09:14
and an oral cocktail, so we could treat from the inside
227
539000
3000
i płynnego koktajlu, aby leczyć od wewnątrz
09:17
as well as the outside.
228
542000
2000
jak i od zewnątrz.
09:19
And over the course of six months,
229
544000
2000
I w ciągu sześciu miesięcy
09:21
he experienced a complete remission.
230
546000
3000
doszło do całkowitej remisji.
09:24
And here he is six years later,
231
549000
3000
I oto jest, sześć lat później,
09:27
Guinness, with his very happy owner.
232
552000
3000
Guiness ze swoim bardzo szczęśliwym właścicielem.
09:30
(Applause)
233
555000
3000
(Oklaski)
09:33
Now, obviously, antiangiogenic therapy
234
558000
2000
Teraz, oczywiście, terapia antyangiogenna
09:35
could be used for a wide range of cancers.
235
560000
3000
może być stosowana w szerokim zakresie nowotworów.
09:38
And, in fact, the first pioneering treatments
236
563000
2000
W rzeczywistości pierwsze pionierskie terapie
09:40
for people, as well as dogs,
237
565000
2000
dla ludzi, a także psów,
09:42
are already becoming available.
238
567000
2000
stają się już dostępne.
09:44
There's 12 different drugs, 11 different cancer types.
239
569000
3000
Jest 12 różnych leków, 11 różnych typów raka,
09:47
But the real question is:
240
572000
2000
ale prawdziwe pytanie brzmi:
09:49
How well do these work in practice?
241
574000
2000
Jak dobrze działają one w praktyce?
09:51
So here's actually the patient survival data
242
576000
3000
Tu mamy właśnie dane dotyczące przeżycia
09:54
from eight different types of cancer.
243
579000
2000
w przypadku ośmiu różnych typów raka.
09:56
The bars represent survival time
244
581000
2000
Słupki reprezentują czas przeżycia
09:58
taken from the era
245
583000
2000
wzięty z czasów
10:00
in which there was only chemotherapy,
246
585000
2000
kiedy dostępna była tylko chemioterapia,
10:02
or surgery, or radiation available.
247
587000
3000
lub zabieg lub naświetlanie.
10:05
But starting in 2004,
248
590000
2000
Ale poczynając od 2004 roku,
10:07
when antiangiogenic therapies first became available,
249
592000
2000
kiedy terapie antyangiogenne zaczęły być dostępne,
10:09
well you can see that there has been
250
594000
2000
możecie zobaczyć, że jest poprawa
10:11
a 70 to 100 percent
251
596000
2000
miedzy 70 a 100%
10:13
improvement in survival
252
598000
2000
w przeżyciu
10:15
for people with kidney cancer, multiple myeloma,
253
600000
3000
u osób z rakiem nerki, szpiczaka mnogiego,
10:18
colorectal cancer, and gastrointestinal stromal tumors.
254
603000
3000
raka jelita grubego i nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego.
10:22
That's impressive.
255
607000
2000
To imponujące.
10:24
But for other tumors and cancer types,
256
609000
3000
Ale dla innych nowotworów
10:27
the improvements have only been modest.
257
612000
3000
poprawa jest raczej skromna.
10:30
So I started asking myself,
258
615000
2000
Więc zacząłem zadawać sobie pytanie:
10:32
"Why haven't we been able to do better?"
259
617000
3000
"Dlaczego nie poszło nam lepiej? "
10:35
And the answer, to me, is obvious;
260
620000
2000
I odpowiedź, dla mnie, jest oczywista;
10:37
we're treating cancer too late in the game,
261
622000
2000
leczymy raka zbyt późno,
10:39
when it's already established
262
624000
2000
kiedy jest już zaawansowany,
10:41
and, oftentimes, it's already spread or metastasized.
263
626000
3000
i, często, jest już rozrośnięty i są przerzuty.
10:44
And as a doctor, I know
264
629000
2000
A jako lekarz wiem,
10:46
that once a disease progresses to an advanced stage,
265
631000
3000
że, kiedy choroba przechodzi w stan zaawansowany,
10:49
achieving a cure
266
634000
2000
wyleczenie
10:51
can be difficult, if not impossible.
267
636000
3000
może być trudne, jeśli nie niemożliwe.
10:54
So I went back to the biology
268
639000
2000
Więc wróciłem do biologii
10:56
of angiogenesis
269
641000
2000
angiogenezy
10:58
and started thinking:
270
643000
2000
i zacząłem myśleć:
11:00
Could the answer to cancer
271
645000
2000
Czy odpowiedzią na raka
11:02
be preventing angiogenesis,
272
647000
3000
jest zablokowanie angiogenezy,
11:05
beating cancer at its own game
273
650000
2000
pokonanie raka w jego własnej grze,
11:07
so the cancers could never become dangerous?
274
652000
3000
aby rak nigdy nie stał się groźny?
11:11
This could help healthy people
275
656000
2000
To mogłoby pomóc zdrowym ludziom
11:13
as well as people who've already beaten cancer
276
658000
2000
a także tym, którzy pokonali raka
11:15
once or twice
277
660000
2000
raz lub dwa
11:17
and want to find a way to keep it from coming back.
278
662000
3000
i chcą znaleźć sposób aby zapobiec jego powrotowi.
11:20
So to look for a way to prevent angiogenesis in cancer,
279
665000
3000
Więc aby znaleźć sposób, by uniemożliwić angiogenezę w raku,
11:23
I went back to look at cancer's causes.
280
668000
2000
cofnąłem się i spojrzałem na przyczyny raka.
11:25
And what really intrigued me
281
670000
2000
I na prawdę zaintrygowało mnie
11:27
was when I saw that diet
282
672000
2000
gdy zobaczyłem, że dieta
11:29
accounts for 30 to 35 percent
283
674000
2000
stanowi 30-35%
11:31
of environmentally caused cancers.
284
676000
3000
środowiskowych przyczyn raka.
11:34
Now, the obvious thing is to think about
285
679000
2000
Teraz,oczywistą rzeczą jest myśleć
11:36
what we could remove from our diet, what to strip out, take away.
286
681000
3000
co możemy usunąć z naszej diety, co ograniczyć, co wyrzucić.
11:40
But I actually took a completely opposite approach
287
685000
3000
Ale ja właśnie przyjąłem całkowicie odwrotne podejście
11:43
and began asking: What could we be adding to our diet
288
688000
3000
i zacząłem pytać: Co możemy dodać do naszej diety
11:46
that's naturally antiangiogenic,
289
691000
3000
co jest naturalnie antyangiogenne,
11:49
that could boost the body's defense system
290
694000
2000
co może wzmocnić nasz system obronny
11:51
and beat back those blood vessels that are feeding cancers?
291
696000
3000
i zająć się tymi naczyniami krwionośnymi, które odżywiają raka?
11:54
In other words, can we eat to starve cancer? (Laughter)
292
699000
3000
Innymi słowy, czy jedząc możemy zagłodzić raka?
11:58
Well, the answer's yes,
293
703000
2000
Cóż, odpowiedź brzmi: tak.
12:00
and I'm going to show you how.
294
705000
2000
I zamierzam pokazać wam jak.
12:02
Our search for this
295
707000
2000
Nasze poszukiwania
12:04
has taken us to the market, the farm and to the spice cabinet,
296
709000
3000
zabrały nas na rynek, na farmę i do szafki z przyprawami,
12:07
because what we've discovered
297
712000
2000
ponieważ odkryliśmy, że
12:09
is that mother nature has laced a large number
298
714000
2000
matka natura przygotowała wielką liczbę
12:11
of foods and beverages and herbs
299
716000
2000
pokarmów, napojów i ziół
12:13
with naturally occurring inhibitors
300
718000
2000
z naturalnie występującymi inhibitorami
12:15
of angiogenesis.
301
720000
2000
angiogenezy.
12:17
So here's a test system we developed.
302
722000
2000
Tutaj mamy opracowany przez nas system testowy.
12:19
At the center is a ring from which hundreds of blood vessels
303
724000
2000
W centrum znajduje się pierścień, z którego setki naczyń krwionośnych
12:21
are growing out in a starburst fashion.
304
726000
2000
wyrasta jakby wybuchała gwiazda.
12:23
And we can use this system
305
728000
2000
Możemy używać tego systemu
12:25
to test dietary factors
306
730000
2000
do badania czynników żywieniowych
12:27
at concentrations that are obtainable by eating.
307
732000
3000
w stężeniach jakie są możliwe do uzyskania poprzez jedzenie.
12:30
So let me show you what happens when we put in
308
735000
2000
Pozwólcie, że pokażę wam co się dzieje, kiedy dodamy
12:32
an extract from red grapes.
309
737000
3000
ekstrakt z czerwonych winogron.
12:35
The active ingredient's resveratrol,
310
740000
2000
Aktywny składnik to resweratrol.
12:37
it's also found in red wine.
311
742000
2000
Znajduje się także w czerwonym winie.
12:39
This inhibits abnormal angiogenesis
312
744000
3000
Hamuje to nieprawidłową angiogenezę
12:42
by 60 percent.
313
747000
2000
o 60%.
12:44
Here's what happens when we added an extract from strawberries;
314
749000
3000
A tutaj widać co się dzieje jeśli dodamy ekstrakt z truskawek.
12:47
it potently inhibits angiogenesis.
315
752000
3000
To silnie hamuje angiogenezę.
12:50
And extract from soybeans.
316
755000
3000
I ekstrakt z soi.
12:54
And here is a growing list of our
317
759000
2000
To rosnąca lista naszych
12:56
antiangiogenic foods and beverages
318
761000
2000
antyangiogennych pokarmów i napojów,
12:58
that we're interested in studying.
319
763000
2000
którymi zajmowaliśmy się w badaniach.
13:00
For each food type,
320
765000
2000
Dla każdego rodzaju żywności,
13:02
we believe that there are different potencies
321
767000
2000
uważamy, że jest moc
13:04
within different strains and varietals.
322
769000
3000
zależy od szczepów i odmian.
13:07
And we want to measure this because,
323
772000
2000
I chcemy mierzyć tę moc, ponieważ,
13:09
well, while you're eating a strawberry
324
774000
2000
cóż, jedząc truskawki
13:11
or drinking tea,
325
776000
2000
czy pijąc herbatę,
13:13
why not select the one that's most potent
326
778000
2000
czemu nie wybrać tej, która jest najskuteczniejsza
13:15
for preventing cancer.
327
780000
2000
w zapobieganiu rakowi.
13:17
So here are four different teas that we've tested.
328
782000
3000
Tu mamy cztery różne herbaty, które testowaliśmy.
13:20
They're all common ones:
329
785000
2000
Wszystkie są popularne,
13:22
Chinese jasmine, Japanese sencha,
330
787000
2000
chińska jaśminowa, japońska sencha,
13:24
Earl Grey and a special blend that we prepared.
331
789000
2000
Earl Grey i specjalna mieszanka przygotowana przez nas.
13:26
And you can see clearly
332
791000
2000
I możecie jasno zobaczyć,
13:28
that the teas vary in their potency
333
793000
2000
że herbaty różnią się w swojej mocy
13:30
from less potent to more potent.
334
795000
3000
od najsłabszej do najmocniejszej.
13:33
But what's very cool
335
798000
2000
Ale co bardzo fajne
13:35
is when we actually combined the two
336
800000
2000
to to, że kiedy faktycznie połączymy dwie
13:37
less potent teas together,
337
802000
2000
słabsze herbaty,
13:39
the combination, the blend,
338
804000
2000
kombinacja, mieszanka,
13:41
is more potent than either one alone.
339
806000
3000
jest mocniejsza niż każda z osobna.
13:44
This means there's food synergy.
340
809000
3000
To oznacza, że zachodzi tu synergia pokarmów.
13:49
Here's some more data from our testing.
341
814000
2000
Tutaj dodatkowe dane z naszych badań.
13:51
Now, in the lab, we can simulate tumor angiogenesis
342
816000
3000
Teraz, w laboratorium, symulujemy angiogenezę raka
13:54
represented here in a black bar.
343
819000
2000
przedstawioną tutaj jako czarny słupek.
13:56
And using this system, we can test the potency of cancer drugs.
344
821000
3000
Przy pomocy tego systemu, możemy określać moc leków na raka.
13:59
So the shorter the bar,
345
824000
2000
Im krótszy słupek,
14:01
less angiogenesis, that's good.
346
826000
3000
mniejsza angiogeneza, tym lepiej.
14:04
And here are some common drugs
347
829000
2000
Mamy tu niektóre z popularnych leków
14:06
that have been associated with reducing the risk
348
831000
2000
kojarzonych z obniżaniem ryzyka
14:08
of cancer in people.
349
833000
2000
nowotworu u ludzi.
14:10
Statins, nonsteroidal anti-inflammatory drugs
350
835000
2000
Statyny, niesteroidowe leki przeciwzapalne
14:12
and a few others,
351
837000
2000
i kilka innych,
14:14
they inhibit angiogenesis too.
352
839000
3000
które także hamują angiogenezę.
14:17
And here are the dietary factors
353
842000
2000
A tutaj mamy czynniki żywnościowe
14:19
going head to head against these drugs.
354
844000
3000
idące łeb w łeb z tymi lekami.
14:22
You can see, they clearly hold their own
355
847000
2000
I możecie zobaczyć, że się trzymają
14:24
and, in some cases, they're more potent
356
849000
2000
i, w niektórych przypadkach, są nawet mocniejsze
14:26
than the actual drugs.
357
851000
2000
niż same leki.
14:28
Soy, parsley, garlic,
358
853000
2000
Saja, pietruszka, czosnek,
14:30
grapes, berries;
359
855000
2000
winogrona, jagody.
14:32
I could go home and cook a tasty meal
360
857000
2000
Mógłbym pójść do domu i ugotować smaczny posiłek
14:34
using these ingredients.
361
859000
2000
z tymi składnikami.
14:36
So imagine if we could create
362
861000
2000
Więc wyobraź sobie, że możemy stworzyć
14:38
the world's first rating system
363
863000
2000
pierwszy na świecie system oceny,
14:40
in which we could score foods
364
865000
2000
w którym będziemy mogli ocieniać pokarmy
14:42
according to their antiangiogenic,
365
867000
2000
zgodnie z ich antyangiogennymi
14:44
cancer-preventative properties.
366
869000
2000
zapobiegającymi rakowi właściwościami.
14:46
And that's what we're doing right now.
367
871000
3000
I to właśnie teraz robimy.
14:49
Now, I've shown you a bunch of lab data,
368
874000
2000
Teraz, pokazałem wam dane z laboratorium,
14:51
and so the real question is:
369
876000
2000
i prawdziwe pytanie to:
14:53
What is the evidence in people
370
878000
2000
Co dowodzi, że u ludzi
14:55
that eating certain foods can reduce
371
880000
2000
jedzenie pewnych pokarmów może zmniejszać
14:57
angiogenesis in cancer?
372
882000
3000
angiogenezę w nowotworze?
15:00
Well, the best example I know
373
885000
2000
Cóż, najlepszy przykład jaki znam
15:02
is a study of 79,000 men
374
887000
2000
to badanie na grupie 79 tysięcy mężczyzn
15:04
followed over 20 years,
375
889000
2000
prowadzone przez ponad 20 lat,
15:06
in which it was found that men who consumed
376
891000
2000
w którym odkryto, że mężczyźni, który jedli
15:08
cooked tomatoes two to three times a week
377
893000
2000
gotowane pomidory dwa do trzech razy w tygodniu
15:10
had up to a 50 percent reduction
378
895000
3000
mieli do 50% mniejsze
15:13
in their risk of developing prostate cancer.
379
898000
3000
ryzyko rozwinięcia się raka prostaty.
15:16
Now, we know that tomatoes are a good source of lycopene,
380
901000
3000
Teraz, wiemy, że pomidory są dobrym źródłem likopenu;
15:19
and lycopene is antiangiogenic.
381
904000
3000
a likopen jest antyangiogenny.
15:22
But what's even more interesting from this study
382
907000
2000
Ale co jeszcze bardziej interesujące to to,
15:24
is that in those men who did develop prostate cancer,
383
909000
3000
że ci mężczyźni, u których rozwinął się rak prostaty,
15:27
those who ate more servings of tomato sauce
384
912000
3000
ci, który jedli więcej porcji sosu z pomidorów
15:30
actually had fewer blood vessels
385
915000
2000
rzeczywiście mieli mniej naczyń kwionośnych
15:32
feeding their cancer.
386
917000
2000
odżywiających raka.
15:34
So this human study is a prime example
387
919000
2000
Te badanie jest głównym przykładem
15:36
of how antiangiogenic substances
388
921000
2000
tego jak substancje antyangiogenne
15:38
present in food and consumed at practical levels
389
923000
3000
występujące w jedzeniu i spożywane w praktycznych ilościach
15:41
can impact on cancer.
390
926000
2000
mogą wpływać na raka.
15:43
And we're now studying
391
928000
2000
Teraz badamy
15:45
the role of a healthy diet
392
930000
2000
rolę zdrowej diety
15:47
with Dean Ornish at UCSF and Tufts University
393
932000
3000
razem Dean'em Ornish'em i uniwersytetami USCF i Tufts,
15:50
on the role of this healthy diet on markers of angiogenesis
394
935000
3000
wpływ zdrowej diety na markery angiogenezy,
15:53
that we can find in the bloodstream.
395
938000
3000
które możemy znaleźć w krwiobiegu.
15:56
Now, obviously, what I've shared with you has some far-ranging implications,
396
941000
3000
I oczywiście, to o czym wam mówiłem ma pewne daleko sięgające konsekwencje
15:59
even beyond cancer research.
397
944000
2000
sięgające nawet poza badania nad rakiem.
16:01
Because if we're right, it could impact on consumer education,
398
946000
3000
Ponieważ jeśli mamy rację, może to mieć wpływ na edukację konsumencką,
16:04
food services, public health
399
949000
2000
usługi gastronomiczne, zdrowie publiczne
16:06
and even the insurance industry.
400
951000
2000
a nawet na branże ubezpieczeniową.
16:08
And, in fact, some insurance companies
401
953000
2000
I, faktycznie, niektóre firmy ubezpieczeniowe
16:10
are already beginning to think along these lines.
402
955000
2000
już zaczynają myśleć w ten sposób.
16:12
Check out this ad from Blue Cross Blue Shield of Minnesota.
403
957000
3000
Zobaczcie tę reklamę z Blue Cross Blue Shield of Minnesota.
16:16
And for many people around the world,
404
961000
2000
Dla wielu ludzi na całym świecie
16:18
dietary cancer prevention
405
963000
2000
dieta jako profilaktyka raka
16:20
may be the only practical solution
406
965000
2000
może być jedynym praktycznym rozwiązaniem,
16:22
because not everybody can afford expensive end-stage cancer treatments,
407
967000
3000
ponieważ nie wszyscy mogą pozwolić sobie na drogie leczenie raka,
16:25
but everybody could benefit from
408
970000
2000
ale wszyscy mogą korzystać
16:27
a healthy diet based on local, sustainable,
409
972000
3000
ze zdrowej diety opartej na lokalnych, zrównoważonych
16:30
antiangiogenic crops.
410
975000
2000
uprawach antyangiogennych.
16:33
Now, finally,
411
978000
2000
Teraz, wreszcie,
16:35
I've talked to you about food,
412
980000
2000
mówiłem wam o żywności
16:37
and I've talked to you about cancer,
413
982000
2000
i mówiłem wam o raku,
16:39
so there's just one more disease that I have to tell you about
414
984000
3000
i jest jeszcze jedna choroba, o której muszę wam powiedzieć
16:42
and that's obesity.
415
987000
2000
chodzi o otyłość.
16:44
Because it turns out that
416
989000
2000
Ponieważ okazuje się, że
16:46
adipose tissue, fat,
417
991000
2000
tkanka tłuszczowa, tłuszcz,
16:48
is highly angiogenesis dependent.
418
993000
2000
jest silnie uzależniona od angiogenezy.
16:50
And, like a tumor, fat grows when blood vessels grow.
419
995000
3000
I, jak guz, tłuszcz odkłada się gdy naczynia krwionośne rosną.
16:53
So the question is: Can we shrink fat
420
998000
3000
Więc mamy pytanie: Czy możemy zmniejszyć ilość tłuszczu
16:56
by cutting off its blood supply?
421
1001000
2000
poprzez odcięcie dostaw krwi?
16:58
So the top curve shows the body weight
422
1003000
3000
Górna krzywa pokazuje wagę ciała
17:01
of a genetically obese mouse
423
1006000
2000
genetycznie otyłej myszy,
17:03
that eats nonstop
424
1008000
2000
która je bez przerwy,
17:05
until it turns fat, like this furry tennis ball.
425
1010000
3000
aż obrośnie tłuszczem jak futrzasta piłka tenisowa.
17:09
And the bottom curve is the weight of a normal mouse.
426
1014000
3000
A dolna krzywa to waga normalnej myszy.
17:12
If you take the obese mouse and give it
427
1017000
2000
Jeśli weźmiemy otyłą mysz i damy jej
17:14
an angiogenesis inhibitor, it loses weight.
428
1019000
2000
inhibitory angiogenezy, straci na wadze.
17:16
Stop the treatment, gains the weight back.
429
1021000
2000
Przerwij leczenie, przybierze znów.
17:18
Restart the treatment, loses the weight again.
430
1023000
2000
Wznów leczenie, straci na wadze znowu.
17:20
Stop the treatment, it gains the weight back.
431
1025000
2000
Przerwij leczenie, przybierze znów.
17:22
And, in fact, you can cycle the weight up and down
432
1027000
2000
I, w rzeczywistości, możesz sterować wagą w górę i w dół
17:24
simply by inhibiting angiogenesis.
433
1029000
3000
po prostu zatrzymując angiogenezę.
17:27
So this approach that we're taking for cancer prevention
434
1032000
2000
Więc to podejście, o którym mówiliśmy przy profilaktyce raka
17:29
may also have an application
435
1034000
2000
może mieć także zastosowanie
17:31
for obesity.
436
1036000
2000
przy otyłości.
17:33
The really, truly interesting thing about this
437
1038000
2000
Naprawdę interesującą rzeczą
17:35
is that we can't take these obese mice
438
1040000
2000
jest to, że nie możemy wziąć otyłych mysz
17:37
and make them lose more weight
439
1042000
2000
i zmusić je, żeby straciły na wadze więcej
17:39
than what the normal mouse's weight is supposed to be.
440
1044000
3000
niż ważyć powinna normalna mysz.
17:42
In other words, we can't create supermodel mice.
441
1047000
2000
Innymi słowy, nie możemy stworzyć myszy-supermodelki.
17:44
(Laughter)
442
1049000
2000
(Śmiech)
17:46
And this speaks to the role of angiogenesis
443
1051000
2000
I to mówi o roli angiogenezy
17:48
in regulating healthy set points.
444
1053000
3000
w regulacji zdrowia.
17:51
Albert Szent-Gyorgi once said that,
445
1056000
2000
Albert Szent-Gyorgi powiedział kiedyś,
17:53
"Discovery consists of seeing what everyone has seen,
446
1058000
3000
"Odkrycie polega na tym, aby zobaczyć to, co wszyscy widzieli,
17:56
and thinking what no one has thought."
447
1061000
2000
i pomyśleć to, czego nie pomyślał nikt."
17:58
I hope I've convinced you
448
1063000
2000
Mam nadzieję, że was przekonałem,
18:00
that, for diseases like cancer, obesity and other conditions,
449
1065000
3000
że, przy chorobach jak rak, otyłość i innych,
18:03
that there may be a great power
450
1068000
2000
wielką siłę może mieć
18:05
in attacking their common denominator: angiogenesis.
451
1070000
3000
atakowanie ich wspólnego mianownika, angiogenezy.
18:08
And that's what I think the world needs now. Thank you.
452
1073000
3000
I to jest to czego świat teraz potrzebuje. Dziękuję.
18:11
(Applause)
453
1076000
11000
(Oklaski)
18:22
June Cohen: I have a quick question for you. So these drugs aren't exactly ...
454
1087000
3000
June Cohen: Więc te leki nie są właściwie --
18:25
they're not exactly in mainstream cancer treatments right now.
455
1090000
3000
nie są właściwie w głównym nurcie leczenia raka w tej chwili.
18:28
For anyone out here who has cancer,
456
1093000
2000
Co mógłbyś polecić
18:30
what would you recommend?
457
1095000
2000
wszystkim mającym raka?
18:32
Do you recommend pursuing these treatments now, for most cancer patients?
458
1097000
3000
Polecasz podjęcie takiego leczenia już teraz, większości chorych na raka?
18:35
William Li: So there are antiangiogenic treatments
459
1100000
2000
Wiliam Li: Są terapie antyangiogenne,
18:37
that are FDA approved,
460
1102000
2000
które mają aprobatę FDA.
18:39
and if you're a cancer patient
461
1104000
2000
I jeśli jesteś chory na raka
18:41
or working for one or advocating for one,
462
1106000
2000
lub zajmujesz się lub odpowiadasz za niego
18:43
you should ask about them.
463
1108000
2000
powinieneś się o nie spytać.
18:45
And there are many clinical trials.
464
1110000
3000
Jest wiele badań klinicznych.
18:48
The Angiogenesis Foundation is following almost 300 companies,
465
1113000
3000
Fundacja Angiogenesis śledzi prawie 300 firm
18:51
and there are about 100 more
466
1116000
2000
i jest około 100 kolejnych
18:53
drugs in that pipeline.
467
1118000
2000
leków w kolejce.
18:55
So consider the approved ones,
468
1120000
2000
Więc rozważ te zatwierdzone,
18:57
look for clinical trials,
469
1122000
2000
szukaj badań klinicznych,
18:59
but then between what the doctor can do for you,
470
1124000
2000
ale pomiędzy tym co lekarz może zrobić dla ciebie,
19:01
we need to start asking what can we do for ourselves.
471
1126000
2000
powinniśmy zacząć pytać co możemy zrobić sami dla siebie.
19:03
And this is one of the themes that I'm talking about
472
1128000
2000
I to jest jeden z tematów, o których mówię
19:05
is we can empower ourselves to do the things
473
1130000
2000
że możemy zmotywować się do robienia rzeczy,
19:07
that doctors can't do for us,
474
1132000
2000
których lekarze nie mogą zrobić za nas,
19:09
which is to use knowledge and take action.
475
1134000
2000
czyli użyć wiedzy i podjąć działania.
19:11
And if Mother Nature has given us some clues,
476
1136000
3000
I jeśli matka natura dała nam jakieś wskazówki,
19:14
we think that there might be a new future
477
1139000
2000
uważamy, że może być nowa przyszłość
19:16
in the value of how we eat.
478
1141000
2000
w wartości tego co jemy.
19:18
And what we eat is really our chemotherapy three times a day.
479
1143000
3000
I to co jemy to tak na prawdę chemioterapia trzy razy dziennie.
19:21
JC: Right. And along those lines,
480
1146000
2000
JC: W porządku. I idąc w tę stronę
19:23
for people who might have risk factors for cancer,
481
1148000
3000
dla osób, które mogą być w grupie ryzyka,
19:26
would you recommend pursuing any treatments sort of prophylactically
482
1151000
3000
czy polecałbyś prowadzenie jakiś zabiegów profilaktycznych
19:29
or simply pursuing the right diet
483
1154000
2000
czy po prostu trzymanie prawidłowej diety
19:31
with lots of tomato sauce?
484
1156000
2000
z mnóstwem sosu pomidorowego?
19:33
WL: Well, you know, there's abundant epidemiological evidence.
485
1158000
3000
WL: Cóż, wiesz, jest mnóstwo dowodów epidemiologicznych.
19:36
And I think in the information age,
486
1161000
2000
I myślę, że w erze informacji,
19:38
it doesn't take long to go to a credible source
487
1163000
2000
nie trwa długo dotarcie do wiarygodnego źródła
19:40
like PubMed, the National Library of Medicine,
488
1165000
2000
jak Pubmed, biblioteki National Library of Medicine,
19:42
to look for epidemiological studies
489
1167000
2000
wyszukanie badań epidemiologicznych
19:44
for cancer risk reduction
490
1169000
2000
dotyczących redukcji ryzyka raka
19:46
based on diet and based on common medications.
491
1171000
3000
opartej na diecie i powszechnych lekach.
19:49
And that's certainly something that anybody can look into.
492
1174000
2000
I to jest z pewnością coś czemu każdy może się przyjrzeć.
19:51
JC: Okay. Well, thank you so much.
493
1176000
2000
JC: OK. Coż, dziękuję bardzo.
19:53
(Applause)
494
1178000
2000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
William Li - Cancer researcherWilliam Li heads the Angiogenesis Foundation, a nonprofit that is re-conceptualizing global disease fighting.
Why you should listen
Many of society’s most devastating diseases -- cancer, cardiovascular disease, diabetes and Alzheimer’s, to name a few -- share a common denominator: faulty angiogenesis, the body’s growth of new capillary blood vessels. Given excessive or insufficient blood vessel growth, serious health issues arise. While researching under Harvard surgeon Judah Folkman, who pioneered the study of angiogenesis, Li learned how angiogenesis-based medicine helps patients overcome numerous diseases by restoring the balance of blood-vessel growth.
Li co-founded the Angiogenesis Foundation in 1994. The foundation’s Project ENABLE -- a global system that integrates patients, medical experts and healthcare professionals -- democratizes the spread and implementation of knowledge about angiogenesis-based medicines, diet and lifestyle. Some 40,000 physicians have been educated on new treatments, ranging from cancer care to wound care, by the foundation’s faculty of medical experts, and they are bringing new, lifesaving and disease-preventing techniques to people around the world.
William Li | Speaker | TED.com