TEDSalon London Spring 2011
Honor Harger: A history of the universe in sound
Honor Harger: Historia e universit në tinguj
Filmed:
Readability: 4.8
996,156 views
Artist-teknologjistja Honor Harger dëgjon zhurmën e çuditshme dhe të mrekullueshme të yjeve, planeteve dhe yjeve pulsare. Në punën e saj, ajo përcjell gjurmët e radio valëve të emetuara nga objektet e lashta qiellore dhe i kthen ato në tinguj, përfshirë këtu edhe "këngën më të vjetër që do të ndëgjoni ndonjëherë", tingullin e rrezeve kozmike të mbetur nga Big Bang.
Honor Harger - Artist
Honor Harger explores the sounds of the sky, using art to connect her audience to the universe. Full bio
Honor Harger explores the sounds of the sky, using art to connect her audience to the universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:21
Space,
0
6000
2000
Gjithësia,
00:23
we all know what it looks like.
1
8000
2000
të gjithë e dimë se si duket.
00:25
We've been surrounded by images of space
2
10000
2000
Kemi qenë te rrethuar me foto to gjithësisë
00:27
our whole lives,
3
12000
2000
gjatë tërë jetës,
00:29
from the speculative images
4
14000
2000
nga fotografitë spekulative
00:31
of science fiction
5
16000
2000
të shkencës fiktive (SF)
00:33
to the inspirational visions of artists
6
18000
3000
nga vizionet inspiruese te artistëve
00:36
to the increasingly beautiful pictures
7
21000
3000
e deri te fotografitë gjithnjë e më të bukura
00:39
made possible by complex technologies.
8
24000
3000
të mundësuara nga teknologjia komplekse.
00:42
But whilst we have
9
27000
2000
Por ndërsa ne kemi
00:44
an overwhelmingly vivid
10
29000
2000
jashtëzakonisht të gjallë
00:46
visual understanding of space,
11
31000
2000
kuptimin vizual te gjithësisë
00:48
we have no sense of what space sounds like.
12
33000
3000
ne nuk kemi sens mbi ate se si tingëllon gjithësia.
00:51
And indeed, most people associate space with silence.
13
36000
4000
Në të vërtetë, shumica e njerëzve e shoqerizojnë gjithesinë me heshtje.
00:55
But the story of how
14
40000
2000
Por historia se si
00:57
we came to understand the universe
15
42000
2000
kemi filluar ta kuptojmë universin
00:59
is just as much a story of listening
16
44000
2000
është po aq histori e të dëgjuarit
01:01
as it is by looking.
17
46000
3000
sa edhe e të shikuarit.
01:04
And yet despite this,
18
49000
2000
Por megjithate
01:06
hardly any of us have ever heard space.
19
51000
3000
vështirë që ndokush nga ne e ka ndëgjuar ndonjëherë gjithësinë.
01:09
How many of you here
20
54000
2000
Sa nga ju të mbledhur këtu
01:11
could describe the sound
21
56000
2000
mund ta përshkruani tingullin
01:13
of a single planet or star?
22
58000
2000
e një planeti të vetëm ose të një ylli?
01:15
Well in case you've ever wondered,
23
60000
2000
E në rast se ju jeni kujtuar ndonjëherë
01:17
this is what the Sun sounds like.
24
62000
2000
ja se si tingëllon dielli.
01:19
(Static)
25
64000
14000
(Tingull statik)
01:33
(Crackling)
26
78000
4000
(Plasaritje)
01:37
(Static)
27
82000
6000
(Tingull statike)
01:43
(Crackling)
28
88000
4000
(Plasaritje)
01:47
This is the planet Jupiter.
29
92000
3000
Ky është planeti Jupiter.
01:50
(Soft crackling)
30
95000
20000
(Plasaritje e butë)
02:10
And this is the space probe Cassini
31
115000
3000
Dhe kjo është sonda hulumtuese Cassini
02:13
pirouetting through the ice rings of Saturn.
32
118000
4000
duke u rrotulluar nëpër unazat e akullta të planetit Saturn.
02:17
(Crackling)
33
122000
20000
(Plasaritje)
02:37
This is a a highly condensed clump
34
142000
3000
Ky është një grumbull lartë i kondensuar
02:40
of neutral matter,
35
145000
2000
i materieve neutrale
02:42
spinning in the distant universe.
36
147000
4000
duke u rrotulluar në universin e largët.
02:46
(Tapping)
37
151000
18000
(Trokitje)
03:04
So my artistic practice
38
169000
2000
Pra, puna ime artistike
03:06
is all about listening
39
171000
2000
është të dëgjoj
03:08
to the weird and wonderful noises
40
173000
3000
zhurmën e çuditshme dhe të mrekullueshme
03:11
emitted by the magnificent celestial objects
41
176000
3000
të emituar nga objektet magjepse qiellore
03:14
that make up our universe.
42
179000
3000
që krijojnë universin tonë.
03:17
And you may wonder,
43
182000
2000
Dhe ju mund të pyetni,
03:19
how do we know what these sounds are?
44
184000
2000
si e dimë ne se si tingëllojnë këto?
03:21
How can we tell the difference
45
186000
2000
Si mund ta tregojme dallimin
03:23
between the sound of the Sun
46
188000
2000
në mes tingullit të diellit
03:25
and the sound of a pulsar?
47
190000
2000
dhe tingullit të yllit pulsar?
03:27
Well the answer
48
192000
2000
Pra, përgjegja është
03:29
is the science of radio astronomy.
49
194000
2000
në shkencën e radio astronomisë
03:31
Radio astronomers
50
196000
2000
Radio astronomët
03:33
study radio waves from space
51
198000
2000
studiojnë radio valët nga gjithësia
03:35
using sensitive antennas and receivers,
52
200000
3000
duke përdorur antena dhe recptore sensitive,
03:38
which give them precise information
53
203000
2000
që ju jepin informata të sakta
03:40
about what an astronomical object is
54
205000
3000
se çka është një objekt astronomik
03:43
and where it is in our night sky.
55
208000
2000
dhe ku është në qiellin tonë të natës.
03:45
And just like the signals
56
210000
2000
Dhe njësoj sikurse signalet
03:47
that we send and receive here on Earth,
57
212000
3000
që ne i dërgojmë dhe i pranojmë nga Toka
03:50
we can convert these transmissions into sound
58
215000
3000
ne, mund ti konvertojmë këto transmetime ne tingull
03:53
using simple analog techniques.
59
218000
3000
duke përdorur teknikën analoge.
03:56
And therefore, it's through listening
60
221000
3000
Prandaj është nëpërmes dëgjimit
03:59
that we've come to uncover
61
224000
2000
që ne do ti zbulojmë
04:01
some of the universe's most important secrets --
62
226000
3000
disa nga të fshehtat më të rëndësishme te universit --
04:04
its scale, what it's made of
63
229000
3000
shkallën e tyre, nga çka janë të krijuara
04:07
and even how old it is.
64
232000
2000
si dhe sa të vjetra janë.
04:09
So today, I'm going to tell you a short story
65
234000
3000
Sot, do të ju tregoj një tregim të shkurtër
04:12
of the history of the universe through listening.
66
237000
3000
të historisë së universit nepermjet dëgjimit.
04:15
It's punctuated
67
240000
2000
Eshtë e përkufizuar
04:17
by three quick anecdotes,
68
242000
2000
në tri anekdota të shkurtëra,
04:19
which show how accidental encounters
69
244000
2000
të cilat tregojnë se si takimet e rastësishme
04:21
with strange noises
70
246000
2000
me zhurmat e çuditshme
04:23
gave us some of the most important information
71
248000
3000
na jepin informatat më të rëndësishme
04:26
we have about space.
72
251000
2000
që kemi mbi gjithësinë.
04:28
Now this story doesn't start
73
253000
2000
Ky tregim nuk fillon
04:30
with vast telescopes
74
255000
2000
me teleskopa të mëdhej
04:32
or futuristic spacecraft,
75
257000
3000
e as me anije futuristike kozmike,
04:35
but a rather more humble technology --
76
260000
3000
por me një teknologji modeste
04:38
and in fact, the very medium
77
263000
2000
dhe në fakt, mediumin
04:40
which gave us the telecommunications revolution
78
265000
3000
që na e ka mundësu revolucionin në telekomunikim
04:43
that we're all part of today:
79
268000
2000
pjesë e të cilit ne jemi sot:
04:45
the telephone.
80
270000
2000
telefonin.
04:47
It's 1876, it's in Boston,
81
272000
3000
Eshtë viti 1876, është qyteti i Boston-it
04:50
and this is Alexander Graham Bell
82
275000
2000
dhe ky është Alexander Graham Bell
04:52
who was working with Thomas Watson
83
277000
2000
i cili ka punuar me Thomas Watson
04:54
on the invention of the telephone.
84
279000
3000
në zbulimin e telefonit.
04:57
A key part of their technical set up
85
282000
3000
Pjesa kryesore e paisjeve teknike të tyre
05:00
was a half-mile long length of wire,
86
285000
2000
ka qenë një tel 800 metra i gjatë
05:02
which was thrown across the rooftops
87
287000
2000
që është hedhur mbi kulmet e çative
05:04
of several houses in Boston.
88
289000
3000
të disa shtëpive në Boston.
05:07
The line carried the telephone signals
89
292000
3000
Teli përcillte signalet telefonike
05:10
that would later make Bell a household name.
90
295000
3000
që më vonë do të bëjnë emrin Bell të njohur për të gjithë.
05:13
But like any long length of charged wire,
91
298000
3000
Por sikur çdo tel i gjatë dhe i ngarkuar
05:16
it also inadvertently became
92
301000
2000
teli padashje shëndrohet në
05:18
an antenna.
93
303000
2000
një antenë.
05:20
Thomas Watson
94
305000
2000
Thomas Watson
05:22
spent hours listening
95
307000
2000
ka kaluar orë të tëra duke ndëgjuar
05:24
to the strange crackles and hisses
96
309000
2000
plasaritje dhe klithje të çuditshme
05:26
and chirps and whistles
97
311000
3000
cicërrima dhe fishkëllima
05:29
that his accidental antenna detected.
98
314000
3000
që aksidentalisht antena i ka zbuluar.
05:32
Now you have to remember,
99
317000
2000
Tash ju duhet të kujtoni,
05:34
this is 10 years before
100
319000
2000
që kjo ka ndodh 10 vite para se
05:36
Heinrich Hertz proved the existence of radio waves --
101
321000
4000
Heinrich Hertz të vërtetoje ekzistencen e radio valëve
05:40
15 years before Nikola Tesla's four-tuned circuit --
102
325000
3000
15 vite para qarkut të Nikola Tesla
05:43
nearly 20 years before Marconi's first broadcast.
103
328000
4000
dhe 20 vjet para transmetimit të parë të bërë nga Marconi.
05:47
So Thomas Watson wasn't listening to us.
104
332000
3000
Pra Thomas Watson nuk na ka dëgjuar ne.
05:50
We didn't have the technology
105
335000
2000
Ne nuk kemi pasur teknologji
05:52
to transmit.
106
337000
2000
për të transmetuar.
05:54
So what were these strange noises?
107
339000
3000
Por, çka ishte pra kjo zhurmë e çuditshme?
05:58
Watson was in fact listening
108
343000
2000
Watson në të vërtetë ishte duke dëgjuar
06:00
to very low-frequency radio emissions
109
345000
2000
transmetimet në një frekuencë shumë të ulët
06:02
caused by nature.
110
347000
2000
të shkaktuar nga natyra.
06:04
Some of the crackles and pops were lightning,
111
349000
3000
Disa nga plasaritjet dhe kërcitjet ishin vetëtimat
06:07
but the eerie whistles
112
352000
3000
por fishkëllimat e frikshme
06:10
and curiously melodious chirps
113
355000
3000
dhe cicërrimat melodike
06:13
had a rather more exotic origin.
114
358000
3000
kishin një origjinë shumë më ekzotike.
06:16
Using the very first telephone,
115
361000
2000
Duke përdorur telefonin e parë,
06:18
Watson was in fact
116
363000
2000
Watson, në fakt kishte
06:20
dialed into the heavens.
117
365000
2000
telefonuar në qiell.
06:22
As he correctly guessed,
118
367000
2000
Ashtu si ai kishte supozuar
06:24
some of these sounds were caused
119
369000
2000
disa nga ato tinguj ishin shkaktuar
06:26
by activity on the surface of the Sun.
120
371000
3000
nga aktivitetet në sipërfaqe të diellit.
06:29
It was a solar wind
121
374000
2000
Ishin erërat solare
06:31
interacting with our ionosphere
122
376000
2000
në bashkëveprim me jonosferën tonë
06:33
that he was listening to --
123
378000
2000
ato që ai dëgjonte --
06:35
a phenomena which we can see
124
380000
2000
fenomen që ne mund ta shohim
06:37
at the extreme northern and southern latitudes of our planet
125
382000
3000
në gjeresite ekstreme veriore dhe jugore të planetit tonë
06:40
as the aurora.
126
385000
2000
si aurora.
06:42
So whilst inventing the technology
127
387000
3000
Pra, duke shpikur teknologjinë
06:45
that would usher in the telecommunications revolution,
128
390000
4000
që do të udhëheqe drejt revolucionit në telekomunikim
06:49
Watson had discovered
129
394000
2000
Watson ka zbuluar
06:51
that the star at the center of our solar system
130
396000
3000
që yjet në qendër të sistemit diellor
06:54
emitted powerful radio waves.
131
399000
3000
emetojnë radio valë te fuqishme.
06:57
He had accidentally been the first person
132
402000
3000
Pa dashje, ai ishte njeriu i parë
07:00
to tune in to them.
133
405000
2000
t'i regjistroje ato.
07:02
Fast-forward 50 years,
134
407000
2000
50 vjet me vonë
07:04
and Bell and Watson's technology
135
409000
3000
teknologjia e Bell dhe Watson
07:07
has completely transformed
136
412000
2000
ka transformuar në tërësi
07:09
global communications.
137
414000
2000
komunikimin global.
07:11
But going from slinging some wire
138
416000
2000
Por duke u nisur nga zgjajtja e një teli
07:13
across rooftops in Boston
139
418000
2000
mbi kulmet e shtëpive në Boston
07:15
to laying thousands and thousands of miles of cable
140
420000
3000
deri te vendojsa e mijëra, e mijëra kilometrave me kabllo
07:18
on the Atlantic Ocean seabed
141
423000
2000
në shtratin e Oqeanit Atlantik
07:20
is no easy matter.
142
425000
2000
nuk ishte gjë e lehtë.
07:22
And so before long,
143
427000
2000
Dhe kështu para se
07:24
Bell were looking to new technologies
144
429000
2000
Bell të kërkoje teknologji të reja
07:26
to optimize their revolution.
145
431000
3000
për ta optimizuar revolucionin e tij
07:29
Radio could carry sound without wires.
146
434000
3000
Radio mund të dërgonte tinguj pa tela.
07:32
But the medium is lossy --
147
437000
2000
Por mediumi ishte i zbehtë "plot humbje"
07:34
it's subject to a lot of noise and interference.
148
439000
4000
kishte shumë zhurmë dhe interferencë.
07:38
So Bell employed an engineer
149
443000
2000
Prandaj, Bell punësoi një inxhinier
07:40
to study those noises,
150
445000
2000
për të studiuar zhurmën
07:42
to try and find out where they came from,
151
447000
2000
dhe për të tentuar të gjejë se nga vjen zhurma,
07:44
with a view towards building
152
449000
2000
në mënyre qe te ndertonte
07:46
the perfect hardware codec, which would get rid of them
153
451000
3000
paisjen perfekte codec, që do ti eliminonte zhurmen,
07:49
so they could think about using radio
154
454000
2000
që të kenë mundësi të mendojnë të përdorin radion
07:51
for the purposes of telephony.
155
456000
3000
për qëllime të telefonisë.
07:54
Most of the noises
156
459000
2000
Shumica e zhurmës
07:56
that the engineer, Karl Jansky, investigated
157
461000
3000
që inxhinieri, Karl Jansky, ka hulumtuar
07:59
were fairly prosaic in origin.
158
464000
2000
kishte origjine te rëndomtë.
08:01
They turned out to be lightning
159
466000
2000
Eshtë treguar të jenë vetëtimat
08:03
or sources of electrical power.
160
468000
3000
ose burime të fuqisë elektrike.
08:06
But there was one persistent noise
161
471000
3000
Por kishte edhe zhurmë te përhershme
08:09
that Jansky couldn't identify,
162
474000
2000
që Jansky e kishte identifikuar,
08:11
and it seemed to appear
163
476000
2000
dhe kjo si duket paraqitej
08:13
in his radio headset
164
478000
2000
në dëgjueset e radios
08:15
four minutes earlier each day.
165
480000
3000
katër minuta më herët çdo ditë.
08:18
Now any astronomer will tell you,
166
483000
2000
Tash, çdo astronom do të ju tregoje,
08:20
this is the telltale sign
167
485000
2000
se kjo është një shenjë
08:22
of something that doesn't originate from Earth.
168
487000
3000
e diçkaje që nuk e ka origjinën nga Toka.
08:25
Jansky had made a historic discovery,
169
490000
4000
Jansky ka bërë një zbulim historik,
08:29
that celestial objects could emit radio waves
170
494000
3000
që objektet qiellore mund të emetojnë radio valë
08:32
as well as light waves.
171
497000
2000
sikur edhe rreze të dritës.
08:34
Fifty years on
172
499000
2000
Pesëdhjet vjet nga
08:36
from Watson's accidental encounter with the Sun,
173
501000
3000
takimi i papritur i Watson me diellin,
08:39
Jansky's careful listening
174
504000
2000
dhe nga përgjimi i kujdesëshëm i Jansky-s
08:41
ushered in a new age of space exploration:
175
506000
3000
hyjme në një epokë të re të në eksplorimin e gjithësisë
08:44
the radio astronomy age.
176
509000
2000
ne epokën e radio astronomisë.
08:46
Over the next few years,
177
511000
2000
Në vitet e ardhëshme
08:48
astronomers connected up their antennas to loudspeakers
178
513000
4000
astronomët i lidhën antenat e tyre me altoparlante
08:52
and learned about our radio sky,
179
517000
2000
dhe mësuan për radio qiellin tonë,
08:54
about Jupiter and the Sun,
180
519000
2000
për Jupiterin dhe diellin,
08:56
by listening.
181
521000
2000
duke dëgjuar.
08:58
Let's jump ahead again.
182
523000
2000
Le të kërcejme prap pak përpara.
09:00
It's 1964,
183
525000
2000
Eshtë viti 1964,
09:02
and we're back at Bell Labs.
184
527000
2000
dhe kthehemi prapa në laboratorin e Bell.
09:04
And once again,
185
529000
2000
Edhe një herë
09:06
two scientists have got a problem with noise.
186
531000
3000
dy shkencëtarë kanë problem me zhurmën.
09:09
Arno Penzias and Robert Wilson
187
534000
3000
Arno Penzias dhe Robert Wilson
09:12
were using the horn antenna
188
537000
2000
ishin duke e përdorur një antenë në formë brini
09:14
at Bell's Holmdel laboratory
189
539000
2000
në laboratorin Holmdel të Bell
09:16
to study the Milky Way
190
541000
2000
për të studiuar me një precizion të jashtëzakonshëm
09:18
with extraordinary precision.
191
543000
2000
galaksinë tonë (Rrugën e Qumështit).
09:20
They were really listening
192
545000
2000
Në të vërtetë ata ishin duke dëgjuar
09:22
to the galaxy in high fidelity.
193
547000
2000
galaksinë në cilesine Hi-Fi.
09:24
There was a glitch in their soundtrack.
194
549000
3000
Por, kishte një pengese në at tingull.
09:27
A mysterious persistent noise
195
552000
3000
Një zhurmë misterioze dhe e vazhdueshme
09:30
was disrupting their research.
196
555000
2000
e pengonte hulumtimin e tyre.
09:32
It was in the microwave range,
197
557000
2000
Kjo zhurmë ishte ne sferën e mikro valëve
09:34
and it appeared to be coming
198
559000
2000
dhe dukej sikur po vinte
09:36
from all directions simultaneously.
199
561000
2000
njëkohësisht nga të gjitha anët.
09:38
Now this didn't make any sense,
200
563000
2000
Tani kjo nuk kishte kuptim
09:40
and like any reasonable engineer or scientist,
201
565000
3000
dhe si çdo inxhinier apo shkencëtar i arsyeshëm
09:43
they assumed that the problem must be the technology itself,
202
568000
3000
ata supozuan qe problemi duhet të jetë ne teknologji,
09:46
it must be the dish.
203
571000
2000
duhet të jetë antena ajo që e shkakton këtë zhurmë.
09:48
There were pigeons roosting in the dish.
204
573000
3000
Kishte fole pëllumbash në antenë.
09:51
And so perhaps once they cleaned up the pigeon droppings,
205
576000
3000
Ndoshta pasi ta pastrojnë nga glasat e pëllumbave
09:54
get the disk kind of operational again,
206
579000
2000
disku do të jetë prap i shfrytëzueshëm,
09:56
normal operations would resume.
207
581000
3000
dhe do të vazhdoje operimi normal.
09:59
But the noise didn't disappear.
208
584000
3000
Por, zhurma nuk u zhduk.
10:02
The mysterious noise
209
587000
2000
Zhurma misterioze
10:04
that Penzias and Wilson were listening to
210
589000
3000
që Penzias dhe Wilson kishin dëgjuar
10:07
turned out to be the oldest and most significant sound
211
592000
3000
ishte tingulli më i vjetër dhe më signifikant
10:10
that anyone had ever heard.
212
595000
2000
që është ndëgjuar ndonjëherë.
10:12
It was cosmic radiation
213
597000
2000
Ishte rrezatimi kozmik
10:14
left over from the very birth of the universe.
214
599000
4000
i lënë pas nga lindja e universit.
10:18
This was the first experimental evidence
215
603000
3000
Kjo ishte dëshmia e parë eksperimentale
10:21
that the Big Bang existed
216
606000
2000
që Big Bang ka ekzistuar
10:23
and the universe was born at a precise moment
217
608000
3000
dhe që universi ka lindur pikërisht në at moment
10:26
some 14.7 billion years ago.
218
611000
4000
diku rreth 14,7 miliard vjet më parë.
10:31
So our story ends
219
616000
2000
Pra, tregimi ynë përfundon
10:33
at the beginning --
220
618000
2000
në fillim --
10:35
the beginning of all things, the Big Bang.
221
620000
3000
në fillimin e çdo gjëje, në Big Bang.
10:38
This is the noise that Penzias and Wilson heard --
222
623000
3000
Kjo është zhurma që Penzias dhe Wilson dëgjua --
10:41
the oldest sound that you're ever going to hear,
223
626000
3000
tingulli më i lashtë që ju do të ndëgjoni ndonjëherë
10:44
the cosmic microwave background radiation
224
629000
3000
tingulli në sfond nga rrezatimi kozmik i mikrovalëve
10:47
left over from the Big Bang.
225
632000
2000
i lënë pas nga Big Bang.
10:49
(Fuzz)
226
634000
15000
(Tingull i lehtë)
11:04
Thanks.
227
649000
2000
Ju faleminderit.
11:06
(Applause)
228
651000
4000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Honor Harger - ArtistHonor Harger explores the sounds of the sky, using art to connect her audience to the universe.
Why you should listen
Honor Harger is a New Zealand-born artist and curator who has a particular interest in artistic uses of technologies. She's the director of Lighthouse, an arts agency in Brighton, UK. Her artistic practice is produced under the name r a d i o q u a l i a together with collaborator Adam Hyde. One of their main projects is Radio Astronomy , a radio station broadcasting sounds from space.
From a great interview with Harger from Lift '11:
What does it mean to listen to space?
Whilst our project uses what we describe as "sounds from space", it is important to understand that stars and planets are not directly audible. Sound waves can not propagate in the vacuum of space. However, it is possible for radio waves emitted from celestial bodies, such as Jupiter and the Sun, to be heard by using radio technology. In our galaxy, the Sun is the strongest source of radio waves - so it's the most powerful transmitter in the radio sky. Jupiter also sends us strong radio signals.
What we hear is very curiously linked with our experience of radio here on earth -- the sounds are a bit like the sound of static between the stations.
Photo: Matt Locke / Flickr CC
Honor Harger | Speaker | TED.com