TEDGlobal 2017
Miho Janvier: Lessons from a solar storm chaser
Miho Janvier: Mësime nga një "gjahtare" e stuhive diellore
Filmed:
Readability: 4.4
1,175,884 views
Fizikania hapësinore Miho Janvier studion stuhitë diellore: retë gjigante të grimcave që shpëtojnë nga Dielli dhe mund të prishin jetën në Tokë (duke prodhuar gjithashtu aurora mahnitëse). Si e studioni atmosferen në Diell, e cila digjet në temperatura deri në 10 milionë gradë Kelvin? Me matematikë! Ndiqni TED Fellow si ajo ndan punën e saj duke u përpjekur për të kuptuar më mirë se si Dielli na ndikon këtu në Tokë.
Miho Janvier - Space physicist
TED Fellow Miho Janvier studies the the Sun -- in particular the origin of phenomena called "solar storms" which can impact planets in the solar system. Full bio
TED Fellow Miho Janvier studies the the Sun -- in particular the origin of phenomena called "solar storms" which can impact planets in the solar system. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
It is almost the end of the winter,
0
1927
2930
Është gati fundi i dimrit
00:16
and you've woken up to a cold house,
1
4881
2571
dhe zgjohesh në një shtëpi të ftohtë
00:19
which is weird, because
you left the heater on all night.
you left the heater on all night.
2
7476
3397
që është e çuditshme, sepse e kishe lënë
ngrohësen ndezur gjatë gjithë natës.
ngrohësen ndezur gjatë gjithë natës.
00:24
You turn on the light.
3
12124
1301
Ti ndez dritën,
00:25
It's not working.
4
13449
1250
nuk punon.
00:27
Actually, the coffee maker, the TV --
none of them are working.
none of them are working.
5
15252
5267
Në fakt, makina e kafes, televizori,
asnjë prej tyre nuk punon.
asnjë prej tyre nuk punon.
00:33
Life outside also seems to have stopped.
6
21249
2483
Jeta jashtë duket sikur ka ndaluar.
00:36
There are no schools,
7
24796
1828
Shkollat janë të mbyllura,
00:38
most of the businesses are shut,
8
26648
2241
shumica e bizneseve gjithashtu,
00:40
and there are no working trains.
9
28913
2026
trenat nuk punojnë.
00:43
This is not the opening scene
of a zombie apocalypse movie.
of a zombie apocalypse movie.
10
31852
3706
Kjo nuk është skena hyrëse
e ndonjë filmi me apokalips mumjesh.
e ndonjë filmi me apokalips mumjesh.
00:48
This is what happened in March 1989
in the Canadian province of Quebec,
in the Canadian province of Quebec,
11
36332
5912
Kjo është ajo që ndodhi në mars të 1989
në rajonin e Kuebekut (Quebec), Kanada,
në rajonin e Kuebekut (Quebec), Kanada,
00:54
when the power grid lost power.
12
42268
2680
kur rrjeti elektrik
pushoi së funksionuari.
pushoi së funksionuari.
00:57
The culprit?
13
45523
1163
Shkaku?
00:59
A solar storm.
14
47106
1198
Një stuhi diellore.
01:01
Solar storms are giant clouds of particles
15
49551
3063
Stuhia diellore
është një grumbull grimcash,
është një grumbull grimcash,
01:04
escaping from the Sun from time to time,
16
52638
2278
të cilat shkëptuten
nga Dielli herë pas here,
nga Dielli herë pas here,
01:06
and a constant reminder that we live
in the neighborhood of an active star.
in the neighborhood of an active star.
17
54940
5349
dhe një dukuri që na kujton vazhdimisht
se jetojmë në zonën e një ylli aktiv.
se jetojmë në zonën e një ylli aktiv.
01:13
And I, as a solar physicist,
18
61157
2608
Dhe mua, si një fizikante diellore,
01:15
I have a tremendous chance
to study these solar storms.
to study these solar storms.
19
63789
3720
më është dhënë mundësia
më e madhe të studioj këto stuhi diellore.
më e madhe të studioj këto stuhi diellore.
01:19
But you see, "solar storm chaser"
20
67533
2721
Por siç e shikoni,
të jesh "gjahtar i stuhive diellore"
të jesh "gjahtar i stuhive diellore"
01:22
is not just a cool title.
21
70278
1672
nuk është thjesht një titull interesant.
01:24
My research helps to understand
where they come from,
where they come from,
22
72799
3636
Kërkimet e mia ndihmojnë
që të kuptohet nga vijnë ato,
që të kuptohet nga vijnë ato,
01:28
how they behave
23
76459
1444
si veprojnë
dhe, pas një kohe të gjatë,
01:29
and, in the long run,
24
77927
1175
01:31
aims to mitigate their effects
on human societies,
on human societies,
25
79126
2998
qëllimi im është të zvogëloj efektin
e stuhive në shoqërinë njerëzore.
e stuhive në shoqërinë njerëzore.
01:34
which I'll get to in a second.
26
82148
1682
për të cilën do të flas më vonë.
01:37
At the beginning of the space
exploration age 50 years ago only,
exploration age 50 years ago only,
27
85106
5544
Në fillesat e kërkimeve hapësinore,
pra vetëm 50 vjet më parë,
pra vetëm 50 vjet më parë,
01:42
the probes we sent in space
28
90674
2158
sondat që dërguam në hapësirë
01:44
revealed that the planets
in our Solar System
in our Solar System
29
92856
2814
zbuluan se planetet e Sistemit Diellor
01:47
constantly bathe in a stream of particles
that are coming from the Sun
that are coming from the Sun
30
95694
4450
preken gjatë gjithë kohës nga rryma
e grimcave që vijnë nga Dielli,
e grimcave që vijnë nga Dielli,
01:52
and that we call the solar wind.
31
100168
2601
dhe kjo është ajo që
ne e quajmë era diellore.
ne e quajmë era diellore.
01:55
And in the same way that global wind
patterns here on Earth
patterns here on Earth
32
103722
3617
Dhe të njëjtën strukturë
që ka era globale këtu në Tokë
që ka era globale këtu në Tokë
01:59
can be affected by hurricanes,
33
107363
2198
e cila mund të ndikohet nga stuhitë,
02:01
the solar wind is sometimes
affected by solar storms
affected by solar storms
34
109585
3761
po ashtu edhe era diellore
ndikohet nga stuhitë diellore,
ndikohet nga stuhitë diellore,
02:05
that I like to call "space hurricanes."
35
113370
3176
kjo është ajo që mua
më pëlqen ta quaj "stuhi diellore".
më pëlqen ta quaj "stuhi diellore".
02:09
When they arrive at planets,
36
117687
1953
Kur këto stuhi arrijnë tek planetet,
02:11
they can perturb the space environment,
37
119664
2225
ato mund të turbullojnë
hapësirën rrethuese,
hapësirën rrethuese,
02:13
which in turn creates
the northern or southern lights,
the northern or southern lights,
38
121913
3285
dhe më pas të krijojnë
dritat veriore apo jugore
dritat veriore apo jugore
02:17
for example, here on Earth,
39
125222
2188
për shembull, këtu në Tokë
02:19
but also Saturn
40
127434
1868
në Saturn gjithashtu
02:21
and also Jupiter.
41
129953
1953
por edhe në Jupiter.
02:25
Luckily, here on Earth,
42
133151
2688
Fatmirësisht, këtu në Tokë,
02:27
we are protected
by our planet's natural shield,
by our planet's natural shield,
43
135863
3091
ne jemi të mbrojtur
nga mburoja natyrale e planeti tonë
nga mburoja natyrale e planeti tonë
02:30
a magnetic bubble that we call
the magnetosphere
the magnetosphere
44
138978
3111
një flluskë magnetike
që ne e quajmë magnetosferë
që ne e quajmë magnetosferë
02:34
and that you can see here
on the right side.
on the right side.
45
142113
2378
dhe që ju mund ta shikoni
këtu në anën e djathtë.
këtu në anën e djathtë.
02:37
Nonetheless, solar storms
can still be responsible
can still be responsible
46
145281
3248
Megjithatë, stuhia diellore
mbetet përgjegjëse
mbetet përgjegjëse
02:40
for disrupting satellite
telecommunications and operations,
telecommunications and operations,
47
148553
4614
për ndërprerjen e veprimit
të telekomunikacionit satelitor,
të telekomunikacionit satelitor,
02:45
for disrupting navigation
systems, such as GPS,
systems, such as GPS,
48
153191
3605
për ndërprerjen e sistemeve
drejtuese, siç është GPS,
drejtuese, siç është GPS,
02:48
as well as electric power transmission.
49
156820
2481
po ashtu edhe për shpërndarjen
e energjisë elektrike.
e energjisë elektrike.
02:51
All of these are technologies
on which us humans rely more and more.
on which us humans rely more and more.
50
159895
5854
Të gjitha këto teknologji në të cilat
njerëzimi mbështet gjithnjë e më shumë.
njerëzimi mbështet gjithnjë e më shumë.
02:58
I mean, imagine if you woke up tomorrow
without a working cell phone --
without a working cell phone --
51
166420
4463
Imagjinoni sikur të zgjoheni nesër
me një celular që nuk punon,
me një celular që nuk punon,
03:03
no internet on it,
52
171692
1553
që nuk ka internet,
03:05
which means no social media.
53
173269
2506
që do të thotë s'ka as media sociale.
03:07
I mean, to me that would be worse
than the zombie apocalypse.
than the zombie apocalypse.
54
175799
2924
Kjo për mua do të ishte më keq
se sa një apokalips mumjesh.
se sa një apokalips mumjesh.
03:10
(Laughter)
55
178747
1208
(Të qeshura)
Megjithatë, duke vëzhguar
në mënyrë të vazhdueshme diellin,
në mënyrë të vazhdueshme diellin,
03:12
By constantly monitoring the Sun, though,
56
180605
2095
03:14
we now know where
the solar storms come from.
the solar storms come from.
57
182724
2391
ne e dimë tani nga vijnë stuhitë diellore.
03:17
They come from regions of the Sun
58
185753
1945
Ajo vijnë nga shtresat e Diellit
03:19
where a tremendous amount
of energy is being stored.
of energy is being stored.
59
187722
3292
ku ruhet një sasi e madhe e energjisë.
03:23
You have an example here,
60
191038
1512
Ju mund të shikoni një shembull
03:24
as a complex structure
hanging above the solar surface,
hanging above the solar surface,
61
192574
3810
Se si një strukturë komplekse
qëndron pezull mbi sipërfaqen diellore,
qëndron pezull mbi sipërfaqen diellore,
03:28
just on the verge of erupting.
62
196408
2421
gati për të shpërthyer.
03:31
Unfortunately, we cannot send probes
63
199877
2886
Fatkeqësisht, ne nuk mundemi
të dërgojmë sonda
të dërgojmë sonda
03:34
in the scorching hot
atmosphere of the Sun,
atmosphere of the Sun,
64
202787
3419
në atmosferën përvëluese të Diellit,
03:38
where temperatures can rise
up to around 10 million degrees Kelvin.
up to around 10 million degrees Kelvin.
65
206230
5208
ku temperaturat mund të arrijnë
mbi 10 milion gradë Kelvin.
mbi 10 milion gradë Kelvin.
03:44
So what I do is I use computer simulations
66
212227
4211
Kështu që unë përdor
ilustrimet në kompjuter
ilustrimet në kompjuter
03:48
in order to analyze but also to predict
the behavior of these storms
the behavior of these storms
67
216462
4833
në mënyrë që të analizoj por edhe
të shpjegoj sjelljen e këtyre stuhive
të shpjegoj sjelljen e këtyre stuhive
03:53
when they're just born at the Sun.
68
221319
2781
kur ato sapo kanë lindur
në sipërfaqen diellore.
në sipërfaqen diellore.
03:57
This is only one part
of the story, though.
of the story, though.
69
225421
2597
Megjithëse, kjo është vetëm
njëra pjesë e historisë.
njëra pjesë e historisë.
04:01
When these solar storms
are moving in space,
are moving in space,
70
229486
3858
Kur stuhitë diellore
qarkullojnë në hapësirë
qarkullojnë në hapësirë
04:05
some of them will inevitably
encounter space probes
encounter space probes
71
233368
3606
disa prej tyre ndeshen në mënyrë
të pashmangshme me sondat hapësinore
të pashmangshme me sondat hapësinore
04:08
that we humans have sent
in order to explore other worlds.
in order to explore other worlds.
72
236998
4608
që ne njerëzit i kemi dërguar
të zbulojnë botë të tjera.
të zbulojnë botë të tjera.
Kur them "botë të tjera" i referohem
planeteve, për shembull
planeteve, për shembull
04:14
What I mean by other worlds is,
for example, planets,
for example, planets,
73
242105
2833
04:16
such as Venus or Mercury,
74
244962
2100
siç është Venusi apo Mërkuri,
04:19
but also objects, such as comets.
75
247086
2720
por edhe objekteve, siç janë kometat.
04:22
And while these space probes
have been made
have been made
76
250584
2586
E teksa këto sonda hapësinore janë bërë
04:25
for different scientific endeavors,
77
253194
2711
për përpjekje të ndryshme shkencore,
04:27
they can also act like tiny
cosmic meteorological stations
cosmic meteorological stations
78
255929
5137
ato mund të shërbejnë edhe si
stacione të vogla meteorologjike
stacione të vogla meteorologjike
04:33
and monitor the evolution
of these space storms.
of these space storms.
79
261090
2993
dhe të vëzhgojnë zhvillimin
e këtyre stuhive hapësinore.
e këtyre stuhive hapësinore.
04:36
So I, with a group of researchers,
gather and analyze this data
gather and analyze this data
80
264979
5335
Unë, së bashku me një grup kërkuesish,
u mblodhëm dhe analizuam këto të dhëna
u mblodhëm dhe analizuam këto të dhëna
04:42
coming from different
locations of the Solar System.
locations of the Solar System.
81
270338
3049
që vinin nga zona të ndryshme
të Sistemit Diellor
të Sistemit Diellor
04:45
And by doing so, my research
shows that, actually,
shows that, actually,
82
273411
3316
Duke bërë këtë,
kërkimet e mia treguan që, në fakt,
kërkimet e mia treguan që, në fakt,
04:48
solar storms have a generic shape,
83
276751
2088
stuhitë diellore kanë
një formë të përgjithshme,
një formë të përgjithshme,
04:50
and that this shape evolves
as solar storms move away from the Sun.
as solar storms move away from the Sun.
84
278863
4505
dhe kjo formë zhvillohet si stuhi diellore
që largohet nga Dielli.
që largohet nga Dielli.
04:55
And you know what?
85
283392
1155
Dhe e dini çfarë?
04:56
This is key for building tools
to predict space weather.
to predict space weather.
86
284571
5333
Ky është sekreti për të ndërtuar
mjetet që parashikojnë motin hapësinor.
mjetet që parashikojnë motin hapësinor.
05:03
I would like to leave you
with this beautiful image.
with this beautiful image.
87
291420
3085
Po ju lë me një pamje të mrekullueshme.
05:06
This is us here on Earth,
88
294529
2409
Këtu jemi ne në Tokë,
05:09
this pale blue dot.
89
297692
1317
Kjo pika blu e zbehtë.
05:11
And while I study the Sun
and its storms every day,
and its storms every day,
90
299736
3664
Dhe teksa jam duke studiuar
Diellin dhe stuhitë e tij çdo ditë,
Diellin dhe stuhitë e tij çdo ditë,
05:15
I will always have a deep love
for this beautiful planet --
for this beautiful planet --
91
303424
3926
do të kem gjithmonë një dashuri
të madhe për këtë planet të bukur,
të madhe për këtë planet të bukur,
me të vërtetë një pikë blu e zbehtë,
05:20
a pale blue dot indeed,
92
308076
1391
05:21
but a pale blue dot
with an invisible magnetic shield
with an invisible magnetic shield
93
309491
3884
por një pikë blu e zbehtë
me një mburojë të padukshme magnetike
me një mburojë të padukshme magnetike
05:25
that helps to protect us.
94
313399
2206
që na mbron ne.
05:27
Thank you.
95
315629
1306
Ju falemnderit.
05:28
(Applause)
96
316959
3341
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Miho Janvier - Space physicistTED Fellow Miho Janvier studies the the Sun -- in particular the origin of phenomena called "solar storms" which can impact planets in the solar system.
Why you should listen
Miho Janvier is a space physicist at the Institut d’Astrophysique Spatiale, France. Her work focuses on the understanding of when solar flares occur, how solar storms travel in space and how they impact planetary environments in the solar system and other star systems. In a nutshell, she works towards a better prediction of "space weather," with a goal of better understanding the influence of the Sun's activity on human societies. She uses data from space missions from NASA, ESA and JAXA as well as develop 3D computer models of solar eruptions.
Janvier is involved as the deputy project scientist on the instrument SPICE as well as a scientific co-Investigator on the instrument EUI on board Solar Orbiter, the next European Space Agency mission to explore the winds and storms coming out from the Sun. Her passion for astrophysics and science communication has led her to partner with the movie production company TreeHouse Digital Ltd to develop a 360 degrees experience of a solar storm using science data and VFX. This video runs in virtual reality headsets such as the Oculus Rift or Youtube 360, with a goal of educating the public about space science.
Miho Janvier | Speaker | TED.com