TEDGlobal 2009
Misha Glenny: The real story of McMafia -- how global crime networks work
Misha Glenny heton rrjetet botërore të krimit
Filmed:
Readability: 4.8
1,063,383 views
Gazetari Misha Glenny hetoi në mënyrë të guximshme për disa vjet rrjetet e krimit të organizuar në mbarë botën. Ky rrjet përbën afërsisht 15% të ekonomisë botërore. Nga mafia Ruse e deri te kartelet gjigante të drogës, burimet e tij nuk përfshijnë vetëm inteligjencën dhe forcat e rendit por edhe kriminelë.
Misha Glenny - Underworld investigator
Journalist Misha Glenny leaves no stone unturned (and no failed state unexamined) in his excavation of criminal globalization. Full bio
Journalist Misha Glenny leaves no stone unturned (and no failed state unexamined) in his excavation of criminal globalization. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
These are grim economic times,
0
0
3000
Këto janë kohë të zymta për ekonominë
00:15
fellow TEDsters, grim economic times indeed.
1
3000
3000
shokë TEDistë, vërtet kohë të zymta për ekonominë.
00:18
And so, I would like to cheer you up
2
6000
3000
Prandaj dua tju ngre humorin
00:21
with one of the great, albeit largely unknown,
3
9000
3000
me njërën nga më të famshmet, megjithse gjërësisht e pa njohur,
00:24
commercial success stories
4
12000
2000
histori të suksesit tregëtar
00:26
of the past 20 years.
5
14000
2000
të 20 viteve të fundit.
00:28
Comparable, in its own very peculiar way,
6
16000
3000
E krahasueshme, në mënyrën e saj të veçantë,
00:31
to the achievements of Microsoft or Google.
7
19000
3000
me arritjet e Microsoft apo Google.
00:34
And it's an industry which has bucked the current recession
8
22000
3000
Dhe është një industri e cila i ka rezistuar krizës aktuale
00:37
with equanimity.
9
25000
2000
me qetësi.
00:39
I refer to organized crime.
10
27000
3000
E kam fjalën për krimin e organizuar.
00:42
Now organized crime has been around
11
30000
2000
Tashmë krimi i organizuar ekziston
00:44
for a very long time, I hear you say,
12
32000
3000
prej shumë kohësh, do thoni ju.
00:47
and these would be wise words, indeed.
13
35000
2000
Dhe këto janë fjalë me vend, vërtet.
00:49
But in the last two decades,
14
37000
3000
Por në dy dekadat e fundit
00:52
it has experienced an unprecedented expansion,
15
40000
3000
ka përjetuar një zhvillim të pa precedentë.
00:55
now accounting for roughly 15 percent
16
43000
4000
Tani përbën afërsisht 15 përqind
00:59
of the world's GDP.
17
47000
2000
të GDP botërore.
01:01
I like to call it the Global Shadow Economy,
18
49000
3000
Më pëlqen ta quaj Ekonomia Botërore në Hije,
01:04
or McMafia, for short.
19
52000
3000
ose McMafia, shkurt.
01:07
So what triggered this extraordinary growth
20
55000
3000
Pra çfarë e shkakton këtë rritje të jashtzakonshme
01:10
in cross-border crime?
21
58000
2000
të krimit pa kufij.
01:12
Well, of course, there is globalization,
22
60000
2000
Sigurisht është globalizimi,
01:14
technology, communications, all that stuff,
23
62000
3000
teknologjia, komunikacione e të gjitha këto gjëra,
01:17
which we'll talk about a little bit later.
24
65000
3000
për te cilat do të flasim pak më vonë.
01:20
But first, I would like to take you back
25
68000
3000
Por në fillim do të doja tju ktheja pak mbrapa
01:23
to this event:
26
71000
2000
te kjo ngjarje.
01:25
the collapse of communism.
27
73000
2000
Rënia e komunizmit.
01:27
All across Eastern Europe, a most momentous episode
28
75000
4000
Në të gjithë Europën lindore ndodh një ngjarje shumë e rëndësishme
01:31
in our post-war history.
29
79000
2000
për historinë tonë të pas luftës.
01:33
Now it's time for full disclosure.
30
81000
3000
Është koha për një zbulim të plotë.
01:36
This event meant a great deal to me personally.
31
84000
3000
Kjo ngjarje ka një kuptim të rëndësishëm për mua personalisht.
01:39
I had started smuggling books across the Iron Curtain
32
87000
4000
Unë transportoja fshehurazi libra përtej perdes së hekurt
01:43
to Democratic opposition groups in Eastern Europe,
33
91000
2000
drejt grupeve opozitare demokratike në Europën lindore,
01:45
like Solidarity in Poland,
34
93000
2000
si Solidarnosc në Poloni,
01:47
when I was in my teens.
35
95000
2000
kur isha adoleshent.
01:49
I then started writing about Eastern Europe,
36
97000
4000
Më pas fillova të shkruaj mbi Europën lindore,
01:53
and eventually I became the BBC's chief correspondent for the region,
37
101000
4000
dhe u bëra krye korrespondent i BBC për rajonin.
01:57
which is what I was doing in 1989.
38
105000
4000
Gjë të cilën bëja në 1989.
02:01
And so when 425 million people
39
109000
4000
Kështu që, kur 425 milion njerëz
02:05
finally won the right
40
113000
2000
më në fund fituan të drejtën
02:07
to choose their own governments,
41
115000
2000
të zgjedhin qeveritë e tyre
02:09
I was ecstatic,
42
117000
3000
unë isha në ekstazë.
02:12
but I was also a touch worried
43
120000
2000
Por, gjithashtu isha pak i shqetësuar
02:14
about some of the nastier things
44
122000
2000
për disa nga gjërat më të shëmtuara
02:16
lurking behind the wall.
45
124000
2000
që fshiheshin pas murit.
02:18
It wasn't long, for example,
46
126000
2000
Nuk u desh shumë për shembull
02:20
before ethnic nationalism
47
128000
2000
që nacionalizmi etnik
02:22
reared its bloody head
48
130000
2000
të ngrinte kokën e tij të përgjakur
02:24
in Yugoslavia.
49
132000
2000
në Jugosllavi.
02:26
And amongst the chaos,
50
134000
2000
Dhe përmes kaosit,
02:28
amidst the euphoria,
51
136000
2000
mes euforisë,
02:30
it took me a little while to understand
52
138000
2000
mu desh pak kohë për të kuptuar
02:32
that some of the people who had wielded power
53
140000
3000
se disa nga njerëzit që mbanin pushtetin
02:35
before 1989, in Eastern Europe,
54
143000
4000
para 1989, në Europën lindore,
02:39
continued to do so after the revolutions there.
55
147000
4000
vazhdonin ta kishin edhe pas revolucionit.
02:43
Obviously there were characters like this.
56
151000
4000
Sigurisht kishte personazhe të tilla.
02:47
But there were also some more unexpected people
57
155000
4000
Por kishte gjithashtu njerëz më të papritur
02:51
who played a critical role in what was going on in Eastern Europe.
58
159000
4000
të cilët luajtën një rol kritik në ç'ka ndodhte në Europën lindore.
02:55
Like this character. Remember these guys?
59
163000
3000
Personazhe të tilla. I kujtoni këta çunat?
02:58
They used to win the gold medals in weightlifting
60
166000
2000
Ata fitonin medaljet e arta në peshngritje
03:00
and wrestling, every four years in the Olympics,
61
168000
3000
dhe mundje, çdo katër vjet në Olimpiada.
03:03
and they were the great celebrities of communism,
62
171000
3000
Dhe ata ishin të përkëdhelurit e mëdhenj te komunizmit.
03:06
with a fabulous lifestyle to go with it.
63
174000
3000
Kishin një stil jetese përrallor.
03:09
They used to get great apartments in the center of town,
64
177000
2000
Ata merrnin apartamente të medhenj në qendër të qytetit.
03:11
casual sex on tap,
65
179000
2000
Sex të rastësishëm me tepri.
03:13
and they could travel to the West very freely,
66
181000
3000
Ata gjithashtu mund të udhëtonin në perëndim shumë lirshëm,
03:16
which was a great luxury at the time.
67
184000
3000
gjë që ishte një luks i madh në atë kohë.
03:19
It may come as a surprise, but they played a critical role
68
187000
4000
Mund të duket çudi, por ata luajtën një rol kritik
03:23
in the emergence of the market economy
69
191000
2000
në lindjen e ekonomisë së tregut
03:25
in Eastern Europe.
70
193000
2000
në Europën lindore.
03:27
Or as I like to call them, they are
71
195000
2000
Ose siç më pëlqen t'i quaj unë, ata ishin
03:29
the midwives of capitalism.
72
197000
2000
mamitë e kapitalizmit.
03:31
Here are some of those same weightlifters
73
199000
3000
Ja ku janë disa nga këta peshngritës
03:34
after their 1989 makeover.
74
202000
3000
pas transformimit të 1989.
03:37
Now in Bulgaria --
75
205000
3000
Tani në Bullgari,
03:40
this photograph was taken in Bulgaria --
76
208000
2000
kjo fotografi është marrë në Bullgari,
03:42
when communism collapsed all over Eastern Europe,
77
210000
3000
kur komunizmi u shpërbë në të gjithë Europën lindore
03:45
it wasn't just communism;
78
213000
2000
nuk u shpërbë vetëm komunizmi,
03:47
it was the state that collapsed as well.
79
215000
2000
por i gjithë shteti.
03:49
That means your police force wasn't working.
80
217000
2000
Kjo do të thotë se forcat policore nuk punonin.
03:51
The court system wasn't functioning properly.
81
219000
3000
Sistemi gjygjësor nuk funksiononte në mënyrën e duhur.
03:54
So what was a business man in the brave new world
82
222000
5000
Pra ç'duhet të bënte një business man në botën e re
03:59
of East European capitalism going to do
83
227000
2000
të kapitalizmit të Europës lindore
04:01
to make sure that his contracts would be honored?
84
229000
4000
për tu siguruar që kontratat e tij të respektoheshin?
04:05
Well, he would turn to people who were called, rather prosaically
85
233000
3000
Ai do të shkonte te këta njerëz të cilët quheshin, në mënyrë figurative,
04:08
by sociologists, privatized law enforcement agencies.
86
236000
4000
nga sociologët, agjensi të forcave të rendit private.
04:12
We prefer to know them as the mafia.
87
240000
4000
Ne preferojmë t'a quajmë mafia.
04:16
And in Bulgaria, the mafia was soon joined
88
244000
3000
Dhe në Bullgari me mafian u bashkuan shpejt
04:19
with 14,000 people
89
247000
2000
14 mijë njerëz
04:21
who were sacked from their jobs in the security services
90
249000
4000
të cilët ishin pushuar nga punët e tyre në shërbimet e sigurisë
04:25
between 1989 and 1991.
91
253000
2000
ndërmjet 1989 dhe 1991.
04:27
Now, when your state is collapsing,
92
255000
4000
Tani, kur shteti po të shpërbëhet,
04:31
your economy is heading south at a rate of knots,
93
259000
3000
ekonomia të ka marr të tatëpjetën,
04:34
the last people you want coming on to the labor market
94
262000
3000
njerëzit e fundit që do që të futen në tregun e punës
04:37
are 14,000 men and women whose chief skills
95
265000
3000
janë 14 mijë burra e gra, aftësitë kryesore të të cilëve
04:40
are surveillance,
96
268000
2000
janë mbikqyrja,
04:42
are smuggling, building underground networks
97
270000
3000
janë kontrabana, ndërtimi i rrjeteve të fshehta,
04:45
and killing people.
98
273000
3000
dhe vrasja e njerëzve.
04:48
But that's what happened all over Eastern Europe.
99
276000
3000
Por kjo është ajo që ndodhi në të gjithë Europën lindore.
04:51
Now, when I was working in the 1990s,
100
279000
5000
Gjatë punës time në vitet '90
04:56
I spent most of the time covering
101
284000
3000
kohën më të madhe e kalova duke u marrë
04:59
the appalling conflict in Yugoslavia.
102
287000
3000
me konfliktin e tmerrshëm në Jugosllavi.
05:02
And I couldn't help notice
103
290000
2000
Ishte e lehtë të dalloja
05:04
that the people who were perpetrating the appalling atrocities,
104
292000
4000
se ata që po kryenin ato mizori të tmerrshme,
05:08
the paramilitary organizations,
105
296000
3000
organizatat paraushtarake,
05:11
were actually the same people running
106
299000
2000
ishin të njëjtit njerëz që drejtonin
05:13
the organized criminal syndicates.
107
301000
3000
sindikatat e krimit të organizuar.
05:16
And I came to think that behind the violence
108
304000
4000
Dhe fillova të mendoja se pas dhunës
05:20
lay a sinister criminal enterprise.
109
308000
3000
fshihej një sipërmarrje kriminale ogurzezë.
05:23
And so I resolved to travel around the world
110
311000
4000
Dhe kështu që fillova të udhëtojë nëpër botë
05:27
examining this global criminal underworld
111
315000
3000
për të studiuar krimin e fshehtë ndërkombëtar,
05:30
by talking to policemen,
112
318000
2000
duke folur me policë,
05:32
by talking to victims, by talking to consumers
113
320000
3000
duke folur me viktima, duke folur me përdorues
05:35
of illicit goods and services.
114
323000
2000
të të mirave dhe shërbimeve të paligjshme.
05:37
But above all else, by talking to the gangsters themselves.
115
325000
5000
Por mbi të gjitha duke folur me vetë gangsterët.
05:42
And the Balkans was a fabulous place to start.
116
330000
3000
Dhe Ballkani ishte një vend i shkëlqyer për të filluar.
05:45
Why? Well of course
117
333000
2000
Pse? Sigurisht
05:47
there was the issue of law and order collapsing,
118
335000
2000
kishte problemin e shpërbërjes së ligjit e rendit.
05:49
but also, as they say in the retail trade,
119
337000
2000
Por siç thonë në tregëtinë me pakicë,
05:51
it's location, location, location.
120
339000
4000
është vendndodhja, vendndodhja, vendndodhja.
05:55
And what I noticed at the beginning of my research
121
343000
2000
Dhe ajo që vura re në fillim të studimit tim
05:57
that the Balkans had turned into a vast transit zone
122
345000
5000
ishte se Ballkani ishte shndërruar në një zonë gjigante tranziti
06:02
for illicit goods and services coming from all over the world.
123
350000
3000
për të gjitha të mirat e shërbimet e paligjshme për të gjithë botën.
06:05
Heroin, cocaine,
124
353000
2000
Heroinë, kokainë,
06:07
women being trafficked into prostitution
125
355000
3000
gra që trafikoheshin si prostituta
06:10
and precious minerals.
126
358000
2000
dhe metale të çmuara.
06:12
And where were they heading?
127
360000
2000
Dhe për ku ishin drejtuar?
06:14
The European Union, which by now
128
362000
2000
Drejt Bashkimit Europian, i cili tani
06:16
was beginning to reap the benefits of globalization,
129
364000
4000
kishte filluar të korrte përfitimet e globalizimit.
06:20
transforming it into
130
368000
2000
Duke u kthyer në
06:22
the most affluent consumer market in history,
131
370000
3000
tregun më të begatë në histori.
06:25
eventually comprising some 500 million people.
132
373000
3000
Duke përfshirë rreth 500 milion njerëz.
06:28
And a significant minority
133
376000
3000
Dhe një pjese të rëndësishme
06:31
of those 500 million people
134
379000
2000
të këtyre 500 milion njerëzve
06:33
like to spend some of their leisure time and spare cash
135
381000
3000
u pëlqen të harxhojnë kohën e lirë dhe paratë e kursyera
06:36
sleeping with prostitutes,
136
384000
2000
duke fjetur me prostituta,
06:38
sticking 50 Euro notes up their nose
137
386000
3000
duke futur kartmonedha 50 Euro-she në hundë
06:41
and employing illegal migrant laborers.
138
389000
3000
dhe duke punësuar punëtorë të emigruar ilegalisht.
06:44
Now, organized crime in a globalizing world
139
392000
4000
Tani, krimi i organizuar në botën e globalizuar
06:48
operates in the same way as any other business.
140
396000
2000
vepron në të njëjtën mënyrë si bizneset e tjera.
06:50
It has zones of production,
141
398000
3000
Ka zonat e prodhimit,
06:53
like Afghanistan and Columbia.
142
401000
3000
si Afganistani e Kolumbia.
06:56
It has zones of distribution,
143
404000
2000
Ka zonat e shpërndarjes,
06:58
like Mexico and the Balkans.
144
406000
3000
si Meksika dhe Ballkani.
07:01
And then, of course, it has zones of consumption,
145
409000
4000
Dhe, padyshim, ka zonat e konsumit,
07:05
like the European Union, Japan
146
413000
2000
si Bashkimi Europian, Japonia
07:07
and of course, the United States.
147
415000
3000
dhe sigurisht, Shtetet e Bashkuara.
07:10
The zones of production and distribution
148
418000
3000
Zonat e prodhimit dhe shpërndarjes
07:13
tend to lie in the developing world,
149
421000
3000
shtrihen përgjithsisht në botën në zhvillim.
07:16
and they are often threatened by appalling violence
150
424000
4000
Dhe janë shpesh nën kërcënimin e dhunës së tmerrshme
07:20
and bloodshed.
151
428000
2000
dhe gjakderdhjeve.
07:22
Take Mexico, for example.
152
430000
2000
Merrni për shembull Meksikën.
07:24
Six thousand people killed there in the last 18 months
153
432000
4000
Gjashtë mijë njerëz të vrarë gjatë 18 muajve të fundit
07:28
as a direct consequence of the cocaine trade.
154
436000
4000
si pasojë direkte e tregëtisë së kokainës.
07:32
But what about the Democratic Republic of Congo?
155
440000
4000
Po në Republikën Demokratike të Kongos ç'ndodh?
07:36
Since 1998, five million people have died there.
156
444000
6000
Që nga 1998, pesë milion njerëz kanë vdekur.
07:42
It's not a conflict you read about much in the newspapers,
157
450000
2000
Nuk është një konflikt për të cilin lezohet shpesh nëpër gazeta.
07:44
but it's the biggest conflict on this planet
158
452000
3000
Por është konflikti më i madhë në planet
07:47
since the Second World War.
159
455000
2000
që pas luftës së dytë botërore.
07:49
And why is it? Because mafias from all around the world
160
457000
3000
E pse ndodh kjo? Sepse mafia nga e gjithë bota
07:52
cooperate with local paramilitaries
161
460000
3000
bashkpunon me paraushtarakët vendas
07:55
in order to seize the supplies
162
463000
3000
për të kapur furnizimet
07:58
of the rich mineral resources
163
466000
2000
dhe burimet e pasura minerale
08:00
of the region.
164
468000
2000
të rajonit.
08:02
In the year 2000, 80 percent of the world's coltan
165
470000
4000
Në vitin 2000, 80% e koltanit botëror
08:06
was sourced to the killing fields
166
474000
2000
nxirrej nga fushat vrasëse
08:08
of the eastern Democratic Republic of Congo.
167
476000
4000
në lindje të Republikës Demokratike të Kongos.
08:12
Now, coltan you will find in almost every mobile phone,
168
480000
4000
Koltanin mund ta gjeni në çdo celular,
08:16
in almost every laptop
169
484000
2000
gati në të gjith laptop-ët
08:18
and games console.
170
486000
2000
dhe konsolët e lojrave.
08:20
The Congolese war lords were selling this stuff to the mafia
171
488000
3000
Zotërinjtë e luftës kongolezë ja shesin këtë mall mafias
08:23
in exchange for weapons,
172
491000
2000
në shkëmbim të armëve.
08:25
and the mafia would then sell it on to Western markets.
173
493000
4000
Dhe mafia më vonë e shet atë në tregun perëndimor.
08:29
And it is this Western desire
174
497000
2000
Dhe është dëshira perëndimore
08:31
to consume
175
499000
2000
për të konsumuar
08:33
that is the primary driver
176
501000
3000
që është shtyrësi kryesor
08:36
of international organized crime.
177
504000
3000
i krimit të organizuar ndërkombëtar.
08:39
Now, let me show you some of my friends in action,
178
507000
4000
Tani, më lejoni t'ju tregoj disa nga shokët e mi në veprim,
08:43
caught conveniently on film by the Italian police,
179
511000
3000
të filmuar nga policia italiane
08:46
and smuggling duty-not-paid cigarettes.
180
514000
3000
duke kontrabanduar cigare pa pullë fiskale.
08:49
Now, cigarettes out the factory gate are very cheap.
181
517000
3000
Tani, cigaret kur dalin nga fabrika janë shumë të lira.
08:52
The European Union then imposes the highest taxes on them in the world.
182
520000
4000
Bashkimi Europian më pas vendos mbi to taksën më të lartë në botë.
08:56
So if you can smuggle them into the E.U.,
183
524000
3000
Kështu që nëse arrin t'i kontrabandosh ato në BE
08:59
there are very handsome profits to be made,
184
527000
3000
mund të arrish fitime shumë të këndëshme.
09:02
and I want to show you this to demonstrate
185
530000
2000
Dua të shihni këtë për t'ju treguar
09:04
the type of resources available to these groups.
186
532000
3000
llojin e burimeve që kanë në dispozicion këto grupe.
09:07
This boat is worth one million Euros when it's new.
187
535000
4000
Ky varkë kushton një milion Euro kur është e re.
09:11
And it's the fastest thing on European waters.
188
539000
4000
Dhe është gjëja më e shpejtë në ujërat europiane.
09:15
From 1994, for seven years,
189
543000
3000
Nga 1994, për shtatë vjet,
09:18
20 of these boats
190
546000
2000
20 varka të tilla
09:20
made the trip across the Adriatic,
191
548000
3000
bënin udhëtimin përmes Adriatikut,
09:23
from Montenegro to Italy, every single night.
192
551000
3000
nga Mali i Zi për në Itali, çdo natë.
09:26
And as a consequence of this trade,
193
554000
2000
Dhe për pasojë të kësaj tregëtie
09:28
Britain alone lost eight billion dollars in revenue.
194
556000
5000
vetëm Britania humbi tetë miliard dollar të ardhura.
09:33
And instead that money went to underwrite the wars in Yugoslavia
195
561000
4000
Ato para shkuan për të bërë të mundur luftërat në Jugosllavi
09:37
and line the pockets of unscrupulous individuals.
196
565000
4000
dhe për të mbushur xhepat e individëve të paskrrupull.
09:41
Now Italian police, when this trade started,
197
569000
3000
Kur kjo tregti filloi, policia italiane
09:44
had just two boats which could go at the same speed.
198
572000
4000
kishte vetëm dy varka që mund të arrinin të njëjtën shpejtësi.
09:48
And this is very important, because the only way you can catch these guys
199
576000
2000
Dhe kjo është shumë e rëndësishme sepse e vetmja mënyrë për të kapur këta tipat
09:50
is if they run out of gas.
200
578000
3000
është nëse u mbaron benzina.
09:53
Sometimes the gangsters would bring with them
201
581000
2000
Disa herë gangsterët merrnin me vete
09:55
women being trafficked into prostitution,
202
583000
3000
gra që trafikoheshin për prostitucion.
09:58
and if the police intervened, they would hurl
203
586000
2000
Dhe nëse policia ndërhynte, ata i flaknin
10:00
the women into the sea
204
588000
3000
gratë në det
10:03
so that the police had to go and save them from drowning,
205
591000
2000
në mënyrë që policia të shkonte t'i shpëtonte nga mbytja,
10:05
rather than chasing the bad guys.
206
593000
4000
në vend që të ndiqte të këqitë.
10:09
So I have shown you this to demonstrate
207
597000
3000
Jua tregova këto që të kuptonit
10:12
how many boats, how many vessels it takes
208
600000
2000
se sa varka, se sa anije duhen
10:14
to catch one of these guys.
209
602000
2000
për të kapur këta tipat.
10:16
And the answer is six vessels.
210
604000
2000
Dhe përgjigjja është gjashtë anije.
10:18
And remember, 20 of these speed boats
211
606000
3000
Dhe kujtohuni që 20 varka të tilla
10:21
were coming across the Adriatic
212
609000
2000
kalonin Adriatikun
10:23
every single night.
213
611000
2000
çdo natë.
10:25
So what were these guys doing with all the money they were making?
214
613000
4000
Pra, ç'bënin kta tipat me gjithë ato para që fitonin?
10:29
Well, this is where we come to globalization,
215
617000
4000
Mirë, tani arrijmë te globalizimi
10:33
because that was not just the deregulation of global trade.
216
621000
3000
sepse nuk ishte vetëm liberalizimi i tregëtisë botërore.
10:36
It was the liberalization of international financial markets.
217
624000
3000
Ishte liberalizimi i tregut financiar ndërkombëtar.
10:39
And boy, did that make it easy
218
627000
3000
Dhe sa i lehtë u bë
10:42
for the money launderers.
219
630000
2000
pastrimi i parave.
10:44
The last two decades have been the champagne era
220
632000
3000
Dy dekadat e fundit kanë qenë epoka e champagne-s
10:47
for dirty lucre.
221
635000
2000
për fitimet e pista.
10:49
In the 1990s, we saw financial centers around the world
222
637000
4000
Gjatë viteve '90 kemi parë qendërat financiare nëpër botë
10:53
competing for their business,
223
641000
3000
të konkurrojnë për bizneset e tyre.
10:56
and there was simply no effective mechanism
224
644000
2000
Dhe thjesht nuk ishte një mekanizëm fitimprurës
10:58
to prevent money laundering.
225
646000
2000
të parandaloje pastrimin e parave.
11:00
And a lot of licit banks were also happy
226
648000
3000
Dhe shumë banka të rregullta ishin të lumtura
11:03
to accept deposits
227
651000
3000
të pranonin depozita
11:06
from very dubious sources
228
654000
2000
prej burimeve shumë të dyshimta
11:08
without questions being asked.
229
656000
3000
pa bërë pyetje.
11:11
But at the heart of this, is the offshore banking network.
230
659000
4000
Por në zemër të kësaj, qëndron rrjeti i bankave offshore.
11:15
Now these things
231
663000
3000
Këto gjëra
11:18
are an essential part of the money laundering parade,
232
666000
3000
janë një pjesë thelbësore në zbulimin e pastrimit të parave.
11:21
and if you want to do something about illegal tax evasion
233
669000
4000
Dhe nëse do të bësh diçka për evazionin e paligjshëm të taksave
11:25
and transnational organized crime, money laundering,
234
673000
4000
për krimin e organizuar ndërkombëtar, për pastrimin e parave,
11:29
you have to get rid of them.
235
677000
2000
duhet t'i heqësh qafe këto banka.
11:31
On a positive note, we at last have someone in the White House
236
679000
3000
Në anën pozitive, më në fundë kemi dikë në Shtëpinë e Bardhë
11:34
who has consistently spoken out
237
682000
3000
që ka folur hapur vazhdimisht
11:37
against these corrosive entities.
238
685000
3000
kundër këtyre qenjeve gërryese.
11:40
And if anyone is concerned about what I believe
239
688000
4000
Dhe nëse dikush është i shqetsuar mbi atë që unë besoj
11:44
is the necessity for
240
692000
3000
se është e nevojshme për
11:47
new legislation, regulation, effective regulation,
241
695000
3000
një legjislacion të ri, vënie rregullash, vënie e vërtetë rregullash.
11:50
I say, let's take a look at Bernie Madoff,
242
698000
4000
Them t'i hedhim një sy Bernie Madoff-it
11:54
who is now going to be spending the rest of his life in jail.
243
702000
4000
i cili do e kalojë pjesën e jetës që i mbetet në burg.
11:58
Bernie Madoff stole 65 billion dollars.
244
706000
6000
Bernie Madoff vodhi 65 miliard dollar.
12:04
That puts him up there on the Olympus of gangsters
245
712000
3000
Kjo e vendos sipër, në Olimpin e gangsterëve
12:07
with the Colombian cartels
246
715000
2000
bashkë me kartelet Kolumbiane,
12:09
and the major Russian crime syndicates,
247
717000
3000
dhe me sindikatat kryesore Ruse të krimit.
12:12
but he did this for decades
248
720000
2000
Por ai e bëri këtë për dekada
12:14
in the very heart of Wall Street,
249
722000
2000
mu në zemër të Wall Street-it.
12:16
and no regulator picked up on it.
250
724000
3000
Dhe asnjë rregullator nuk e zuri.
12:19
So how many other Madoffs are there on Wall Street
251
727000
3000
Pra sa Madoff të tjerë ka në Wall Street,
12:22
or in the city of London,
252
730000
2000
apo në city-n e Londrës,
12:24
fleecing ordinary folk
253
732000
2000
duke rrjepur njerëz të zakonshëm,
12:26
and money laundering?
254
734000
2000
e duke pastruar para?
12:28
Well I can tell you, it's quite a few of them.
255
736000
4000
Unë mund t'ju them se ka disa të tillë.
12:32
Let me go on to the 101 of international organized crime now.
256
740000
4000
Le të shkojmë në qendër të krimit të organizuar ndërkombëtar tani.
12:36
And that is narcotics. Our second marijuana farm photograph for the morning.
257
744000
4000
Janë lëndët narkotike. Fotografia e dytë e një ferme marijuane për sot.
12:40
This one, however, is in central British Columbia
258
748000
3000
Kjo, megjithatë, ndodhet në British Columbia-n qendrore
12:43
where I photographed it.
259
751000
2000
ku e kam fotografuar.
12:45
It's one of the tens of thousands
260
753000
2000
Është njëra prej dhjetëra mijëra
12:47
of mom-and-pop grow-ops in B.C.
261
755000
3000
mbjelljeve vetjake në B.C.
12:50
which ensure that over five percent
262
758000
3000
e cila siguron mbi pesë përqind
12:53
of the province's GDP is accounted for by this trade.
263
761000
4000
të GDP-së së provincës nëse do të llogaritej tregëtia e saj.
12:57
Now, I was taken by inspector Brian Cantera,
264
765000
5000
U shoqërova nga inspektori Brian Cantera,
13:02
of the Royal Canadian Mounted Police,
265
770000
2000
i Policisë së Kalëruar Mbretërore Kanadeze,
13:04
to a cavernous warehouse east of Vancouver
266
772000
2000
në një depo të errët në lindje të Vancouver-it
13:06
to see some of the goods which are regularly confiscated
267
774000
4000
për të parë disa nga mallërat që u konfiskohen rregullisht
13:10
by the RCMP
268
778000
2000
nga PKMK
13:12
from the smugglers who are sending it,
269
780000
2000
kontrabandistëve që i dërgojnë
13:14
of course, down south to the United States
270
782000
3000
sigurisht, në jug për në Shtetet e Bashkuara
13:17
where there is an insatiable market
271
785000
2000
ku ka një treg të pangopshëm
13:19
for B.C. Bud, as it's called,
272
787000
3000
për B.C. Bud, siç e quajnë,
13:22
in part because it's marketed as organic,
273
790000
2000
pjesërisht sepse reklamohet si bio,
13:24
which of course goes down very well in California.
274
792000
4000
gjë që sigurisht pëlqehet shumë në Kaliforni.
13:28
(Laughter)
275
796000
2000
(Të qeshura)
13:30
(Applause)
276
798000
1000
(Duartrokitje)
13:31
Now, even by the police's admission,
277
799000
3000
Sipas asaj që pranoi polici
13:34
this makes not a dent in the profits, really,
278
802000
5000
kjo s'përbën ndonjë dëm për
13:39
of the major exporters.
279
807000
2000
eksportuesit e mëdhenj.
13:41
Since the beginning of globalization,
280
809000
2000
Që nga fillimi i globalizimit
13:43
the global narcotics market has expanded enormously.
281
811000
4000
tregu ndërkombëtar i lëndëve narkotike është përhapur jashtëzakonisht.
13:47
There has, however, been no concomitant increase
282
815000
3000
Por, megjthatë, kjo nuk është shoqëruar me rritje
13:50
in the resources available
283
818000
3000
në burimet e disponueshme
13:53
to police forces.
284
821000
2000
nga forcat e policisë.
13:55
This, however, may all be about to change,
285
823000
5000
Por e gjitha kjo mund të ndryshojë.
14:00
because something very strange is going on.
286
828000
2000
Sepse diçka shumë e çuditshme po ndodh.
14:02
The United Nations recognized
287
830000
2000
Kombet e Bashkuar njohën
14:04
earlier this -- it was last month actually --
288
832000
3000
herët këtë, jo ishte muajin e kalur faktikisht,
14:07
that Canada has become a key area of distribution and production
289
835000
6000
që Kanadja është bërë një zonë kyçe për shpërndarjen dhe prodhimin
14:13
of ecstasy and other synthetic drugs.
290
841000
4000
e ecstasy dhe drogërave të tjera sintetike.
14:17
Interestingly, the market share
291
845000
2000
Në mënyrë interesante, pjesa e tregut
14:19
of heroin and cocaine is going down,
292
847000
3000
e heroinës dhe kokainës po bie
14:22
because the pills are getting ever better at reproducing their highs.
293
850000
5000
sepse pilulat po bëhen edhe më të mira në riprodhimin e "bërjes" nga to.
14:27
Now that is a game changer,
294
855000
4000
Kjo e ndryshon lojën.
14:31
because it shifts production away from the developing world
295
859000
4000
Sepse e sposton prodhimin larg botës në zhvillim
14:35
and into the Western world.
296
863000
4000
drejt botës perëndimore,
14:39
When that happens, it is a trend
297
867000
2000
Ajo që po ndodh është një prirje
14:41
which is set to overwhelm our policing capacity in the West.
298
869000
4000
e cila do të trondisë aftësinë e policisë tonë në perëndim.
14:45
The drugs policy which we've had in place for 40 years
299
873000
4000
Politika ndaj drogës që kemi patur për 40 vjet
14:49
is long overdue for a very serious rethink,
300
877000
5000
është e vonuar e duhet riparë seriozisht,
14:54
in my opinion.
301
882000
2000
sipas meje.
14:56
Now, the recession.
302
884000
2000
Tani, kriza.
14:58
Well, organized crime has already adapted
303
886000
2000
Mirë, krimi i organizuar i është përshtatur tashmë
15:00
very well to the recession.
304
888000
2000
shumë mirë krizës.
15:02
Not surprising, the most opportunistic industry
305
890000
2000
Nuk është e habitshme që është industria më oportuniste
15:04
in the whole world.
306
892000
2000
në mbarë boten.
15:06
And it has no rules to its regulatory system.
307
894000
4000
Dhe nuk ka rregulla në sistemin e saj rregullator.
15:10
Except, of course, it has two business risks:
308
898000
4000
Përjashtuar, sigurisht, dy rreziqeve të biznesit,
15:14
arrest by law enforcement,
309
902000
2000
arrestimi nga forcat e rendit,
15:16
which is, frankly, the least of their worries,
310
904000
2000
i cili, sinqerisht, është shqetësimi i tyre i fundit,
15:18
and competition from other groups,
311
906000
3000
dhe konkurenca nga grupet e tjera,
15:21
i.e. a bullet in the back of the head.
312
909000
2000
pra një plumb pas koke.
15:23
What they've done is they've shifted their operations.
313
911000
3000
Ajo çfarë kanë bërë është zhvendosja e veprimtarisë.
15:26
People don't smoke as much dope, or visit prostitutes quite so frequently
314
914000
4000
Njerëzit nuk tymosin aq shumë drogë, ose nuk vizitojnë aq shpesh prostituta
15:30
during a recession.
315
918000
2000
gjatë një krize.
15:32
And so instead, they have invaded financial
316
920000
2000
Kështu që ata kanë pushtuar krimin financiar
15:34
and corporate crime in a big way,
317
922000
2000
dhe të korporatave në mënyrë masive,
15:36
but above all, two sectors,
318
924000
2000
dhe mbi të gjitha, dy sektorë,
15:38
and that is counterfeit goods
319
926000
3000
që janë mallrat e falsifikuara
15:41
and cybercrime.
320
929000
2000
dhe cyber-krimi.
15:43
And it's been terribly successful.
321
931000
2000
Dhe kanë qenë tmerrësisht të suksesshëm.
15:45
I would like to introduce you to Mr. Pringle.
322
933000
3000
Do të doja t'ju prezantoja zotin Pringle.
15:48
Or perhaps I should say, more accurately, Señor Pringle.
323
936000
4000
Ose mbase duhet të them, më saktë, Señor Pringle.
15:52
I was introduced to this bit of kit by a Brazilian cybercriminal.
324
940000
4000
U prezantova me këtë gjënë nga një cyber-kriminel Brazilian.
15:56
We sat in a car on the Avenue Paulista
325
944000
2000
Ishim ulur në një makinë në bulevardin Paulista
15:58
in São Paulo, together.
326
946000
2000
në São Paulo, bashkë.
16:00
Hooked it up to my laptop,
327
948000
2000
E lidhi me laptop-in tim
16:02
and within about five minutes he had penetrated
328
950000
3000
dhe brënda pësë minutave ai kishte depërtuar
16:05
the computer security system
329
953000
2000
në sistemin kompiuterik të sigurisë
16:07
of a major Brazilian bank.
330
955000
3000
të një banke kryesore Braziliane.
16:10
It's really not that difficult.
331
958000
2000
Nuk ishte e vështirë vërtet.
16:12
And it's actually much easier because
332
960000
3000
Dhe është seriozisht shumë më e lehtë sepse
16:15
the fascinating thing about cybercrime
333
963000
2000
gjëja e bukur e cyber-krimit
16:17
is that it's not so much the technology.
334
965000
4000
është se s'ka shumë të bëj me teknologjinë.
16:21
The key to cybercrime is what we call social engineering.
335
969000
4000
Çelësi i cyber-krimit është ajo që quajmë inxhinieri sociale.
16:25
Or to use the technical term for it,
336
973000
2000
Ose po të përdorim termin teknik,
16:27
there's one born every minute.
337
975000
3000
lind nga një çdo minutë.
16:30
You would not believe how easy it is
338
978000
3000
S'do ta besonit se sa e lehtë është
16:33
to persuade people to do things with their computers
339
981000
3000
të bindësh njerëz të bëjnë me kompiuterat e tyre gjëra
16:36
which are objectively not in their interest.
340
984000
3000
që objektivisht nuk u interesojnë.
16:39
And it was very soon
341
987000
2000
Dhe shumë shpejt
16:41
when the cybercriminals learned that the quickest way to do this,
342
989000
2000
cyber-kriminelët mësuan që rruga më e shpejtë për të bërë këtë,
16:43
of course, the quickest way to a person's wallet
343
991000
4000
sigurisht, rruga më e shpejtë për te portofoli i një personi
16:47
is through the promise of sex and love.
344
995000
3000
është nëpërmjet premtimit për seks e dashuri.
16:50
I expect some of you remember the ILOVEYOU virus,
345
998000
3000
Besoj se disa nga ju e kujtojnë virusin I-Love-You,
16:53
one of the very great worldwide viruses that came.
346
1001000
4000
një nga viruset e mëdhenj mbarëbotëror.
16:57
I was very fortunate when the ILOVEYOU virus came out,
347
1005000
3000
Unë isha shumë me fat kur u shfaq virusi I-Love-You.
17:00
because the first person I received it from
348
1008000
3000
Sepse personi i parë prej të cilit e mora
17:03
was an ex-girlfriend of mine.
349
1011000
2000
ishte një ish e dashura ime.
17:05
Now, she harbored all sorts of sentiments and emotions towards me at the time,
350
1013000
5000
Ajo ushqente gjithë llojet e ndjenjave ndaj meje në ato kohë
17:10
but love was not amongst them.
351
1018000
2000
por dashuria nuk ishte mes tyre.
17:12
(Laughter)
352
1020000
2000
(Të qeshura)
17:14
And so as soon as I saw this drop into my inbox,
353
1022000
4000
Dhe sapo e pashë këtë mesazh
17:18
I dispatched it hastily to the recycle bin
354
1026000
3000
e dërgova me ngut në koshin e plehërave,
17:21
and spared myself a very nasty infection.
355
1029000
5000
dhe shpëtova veten nga një infeksion shumë i keq.
17:26
So, cybercrime, do watch out for it.
356
1034000
4000
Pra, cyber-krimi, kini kujdes nga ai.
17:30
One thing that we do know that the Internet is doing
357
1038000
2000
Një gjë të cilën e dimë mbi internetin
17:32
is the Internet is assisting these guys.
358
1040000
3000
është se interneti po i ndihmon këta tipat.
17:35
These are mosquitos who carry the malarial parasite
359
1043000
3000
Këto janë mushkonjat që mbartin parazitët e malaries
17:38
which infests our blood when the mosy has had a free meal
360
1046000
4000
të cilat infektojnë gjakun tuaj pasi mushkonja ka ngrënë falas
17:42
at our expense.
361
1050000
2000
me shpenzimet tona.
17:44
Now, Artesunate is a very effective drug
362
1052000
3000
Tani, Artesunate ëshë një ilaç shumë i efektshëm
17:47
at destroying the parasite in the early days
363
1055000
3000
në shkatërrimin e parazitit në ditët e para
17:50
of infection.
364
1058000
2000
të infeksionit.
17:52
But over the past year or so,
365
1060000
2000
Por vitet e fundit
17:54
researchers in Cambodia have discovered
366
1062000
3000
studiues në Kamboxhia kanë zbuluar
17:57
that what's happening is
367
1065000
3000
se ajo që po ndodh është
18:00
the malarial parasite is developing a resistance.
368
1068000
3000
që paraziti i malaries po krijon rezistencë.
18:03
And they fear that the reason why it's developing a resistance
369
1071000
3000
Dhe ata druhen se arsyeja e krijimit të rezistencës
18:06
is because Cambodians can't afford the drugs on the commercial market,
370
1074000
4000
është sepse Kamboxhianët nuk mund t'a përballojnë blerjen e ilaçeve në treg
18:10
and so they buy it from the Internet.
371
1078000
3000
kështu që ata i blejnë në internet.
18:13
And these pills contain only low doses
372
1081000
2000
Dhe këto pilula përmbajnë vetëm doza të ulëta
18:15
of the active ingredient.
373
1083000
2000
të përbërësit aktiv.
18:17
Which is why
374
1085000
2000
Dhe ja pse
18:19
the parasite is beginning to develop a resistance.
375
1087000
4000
paraziti po fillon të krijojë rezistencë.
18:23
The reason I say this
376
1091000
2000
Arsyeja që po jua them këtë
18:25
is because we have to know
377
1093000
2000
është sepse duhet të dimë
18:27
that organized crime
378
1095000
2000
që krimi i organizuar
18:29
impacts all sorts of areas of our lives.
379
1097000
3000
ndikon të gjitha pjesët e jetës tonë.
18:32
You don't have to sleep with prostitutes
380
1100000
3000
S'është e nevojshme të flesh me prostituta
18:35
or take drugs
381
1103000
2000
apo të marrësh drogë
18:37
in order to have a relationship with organized crime.
382
1105000
2000
për të patur marrëdhënie me krimin e organizuar.
18:39
They affect our bank accounts.
383
1107000
2000
Ata ndikojnë në llogaritë tona bankare.
18:41
They affect our communications, our pension funds.
384
1109000
2000
Ata ndikojnë në komunikimin tonë, në fondet tona të pensioneve.
18:43
They even affect the food that we eat
385
1111000
4000
Madje ata ndikojnë në ushqimin që ne hamë
18:47
and our governments.
386
1115000
2000
dhe te qeveritë tona.
18:49
This is no longer an issue
387
1117000
3000
Kjo nuk është më një çështje
18:52
of Sicilians from Palermo and New York.
388
1120000
3000
mes Siçilianëve nga Palermo dhe New York-ut.
18:55
There is no romance involved with gangsters
389
1123000
3000
Nuk ka më romanticizëm të ndërthurur me gangsterët
18:58
in the 21st Century.
390
1126000
2000
në shekullin e 21-të.
19:00
This is a mighty industry,
391
1128000
3000
Kjo është një industri e madhe
19:03
and it creates instability and violence
392
1131000
3000
që krijon paqëndrueshmëri dhe dhunë
19:06
wherever it goes.
393
1134000
2000
kudo që shkon.
19:08
It is a major economic force
394
1136000
2000
Është një forcë madhore ekonomike
19:10
and we need to take it very, very seriously.
395
1138000
4000
dhe ne duhet t'a marrim shumë, shumë seriozisht.
19:14
It's been a privilege talking to you.
396
1142000
2000
Ishte një privilegj tju flisja.
19:16
Thank you very much.
397
1144000
2000
Ju faleminderit shumë.
19:18
(Applause)
398
1146000
3000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Misha Glenny - Underworld investigatorJournalist Misha Glenny leaves no stone unturned (and no failed state unexamined) in his excavation of criminal globalization.
Why you should listen
In minute detail, Misha Glenny's 2008 book McMafia illuminates the byzantine outlines of global organized crime. Whether it's pot smugglers in British Columbia, oil/weapons/people traffickers in Eastern Europe, Japanese yakuza or Nigerian scammers, to research this magisterial work Glenny penetrated the convoluted, globalized and franchised modern underworld -- often at considerable personal risk.
The book that resulted is an exhaustive look at an unseen industry that Glenny believes may account for 15% of the world's GDP.
Legal society ignores this world at its peril, but Glenny suggests that conventional law enforcement might not be able to combat a problem whose roots lie in global instability.
While covering the Central Europe beat for the Guardian and the BBC, Glenny wrote several acclaimed books on the fall of Yugoslavia and the rise of the Balkan nations. He's researching a new book on cybercrime, of which he says: "The key to cybercrime is what we call social engineering. Or to use the technical term for it, there's one born every minute."
Watch TED's exclusive video Q&A with Glenny: "Behind the Scenes of McMafia" >>
Misha Glenny | Speaker | TED.com