TED2009
Sophal Ear: Escaping the Khmer Rouge
Sophal Ear: Kızıl Kmerlerden Kaçış
Filmed:
Readability: 4.5
685,840 views
TED konuşmacısı Sophal Ear Kızıl Kmerler yönetimi altındaki Kamboçya'dan ailesinin kaçış hikayesini paylaşıyor. Annesinin çocuğunu kurtarmak için gösterdiği kurnazlığı ve kararlılığı anlatıyor.
Sophal Ear - Development economist
Sophal Ear leads research on post-conflict countries -- looking at the effectiveness of foreign aid and the challenge of development in places like his native land, Cambodia. Full bio
Sophal Ear leads research on post-conflict countries -- looking at the effectiveness of foreign aid and the challenge of development in places like his native land, Cambodia. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I normally teach courses on
0
0
3000
Ben normalde ülkelerin savaştan sonra
00:15
how to rebuild states after war.
1
3000
4000
nasıl inşa edileceğine dair dersler veriyorum.
00:19
But today I've got a personal story to share with you.
2
7000
2000
Fakat bugün sizlerle paylaşacağım kişisel bir hikayem var.
00:21
This is a picture of my family,
3
9000
3000
Bu fotoğraf aileme ait
00:24
my four siblings -- my mom and I -- taken in 1977.
4
12000
4000
4 kardeşim, annem ve ben. 1977'de çekilmiş bir foto.
00:28
And we're actually Cambodians.
5
16000
2000
Ve biz aslen Kamboçyalıyız.
00:30
And this picture is taken in Vietnam.
6
18000
2000
Bu fotoğraf da Vietnam'da çekilmiş.
00:32
So how did a Cambodian family end up in Vietnam in 1977?
7
20000
4000
Peki Kamboçyalı bir aile 1977'de nasıl Vietnam'a geldi?
00:36
Well to explain that, I've got a short video clip
8
24000
3000
Bunu size anlatmak için, 1975 ile 1979
00:39
to explain the Khmer Rouge regime
9
27000
2000
arasındaki Kızıl Kmerler rejimini
00:41
during 1975 and 1979.
10
29000
3000
anlatan kısa bir klibim var.
00:44
Video: April 17th, 1975.
11
32000
4000
Video : 17 Nisan 1975
00:48
The communist Khmer Rouge
12
36000
2000
Komünist Kızıl Kmerler
00:50
enters Phnom Penh to liberate their people
13
38000
3000
halkını Vietnam'daki karmaşadan ve
00:53
from the encroaching conflict in Vietnam,
14
41000
2000
Amerikan bombardıman kampanyasından
00:55
and American bombing campaigns.
15
43000
4000
özgürleştirmek için Phnom Penh'e girdi.
00:59
Led by peasant-born Pol Pot,
16
47000
3000
Köylü Pol Pot önderliğinde,
01:02
the Khmer Rouge evacuates people to the countryside
17
50000
4000
Kızıl Kmerler insanları kırsal komünist bir ütopya hedefi ile
01:06
in order to create a rural communist utopia,
18
54000
3000
kırsal alana tahliye etti,
01:09
much like Mao Tse-tung's Cultural Revolution in China.
19
57000
6000
Mao Tse-tsung'un Çin'deki Kültürel Devrimi gibi.
01:15
The Khmer Rouge closes the doors to the outside world.
20
63000
4000
Kızıl Kmerler dış dünyaya açılan kapıları kapadılar.
01:19
But after four years the grim truth seeps out.
21
67000
4000
Ama dört yıl sonra korkunç gerçekler sızmaya başladı.
01:23
In a country of only seven million people,
22
71000
2000
Sadece 7 milyonun olduğu bir ülkede,
01:25
one and a half million were murdered by their own leaders,
23
73000
4000
1,5 milyon kişi kendi liderleri tarafından öldürüldü,
01:29
their bodies piled in the mass graves of the killing fields.
24
77000
4000
cesetleri öldürüldükleri yerde kitlesel mezarlara gömüldü.
01:33
Sophal Ear: So, notwithstanding the 1970s narration,
25
81000
3000
Sophal Ear: 1970'lerin anlatımına karşın,
01:36
on April 17th 1975
26
84000
2000
17 nisan 1975'te
01:38
we lived in Phnom Penh.
27
86000
2000
biz Phnom Penh'deydik.
01:40
And my parents were told by the Khmer Rouge
28
88000
3000
Ve aileme Kızıl Kmerler şehri boşaltmaları gerektiğini söyledi,
01:43
to evacuate the city because of impending American bombing for three days.
29
91000
4000
çünkü Amerikalıların üç gün sürecek bombadımanının eli kulağındaydı.
01:47
And here is a picture of the Khmer Rouge.
30
95000
2000
Bu da Kızıl Kmerlerin bir fotoğrafı.
01:49
They were young soldiers, typically child soldiers.
31
97000
3000
Genç askerlerdi. Genellikle çocuk askerler.
01:52
And this is very normal now, of modern day conflict,
32
100000
3000
Bu günümüz çatışmalarında çok normal bir durum.
01:55
because they're easy to bring into wars.
33
103000
3000
Çünkü onları savaşa alet etmek çok kolay.
01:58
The reason that they gave about American bombing wasn't all that far off.
34
106000
4000
Sebep olarak sundukları Amerikan bombardımanı çok da uzak değildi.
02:02
I mean, from 1965 to 1973 there were
35
110000
2000
Yani, 1965-1973 arasında
02:04
more munitions that fell on Cambodia
36
112000
4000
1945 Ağustos'ta atılan iki nükleer bombası dahil olmak üzere
02:08
than in all of World War II Japan,
37
116000
2000
2. Dünya Savaşı sırasında
02:10
including the two nuclear bombs
38
118000
2000
Japonya'ya düşen mühimmattan
02:12
of August 1945.
39
120000
3000
daha fazlası Kamboçya'ya atıldı.
02:15
The Khmer Rouge didn't believe in money.
40
123000
3000
Kızıl Kmerler paraya inanmıyordu.
02:18
So the equivalent of the Federal Reserve Bank
41
126000
2000
O yüzden, Federal Rezerv Bankasının
02:20
in Cambodia was bombed.
42
128000
2000
Kamboçya'daki dengi bombalandı.
02:22
But not just that, they actually banned money.
43
130000
3000
Sırf bu da değil, parayı da yasakladılar.
02:25
I think it's the only precedent in which
44
133000
2000
Sanırım bu paranın kullanılmasını
02:27
money has ever been stopped from being used.
45
135000
2000
engelleyebilen yegane örnek durumdu.
02:29
And we know money is the root of all evil,
46
137000
2000
Paranın tüm kötülüklerin anası olduğunu biliyoruz,
02:31
but it didn't actually stop evil from happening in Cambodia, in fact.
47
139000
4000
ama bu Kamboçya'da yeni kötülüklerin oluşmasına engel olmadı.
02:35
My family was moved from Phnom Penh to Pursat province.
48
143000
4000
Ailem Phnom Penh'den Pursat iline taşındı.
02:39
This is a picture of what Pursat looks like.
49
147000
2000
Bu Pursat'ın nasıl göründüğünü gösteren bir fotoğraf.
02:41
It's actually a very pretty area of Cambodia,
50
149000
3000
Aslında Kamboçya'nın çok güzel bir alanı,
02:44
where rice growing takes place.
51
152000
2000
pirincin büyüdüğü bölge.
02:46
And in fact they were forced to work the fields.
52
154000
2000
Ve insanlar arazileri işletmek için zorlandı.
02:48
So my father and mother ended up in
53
156000
3000
Bu yüzden, annem ve babam bir çeşit
02:51
a sort of concentration camp, labor camp.
54
159000
3000
toplama kampında, işçi kampında kendini buldu.
02:54
And it was at that time that my mother got word
55
162000
2000
Ve o zamanlar anneme
02:56
from the commune chief
56
164000
3000
komünün şefi şunları söylemiş,
02:59
that the Vietnamese were actually asking
57
167000
2000
Vietnamlılar vatandaşlarının
03:01
for their citizens to go back to Vietnam.
58
169000
3000
Vietnam'a geri dönmesini istiyor.
03:04
And she spoke some Vietnamese,
59
172000
2000
O da bazı Vietnamlılar ile konuştu,
03:06
as a child having grown up with Vietnamese friends.
60
174000
3000
Vietnamlı arkadaşları ile büyümüş bir çocuk olarak.
03:09
And she decided, despite the advice of her neighbors,
61
177000
4000
Ve komşularının tavsiyelerine rağmen
03:13
that she would take the chance
62
181000
2000
şansını denemeye ve
03:15
and claim to be Vietnamese
63
183000
2000
Vietnamlı olmaya böylece de hayatta kalabilme
03:17
so that we could have a chance to survive,
64
185000
2000
şansı yakalamaya karar verdi.
03:19
because at this point they're forcing everybody to work.
65
187000
2000
Çünkü o zaman herkesi çalışmaya zorluyorlardı.
03:21
And they're giving about --
66
189000
2000
Ve de yemek olarak sadece --
03:23
in a modern-day, caloric-restriction diet, I guess --
67
191000
3000
sanırım günümüzde kalori kısıtlı bir diyet gibi --
03:26
they're giving porridge, with a few grains of rice.
68
194000
4000
içinde biraz pirinç bulunan yulaf lapası veriliyordu.
03:30
And at about this time actually
69
198000
2000
Ve tam o sıralarda
03:32
my father got very sick.
70
200000
2000
babam çok hastalandı.
03:34
And he didn't speak Vietnamese.
71
202000
2000
Vietnamca konuşmuyordu.
03:36
So he died actually, in January 1976.
72
204000
3000
Ocak 1976'da hayata gözlerini yumdu.
03:39
And it made it possible, in fact,
73
207000
3000
Ve de bu bizim gerçekten planımızı hayata
03:42
for us to take on this plan.
74
210000
2000
geçirmemizi mümkün kıldı.
03:44
So the Khmer Rouge took us
75
212000
2000
Sonrasında, Kızıl Kmerler bizi
03:46
from a place called Pursat to Kaoh Tiev,
76
214000
2000
Pursat'tan Koh Tiev'e nakletti.
03:48
which is across from the border from Vietnam.
77
216000
3000
Vietnam sınırının tam karşısında bir bölge.
03:51
And there they had a detention camp
78
219000
2000
Orada bir tutuklu kampı vardı,
03:53
where alleged Vietnamese would be tested, language tested.
79
221000
4000
orada Vietnamlı olduğunu iddia edenler dil testine tabi tutuluyordu.
03:57
And my mother's Vietnamese was so bad
80
225000
3000
Annemin Vietnamcası hikayemizi
04:00
that to make our story more credible,
81
228000
4000
inandırıcı gösterebilmemiz için yeterli değildi,
04:04
she'd given all the boys and girls new Vietnamese names.
82
232000
3000
Kız ve erkek çocuklara Vietnam isimleri koyuyordu.
04:07
But she'd given the boys girls' names,
83
235000
2000
Ama kızlara erkek,
04:09
and the girls boys' names.
84
237000
3000
erkeklere de kız ismi koyuyordu.
04:12
And it wasn't until she met a Vietnamese lady
85
240000
2000
Ve bunu ona söyleyen Vietnamlı bir bayan ile
04:14
who told her this, and then tutored her for two days intensively,
86
242000
4000
tanışana kadar böyle devam etti ve ona 2 günlük
04:18
that she was able to go into her exam
87
246000
3000
yoğun bir ders verdi ve annem sınava
04:21
and -- you know, this was a moment of truth.
88
249000
3000
girebildi, bu karar anıydı.
04:24
If she fails, we're all headed to the gallows;
89
252000
3000
Eğer başaramazsa, hepimiz korkuya geri dönecektik.
04:27
if she passes, we can leave to Vietnam.
90
255000
2000
Başarırsa, Vietnam'a gidebilirdik.
04:29
And she actually, of course -- I'm here, she passes.
91
257000
4000
Ve tabi ki o başarabildiği için ben buradayım.
04:33
And we end up in Hong Ngu on the Vietnamese side.
92
261000
3000
Ve Vietnam'daki Hong Ngu'da kendimizi bulduk.
04:36
And then onwards to Chau Doc.
93
264000
2000
Daha sonra Cahu Doc'da.
04:38
And this is a picture of Hong Ngu, Vietnam today.
94
266000
2000
Bu bugünkü Hong Ngu, Vietnam'dan bir fotoğraf.
04:40
A pretty idyllic place on the Mekong Delta.
95
268000
2000
Mekong Deltasında cennet gibi bir bölge.
04:42
But for us it meant freedom.
96
270000
2000
Ama bizim için özgürlük anlamına geliyordu.
04:44
And freedom from persecution from the Khmer Rouge.
97
272000
5000
Kızıl Kmerler zulmünden kaçış.
04:49
Last year, the Khmer Rouge Tribunal,
98
277000
3000
Geçtiğimiz yıl Birleşmiş Milletlerin yardımı
04:52
which the U.N. is helping Cambodia take on,
99
280000
2000
ile Kamboçya'da Kızıl Kmerler mahkemesi başladı
04:54
started, and I decided that as a matter of record
100
282000
2000
ve ben de kayıtlara geçmesi amacı ile babamın
04:56
I should file a Civil Complaint
101
284000
3000
vefatı hakkında sivil bir şikayet
04:59
with the Tribunal about my father's passing away.
102
287000
3000
ile mahkemeye başvurmam gerektiğine karar verdim.
05:02
And I got word last month
103
290000
3000
Ve geçtiğimiz ay yaptığım şikayetin
05:05
that the complaint was officially accepted by the Khmer Rouge Tribunal.
104
293000
3000
Kızıl Kmerler Mahkemesi tarafından kabul edildiğini öğrendim.
05:08
And it's for me a matter of justice for history, and accountability for the future,
105
296000
5000
Benim için tarihin adaleti ile ilgili bir durum ve gelecek için bir sorumluluk.
05:13
because Cambodia remains a pretty lawless place, at times.
106
301000
5000
Çünkü Kamboçya uzun zaman oldukça kanunsuz bir ülke olarak kaldı.
05:18
Five years ago my mother and I went back to Chau Doc.
107
306000
4000
5 yıl önce annem ve ben Chau Doc'a geri döndük.
05:22
And she was able to return to a place
108
310000
2000
Annem de onun için hem özgürlük
05:24
that for her meant freedom, but also fear,
109
312000
3000
hem korku anlamına gelen yere geri dönebildi,
05:27
because we had just come out of Cambodia.
110
315000
3000
çünkü Kamboçya'dan kaçmıştık.
05:30
I'm happy, actually, today, to present her.
111
318000
4000
Bugün onu takdim etmekten çok mesudum.
05:34
She's here today with us in the audience.
112
322000
2000
O izleyiciler arasında bizlerle.
05:36
Thank you mother.
113
324000
2000
Teşekkürler anne.
05:38
(Applause)
114
326000
14000
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Sophal Ear - Development economistSophal Ear leads research on post-conflict countries -- looking at the effectiveness of foreign aid and the challenge of development in places like his native land, Cambodia.
Why you should listen
Elected to the Crescenta Valley Town Council in November 2015 for a 3-year term, encompassing more than 20,000 residents in unincorporated La Crescenta and Montrose, California, Sophal Ear, Ph.D., is a tenured Associate Professor of Diplomacy & World Affairs at Occidental College in Los Angeles where he lectures on political economy, security, development and Asia.
Previously, he taught how to rebuild countries after wars at the U.S. Naval Postgraduate School and international development at the Maxwell School of Syracuse University. He consulted for the World Bank, was Assistant Resident Representative for the United Nations in East Timor and Advisor to Cambodia's 1st private equity fund Leopard Capital. A TED Fellow, Fulbright Specialist, Term Member of the Council on Foreign Relations and Young Global Leader of the World Economic Forum, he sits on the board of the Nathan Cummings Foundation, Refugees International, Partners for Development, the Southeast Asia Resource Action Center, the Southeast Asia Development Program, Diagnostic Microbiology Development Program, the Journal of International Relations and Development (Palgrave), the International Public Management Journal (Taylor & Francis), Journal of South-East Asian American Education & Advancement (Purdue), and Politics and the Life Sciences (Cambridge University Press).
He is the author of Aid Dependence in Cambodia: How Foreign Assistance Undermines Democracy (Columbia University Press, 2013) and co-author of The Hungry Dragon: How China’s Resources Quest is Reshaping the World (Routledge, 2013). He wrote and narrated the award-winning documentary film "The End/Beginning: Cambodia" (47 minutes, 2011) based on his 2009 TED Talk and has appeared in four other documentaries.
A graduate of Princeton and Berkeley, he moved to the United States from France as a Cambodian refugee at the age of 10.
Sophal Ear | Speaker | TED.com