TEDGlobal 2012
Read Montague: What we're learning from 5,000 brains
Filmed:
Readability: 4
763,896 views
Mice, bugs and hamsters are no longer the only way to study the brain. Functional MRI (fMRI) allows scientists to map brain activity in living, breathing, decision-making human beings. Read Montague gives an overview of how this technology is helping us understand the complicated ways in which we interact with each other.
Read Montague - Behavioral Neuroscientist
What does "normal behavior" look like? To find out, Read Montague is imaging thousands of brains at work. Full bio
What does "normal behavior" look like? To find out, Read Montague is imaging thousands of brains at work. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
Other people. Everyone is interested in other people.
0
474
2809
Chúng ta ai cũng quan tâm đến người khác.
00:19
Everyone has relationships with other people,
1
3283
2123
Ai cũng có mối quan hệ với người khác,
00:21
and they're interested in these relationships
2
5406
1592
ta quan tâm đến các mối quan hệ
00:22
for a variety of reasons.
3
6998
1855
vì nhiều lý do khác nhau.
00:24
Good relationships, bad relationships,
4
8853
2012
Quan hệ tốt xấu,
00:26
annoying relationships, agnostic relationships,
5
10865
3146
quan hệ phiền nhiễu, quan hệ bất định
00:29
and what I'm going to do is focus on the central piece
6
14011
3424
tôi sẽ trình bày về trọng tâm của
00:33
of an interaction that goes on in a relationship.
7
17435
3303
tương tác con người
trong các mối quan hệ này.
trong các mối quan hệ này.
00:36
So I'm going to take as inspiration the fact that we're all
8
20738
2336
Tôi sẽ lấy cảm hứng
từ sự thật hiển nhiên là
từ sự thật hiển nhiên là
00:38
interested in interacting with other people,
9
23074
2425
chúng ta ai cũng
muốn tương giao với người khác.
muốn tương giao với người khác.
00:41
I'm going to completely strip it of all its complicating features,
10
25499
3832
Nên tôi sẽ bỏ qua các thứ rườm rà,
00:45
and I'm going to turn that object, that simplified object,
11
29331
3894
đi thẳng đến đối tượng đơn giản nhất
00:49
into a scientific probe, and provide the early stages,
12
33225
4150
và dẫn dắt bạn qua các bước nghiên cứu
00:53
embryonic stages of new insights into what happens
13
37375
2449
khoa học sơ bộ nhằm soi sáng điều diễn ra
00:55
in two brains while they simultaneously interact.
14
39824
3650
trong hai bộ não khi
chúng tương tác với nhau.
chúng tương tác với nhau.
00:59
But before I do that, let me tell you a couple of things
15
43474
2293
Nhưng trước hết tôi sẽ tiết lộ
01:01
that made this possible.
16
45767
1699
cách thức làm được điều đó.
01:03
The first is we can now eavesdrop safely
17
47466
2781
Cách đầu là ta có thể an tâm nghe trộm
01:06
on healthy brain activity.
18
50247
2711
hoạt động của não bộ khoẻ mạnh.
01:08
Without needles and radioactivity,
19
52958
2577
mà không cần đến dây nhợ, bức xạ rườm rà,
01:11
without any kind of clinical reason, we can go down the street
20
55535
2863
hay xin phép nguyên nhân y tế nào.
Chúng ta có thể
Chúng ta có thể
01:14
and record from your friends' and neighbors' brains
21
58398
3127
đo sóng não vài người bạn hay hàng xóm.
01:17
while they do a variety of cognitive tasks, and we use
22
61525
2538
Trong lúc họ làm bài kiểm tra trí não,
01:19
a method called functional magnetic resonance imaging.
23
64063
3734
chúng tôi dùng phương pháp
"chụp ảnh cộng hưởng từ " (fMRI).
"chụp ảnh cộng hưởng từ " (fMRI).
01:23
You've probably all read about it or heard about in some
24
67797
2325
Chắc bạn có biết đến
cách phát minh này ra đời.
cách phát minh này ra đời.
01:26
incarnation. Let me give you a two-sentence version of it.
25
70122
4378
Để tôi giải thích cho bạn
ngắn gọn trong 2 câu.
ngắn gọn trong 2 câu.
01:30
So we've all heard of MRIs. MRIs use magnetic fields
26
74500
3484
Ai cũng biết máy MRIs rồi.
MRIs dùng các vùng từ trường
MRIs dùng các vùng từ trường
01:33
and radio waves and they take snapshots of your brain
27
77984
2029
và sóng vô tuyến
để cắt chụp ảnh não bộ
để cắt chụp ảnh não bộ
01:35
or your knee or your stomach,
28
80013
2361
hay đầu gối hay dạ dày của bạn,
01:38
grayscale images that are frozen in time.
29
82374
2045
những hình ảnh đen trắng này bất động.
01:40
In the 1990s, it was discovered you could use
30
84419
2321
Vào những năm 90, người ta đã khám phá ra
01:42
the same machines in a different mode,
31
86740
2659
chiếc máy này có thêm công dụng khác,
01:45
and in that mode, you could make microscopic blood flow
32
89399
2346
công dụng ghi hình dòng máu chảy
01:47
movies from hundreds of thousands of sites independently in the brain.
33
91745
3300
tạo thành từ hàng trăm ngàn
tuyến máu độc lập trong não bộ.
tuyến máu độc lập trong não bộ.
01:50
Okay, so what? In fact, the so what is, in the brain,
34
95045
3200
Sao phải ghi hình dòng máu? Đó là do
01:54
changes in neural activity, the things that make your brain work,
35
98245
3832
mọi thay đổi trong hoạt động não bộ,
những thứ giúp não bạn hoạt động,
những thứ giúp não bạn hoạt động,
01:57
the things that make your software work in your brain,
36
102077
2010
giúp các "phần mềm" chạy tốt trong não,
01:59
are tightly correlated with changes in blood flow.
37
104087
2489
có liên hệ mật thiết với
thay đổi trong mạch máu.
thay đổi trong mạch máu.
02:02
You make a blood flow movie, you have an independent
38
106576
1973
Những thước phim dòng máu này chính là
02:04
proxy of brain activity.
39
108549
2339
đại diện cho mọi hoạt động của não bộ.
02:06
This has literally revolutionized cognitive science.
40
110888
3034
Đây là một cuộc cách mạng
trong ngành khoa học nhận thức.
trong ngành khoa học nhận thức.
02:09
Take any cognitive domain you want, memory,
41
113922
1991
Trong bất cứ lĩnh vực nào, trí nhớ,
02:11
motor planning, thinking about your mother-in-law,
42
115913
2141
sửa xe máy, suy nghĩ về mẹ vợ/chồng,
02:13
getting angry at people, emotional response, it goes on and on,
43
118054
3715
bực bội với người khác, cảm xúc phản ứng,
và muôn vàn lĩnh vực khác,
và muôn vàn lĩnh vực khác,
02:17
put people into functional MRI devices, and
44
121769
3089
nếu muốn có bản đồ hoạt động của não ai
02:20
image how these kinds of variables map onto brain activity.
45
124858
3383
chỉ việc đưa họ đi quay chụp MRI.
02:24
It's in its early stages, and it's crude by some measures,
46
128241
2849
Máy còn giai đoạn đầu,
nhiều mặt chưa hoàn thiện.
nhiều mặt chưa hoàn thiện.
02:26
but in fact, 20 years ago, we were at nothing.
47
131090
2568
Nhưng 20 năm trước,
ta chỉ có số không tròn trĩnh.
ta chỉ có số không tròn trĩnh.
02:29
You couldn't do people like this. You couldn't do healthy people.
48
133658
2359
Khi đó bạn không thể
cứ thế mà đo não người sống được.
cứ thế mà đo não người sống được.
02:31
That's caused a literal revolution, and it's opened us up
49
136017
2488
Phát minh MRI là
một cuộc cách mạng thật sự,
một cuộc cách mạng thật sự,
mở đường cho các
cách thức thử nghiệm khoa học mới.
cách thức thử nghiệm khoa học mới.
02:34
to a new experimental preparation. Neurobiologists,
50
138505
2818
02:37
as you well know, have lots of experimental preps,
51
141323
3760
Các nhà sinh học não bộ
thử nghiệm trên nhiều đối tượng
thử nghiệm trên nhiều đối tượng
02:40
worms and rodents and fruit flies and things like this.
52
145083
3141
từ sâu đến thú gặm nhấm, đến ruồi giấm,...
02:44
And now, we have a new experimental prep: human beings.
53
148224
3397
GIờ đây chúng ta có một
bước tiến mới: con người.
bước tiến mới: con người.
02:47
We can now use human beings to study and model
54
151621
3761
Giờ đây chúng ta có thể
nghiên cứu trực tiếp trên người,
nghiên cứu trực tiếp trên người,
02:51
the software in human beings, and we have a few
55
155382
2950
xây dựng phần mềm mô phỏng con người,
02:54
burgeoning biological measures.
56
158332
2835
bằng một số phép đo lường sinh học.
02:57
Okay, let me give you one example of the kinds of experiments that people do,
57
161167
3887
Để tôi cho bạn một ví dụ về phép đo lường,
03:00
and it's in the area of what you'd call valuation.
58
165054
2677
phép đo thuộc về lĩnh vực gọi là định giá.
03:03
Valuation is just what you think it is, you know?
59
167731
2135
Định giá ở đây đúng theo nghĩa đen nhé?
03:05
If you went and you were valuing two companies against
60
169866
2804
Nếu bạn đi định giá 2 công ty chẳng hạn,
03:08
one another, you'd want to know which was more valuable.
61
172670
2736
bạn sẽ muốn biết cái nào có giá hơn.
03:11
Cultures discovered the key feature of valuation thousands of years ago.
62
175406
3879
Các nền văn hoá đã
tìm ra phương pháp cả nghìn năm trước.
tìm ra phương pháp cả nghìn năm trước.
03:15
If you want to compare oranges to windshields, what do you do?
63
179285
2690
Giả dụ, làm sao để
so sánh quả cam với kính chắn gió?
so sánh quả cam với kính chắn gió?
03:17
Well, you can't compare oranges to windshields.
64
181975
2356
Vâng, bạn không thể so sánh được.
03:20
They're immiscible. They don't mix with one another.
65
184331
2255
Chúng quá khác biệt.
Chúng không cùng bản chất.
Chúng không cùng bản chất.
03:22
So instead, you convert them to a common currency scale,
66
186586
2351
Thay vào đó, bạn chuyển
chúng sang đơn vị chung.
chúng sang đơn vị chung.
03:24
put them on that scale, and value them accordingly.
67
188937
2706
rồi đo đạc căn theo đơn vị chung này.
03:27
Well, your brain has to do something just like that as well,
68
191643
3436
Vậy thì, não bộ cũng thế,
03:30
and we're now beginning to understand and identify
69
195079
2488
và chúng ta đang dần tìm ra phần não
03:33
brain systems involved in valuation,
70
197567
2137
có nhiệm vụ định giá,
03:35
and one of them includes a neurotransmitter system
71
199704
2632
và một trong các bộ phận đó là
hệ thống chuyển hoá tế bào trong thân não
03:38
whose cells are located in your brainstem
72
202336
2632
03:40
and deliver the chemical dopamine to the rest of your brain.
73
204968
3175
vận chuyển chất đô-pa-min đi khắp não.
03:44
I won't go through the details of it, but that's an important
74
208143
2442
Nói chung, đó là một khám phá quan trọng
03:46
discovery, and we know a good bit about that now,
75
210585
2157
đến nay ta chỉ mới
hiểu được một phần nhỏ
hiểu được một phần nhỏ
03:48
and it's just a small piece of it, but it's important because
76
212742
2230
nhưng khám phá đó quan trọng vì
03:50
those are the neurons that you would lose if you had Parkinson's disease,
77
214972
3275
tế bào thân não là
nơ ron bị chết sớm
nơ ron bị chết sớm
bởi bệnh run chân tay Parkinson,
03:54
and they're also the neurons that are hijacked by literally
78
218247
2016
và bởi mỗi lần lạm dụng thuốc.
Điều này cũng dễ hiểu.
Điều này cũng dễ hiểu.
03:56
every drug of abuse, and that makes sense.
79
220263
2232
03:58
Drugs of abuse would come in, and they would change
80
222495
2336
Phần thuốc thừa sẽ thâm nhập và biến đổi
04:00
the way you value the world. They change the way
81
224831
1789
thế giới quan của ta, thay đổi cả
04:02
you value the symbols associated with your drug of choice,
82
226620
3199
cách ta chọn tiêu thụ thuốc bạn đang dùng,
04:05
and they make you value that over everything else.
83
229819
2514
khiến bạn coi trọng
thuốc đó hơn mọi thứ khác.
thuốc đó hơn mọi thứ khác.
04:08
Here's the key feature though. These neurons are also
84
232333
3021
Đấy là đặc điểm chính.
Những nơ ron này cũng
Những nơ ron này cũng
04:11
involved in the way you can assign value to literally abstract ideas,
85
235354
3501
tham gia vào việc
chúng ta đánh giá quan điểm trừu tượng,
chúng ta đánh giá quan điểm trừu tượng,
04:14
and I put some symbols up here that we assign value to
86
238855
2041
Tôi đưa lên đây một vài ví dụ
04:16
for various reasons.
87
240896
2720
về biểu tượng trừu tượng.
04:19
We have a behavioral superpower in our brain,
88
243616
2689
Chúng ta có sức mạnh hành vi siêu nhiên,
04:22
and it at least in part involves dopamine.
89
246305
1753
nhờ chất đô-pa-min trong não.
04:23
We can deny every instinct we have for survival for an idea,
90
248058
4189
Chúng ta có thể từ bỏ
bản năng sống còn vì một ý nghĩ,
bản năng sống còn vì một ý nghĩ,
04:28
for a mere idea. No other species can do that.
91
252247
4005
một ý nghĩ đơn thuần.
Không loài nào khác làm được.
Không loài nào khác làm được.
04:32
In 1997, the cult Heaven's Gate committed mass suicide
92
256252
3606
Năm 1997, giáo phái
Cổng Thiên Đường tự tử hàng loạt
Cổng Thiên Đường tự tử hàng loạt
04:35
predicated on the idea that there was a spaceship
93
259858
2215
vì họ tin rằng có một con tàu vũ trụ
04:37
hiding in the tail of the then-visible comet Hale-Bopp
94
262073
3785
ẩn ở đuôi ngôi sao chổi Hale-Bopp
04:41
waiting to take them to the next level. It was an incredibly tragic event.
95
265858
4272
đợi sẵn để mang họ đến tầm cao mới.
Một sự kiện lịch sử bi thương.
Một sự kiện lịch sử bi thương.
04:46
More than two thirds of them had college degrees.
96
270130
3485
Hơn 2/3 trong số đó có bằng đại học.
04:49
But the point here is they were able to deny their instincts for survival
97
273615
3723
Ý tôi là những người này
từ bỏ bản năng sống còn của mình
từ bỏ bản năng sống còn của mình
04:53
using exactly the same systems that were put there
98
277338
2866
bằng chính hệ thống sinh tồn của mình.
04:56
to make them survive. That's a lot of control, okay?
99
280204
4042
Khả năng kiểm soát quá mạnh, phải không?
05:00
One thing that I've left out of this narrative
100
284246
2089
Một điều mà tôi đã
bỏ ra khỏi câu chuyện đó
bỏ ra khỏi câu chuyện đó
05:02
is the obvious thing, which is the focus of the rest of my
101
286335
2234
là điều hiển nhiên,
cũng là trọng tâm
cũng là trọng tâm
bài diễn thuyết này,
đó là "những người khác".
đó là "những người khác".
05:04
little talk, and that is other people.
102
288569
2159
05:06
These same valuation systems are redeployed
103
290728
2996
Hế thống định giá được sử dụng khi ta
05:09
when we're valuing interactions with other people.
104
293724
2492
khi ta định giá
tương tác với người khác.
tương tác với người khác.
05:12
So this same dopamine system that gets addicted to drugs,
105
296216
3271
Chính chất Đô-pa-min gây ra sự nghiện,
05:15
that makes you freeze when you get Parkinson's disease,
106
299487
2524
làm bạn tê cơ khi mắc bệnh Parkinson,
05:17
that contributes to various forms of psychosis,
107
302011
3077
nguyên nhân của nhiều rối loạn tâm lý,
05:20
is also redeployed to value interactions with other people
108
305088
3920
cũng như ảnh hưởng đến việc
đánh giá tương tác với người khác
đánh giá tương tác với người khác
05:24
and to assign value to gestures that you do
109
309008
2896
và gắn giá trị cho mỗi cử chỉ
05:27
when you're interacting with somebody else.
110
311904
2574
khi bạn tương tác với người khác.
05:30
Let me give you an example of this.
111
314478
2577
Tôi sẽ giải thích thế này.
05:32
You bring to the table such enormous processing power
112
317055
2967
Bạn nắm trong tay
sức mạnh xử lý thông tin cực lớn
sức mạnh xử lý thông tin cực lớn
05:35
in this domain that you hardly even notice it.
113
320022
2624
đến nỗi bạn không để ý thấy.
05:38
Let me just give you a few examples. So here's a baby.
114
322646
1467
Một vài ví dụ khác nhé.
Đây là một đứa bé.
Đây là một đứa bé.
05:40
She's three months old. She still poops in her diapers and she can't do calculus.
115
324113
3730
Bé mới ba tháng tuổi.
Em biết ị nhưng không biết làm toán.
Em biết ị nhưng không biết làm toán.
05:43
She's related to me. Somebody will be very glad that she's up here on the screen.
116
327843
3353
Em là người thân của tôi. Ai đó
sẽ rất vui khi thấy bé trên màn hình.
sẽ rất vui khi thấy bé trên màn hình.
05:47
You can cover up one of her eyes, and you can still read
117
331196
2376
Bạn có thể bịt đi một mắt mà vẫn nhìn được
05:49
something in the other eye, and I see sort of curiosity
118
333572
2755
nhờ mắt còn lại. Nhìn mắt này
05:52
in one eye, I see maybe a little bit of surprise in the other.
119
336327
3597
bé có vẻ tò mò,
mắt kia lại có vẻ ngạc nhiên.
mắt kia lại có vẻ ngạc nhiên.
05:55
Here's a couple. They're sharing a moment together,
120
339924
3179
Đây là một cặp đôi
đang cùng chia sẻ một khoảnh khắc.
đang cùng chia sẻ một khoảnh khắc.
05:59
and we've even done an experiment where you can cut out
121
343103
1318
và chúng tôi thử cắt bớt
06:00
different pieces of this frame and you can still see
122
344421
3007
mà vài mảnh của bức hình, bạn vẫn nhận ra
06:03
that they're sharing it. They're sharing it sort of in parallel.
123
347428
2504
niềm vui của mỗi người
bọn họ diễn ra song song.
bọn họ diễn ra song song.
06:05
Now, the elements of the scene also communicate this
124
349932
2463
Các phần khác của bức hình
cũng cho thấy là họ đang vui,
cũng cho thấy là họ đang vui,
06:08
to us, but you can read it straight off their faces,
125
352395
2235
nhìn mặt họ ta nhận ra rồi.
06:10
and if you compare their faces to normal faces, it would be a very subtle cue.
126
354630
3503
Nếu bạn so với khuôn mặt bình thường,
niểm vui ở đây không khác lắm.
niểm vui ở đây không khác lắm.
06:14
Here's another couple. He's projecting out at us,
127
358133
3347
Đây lại là một cặp đôi khác.
Anh ta nhìn về phía ta
Anh ta nhìn về phía ta
06:17
and she's clearly projecting, you know,
128
361480
2888
còn cô gái rõ ràng là
đang nhìn anh ta với ánh mắt
đang nhìn anh ta với ánh mắt
06:20
love and admiration at him.
129
364368
2263
đầy tình yêu và sự ngưỡng mộ.
06:22
Here's another couple. (Laughter)
130
366631
3635
Một cặp khác nữa. (Cười)
06:26
And I'm thinking I'm not seeing love and admiration on the left. (Laughter)
131
370266
5150
Tình yêu và ngưỡng mộ
ở bé bên trái không được rõ nhỉ. (cười)
ở bé bên trái không được rõ nhỉ. (cười)
06:31
In fact, I know this is his sister, and you can just see
132
375416
2560
Thực ra, kia là cô chị, và bạn có thể đoán
06:33
him saying, "Okay, we're doing this for the camera,
133
377976
2513
cậu bé đang nghĩ:
"Hừ, chị cười tươi chụp hình,
"Hừ, chị cười tươi chụp hình,
06:36
and then afterwards you steal my candy and you punch me in the face." (Laughter)
134
380489
5702
rồi lại cướp kẹo của em,
rồi đấm em chứ gì." (Cười)
rồi đấm em chứ gì." (Cười)
06:42
He'll kill me for showing that.
135
386191
2106
Cậu bé sẽ giận tôi lắm.
06:44
All right, so what does this mean?
136
388297
2797
Vậy thì, điều này có nghĩa là gì?
06:46
It means we bring an enormous amount of processing power to the problem.
137
391094
3350
Chúng ta sở hữu
một nguồn năng lượng xử lý to lớn
một nguồn năng lượng xử lý to lớn
06:50
It engages deep systems in our brain, in dopaminergic
138
394444
3648
chôn sâu trong hệ thống đô-pa-min của não
06:53
systems that are there to make you chase sex, food and salt.
139
398092
2818
thúc đẩy bạn tìm
tình dục, thức ăn và muối.
tình dục, thức ăn và muối.
06:56
They keep you alive. It gives them the pie, it gives
140
400910
2894
Nó giúp bạn sống.
Nó cho bạn động lực,
Nó cho bạn động lực,
06:59
that kind of a behavioral punch which we've called a superpower.
141
403804
2904
đem đến cho bạn năng lực hành vi,
mà chúng tôi gọi là siêu năng lực đó.
mà chúng tôi gọi là siêu năng lực đó.
07:02
So how can we take that and arrange a kind of staged
142
406708
3654
Vậy làm sao ta có thể
sắp đặt các năng lực não bộ này
sắp đặt các năng lực não bộ này
07:06
social interaction and turn that into a scientific probe?
143
410362
2698
vào môi trường
tình huống giao tiếp để nghiên cứu?
tình huống giao tiếp để nghiên cứu?
07:08
And the short answer is games.
144
413060
2691
Câu trả lời ngắn gọn là xây dựng trò chơi.
07:11
Economic games. So what we do is we go into two areas.
145
415751
4404
Trò chơi kinh tế.
Chúng tôi chia nhau tìm hiểu hai lĩnh vực.
Chúng tôi chia nhau tìm hiểu hai lĩnh vực.
07:16
One area is called experimental economics. The other area is called behavioral economics.
146
420155
3336
Một là kinh tế học thử nghiệm,
hai là kinh tế học hành vi.
hai là kinh tế học hành vi.
07:19
And we steal their games. And we contrive them to our own purposes.
147
423491
4078
Chúng tôi bắt chước các trò chơi của họ,
rồi sửa lại theo ý mình.
rồi sửa lại theo ý mình.
07:23
So this shows you one particular game called an ultimatum game.
148
427569
2967
Đây là trò kiểu như vậy,
trò "tối hậu thư".
trò "tối hậu thư".
07:26
Red person is given a hundred dollars and can offer
149
430536
1845
Người Đỏ được đưa
100 đô để chia chác với người Xanh.
100 đô để chia chác với người Xanh.
07:28
a split to blue. Let's say red wants to keep 70,
150
432381
3723
Giả dụ Đỏ lấy cho mình 70 đô,
đưa Xanh 30.
đưa Xanh 30.
07:32
and offers blue 30. So he offers a 70-30 split with blue.
151
436104
4086
Vậy là anh ta chia theo tỷ lệ 70-30.
07:36
Control passes to blue, and blue says, "I accept it,"
152
440190
2851
Người trung gian đưa Xanh 30 đô đó.
07:38
in which case he'd get the money, or blue says,
153
443041
1956
Anh Xanh có hai lựa chọn.
Hoặc anh nhận 30 đô đó,
Hoặc anh nhận 30 đô đó,
07:40
"I reject it," in which case no one gets anything. Okay?
154
444997
4307
hoặc anh từ chối,
thì cả hai đều không được tiền.
thì cả hai đều không được tiền.
07:45
So a rational choice economist would say, well,
155
449304
3392
Một nhà kinh tế học sẽ nghĩ, ừ thì,
07:48
you should take all non-zero offers.
156
452696
2056
có tiền thì cứ nhận thôi.
07:50
What do people do? People are indifferent at an 80-20 split.
157
454752
3762
Thực ra người ta xử trí thế nào?
Người chơi không chia tiền tỷ lệ 80-20.
Người chơi không chia tiền tỷ lệ 80-20.
07:54
At 80-20, it's a coin flip whether you accept that or not.
158
458514
3524
Nửa số người sẽ nhận tiền,
nửa kia từ chối.
nửa kia từ chối.
07:57
Why is that? You know, because you're pissed off.
159
462038
2891
Tại sao vậy? Vì bạn bực bội.
08:00
You're mad. That's an unfair offer, and you know what an unfair offer is.
160
464929
3609
Bạn thấy bất công.
Rõ ràng đây là cuộc chia chác bất công.
Rõ ràng đây là cuộc chia chác bất công.
08:04
This is the kind of game done by my lab and many around the world.
161
468538
2704
Đây là kiểu trò chơi chúng tôi
đem đi thử nghiệm khắp thế giới.
đem đi thử nghiệm khắp thế giới.
08:07
That just gives you an example of the kind of thing that
162
471242
2544
Tôi ví dụ thế để bạn nắm được.
08:09
these games probe. The interesting thing is, these games
163
473786
3738
Những dạng trò chơi như thế này
08:13
require that you have a lot of cognitive apparatus on line.
164
477524
3707
đòi hỏi bạn phải có
khả năng nhận thức lớn.
khả năng nhận thức lớn.
08:17
You have to be able to come to the table with a proper model of another person.
165
481231
2928
Bạn phải có nhận thức
đối xử với người khác,
đối xử với người khác,
08:20
You have to be able to remember what you've done.
166
484159
3213
có khả năng nhớ được mình đã làm gì,
08:23
You have to stand up in the moment to do that.
167
487372
1420
nhận thức hành vi nào
đang xảy ra,
đang xảy ra,
08:24
Then you have to update your model based on the signals coming back,
168
488792
3350
và cập nhật nhận thức
hợp với tình huống mới
hợp với tình huống mới
08:28
and you have to do something that is interesting,
169
492142
2972
và bạn phải có hành vi thú vị như thế này:
08:31
which is you have to do a kind of depth of thought assay.
170
495114
2597
bạn phải có khả năng phân tích ý nghĩ sâu.
08:33
That is, you have to decide what that other person expects of you.
171
497711
3333
Tức là, bạn có thể đoán
người kia mong đợi điều gì ở bạn,
người kia mong đợi điều gì ở bạn,
08:36
You have to send signals to manage your image in their mind.
172
501044
2954
và bạn phản ứng bằng hành vi
lên hình ảnh bạn trong họ.
lên hình ảnh bạn trong họ.
08:39
Like a job interview. You sit across the desk from somebody,
173
503998
2853
Như phỏng vấn xin việc vậy.
Bạn ngồi đối diện sếp,
Bạn ngồi đối diện sếp,
08:42
they have some prior image of you,
174
506851
1369
ông ta có ấn tượng
nào đó về bạn trong đầu,
nào đó về bạn trong đầu,
08:44
you send signals across the desk to move their image
175
508220
2751
bạn hành động để xử lý hình ảnh đó của bạn
08:46
of you from one place to a place where you want it to be.
176
510971
3920
trong đầu sếp
thành ra hình ảnh bạn muốn có.
thành ra hình ảnh bạn muốn có.
08:50
We're so good at this we don't really even notice it.
177
514891
3385
Chúng ta không nhận ra
là ta rất giỏi xử lý hành vi.
là ta rất giỏi xử lý hành vi.
08:54
These kinds of probes exploit it. Okay?
178
518276
3767
Và các cuộc thử nghiệm
tận dụng phần "không nhận ra" này.
tận dụng phần "không nhận ra" này.
08:57
In doing this, what we've discovered is that humans
179
522043
1807
Qua thử nghiệm, chúng tôi nhận thấy
08:59
are literal canaries in social exchanges.
180
523850
2331
trong giao tiếp xã hội,
con người như chim bạch yến.
con người như chim bạch yến.
09:02
Canaries used to be used as kind of biosensors in mines.
181
526181
3397
Chim bạch yến hay được dùng
để nhận biết hoá chất trong hầm mỏ.
để nhận biết hoá chất trong hầm mỏ.
09:05
When methane built up, or carbon dioxide built up,
182
529578
3560
Nếu chất mêtan hoặc cácbon tăng lên,
09:09
or oxygen was diminished, the birds would swoon
183
533138
4186
hoặc ôxy giảm,
bọn chim sẽ bất tỉnh trước người.
bọn chim sẽ bất tỉnh trước người.
09:13
before people would -- so it acted as an early warning system:
184
537324
2326
Chúng là hệ thống báo động sớm.
09:15
Hey, get out of the mine. Things aren't going so well.
185
539650
2980
"Này, ra khỏi hầm mỏ đi.
Tình hình nguy hiểm lắm."
Tình hình nguy hiểm lắm."
09:18
People come to the table, and even these very blunt,
186
542630
2954
Một số trò chơi có thể rất thô,
09:21
staged social interactions, and they, and there's just
187
545584
2990
có khi chỉ là
người này trao đổi số với người kia,
người này trao đổi số với người kia,
09:24
numbers going back and forth between the people,
188
548574
3016
nhưng người tham gia thử nghiệm
09:27
and they bring enormous sensitivities to it.
189
551590
2199
vẫn xử trí nhạy cảm như tình huống thật.
09:29
So we realized we could exploit this, and in fact,
190
553789
2689
Chúng tôi tận dụng điều này triệt để,
09:32
as we've done that, and we've done this now in
191
556478
2556
và đã tận dụng với
09:34
many thousands of people, I think on the order of
192
559034
2694
hàng ngàn người, có lẽ là
09:37
five or six thousand. We actually, to make this
193
561728
2165
khoảng năm, sáu nghìn người.
Để là thử nghiệm sinh học
thật sự cần nhiều hơn thế,
thật sự cần nhiều hơn thế,
09:39
a biological probe, need bigger numbers than that,
194
563893
2224
09:42
remarkably so. But anyway,
195
566117
3674
nhiều hơn thế nhiều lần.
Nhưng chúng tôi cũng
nhận ra những điểm nổi bật,
nhận ra những điểm nổi bật,
09:45
patterns have emerged, and we've been able to take
196
569791
2004
09:47
those patterns, convert them into mathematical models,
197
571795
3836
chuyển hoá chúng thành mô thức toán,
09:51
and use those mathematical models to gain new insights
198
575631
2689
và giải mã các mô thức để
09:54
into these exchanges. Okay, so what?
199
578320
2131
rút ra kết luận về
trao đổi hành vi xã hội,
trao đổi hành vi xã hội,
09:56
Well, the so what is, that's a really nice behavioral measure,
200
580451
3313
từ đó tìm ra cách định giá hành vi
09:59
the economic games bring to us notions of optimal play.
201
583764
3319
mà các trò chơi
kinh tế đem lại hiệu quả nhận thức.
kinh tế đem lại hiệu quả nhận thức.
10:02
We can compute that during the game.
202
587083
2484
Chúng tôi có thể
đo lường hành vi trong trò chơi,
đo lường hành vi trong trò chơi,
10:05
And we can use that to sort of carve up the behavior.
203
589567
2953
Chúng tôi dùng số liệu
đó để kết luận về hành vi chung.
đó để kết luận về hành vi chung.
10:08
Here's the cool thing. Six or seven years ago,
204
592520
4330
Điều này mới tuyệt.
Sáu, bảy năm trước, chúng tôi
Sáu, bảy năm trước, chúng tôi
10:12
we developed a team. It was at the time in Houston, Texas.
205
596850
2550
tập hợp một nhóm tại Houston, Texas.
10:15
It's now in Virginia and London. And we built software
206
599400
3394
Giờ nhóm lan đến bang Virginia và London.
Chúng tôi viết phần mềm để nối
thiết bị cộng hưởng từ trường
thiết bị cộng hưởng từ trường
10:18
that'll link functional magnetic resonance imaging devices
207
602794
3207
10:21
up over the Internet. I guess we've done up to six machines
208
606001
4035
lên Internet.
Chúng tôi có thể đưa một lần 6 máy,
Chúng tôi có thể đưa một lần 6 máy,
10:25
at a time, but let's just focus on two.
209
610036
1981
hiện tại
chúng tôi tập trung 2 máy.
chúng tôi tập trung 2 máy.
10:27
So it synchronizes machines anywhere in the world.
210
612017
3058
Phần mềm sẽ chạy
đồng thời các máy trên thế giới.
đồng thời các máy trên thế giới.
10:30
We synchronize the machines, set them into these
211
615075
3169
Khi cho chạy các máy này và gắn với
10:34
staged social interactions, and we eavesdrop on both
212
618244
1983
các trò chơi giao tiếp,
chúng tôi có thể
chúng tôi có thể
10:36
of the interacting brains. So for the first time,
213
620227
1666
nghe lỏm hoạt động của hai bộ não.
10:37
we don't have to look at just averages over single individuals,
214
621893
3607
Thế là lần đầu tiên chúng tôi
không phải tính trung bình mỗi bộ não
không phải tính trung bình mỗi bộ não
10:41
or have individuals playing computers, or try to make
215
625500
2897
hay mỗi lẫn
gắn một người vào máy nữa.
gắn một người vào máy nữa.
10:44
inferences that way. We can study individual dyads.
216
628397
2763
Chúng tôi có thể nghiên cứu hẳn một cặp,
10:47
We can study the way that one person interacts with another person,
217
631160
2785
nghiên cứu người tương tác với người kia,
10:49
turn the numbers up, and start to gain new insights
218
633945
2564
bật công thức toán, là có thể phân tích
10:52
into the boundaries of normal cognition,
219
636509
2515
vượt qua những nhận thức thông thường.
10:54
but more importantly, we can put people with
220
639024
2732
Quan trọng hơn là, chúng tôi có thể
10:57
classically defined mental illnesses, or brain damage,
221
641756
3337
đưa người có vấn đề tâm lý
hoặc tổn thương não
hoặc tổn thương não
11:00
into these social interactions, and use these as probes of that.
222
645093
3551
vào các tương tác xã hội thế này
để nghiên cứu.
để nghiên cứu.
11:04
So we've started this effort. We've made a few hits,
223
648644
2350
Chúng tôi đã nỗ lực nghiên cứu như thế
11:06
a few, I think, embryonic discoveries.
224
650994
2449
và cũng đạt được
vài thành công về não phôi thai.
vài thành công về não phôi thai.
11:09
We think there's a future to this. But it's our way
225
653443
2812
Thành công đó rất có tương lai.
11:12
of going in and redefining, with a new lexicon,
226
656255
2560
Nhưng điều chúng tôi làm là chúng tôi
11:14
a mathematical one actually, as opposed to the standard
227
658815
4022
đã mang đến định nghĩa mới bằng toán học,
11:18
ways that we think about mental illness,
228
662837
2578
khác với cách
nghiên cứu bệnh tâm thần thông thường,
nghiên cứu bệnh tâm thần thông thường,
11:21
characterizing these diseases, by using the people
229
665415
2067
nhận diện đặc điểm bệnh qua việc
11:23
as birds in the exchanges. That is, we exploit the fact
230
667482
3007
nghiên cứu hành vi người bằng máy.
11:26
that the healthy partner, playing somebody with major depression,
231
670489
4244
Chúng tôi tận dụng cặp vợ chồng
trong đó có một người bị trầm cảm,
trong đó có một người bị trầm cảm,
11:30
or playing somebody with autism spectrum disorder,
232
674733
2910
hoặc mắc chứng chứng
tự kỷ ở mức độ nào đó,
tự kỷ ở mức độ nào đó,
11:33
or playing somebody with attention deficit hyperactivity disorder,
233
677643
3850
hoặc mắc chứng
tăng động rối loạn tập trung.
tăng động rối loạn tập trung.
11:37
we use that as a kind of biosensor, and then we use
234
681493
3219
Họ là những chú chim bạch yến,
11:40
computer programs to model that person, and it gives us
235
684712
2644
phục vụ thử nghiệm
khoa học bằng phương pháp
khoa học bằng phương pháp
11:43
a kind of assay of this.
236
687356
2470
toán học trên máy tính.
11:45
Early days, and we're just beginning, we're setting up sites
237
689826
2131
Những ngày đầu, chúng tôi chia nhóm
11:47
around the world. Here are a few of our collaborating sites.
238
691957
3410
nghiên cứu ra khắp thế giới, như nhóm này.
11:51
The hub, ironically enough,
239
695367
2309
Điểm tập trung không có gì lạ
11:53
is centered in little Roanoke, Virginia.
240
697676
2889
là ở Roanoke, bang Virginia.
11:56
There's another hub in London, now, and the rest
241
700565
2269
Có điểm nữa ở London,
các nơi khác đang được sắp xếp.
các nơi khác đang được sắp xếp.
11:58
are getting set up. We hope to give the data away
242
702834
4009
Mong tôi là chúng tôi
sẽ sớm đưa được dữ liệu lên mạng.
sẽ sớm đưa được dữ liệu lên mạng.
12:02
at some stage. That's a complicated issue
243
706843
3673
Có nhiều vấn đề phức tạp
12:06
about making it available to the rest of the world.
244
710516
2994
trong việc công bố
rộng rãi các dữ liệu này.
rộng rãi các dữ liệu này.
12:09
But we're also studying just a small part
245
713510
1847
Chúng tôi cũng
nghiên cứu một phần nhỏ
nghiên cứu một phần nhỏ
12:11
of what makes us interesting as human beings, and so
246
715357
2267
điều thú vị ở con người nói chung nữa,
12:13
I would invite other people who are interested in this
247
717624
2041
cho nên chúng tôi mời cả người hứng thú
12:15
to ask us for the software, or even for guidance
248
719665
2569
tìm hiểu về phần mềm đó,
cũng như hướng dẫn
cũng như hướng dẫn
12:18
on how to move forward with that.
249
722234
2219
để phát triển phần mềm tốt hơn.
12:20
Let me leave you with one thought in closing.
250
724453
2341
Tôi sẽ kết thúc bài nói
bằng luận điểm như sau.
bằng luận điểm như sau.
12:22
The interesting thing about studying cognition
251
726794
1942
Điều hay trong việc
nghiên cứu hành vi nhận thức là
nghiên cứu hành vi nhận thức là
12:24
has been that we've been limited, in a way.
252
728736
3732
dù chúng tôi bị hạn chế về thiết bị
12:28
We just haven't had the tools to look at interacting brains
253
732468
2943
nên chưa theo dõi được
nhiều bộ não cùng một lúc,
nhiều bộ não cùng một lúc,
12:31
simultaneously.
254
735411
1200
12:32
The fact is, though, that even when we're alone,
255
736611
2470
Sự thật là
cả khi một mình,
12:34
we're a profoundly social creature. We're not a solitary mind
256
739081
4111
ta vẫn hoàn toàn là nhân tố xã hội.
TInh thần chúng ta không đơn độc,
TInh thần chúng ta không đơn độc,
12:39
built out of properties that kept it alive in the world
257
743192
4373
mà được tạo nên từ các nhân tố gắn liền
12:43
independent of other people. In fact, our minds
258
747565
3948
sự sống với xã hội.
Tinh thần của chúng ta
Tinh thần của chúng ta
12:47
depend on other people. They depend on other people,
259
751513
2870
liên quan mật thiết đến người khác,
12:50
and they're expressed in other people,
260
754383
1541
thể hiện thông qua người khác.
12:51
so the notion of who you are, you often don't know
261
755924
3652
Vì vậy bạn thường không nhận ra
12:55
who you are until you see yourself in interaction with people
262
759576
2688
con người mình cho đến khi
bạn nhìn nhận bản thân
bạn nhìn nhận bản thân
12:58
that are close to you, people that are enemies of you,
263
762264
2406
trong tương tác với
người thân, với kẻ thù,
người thân, với kẻ thù,
13:00
people that are agnostic to you.
264
764670
2545
người đối lập với bạn.
13:03
So this is the first sort of step into using that insight
265
767215
3776
Phần mềm dữ liệu của chúng tôi là bước đầu
13:06
into what makes us human beings, turning it into a tool,
266
770991
3295
soi sáng điều tạo nên con người,
biến nó thành công cụ
biến nó thành công cụ
13:10
and trying to gain new insights into mental illness.
267
774286
1978
tìm hiểu về bệnh tâm thần.
13:12
Thanks for having me. (Applause)
268
776264
3121
Cảm ơn các bạn đã lắng nghe.
(Vỗ tay)
(Vỗ tay)
13:15
(Applause)
269
779385
3089
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Read Montague - Behavioral NeuroscientistWhat does "normal behavior" look like? To find out, Read Montague is imaging thousands of brains at work.
Why you should listen
Until recently, the world's curiosity about our brains seemed to focus on abnormal behavior. Which of course left a big question unanswered: Do we even know what "normal behavior" is? Through the landmark Roanoke Brain Study, Read Montague is hoping to find that out, exploring the everyday tasks of brains -- making decisions, understanding social context, and relating to others -- by neuroimaging some 5,000 people, ages 18-85, over a period of many years.
Montague's teams in Virginia and in London lead fascinating research in computational neuroscience (how the brain's "machinery" works), offering insight into the relationship between the social and cognitive functions. For instance, a recent study from his group found that in small social groups, some people will alter the expression of their IQ in reaction to social pressures -- revising, in almost all cases, downward.
Read Montague | Speaker | TED.com