TED2011
Julie Taymor: Spider-Man, The Lion King and life on the creative edge
Julie Taymor: Người nhện, Vua sư tử và cuộc sống bên lề sáng tạo
Filmed:
Readability: 3.2
1,034,077 views
Trình chiếu các đoạn clip ngoạn mục từ các sản phẩm như Frida, Cơn bão và Vua sư tử, đạo diễn Julie Taymor miêu tả một cuộc sống đắm mình trong nhà hát và những bộ phim. Được quay ngay khi có những tranh cãi xung quanh vở kịch Broadway về Người nhện: Dập tắt Bóng đêm vốn đang ở đỉnh cao của mình, bà đã thẳng thắn miêu tả những căng thẳng vốn có trong quá trình sáng tạo của mình cũng như những gì bà đã phấn đấu để có thể nắm bắt được bản chất của câu chuyện -- và để tạo ra những hình ảnh và trải nghiệm không giống như bất kỳ điều gì khác.
Julie Taymor - Director, designer
Julie Taymor is a film, theater and opera director. She is known for lavish movies such as Frida and for her hit Broadway musicals, The Lion King and Spider-Man: Turn Off the Dark. Full bio
Julie Taymor is a film, theater and opera director. She is known for lavish movies such as Frida and for her hit Broadway musicals, The Lion King and Spider-Man: Turn Off the Dark. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
(Music)
0
1889
5963
(Âm nhạc)
00:19
["Oedipus Rex"]
1
7852
3946
Vua Oedipus Rex
00:27
["The Lion King"]
2
15397
3208
["Vua sư tử"]
00:34
["Titus"]
3
22485
4432
["Hoàng đế Titus"]
00:49
["Frida"]
4
37727
5853
["Frida"]
01:05
["The Magic Flute"]
5
53751
4474
["Cây sáo ma thuật "]
01:12
["Across The Universe"]
6
60197
6161
["Bay qua Thiên Hà"]
01:27
(Applause)
7
75710
4552
(Tiếng vỗ tay)
01:32
Julie Taymor: Thank you. Thank you very much.
8
80262
2207
Julie Taymor: Cảm ơn các bạn. Cảm ơn rất nhiều.
01:34
That's a few samples of the theater, opera
9
82469
2717
Đó là một vài trích đoạn trong các vở nhạc kịch, opera
01:37
and films that I have done over the last 20 years.
10
85186
3342
và những bộ phim mà tôi đã làm trong 20 năm qua.
01:40
But what I'd like to begin with right now
11
88528
2038
Nhưng điều tôi muốn bắt đầu ngay bây giờ
01:42
is to take you back to a moment
12
90566
1903
đó là đưa bạn quay trở lại khoảng thời gian
01:44
that I went through in Indonesia,
13
92469
2465
mà tôi đã trải qua tại Indonesia,
01:46
which is a seminal moment in my life
14
94934
2137
đó là khoảng thời gian có ảnh hưởng sâu sắc trong cuộc đời tôi
01:49
and, like all myths,
15
97071
2080
và, như tất cả các câu chuyện thần thoại,
01:51
these stories need to be retold
16
99151
2255
những câu chuyện này cần phải được kể đi kể lại
01:53
and told, lest we forget them.
17
101406
2499
để chúng ta không quên chúng.
01:55
And when I'm in the turbulent times, as we know,
18
103905
3024
Và khi tôi đang trong thời gian khó khăn, như chúng ta biết,
01:58
that I am right now, through the crucible
19
106929
2388
rằng tôi ở đây ngay bây giờ, thông qua cuộc thử thách gắt gao
02:01
and the fire of transformation,
20
109317
2191
và ngọn lửa của sự biến đổi,
02:03
which is what all of you do, actually.
21
111508
2618
thông qua những gì mà tất cả các bạn cũng thực sự phải làm.
02:06
Anybody who creates knows there's that point where
22
114126
3124
Bất cứ ai sáng tạo cũng đều biết rằng có một thời điểm mà
02:09
it hasn't quite become the phoenix or the burnt char.
23
117250
5109
hoàn toàn không trở thành một điều kỳ diệu hay một sự thất bại.
02:14
(Laughter)
24
122359
2098
(Tiếng cười)
02:16
And I am right there on the edge,
25
124457
2905
Và tôi đã ở ngay đó trong tình trạng nguy khốn,
02:19
which I'll tell you about, another story.
26
127362
1770
tôi sẽ kể cho bạn nghe về một câu chuyện khác.
02:21
I want to go back to Indonesia
27
129132
1422
Tôi muốn quay trở về Indonesia
02:22
where I was about 21, 22 years, a long time ago,
28
130554
3922
nơi tôi đã ở khi tôi khoảng 21, 22 tuổi, một thời gian dài trước đây,
02:26
on a fellowship.
29
134476
1224
theo một chương trình học bổng.
02:27
And I found myself, after two years there
30
135700
2930
Và tôi đã tìm thấy bản thân mình, sau hai năm ở đó
02:30
and performing and learning, on the island of Bali,
31
138630
3349
trình diễn và học tập, trên đảo Bali,
02:33
on the edge of a crater, Gunung Batur.
32
141979
3827
trên đỉnh núi lửa Gunung Batur.
02:37
And I was in a village where there was
33
145806
3017
Và tôi đã ở tại một ngôi làng,
02:40
an initiation ceremony for the young men,
34
148823
2792
nơi có một buổi lễ khởi đầu dành cho những người đàn ông trẻ,
02:43
a rite of passage.
35
151615
1564
một nghi lễ trưởng thành.
02:45
Little did I know that it was mine as well.
36
153179
2552
Tôi nào có biết rằng nó cũng chính là buổi lễ dành cho tôi
02:47
And as I sat in this temple square
37
155731
2459
Và khi tôi ngồi trong bãi đất của ngôi đền này
02:50
under this gigantic beringin banyan tree,
38
158190
3000
dưới cây đa bồ đề khổng lồ
02:53
in the dark, there was no electricity, just the full moon,
39
161190
4837
trong bóng tối, không có điện, chỉ có vầng trăng tròn
02:58
down in this empty square,
40
166027
2056
chiếu xuống bãi đất vắng vẻ này
03:00
and I heard the most beautiful sounds,
41
168083
2150
và tôi đã nghe thấy những âm thanh đẹp đẽ nhất
03:02
like a Charles Ives concert
42
170233
1831
giống như một buổi hòa nhạc của Charles Ives
03:04
as I listened to the gamelan music
43
172064
2043
khi tôi lắng nghe tiếng nhạc gamelan
03:06
from all the different villagers that came
44
174107
2049
từ tất cả những người dân từ những làng bản khác nhau
03:08
for this once-every-five-years ceremony.
45
176156
3398
đến buổi lễ năm năm tổ chức một lần này
03:11
And I thought I was alone in the dark under this tree.
46
179554
3595
Tôi đã nghĩ rằng chỉ có một mình tôi ở trong bóng tối dưới cái cây này
03:15
And all of a sudden, out of the dark,
47
183149
2831
Và tất cả đột ngột bước ra khỏi bóng tối,
03:17
from the other end of the square,
48
185980
1884
từ đầu kia của bãi đất
03:19
I saw the glint of mirrors lit by the moon.
49
187864
3908
Tôi nhìn thấy những tia sáng phản chiếu trong gương bởi ánh sáng của mặt trăng.
03:23
And these 20 old men who I'd seen before
50
191772
3559
Và những người đàn ông 20 tuổi tôi đã thấy trước đó
03:27
all of a sudden stood up in these full warrior costumes
51
195331
5302
đột nhiên đứng dậy trong trang phục đầy đủ của các chiến binh
03:32
with the headdress and the spears,
52
200633
2485
với khăn trùm đầu và giáo mác,
03:35
and no one was in the square, and I was hidden in the shadows.
53
203118
4362
và không có ai tại bãi đất, và tôi đã giấu mình trong bóng đêm.
03:39
No one was there, and they came out,
54
207480
2361
Đã không có ai ở có, và họ xuất hiện,
03:41
and they did this incredible dance.
55
209841
3639
và họ đã nhảy điệu nhảy đáng kinh ngạc này
03:45
"Huhuhuhuhuhuhuhahahahaha."
56
213480
3692
"Huhuhuhuhuhuhuhahahahaha."
03:49
And they moved their bodies and they came forward,
57
217172
3173
Họ di chuyển cơ thể của họ và họ tiến về phía trước,
03:52
and the lights bounced off these costumes.
58
220345
2802
và ánh sáng bị che phủ bởi những bộ trang phục.
03:55
And I've been in theater since I was 11 years old,
59
223147
3416
Tôi đã tại nhà hát kể từ khi tôi 11 tuổi
03:58
and performing, creating, and I went,
60
226563
3214
biểu diễn, sáng tạo, và tôi đã đi,
04:01
"Who are they performing for
61
229777
2143
"Họ đang biểu diển cho ai
04:03
with these elaborate costumes,
62
231920
2347
với những trang phục phức tạp thế này,
04:06
these extraordinary headdresses?"
63
234267
2027
với những chiếc mũ đặc biệt này?"
04:08
And I realized that they were performing for God,
64
236294
4787
Và tôi nhận ra rằng họ đang biểu diễn cho Chúa,
04:13
whatever that means.
65
241081
2711
cho dù nó có nghĩa gì đi chăng nữa
04:15
But somehow, it didn't matter about the publicity.
66
243792
3588
Tuy nhiên, không hiểu tại sao, buổi biểu diễn không được công khai.
04:19
There was no money involved.
67
247380
2251
Không liên quan gì đến vấn đề tiền nong ở đây
04:21
It wasn't going to be written down. It was no news.
68
249631
3220
Nó đã không được ghi chép lại. Không có tin tức gì.
04:24
And there were these incredible artists
69
252851
2146
Và đã có những nghệ sĩ đáng kinh ngạc
04:26
that felt for me like an eternity as they performed.
70
254997
3501
mà tôi cảm thấy giống như một sự bất diệt khi họ biểu diễn.
04:30
The next moment,
71
258498
2085
Giây phút sau đó,
04:32
as soon as they finished and disappeared into the shadows,
72
260583
4060
ngay sau khi họ kết thúc và biến mất vào bóng đêm,
04:36
a young man with a propane lantern came on,
73
264643
2506
một người đàn ông trẻ tuổi với một chiếc đèn lồng prô-ban đến
04:39
hung it up on a tree, set up a curtain.
74
267149
2251
treo nó lên trên một cái cây, thiết lập một bức màn.
04:41
The village square was filled with hundreds of people.
75
269400
3461
Bãi đất giữa làng đã được lấp đầy bởi hàng trăm người.
04:44
And they put on an opera all night long.
76
272861
2538
Và họ đã trình diễn một vở nhạc kịch suốt cả đêm dài.
04:47
Human beings needed the light.
77
275399
2260
Con người cần có ánh sáng.
04:49
They needed the light to see.
78
277659
2637
Họ cần ánh sáng để xem.
04:52
So what I gained and gathered from this incredible,
79
280296
3648
Vì vậy những gì tôi đã thu được và tập hợp đươc từ thời điểm đáng kinh ngạc và có ảnh hưởng mạnh mẽ này
04:55
seminal moment in my life as a young artist
80
283944
2612
trong cuộc đời của tôi khi còn là một nghệ sĩ trẻ
04:58
was that you must be true
81
286556
3323
đó là bạn phải thực sự chân thành
05:01
to what you believe as an artist all the way through,
82
289879
4072
với những gì mà bạn tin tưởng với tư cách là một nghệ sĩ
05:05
but you also have to be aware
83
293951
3539
nhưng bạn cũng cần phải nhận thức được rằng
05:09
that the audience is out there in our lives at this time,
84
297490
3489
khán giả ở ngoài kia, trong cuộc sống của chúng ta, tại thời điểm này
05:12
and they also need the light.
85
300979
1371
và họ cũng cần ánh sáng.
05:14
And it's this incredible balance
86
302350
2197
Và chính sự cân bằng khó tin này
05:16
that I think that we walk
87
304547
1749
khiến tôi nghĩ rằng chúng ta đi bộ
05:18
when we are creating something that is breaking ground,
88
306296
3333
khi chúng ta đang sáng tạo ra một cái gì đó đang phá vỡ mặt đất,
05:21
that's trying to do something you've never seen before,
89
309629
2654
đó là sự cố gắng để làm một điều gì đó mà bạn chưa từng thấy trước đây,
05:24
that imaginary world
90
312283
1686
đó là thế giới tưởng tượng
05:25
where you actually don't know where you're going to end up,
91
313969
3377
nơi mà bạn thực sự không biết con đường bạn đang đi sẽ kết thúc ở đâu,
05:29
that's the fine line on the edge of a crater
92
317346
2766
đó là ranh giới trên rìa của một miệng núi lửa
05:32
that I have walked my whole life.
93
320112
2630
mà tôi đã đi trên đó trong toàn bộ cuộc đời tôi.
05:34
What I would like to do now is to tell you
94
322742
2548
Bây giờ những gì tôi muốn làm là kể cho bạn biết
05:37
a little bit
95
325290
1806
một chút
05:39
about how I work. Let's take "The Lion King."
96
327096
2857
về việc tôi đã làm việc như thế nào . Chúng ta hãy nói về "Vua sư tử."
05:41
You saw many examples of my work up there,
97
329953
2252
Bạn đã thấy nhiều ví dụ của công việc của tôi ở trên,
05:44
but it's one that people know.
98
332205
1945
nhưng đó là những ví dụ mà mọi người biết.
05:46
I start with the notion of the ideograph.
99
334150
2699
Tôi bắt đầu với khái niệm của chữ tượng hình.
05:48
An ideograph is like a brush painting, a Japanese brush painting.
100
336849
3375
Chữ tượng hình giống như một bức tranh được sơn vẽ, một bức tranh sơn vẽ kiểu Nhật .
05:52
Three strokes, you get the whole bamboo forest.
101
340224
3509
Ba nét bút, bạn nhận được toàn bộ một rừng tre.
05:55
I go to the concept of "The Lion King"
102
343733
2531
Tôi đi đến khái niệm về "Vua sư tử"
05:58
and I say, "What is the essence of it?
103
346264
2068
và tôi nói, "Bản chất của nó là gì?
06:00
What is the abstraction?
104
348332
1636
Trừu tượng là gì?
06:01
If I were to reduce this entire story
105
349968
3261
Nếu tôi có thể cắt giảm câu chuyện nguyên vẹn này
06:05
into one image, what would it be?"
106
353229
2741
vào một hình ảnh, nó sẽ như thế nào?"
06:07
The circle. The circle. It's so obvious.
107
355970
2954
Vòng tròn. Vòng tròn. Nó là như vậy rõ ràng.
06:10
The circle of life. The circle of Mufasa's mask.
108
358924
3977
Vòng tròn của cuộc sống. Vòng tròn của mặt nạ của Mufasa.
06:14
The circle that, when we come to Act II and there's a drought,
109
362901
4540
Vòng kết nối đó, khi chúng tôi đến Màn II và có một vụ hạn hán,
06:19
how do you express drought?
110
367441
1479
làm thế nào để bạn có thể thể hiện một trận hạn hán?
06:20
It's a circle of silk on the floor
111
368920
3159
Đó là một vòng tròn của lụa trên sàn nhà
06:24
that disappears into the hole in the stage floor.
112
372079
4054
biến mất vào một cái lỗ trên sàn sân khấu.
06:28
The circle of life comes in the wheels
113
376133
2629
Vòng tròn của cuộc sống đi đến trong các bánh xe
06:30
of the gazelles that leap.
114
378762
2448
những con linh dương nhảy qua.
06:33
And you see the mechanics.
115
381210
1722
Và bạn thấy cơ khí.
06:34
And being a theater person, what I know and love about the theater
116
382932
3378
Và là người của nhà hát, những gì tôi biết và yêu thích về rạp chiếu phim
06:38
is that when the audience comes in
117
386310
1695
đó là khi các khán giả đến
06:40
and they suspend their disbelief,
118
388005
1794
và họ ngừng sự hoài nghi của họ lại,
06:41
when you see men walking or women walking
119
389799
2835
khi bạn nhìn thấy những người đàn ông hoặc phụ nữ đi bộ
06:44
with a platter of grass on their heads,
120
392634
1897
với một đĩa cỏ trên đầu họ,
06:46
you know it's the savanna.
121
394531
1616
bạn biết đó là thảo nguyên.
06:48
You don't question that.
122
396147
1544
Bạn không chất vấn điều đó.
06:49
I love the apparent truth of theater.
123
397691
2484
Tôi thích sự thật rõ ràng của nhà hát.
06:52
I love that people are willing to fill in the blanks.
124
400175
3597
Tôi thích việc mọi người sẵn sàng để lấp vào những khoảng trống.
06:55
The audience is willing to say,
125
403772
2020
Các khán giả sẵn sàng nói rằng,
06:57
"Oh, I know that's not a real sun.
126
405792
3000
"Ồ, tôi biết đó không phải là một mặt trời thực sự.
07:00
You took pieces of sticks.
127
408792
2308
Bạn đã lấy những thanh gỗ.
07:03
You added silk to the bottom.
128
411100
2095
Bạn đã thêm lụa vào phía dưới.
07:05
You suspended these pieces. You let it fall flat on the floor.
129
413195
3704
Bạn để lơ lửng những thanh gỗ này. Bạn để nó rơi thẳng xuống sàn nhà.
07:08
And as it rises with the strings, I see that it's a sun.
130
416899
4403
Và khi nó được nâng lên bởi các sợi dây, tôi thấy rằng đó là một mặt trời.
07:13
But the beauty of it is that it's just silk and sticks.
131
421302
4407
Nhưng vẻ đẹp của nó chỉ là tơ lụa và gậy.
07:17
And in a way, that is what makes it spiritual.
132
425709
4552
Và theo một cách nào đó, đó là những gì khiến cho nó có linh hồn.
07:22
That's what moves you.
133
430261
1445
Đó là những gì làm bạn xúc động.
07:23
It's not the actual literal sunrise that's coming.
134
431706
4216
Nó không phải là mặt trời thực xuất hiện theo đúng nghĩa đen của nó
07:27
It's the art of it.
135
435922
1531
Đó là nghệ thuật.
07:29
So in the theater, as much as the story is critical
136
437453
5360
Vì vậy, trong nhà hát, câu chuyện càng quan trọng càng nhiều
07:34
and the book and the language,
137
442813
1905
cuốn sách và ngôn ngữ,
07:36
the telling of the story, how it's told,
138
444718
4651
cách kể lại câu chuyện, làm thế nào để kể lại nó,
07:41
the mechanics, the methods that you use,
139
449369
3618
cơ học, các phương pháp bạn sử dụng,
07:44
is equal to the story itself.
140
452987
2599
tương đương với chính bản thân câu chuyện.
07:47
And I'm one who loves high tech and low tech.
141
455586
3338
Và tôi là một trong những người yêu thích công nghệ công nghệ cao và thấp.
07:50
So I could go from --
142
458924
1799
Vì vậy, tôi có thể đi từ--
07:52
For instance, I'll show you some "Spider-Man" later,
143
460723
2206
Ví dụ, tôi sẽ cho các bạn thấy một số "Người nhện" sau đó,
07:54
these incredible machines that move people along.
144
462929
2871
những bộ máy đáng kinh ngạc này di chuyển mọi người
07:57
But the fact is, without the dancer
145
465800
2366
Nhưng thực tế là, không có các vũ công
08:00
who knows how to use his body and swing on those wires,
146
468166
2753
ai biết được cách sử dụng cơ thể của mình và đung đưa trên những dây như thế nào
08:02
it's nothing.
147
470919
1787
không có gì cả
08:04
So now I'm going to show you
148
472706
2909
Vì vậy bây giờ tôi sẽ cho các bạn thấy
08:07
some clips from the other big project of my life this year,
149
475615
4318
một số đoạn phim từ các dự án lớn khác của cuộc sống của tôi trong năm nay,
08:11
"The Tempest."
150
479933
1042
"Tempest." (Cơn bão)
08:12
It's a movie. I did "The Tempest" on a stage three times
151
480975
4093
Đó là một bộ phim. Tôi đã dựng "The Tempest" trên sân khấu ba lần
08:17
in the theater since 1984, '86,
152
485068
3237
tại nhà hát kể từ năm 1984, ' 86,
08:20
and I love the play.
153
488305
2204
và tôi thích vở kịch.
08:22
I did it always with a male Prospero.
154
490509
2526
Tôi đã luôn dựng nó với một diễn viên nam Prospero.
08:25
And all of a sudden, I thought,
155
493035
1662
Và đột nhiên, tôi nghĩ,
08:26
"Well, who am I gonna get to play Prospero?
156
494697
2086
"À, tôi sẽ để ai diễn vai Prospero?
08:28
Why not Helen Mirren? She's a great actor. Why not?"
157
496783
3722
Tại sao không phải là Helen Mirren? Cô là một diễn viên tuyệt vời. Tại sao không?"
08:32
And this material really did work for a woman equally as well.
158
500505
3260
Và vai diễn này thực sự cũng đã phù hợp với một người phụ nữ
08:35
So now, let's take a look at some of the images
159
503765
3095
Vì vậy bây giờ, chúng ta hãy cùng xem một số hình ảnh
08:38
from "The Tempest."
160
506860
1993
từ "Tempest."
08:40
(Music)
161
508853
4983
(Âm nhạc)
08:57
(Video) Prospera: Hast thou, spirit, performed to the point the tempest that I bade thee?
162
525220
3752
(Video) Prospera: Linh hồn, ngươi có thực hiện cơn bão mà ta đã nói với ngươi chưa?
09:00
Ariel: I boarded the king's ship. In every cabin, I flamed amazement.
163
528972
5508
Ariel: Tôi đã lên tàu của Đức vua. Trong mỗi khoang hành khách, tôi thổi bùng lên sự kinh ngạc.
09:09
Prospera: At first sight, they have changed eyes.
164
537664
2956
Prospera: Ngay ở cái nhìn đầu tiên, họ đã thay đổi ánh mắt.
09:12
Miranda: Do you love me?
165
540620
1195
Miranda: Anh có yêu em không?
09:13
Ferdinand: Beyond all limit.
166
541815
1376
Ferdinand: Vượt quá tất cả giới hạn.
09:15
HM: They are both in either's powers.
167
543191
2592
HM: Họ đều ở trong quyền lực của mỗi người.
09:17
Trinculo: Misery acquaints a man with strange bedfellows.
168
545783
5131
Trinculo: Đau khổ khiến một người đàn ông thân thiết với những người tình chung giường xa lạ.
09:22
(Music)
169
550914
3242
(Âm nhạc)
09:26
Looking for business, governor?
170
554156
3477
Tìm kiếm kinh doanh, thưa thống đốc?
09:29
Caliban: Hast thou not dropped from heaven?
171
557633
2002
Caliban: Ngươi không phải rơi từ trên trời xuống?
09:31
Stephano: Out of the moon, I do assure thee.
172
559635
2555
Stephano: Bên ngoài mặt trăng, ta đảm bảo với ngươi.
09:34
Prospera: Caliban!
173
562190
1997
Prospera: Caliban!
09:36
Caliban: This island is mine.
174
564187
2265
Caliban: Hòn đảo này là của tôi.
09:38
Prospera: For this, be sure, tonight thou shalt have cramps.
175
566452
3545
Prospera: Để chắc chắn điều này, đêm nay, ngươi sẽ bị kiểm soát.
09:41
Antonio: Here lies your brother no better than the earth he lies upon.
176
569997
3509
Antonio: Anh trai ngươi nằm ở đây không tốt hơn so với trái đất mà ông ta ở đâu.
09:45
Sebastian: Draw thy sword.
177
573506
1799
Sebastian: Rút thanh gươm ngươi ra.
09:47
And I, the king, shall love thee.
178
575305
3609
Và ta, nhà vua, sẽ yêu ngươi.
09:50
Prospera: I will plague them all, even to roaring.
179
578914
5386
Prospera: Ta sẽ gây bệnh dịch cho tất cả bọn chúng, ngay cả khi chúng thét gào
09:58
Ariel: I have made you mad.
180
586133
4573
Ariel: Ta đã làm cho ngươi điên cuồng
10:08
Prospera: We are such stuff as dreams are made on.
181
596874
3045
Prospera: Chúng ta là công cụ mà ước mơ được thực hiện dựa trên điều đó
10:11
and our little life is rounded with a sleep.
182
599919
4211
và cuộc sống nhỏ bé của chúng ta cuộn tròn với một giấc ngủ.
10:16
(Music)
183
604130
5325
(Âm nhạc)
10:21
JT: Okay.
184
609455
2850
JT: được rồi.
10:24
(Applause)
185
612305
3974
(Tiếng vỗ tay)
10:28
So I went from theater, doing "The Tempest"
186
616279
2428
Vì vậy, tôi đã đi từ nhà hát, dựng lên "The Tempest"
10:30
on the stage in a very low-budget production
187
618707
2324
trên sân khấu với nguồn ngân sách rất ít ỏi
10:33
many years ago,
188
621031
1638
nhiều năm trước,
10:34
and I love the play, and I also think
189
622669
2445
Tôi thích vở kịch, và tôi cũng nghĩ rằng
10:37
it's Shakespeare's last play,
190
625114
2024
đó là vở kịch cuối cùng của Shakespeare,
10:39
and it really lends itself, as you can see, to cinema.
191
627138
3680
và nó tự thích nghi, như các bạn thấy, với rạp chiếp phim
10:42
But I'm just going to give you a little example about
192
630818
2275
Nhưng tôi mới chỉ cung cấp cho các bạn một ví dụ nhỏ về
10:45
how one stages it in theater
193
633093
2178
làm thế nào mà một người có thể dàn dựng nó trong nhà hát
10:47
and then how one takes that same idea or story
194
635271
4061
và sau đó làm thế nào họ có thể lấy cùng một ý tưởng hoặc câu chuyện
10:51
and moves it into cinema.
195
639332
2992
và đưa nó vào điện ảnh.
10:54
The ideograph that I talked to you about before,
196
642324
3096
Chữ viết tượng hình mà tôi đã nói chuyện với các bạn lúc trước,
10:57
what is it for "The Tempest"?
197
645420
2111
nó là gì với "The Tempest"?
10:59
What, if I were to boil it down,
198
647531
2826
Nếu tôi có thể tóm tắt nó lại
11:02
would be the one image that I could
199
650357
2313
điều gì sẽ là hình ảnh mà tôi có thể
11:04
hang my hat on for this?
200
652670
2247
mất việc của tôi vì nó?
11:06
And it was the sand castle,
201
654917
2288
Và nó đã là lâu đài cát
11:09
the idea of nurture versus nature,
202
657205
3140
ý tưởng của việc nuôi dưỡng so với tự nhiên,
11:12
that we build these civilizations --
203
660345
2455
rằng chúng tôi xây dựng các nền văn minh này...
11:14
she speaks about it at the end, Helen Mirren's Prospera --
204
662800
2955
cô ấy nói về nó vào lúc cuối, Helen Mirren Prospera--
11:17
we build them, but under nature, under the grand tempest,
205
665755
5473
chúng ta xây dựng chúng, nhưng theo tự nhiên, trong cơn bão lớn,
11:23
these cloud-capped towers, these gorgeous palaces will fade
206
671228
5495
các tòa tháp vượt qua những đám mây, những cung điện tuyệt đẹp này rồi sẽ phai mờ dần
11:28
and there will -- leave not a rack behind.
207
676723
4223
và sẽ ... còn lại không phải là một đống đổ vỡ phía sau
11:32
So in the theater, I started the play,
208
680946
2629
Vì vậy, tại nhà hát, tôi bắt đầu vở kịch,
11:35
it was a black sand rake, white cyc,
209
683575
3062
có một cái cào cát màu đen, một cây mè màu trắng,
11:38
and there was a little girl, Miranda, on the horizon,
210
686637
2925
và đã có một cô bé, Miranda, trên đường chân trời,
11:41
building a drip castle, a sand castle.
211
689562
2668
xây dựng một lâu đài nhỏ giọt, một lâu đài bằng cát.
11:44
And as she was there on the edge of that stage,
212
692230
3440
Và khi cô ấy ở bên cạnh của sân khấu đó,
11:47
two stagehands all in black
213
695670
3361
hai người phụ giúp mặc trang phục màu đen
11:51
with watering cans ran along the top
214
699031
4504
với những bình nước chạy dọc theo phía trên
11:55
and started to pour water on the sand castle,
215
703535
4627
và bắt đầu đổ nước vào lâu đài cát
12:00
and the sand castle started to drip and sink,
216
708162
2770
và lâu đài cát bắt đầu nhỏ giọt và lún xuống,
12:02
but before it did,
217
710932
1399
nhưng trước khi nó tan biến,
12:04
the audience saw the black-clad stagehands.
218
712331
4240
khán giả nhìn thấy những người phụ giúp được mạ đen
12:08
The medium was apparent. It was banal. We saw it.
219
716571
4587
Bối cảnh đã rõ ràng. Thật là tầm thường. Chúng ta đã nhìn thấy nó.
12:13
But as they started to pour the water,
220
721158
2983
Nhưng khi họ bắt đầu đổ nước,
12:16
the light changed from showing you the black-clad stagehands
221
724141
3732
ánh sáng thay đổi từ việc hiển thị cho bạn những người phụ giúp được mạ đen
12:19
to focusing, this rough magic that we do in theater,
222
727873
3314
tới việc tập trung, điều kỳ diệu chưa được trau chuốt mà chúng tôi làm trong nhà hát,
12:23
it focused right on the water itself.
223
731187
3553
nó tập trung ngay trên mặt nước riêng của mình.
12:26
And all of a sudden, the audience's perspective changes.
224
734740
4222
Và bất ngờ, góc nhìn của khán giả đã thay đổi.
12:30
It becomes something magically large.
225
738962
3506
Nó trở thành một cái gì đó kỳ diệu lớn lao.
12:34
It becomes the rainstorm.
226
742468
2632
Nó trở thành cơn mưa.
12:37
The masked actors, the puppeteers, they disappear,
227
745100
3644
Các diễn viên đeo mặt nạ, những chú rối, họ biến mất,
12:40
and the audience makes that leap into this world,
228
748744
3200
và khán giả làm cho bước nhảy vọt vào thế giới này,
12:43
into this imaginary world of "The Tempest" actually happening.
229
751944
4323
vào thế giới tưởng tượng của "The Tempest" thực sự xảy ra.
12:48
Now the difference
230
756267
1429
Bây giờ là sự khác biệt
12:49
when I went and did it in the cinema,
231
757696
2603
khi tôi đã đi và đã dàn dựng nó trong các rạp chiếu phim,
12:52
I started the actual movie
232
760299
2384
Tôi đã bắt đầu bộ phim thực tế
12:54
with a close-up of a sand castle, a black sand castle,
233
762683
5282
với một cảnh cận cảnh của một lâu đài cát, một lâu đài cát đen,
12:59
and what cinema can do is,
234
767965
1838
và điều mà rạp chiếu phim có thể làm đó là,
13:01
by using camera, perspective,
235
769803
3456
bằng cách sử dụng máy ảnh, nghệ thuật phối cảnh,
13:05
and also long shots and close-ups,
236
773259
2742
và những shoot hình dài và cận cảnh,
13:08
it started on a close-up of the sand castle,
237
776001
2319
nó bắt đầu trên một cảnh cận cảnh của lâu đài cát
13:10
and as it pulled away,
238
778320
1883
và nó kéo đi,
13:12
you saw that it was a miniature sitting in the palm
239
780203
3034
các bạn thấy rằng nó là một bức tiểu họa thu nhỏ trong lòng bàn tay
13:15
of the girl's hands.
240
783237
1903
bàn tay của cô gái.
13:17
And so I could play with the medium,
241
785140
1828
Và vì vậy tôi có thể chơi với bối cảnh,
13:18
and why I move from one medium to another
242
786968
2952
và lý do tại sao tôi chuyển từ một bối cảnh này đến một bối cảnh khác
13:21
is to be able to do this.
243
789920
1483
đó là để có thể có khả năng làm điều này.
13:23
Now I'm going to take you to "Spider-Man."
244
791403
2431
Bây giờ tôi sẽ đưa các bạn đến với "Người nhện"
13:25
(Music)
245
793834
3836
(Âm nhạc)
13:56
(Video) Peter Parker: ♪ Standing on the precipice,
246
824794
2827
(Video) Peter Parker: ♪ Đứng trên vách,
13:59
I can soar away from this. ♪
247
827621
4479
Tôi có thể bay ra khỏi đây. ♪
14:04
JT: We're trying to do everything in live theater
248
832100
2100
JT: Chúng tôi đang cố gắng để làm tất cả mọi thứ trong nhà hát trực tiếp
14:06
that you can't do in two dimensions
249
834200
1919
mà bạn không thể làm trong không gian hai chiều
14:08
in film and television.
250
836119
2784
trong phim ảnh và truyền hình.
14:10
PP: ♪ Rise above yourself and take control. ♪
251
838903
3930
PP: ♪ vượt lên trên bản thân và kiểm soát. ♪
14:14
George Tsypin: We're looking at New York from a Spider-Man point of view.
252
842833
3396
George Tsypin: Chúng tôi đang ngắm nhìn New York từ quan điểm của một người nhện.
14:18
Spider Man is not bound by gravity.
253
846229
2250
Người nhện không bị ràng buộc bởi lực hấp dẫn.
14:20
Manhattan in the show is not bound by gravity either.
254
848479
3158
Manhattan trong chương trình cũng không bị ràng buộc bởi lực hấp dẫn
14:23
PP: ♪ Be yourself and rise above it all. ♪
255
851637
4219
PP: ♪ Là chính bản thân mình và bay lên trên tất cả. ♪
14:27
Ensemble: ♪ Sock! Pow! ♪
256
855856
4103
Toàn bộ: ♪ Sock! Tù binh chiến tranh! ♪
14:31
♪ Slam! Scratch! ♪
257
859959
2585
♪ Slam! Đầu! ♪
14:34
Danny Ezralow: I don't want you to even think there's a choreographer.
258
862544
2201
Danny Ezralow: Tôi không muốn để các bạn thậm chí nghĩ rằng đó là một biên đạo múa.
14:36
It's real, what's happening.
259
864745
1126
Đó là thực tế, là những gì đang xảy ra.
14:37
I prefer you to see people moving,
260
865871
2873
Tôi muốn các bạn xem mọi người di chuyển,
14:40
and you're going, "Whoa, what was that?"
261
868744
2186
và các bạn đang đi, "Ồ, chuyện gì vậy?"
14:42
(Music)
262
870930
12221
(Âm nhạc)
14:55
JT: If I give enough movement in the sculpture,
263
883151
2084
JT: Nếu tôi đưa ra đủ hoạt động trong điêu khắc,
14:57
and the actor moves their head, you feel like it's alive.
264
885235
3191
và các diễn viên di chuyển đầu của họ, bạn cảm thấy như nó có sự sống.
15:00
It's really comic book live. It's a comic book coming alive.
265
888426
2950
Nó thực sự là một câu chuyện sống động. Nó là một cuốn sách truyện tranh trở nên sống động.
15:03
(Music)
266
891376
7201
(Âm nhạc)
15:10
Bono: They're mythologies.
267
898577
1162
Bono: Họ là những câu chuyện thần thoại
15:11
They're modern myths, these comic book heroes.
268
899739
3626
Họ là huyền thoại hiện đại, các anh hùng truyện tranh.
15:15
PP: ♪ They believe. ♪
269
903365
5963
PP: ♪ Họ tin tưởng. ♪
15:21
(Screams)
270
909328
3677
(Tiếng thét)
15:25
(Music)
271
913005
5518
(Âm nhạc)
15:42
(Applause)
272
930766
2268
(Tiếng vỗ tay)
15:45
JT: Ohhhh. What was that?
273
933034
4610
JT: Ồ ồ. Đó là gì vậy?
15:49
Circus, rock 'n' roll, drama.
274
937644
2271
Xiếc, rock 'n' roll, phim truyền hình.
15:51
What the hell are we doing up there on that stage?
275
939915
2842
Những gì chúng tôi đang làm trên sân khấu là gì vậy?
15:54
Well, one last story, very quickly.
276
942757
2662
Vâng, một câu chuyện cuối cùng, rất nhanh thôi
15:57
After I was in that village, I crossed the lake,
277
945419
2870
Sau khi tôi đã ở ngôi làng đó, tôi đã vượt qua hồ,
16:00
and I saw that the volcano was erupting
278
948289
3089
và tôi thấy các ngọn núi lửa đang phun trào
16:03
on the other side, Gunung Batur,
279
951378
1753
phía mặt khác, núi lửa Gunung Batur,
16:05
and there was a dead volcano next to the live volcano.
280
953131
3085
và đã có một ngọn núi lửa đã chết bên cạnh ngọn núi lửa vẫn đang hoạt động.
16:08
I didn't think I'd be swallowed by the volcano,
281
956216
2021
Tôi đã không nghĩ rằng tôi sẽ bị nuốt chửng bởi ngọn núi lửa,
16:10
and I am here.
282
958237
1586
và tôi ở đây.
16:11
But it's very easy to climb up, is it not?
283
959823
3937
Nhưng rất dễ dàng để leo lên, phải không?
16:15
You hold on to the roots,
284
963760
1585
Bạn giữ rễ cây,
16:17
you put your foot in the little rocks
285
965345
3200
bạn đặt chân của bạn vào trong các phiến đá nhỏ
16:20
and climb up there, and you get to the top,
286
968545
2582
leo lên đó, và bạn lên được phía trên,
16:23
and I was with a good friend who was an actor,
287
971127
2290
và tôi đã ở đó với một người bạn tốt, một diễn viên,
16:25
and we said, "Let's go up there.
288
973417
2020
và chúng tôi nói, "Chúng ta hãy cùng leo lên đó.
16:27
Let's see if we can come close to the edge
289
975437
2048
Chúng ta hãy xem liệu chúng ta có thể đến gần với mép
16:29
of that live volcano."
290
977485
2136
ngọn núi lửa đang hoạt động hay không."
16:31
And we climbed up and we got to the very top,
291
979621
2852
Và chúng tôi leo lên và chúng tôi đã lên đến cùng,
16:34
and we're on the edge, on this precipice,
292
982473
2505
và chúng tôi đang trên mép, trên vách này,
16:36
Roland disappears into the sulfur smoke
293
984978
2413
Roland biến mất vào trong khói lưu huỳnh
16:39
at the volcano at the other end,
294
987391
1937
tại ngọn núi lửa ở phía đầu kia,
16:41
and I'm up there alone
295
989328
1842
và tôi chỉ có một mình
16:43
on this incredible precipice.
296
991170
2736
ngay tại vách núi đáng kinh ngạc này.
16:45
Did you hear the lyrics?
297
993906
1621
Bạn có nghe thấy lời bài hát không?
16:47
I'm on the precipice looking down
298
995527
2326
Tôi đang ở trên vách núi nhìn xuống
16:49
into a dead volcano to my left.
299
997853
2311
nhìn vào một ngọn núi lửa chết ở bên trái của tôi.
16:52
To my right is sheer shale. It's coming off.
300
1000164
3828
Ở bên phải của tôi là phiến đá sét. Nó đã được hoàn thiện
16:55
I'm in thongs and sarongs. It was many years ago.
301
1003992
3768
Tôi đang mặc sarong và đeo dây da. Đó là nhiều năm trước đây.
16:59
And no hiking boots.
302
1007760
1625
Và không có giày đi bộ đường dài.
17:01
And he's disappeared, this mad French gypsy actor,
303
1009385
3959
Và ông ấy đã biến mất, diễn viên Pháp gypsy điên rồ,
17:05
off in the smoke, and I realize,
304
1013344
3304
biến mất trong làn khói, và tôi nhận ra rằng,
17:08
I can't go back the way that I've come. I can't.
305
1016648
3928
Tôi không thể trở lại con đường mà tôi đã đi. Tôi không thể.
17:12
So I throw away my camera. I throw away my thongs,
306
1020576
4681
Vì vậy, tôi vứt máy ảnh của mình đi. Tôi vứt bỏ dây da của tôi,
17:17
and I looked at the line straight in front of me,
307
1025257
3229
và tôi nhìn vào con đường trực tiếp ở phía trước của tôi,
17:20
and I got down on all fours like a cat,
308
1028486
3634
và tôi đã đi trên bốn chân của tôi như một con mèo,
17:24
and I held with my knees to either side
309
1032120
3022
và tôi đã để đầu gối của tôi ở hai bên
17:27
of this line in front of me,
310
1035142
2393
lối đi trước mặt tôi,
17:29
for 30 yards or 30 feet, I don't know.
311
1037535
3042
30 mét hoặc 30 feet, tôi không biết.
17:32
The wind was massively blowing,
312
1040577
2713
Gió đã thổi ầm ầm,
17:35
and the only way I could get to the other side
313
1043290
3430
và cách duy nhất tôi có thể đến được phía bên kia
17:38
was to look at the line straight in front of me.
314
1046720
2443
đó là nhìn vào đường đi thẳng trước mặt tôi.
17:41
I know you've all been there.
315
1049163
2003
Tôi biết tất cả các bạn đã ở đó
17:43
I'm in the crucible right now.
316
1051166
1973
Tôi đang ở trong cuộc thử thách gắt gao ngay lúc này.
17:45
It's my trial by fire.
317
1053139
1864
Đó là cuộc thử nghiệm với lửa của tôi
17:47
It's my company's trials by fire.
318
1055003
2330
Đó là cuộc thử nghiệm với lửa của công ty tôi
17:49
We survive because our theme song is "Rise Above."
319
1057333
4257
Chúng tôi tồn tại bởi vì chúng tôi là "Vượt lên trên tất cả."
17:53
Boy falls from the sky, rise above.
320
1061590
3141
Cậu bé té ngã từ trên bầu trời, vượt lên trên.
17:56
It's right there in the palm of both of our hands,
321
1064731
2414
Nó ở ngay đó trong lòng cả hai bàn tay của chúng tôi,
17:59
of all of my company's hands.
322
1067145
1627
của tất cả những bàn tay của công ty tôi
18:00
I have beautiful collaborators, and we as creators
323
1068772
3568
Tôi có những cộng tác viên xinh đẹp, và chúng tôi như là những người sáng tạo
18:04
only get there all together.
324
1072340
2011
chỉ có thể đến đó cùng nhau.
18:06
I know you understand that.
325
1074351
2189
Tôi biết các bạn hiểu mà.
18:08
And you just stay going forward,
326
1076540
2425
Và các bạn chỉ cần đi về phía trước,
18:10
and then you see this extraordinary thing
327
1078965
2641
và sau đó các bạn sẽ thấy điều đặc biệt này
18:13
in front of your eyes.
328
1081606
1546
ở phía trước đôi mắt của các bạn.
18:15
Thank you.
329
1083152
1300
Cảm ơn các bạn.
18:16
(Applause)
330
1084452
5447
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Julie Taymor - Director, designerJulie Taymor is a film, theater and opera director. She is known for lavish movies such as Frida and for her hit Broadway musicals, The Lion King and Spider-Man: Turn Off the Dark.
Why you should listen
Working in musicals, Shakespeare, film and opera, Julie Taymor is a wildly imaginative and provocative director and designer. She is well known for having translated the film The Lion King to Broadway, a still-running show for which she also designed costumes, masks and puppets -- and won two Tony Awards. (She was the first woman to win a Tony for directing a musical.) She has received multiple awards for her work, and given both MacArthur and Guggenheim fellowships.
In 2005, she worked on a lavish production of Mozart's opera, The Magic Flute, and in 2006 she co-wrote a version of the story of Beowulf, Grendel. Meanwhile, she has developed a fascinating career in the movies. She directed Across the Universe, a romp through the music of the Beatles, Titus, a 1999 adaptation of Shakespeare's Titus Andronicus, and the glorious Frida, the 2002 film about Frida Kahlo for which she received an Oscar nomination. More recently, and most dramatically, Taymor collaborated with musicians from U2 on a Broadway stage version of Marvel Studios' Spider-Man.
Julie Taymor | Speaker | TED.com