TEDxLeuvenSalon
Tristram Wyatt: The smelly mystery of the human pheromone
Tristram Wyatt: Bí ẩn "bốc mùi" của kích thích tố ở người
Filmed:
Readability: 4
1,414,757 views
Có phải mùi hương làm chúng ta trở nên hấp dẫn? Khoa học thường thức nghĩ là có - kích thích tố (pheromone) gửi những tín hiệu về sự thu hút và hấp dẫn từ vùng nách của chúng ta đến những đối tượng tiềm năng. Nhưng, bất chấp những gì bạn từng nghe, không hề có một nghiên cứu nào kết luận rằng con người có những phân tử mùi đó. Trong bài nói chuyện thú vị này, nhà động vật học Tristram Wyatt giải thích về những sai sót cơ bản trong các nghiên cứu về pheromone gần đây, và hy vọng một tương lai mở ra những kiến thức về mùi hương thú vị và có khả năng làm thay đổi cuộc sống.
Tristram Wyatt - Zoologist
Do humans have pheromones? Tristram Wyatt is on the case. A researcher at Oxford, Wyatt is interested in the evolution of pheromones throughout the animal kingdom. Full bio
Do humans have pheromones? Tristram Wyatt is on the case. A researcher at Oxford, Wyatt is interested in the evolution of pheromones throughout the animal kingdom. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
"Pheromone" is a very powerful word.
0
880
3438
"Pheromone" là một từ rất quyền lực.
00:16
It conjures up sex, abandon, loss of control,
1
4318
4144
Nó kích thích tính dục, sự ruồng bỏ,
sự mất kiểm soát,
sự mất kiểm soát,
00:20
and you can see, it's very important as a word.
2
8462
3692
và bạn thấy đó,
nó là một từ rất quan trọng.
nó là một từ rất quan trọng.
00:24
But it's only 50 years old. It was invented in 1959.
3
12154
5283
Nhưng từ này mới chỉ 50 tuổi.
Nó được phát minh vào năm 1959.
Nó được phát minh vào năm 1959.
00:29
Now, if you put that word into the web,
4
17437
2549
Bây giờ, nếu đem
từ đó lên các trang web,
từ đó lên các trang web,
00:31
as you may have done,
5
19986
1510
có lẽ bạn đã làm rồi,
00:33
you'll come up with millions of hits,
6
21496
2392
bạn sẽ thấy hàng triệu
lượt truy cập,
lượt truy cập,
00:35
and almost all of those sites are trying to sell you
7
23888
2645
và hầu hết những trang này
cố gắng bán cho bạn
cố gắng bán cho bạn
00:38
something to make you irresistible
8
26533
2259
một thứ khôn cưỡng
00:40
for 10 dollars or more.
9
28792
3073
với giá 10 đô-la hoặc hơn.
00:43
Now, this is a very attractive idea,
10
31865
2223
Đây là một
ý tưởng rất hấp dẫn,
ý tưởng rất hấp dẫn,
00:46
and the molecules they mention
11
34088
2442
và những phân tử
mà họ đề cập đến
mà họ đề cập đến
00:48
sound really science-y.
12
36530
1914
nghe có vẻ rất
khoa học.
khoa học.
00:50
They've got lots of syllables.
13
38444
1584
Chúng có rất nhiều âm tiết.
00:52
It's things like androstenol, androstenone
14
40028
2873
Những thứ như
androstenol, androstenone
androstenol, androstenone
00:54
or androstadienone.
15
42901
2441
hay androstenedione.
00:57
It gets better and better,
16
45342
1642
Chúng ngày càng tốt hơn,
00:58
and when you combine that with white lab coats,
17
46984
2790
và khi kết hợp với
áo khoác trắng của phòng thí nghiệm,
áo khoác trắng của phòng thí nghiệm,
01:01
you must imagine that there is
18
49774
1412
bạn phải tưởng tượng rằng
01:03
fantastic science behind this.
19
51186
2514
có một nền khoa học tuyệt vời
đằng sau nó.
đằng sau nó.
01:05
But sadly, these are fraudulent claims
20
53700
5122
Đáng buồn thay,
đây là những tuyên bố lừa đảo
đây là những tuyên bố lừa đảo
01:10
supported by dodgy science.
21
58822
3339
được sự hỗ trợ của
khoa học tinh ranh.
khoa học tinh ranh.
01:14
The problem is that, although there are many
22
62161
2618
Vấn đề là,
mặc dù còn rất nhiều
mặc dù còn rất nhiều
01:16
good scientists working on what they think
23
64779
2545
các nhà khoa học giỏi đang
nghiên cứu cái họ cho là
nghiên cứu cái họ cho là
01:19
are human pheromones,
24
67324
1870
pheromones của con người,
01:21
and they're publishing in respectable journals,
25
69194
2605
và xuất bản chúng trên
các tạp chí uy tín,
các tạp chí uy tín,
01:23
at the basis of this,
26
71799
1581
về mặt cơ sở,
01:25
despite very sophisticated experiments,
27
73380
3336
mặc dù có các thí nghiệm
rất tinh vi,
rất tinh vi,
01:28
there really is no good science behind it,
28
76716
2553
thật sự chẳng có khoa học
tử tế nào hậu thuẫn
tử tế nào hậu thuẫn
01:31
because it's based on a problem,
29
79269
3292
bởi vì nó được dựa
trên một vấn đề,
trên một vấn đề,
01:34
which is nobody has systematically gone through
30
82561
3450
không một ai từng trải qua
một cách có hệ thống
một cách có hệ thống
01:38
all the odors that humans produce --
31
86011
2101
tất cả các mùi mà
con người tiết ra --
con người tiết ra --
01:40
and there are thousands of
molecules that we give off.
molecules that we give off.
32
88112
2778
có hàng ngàn phân tử
được tiết ra.
được tiết ra.
01:42
We're mammals. We produce a lot of smell.
33
90890
3110
Chúng ta là động vật có vú.
Chúng ta tiết ra rất nhiều mùi.
Chúng ta tiết ra rất nhiều mùi.
01:46
Nobody has gone through systematically
34
94000
2144
Không ai từng trải qua
một cách có hệ thống
một cách có hệ thống
01:48
to work out which molecules really are pheromones.
35
96144
2767
để tìm xem các phân tử nào
thật sự là các pheromone.
thật sự là các pheromone.
01:50
They've just plucked a few,
36
98911
1630
Họ mới chỉ chọn ra
một vài,
một vài,
01:52
and all these experiments are based on those,
37
100541
1889
mọi thí nghiệm
đều dựa trên chúng,
đều dựa trên chúng,
01:54
but there's no good evidence at all.
38
102430
3010
nhưng không có một
bằng chứng nào cả.
bằng chứng nào cả.
01:57
Now, that's not to say
39
105440
2178
Điều đó không có nghĩa là
01:59
that smell is not important to people.
40
107618
2162
mùi hương không
quan trọng với con người.
quan trọng với con người.
02:01
It is, and some people are real enthusiasts,
41
109780
3502
Nó quan trọng, và một số người
đam mê nó thực sự,
đam mê nó thực sự,
02:05
and one of these was Napoleon.
42
113282
3497
một trong số đó
là Napoleon.
là Napoleon.
02:08
And famously, you may remember
43
116779
1792
Câu chuyện nổi tiếng của ông,
02:10
that out on the campaign trail for war,
44
118571
3097
khi kết thúc chiến dịch,
02:13
he wrote to his lover, Empress Josephine,
45
121668
2807
ông đã viết thư cho người yêu,
Nữ hoàng Josephine,
Nữ hoàng Josephine,
02:16
saying, "Don't wash. I'm coming home."
46
124475
3234
nói rằng: "Đừng tắm.
Anh đang về nhà."
Anh đang về nhà."
02:19
(Laughter)
47
127709
602
(Cười)
02:20
So he didn't want to lose any of her richness
48
128311
2921
Ông ta không muốn đánh mất
bất cứ mùi hương nào của bà ấy
bất cứ mùi hương nào của bà ấy
02:23
in the days before he'd get home,
49
131232
2349
trước khi ông ấy về nhà,
02:25
and it is still, you'll find websites
50
133581
2377
các bạn vẫn sẽ tìm thấy
trên các trang web
trên các trang web
02:27
that offer this as a major quirk.
51
135958
3902
câu giễu cợt này.
02:31
At the same time, though,
52
139860
1164
Nhưng đồng thời,
02:33
we spend about as much money
53
141024
2453
tiền chúng ta chi
để làm mất mùi cơ thể
để làm mất mùi cơ thể
02:35
taking the smells off us
54
143477
1771
cũng ngang ngửa với số tiền
02:37
as putting them back on in perfumes,
55
145248
2721
dùng để tạo mùi
cho cơ thể bằng nước hoa,
cho cơ thể bằng nước hoa,
02:39
and perfumes are a multi-billion-dollar business.
56
147969
4191
và nước hoa là một ngành
kinh doanh bạc tỷ.
kinh doanh bạc tỷ.
02:44
So what I want to do in the rest of this talk
57
152160
2403
Trong phần còn lại của bài nói
tối muốn nói
tối muốn nói
02:46
is tell you about what pheromones really are,
58
154563
5278
cho các bạn biết
pheromones thực sự là cái gì,
pheromones thực sự là cái gì,
02:51
tell you why I think we would expect
59
159841
2998
tại sao tôi nghĩ rằng
chúng ta, con người
chúng ta, con người
02:54
humans to have pheromones,
60
162839
2748
có thể có pheromones,
02:57
tell you about some of the
confusions in pheromones,
confusions in pheromones,
61
165587
4493
nói cho bạn biết về
một số nhầm lẫn về pheromones,
một số nhầm lẫn về pheromones,
03:02
and then finally, I want to end with
62
170080
2792
và cuối cùng, tôi muốn
kết thúc với
kết thúc với
03:04
a promising avenue which shows us
63
172872
1970
một con đường đầy hứa hẹn
03:06
the way we ought to be going.
64
174842
4148
chỉ ra hướng ta sẽ phải đi.
03:10
So the ancient Greeks knew
65
178990
4181
Người Hy Lạp cổ đại biết rằng
03:15
that dogs sent invisible signals between each other.
66
183171
4054
loài chó giao tiếp bằng cách
gửi các tín hiệu vô hình.
gửi các tín hiệu vô hình.
03:19
A female dog in heat
67
187225
2374
Một con chó cái
trong thời gian động đực
trong thời gian động đực
03:21
sent an invisible signal to male dogs
68
189599
1916
gửi tín hiệu vô hình
đến những con chó đực
đến những con chó đực
03:23
for miles around,
69
191515
1455
trong khu vực xung quanh,
03:24
and it wasn't a sound, it was a smell.
70
192970
2105
không phải âm thanh,
mà là mùi hương.
mà là mùi hương.
03:27
You could take the smell from the female dog,
71
195075
2181
Bạn có thể lấy
mùi từ con chó cái,
mùi từ con chó cái,
03:29
and the dogs would chase the cloth.
72
197256
2463
và con chó đực sẽ đuổi theo.
03:31
But the problem for everybody
73
199719
1608
Nhưng vấn đề với những người
03:33
who could see this effect
74
201327
2113
có thể nhìn thấy hiệu ứng này là
03:35
was that you couldn't identify the molecules.
75
203440
1622
bạn không thể xác định phân tử.
03:37
You couldn't demonstrate it was chemical.
76
205062
2453
Bạn không thể chứng minh
rằng nó là hóa học.
rằng nó là hóa học.
03:39
The reason for that, of course,
77
207515
1315
Vì vậy, tất nhiên,
03:40
is that each of these animals
78
208830
1415
mỗi loài động vật
03:42
produces tiny quantities,
79
210245
1606
sản xuất ra một lượng nhỏ
03:43
and in the case of the dog,
80
211851
1659
trong trường hợp của loài chó,
03:45
males dogs can smell it, but we can't smell it.
81
213510
2902
chó đực có thể ngửi được,
nhưng chúng ta thì không.
nhưng chúng ta thì không.
03:48
And it was only in 1959 that a German team,
82
216412
4358
Vào năm 1959, một nhóm người Đức
03:52
after spending 20 years in
search of these molecules,
search of these molecules,
83
220770
3352
sau 20 năm nghiên cứu các phân tử này,
03:56
discovered, identified, the first pheromone,
84
224122
3781
đã pkhám phá ra, xác định được,
pheromone đầu tiên,
pheromone đầu tiên,
03:59
and this was the sex pheromone of a silk moth.
85
227903
3278
đó là pheromone giới tính
của một loài bướm đêm.
của một loài bướm đêm.
04:03
Now, this was an inspired choice
by Adolf Butenandt and his team,
by Adolf Butenandt and his team,
86
231181
3674
Đây là lựa chọn lấy cảm hứng từ
Adolf Butenandt và nhóm của ông ấy,
Adolf Butenandt và nhóm của ông ấy,
04:06
because he needed half a million moths
87
234855
2126
vì ông ấy cần nửa triệu con bướm đêm
04:08
to get enough material to do the chemical analysis.
88
236981
3027
để có đủ nguyên liệu
cho các phân tích hóa học.
cho các phân tích hóa học.
04:12
But he created the model
89
240008
2089
Nhưng ông ấy đã tạo ra
một mẫu mô hình
một mẫu mô hình
04:14
for how you should go about pheromone analysis.
90
242097
2364
về cách bạn nên làm
trong phân tích pheromone.
trong phân tích pheromone.
04:16
He basically went through systematically,
91
244461
2681
Ông ấy, về cơ bản, đã trải nghiệm
một cách có hệ thống,
một cách có hệ thống,
04:19
showing that only the molecule in question
92
247142
2945
rằng chỉ có phân tử được đề cập
04:22
was the one that stimulated the males,
93
250087
1866
mới có khả năng kích thích con đực,
04:23
not all the others.
94
251953
2053
chứ không phải những cái khác.
04:26
He analyzed it very carefully.
95
254006
2158
Ông ấy đã phân tích rất cẩn thận,
04:28
He synthesized the molecule,
96
256164
1817
tổng hợp các phân tử,
04:29
and then tried the synthesized
molecule on the males
molecule on the males
97
257981
3308
sau đó, cố gắng tổng hợp
các phân tử trên con đực
các phân tử trên con đực
04:33
and got them to respond and showed it was,
98
261289
2861
để chúng phản ứng
và chỉ ra rằng
và chỉ ra rằng
04:36
indeed, that molecule.
99
264150
1760
thực sự, là phân tử đó.
04:37
That's closing the circle.
100
265910
2150
Chu kỳ kết thúc.
04:40
That's the thing which has
never been done with humans:
never been done with humans:
101
268060
2705
Đó là điều mà
không bao giờ xảy ra với con người:
không bao giờ xảy ra với con người:
04:42
nothing systematic, no real demonstration.
102
270765
3610
không có gì có hệ thống,
không có màn trình diễn thực sự.
không có màn trình diễn thực sự.
04:46
With that new concept,
103
274375
1734
Với khái niệm mới đó,
04:48
we needed a new word,
104
276109
1709
chúng ta cần một từ mới,
04:49
and that was the word "pheromone,"
105
277818
2835
đó là từ "pheromone",
04:52
and it's basically transferred excitement,
106
280653
3601
và nó về cơ bản
khơi gợi hứng thú,
khơi gợi hứng thú,
04:56
transferred between individuals,
107
284254
2269
giữa các cá nhân,
04:58
and since 1959, pheromones have been found
108
286523
2826
từ năm 1959,
pheromones đã được tìm thấy
pheromones đã được tìm thấy
05:01
right the way across the animal kingdom,
109
289349
1875
trong thế giới động vật,
05:03
in male animals, in female animals.
110
291224
2202
ở con cái và con đực.
05:05
It works just as well underwater
111
293426
1545
Đúng cho cả
loài dưới nước
loài dưới nước
05:06
for goldfish and lobsters.
112
294971
2022
như cá vàng và tôm hùm.
05:08
And almost every mammal you can think of
113
296993
1747
Hầu hết mọi động vật có vú
05:10
has had a pheromone identified,
114
298740
1823
có một pheromone xác định,
05:12
and of course, an enormous number of insects.
115
300563
3830
một lượng lớn côn trùng cũng vậy.
05:16
So we know that pheromones exist
116
304393
1969
Vậy nên, ta biết rằng
05:18
right the way across the animal kingdom.
117
306362
3061
pheromone có tồn tại
trong thế giới động vật.
trong thế giới động vật.
05:21
What about humans?
118
309423
1773
Con người thì sao?
05:23
Well, the first thing, of course,
119
311196
1248
Điều thứ nhất, dĩ nhiên,
05:24
is that we're mammals,
120
312444
1657
chúng ta là động vật có vú,
05:26
and mammals are smelly.
121
314101
1559
động vật có vú thì "bốc mùi".
05:27
As any dog owner can tell you,
122
315660
1876
Người nào nuôi chó
cũng đều nói,
cũng đều nói,
05:29
we smell, they smell.
123
317536
1981
chúng ta ngửi, chúng cũng vậy.
05:31
But the real reason we might think
124
319517
1981
Nhưng lý do thực sự
khiến ta nghĩ rằng
khiến ta nghĩ rằng
05:33
that humans have pheromones
125
321498
1825
con người có pheromones
05:35
is the change that occurs as we grow up.
126
323323
3218
đó là sự thay đổi khi ta lớn lên.
05:38
The smell of a room of teenagers
127
326541
2451
Mùi trong phòng của teen
05:40
is quite different
128
328992
1489
khá là khác biệt
05:42
from the smell of a room of small children.
129
330481
2820
với mùi trong phòng của con nít.
05:45
What's changed? And of course, it's puberty.
130
333301
2872
Cái gì đã thay đổi?
Dĩ nhiên, đó là tuổi dậy thì.
Dĩ nhiên, đó là tuổi dậy thì.
05:48
Along with the pubic hair
131
336173
1459
Cùng với lông mu
05:49
and the hair in the armpits,
132
337632
1693
và lông nách,
05:51
new glands start to secrete in those places,
133
339325
3742
các tuyến mồ hôi bắt đầu tiết ra
ở những chỗ này,
ở những chỗ này,
05:55
and that's what's making the change in smell.
134
343067
2615
và làm thay đổi mùi hương.
05:57
If we were any other kind of mammal,
135
345682
2148
Nếu là loài có vú khác,
05:59
or any other kind of animal,
136
347830
1189
hay bất cứ loài nào khác,
06:01
we would say,
137
349019
1137
ta sẽ nói,
06:02
"That must be something to do with pheromones,"
138
350156
1872
"Phải có thứ gì đó
với pheromones",
với pheromones",
06:04
and we'd start looking properly.
139
352028
2656
và bắt đầu xem xét kĩ hơn.
06:06
But there are some problems, and this is why,
140
354684
1976
Có vài vấn đề,
và đây là lý do,
và đây là lý do,
06:08
I think, people have not looked for
141
356660
3069
mọi người không tìm kiếm
06:11
pheromones so effectively in humans.
142
359729
2917
pheromones ở người
một cách hiệu quả.
một cách hiệu quả.
06:14
There are, indeed, problems.
143
362646
1571
Đó, thật sự, là vấn đề.
06:16
And the first of these
144
364217
2184
Điều đầu tiên
06:18
is perhaps surprising.
145
366401
1517
đáng ngạc nhiên.
06:19
It's all about culture.
146
367918
1834
Đó là về văn hóa.
06:21
Now moths don't learn a lot
147
369752
2147
Loài bướm đêm
không học được nhiều
không học được nhiều
06:23
about what is good to smell, but humans do,
148
371899
3617
về cái nên ngửi,
nhưng con người thì có
nhưng con người thì có
06:27
and up to the age of about four,
149
375516
1846
khi lên 4,
06:29
any smell, no matter how rancid,
150
377362
2719
mọi mùi hương,
dù thơm hay hôi,
dù thơm hay hôi,
06:32
is simply interesting.
151
380081
1799
vẫn đơn giản là thú vị.
06:33
And I understand that the major role of parents
152
381880
2052
Vai trò chính của các bậc phụ huynh
06:35
is to stop kids putting their fingers in poo,
153
383932
3681
là ngăn không cho bọn trẻ
chạm vào bô ị,
chạm vào bô ị,
06:39
because it's always something nice to smell.
154
387613
2798
bởi vì luôn có những thứ khác
tốt hơn để ngửi.
tốt hơn để ngửi.
06:42
But gradually we learn what's not good,
155
390411
2691
Dần dần, ta biết
về những thứ không tốt
về những thứ không tốt
06:45
and one of the things we learn
156
393102
1490
cùng lúc đó, học được
06:46
at the same time as what is not good
157
394592
2135
rằng cái không tốt
06:48
is what is good.
158
396727
1758
cũng là cái tốt.
06:50
Now, the cheese behind me
159
398485
2262
Miếng pho mát đằng sau tôi đây
06:52
is a British, if not an English, delicacy.
160
400747
3951
là một món ngon của người Anh.
06:56
It's ripe blue Stilton.
161
404698
3437
Phô mai xanh Stilton.
07:00
Liking it is incomprehensible to
people from other countries.
people from other countries.
162
408135
4362
"Món ngon" không thể hiểu được với
người đến từ các nước khác.
người đến từ các nước khác.
07:04
Every culture has its own special food
163
412497
3285
Mỗi nước có đặc sản
07:07
and national delicacy.
164
415782
2096
và tinh tuý của quốc gia.
07:09
If you were to come from Iceland,
165
417878
2052
Nếu bạn đến từ Iceland,
07:11
your national dish
166
419930
1324
món ăn truyền thống của bạn
07:13
is deep rotted shark.
167
421254
2976
sẽ là thịt cá mập thối.
07:16
Now, all of these things are acquired tastes,
168
424230
2130
Tất cả những thứ này là thị hiếu
07:18
but they form almost a badge of identity.
169
426360
3160
nhưng gần như là
biểu hiện của bản sắc.
biểu hiện của bản sắc.
07:21
You're part of the in-group.
170
429520
4820
Bạn là một phần trong tập thể.
07:26
The second thing is the sense of smell.
171
434340
3582
Điều thứ hai là cảm giác về mùi.
07:29
Each of us has a unique odor world,
172
437922
3469
Mỗi chúng ta
có một thế giới mùi riêng biệt,
có một thế giới mùi riêng biệt,
07:33
in the sense that what we smell,
173
441391
2539
trong cảm giác về thứ ta ngửi,
07:35
we each smell a completely different world.
174
443930
2859
mỗi người ngửi được những mùi
hoàn toàn khác.
hoàn toàn khác.
07:38
Now, smell was the hardest
175
446789
1709
Ngửi là thứ cảm giác
07:40
of the senses to crack,
176
448498
1861
khó giải mã nhất,
07:42
and the Nobel Prize awarded to
177
450359
1715
giải thưởng Nobel được trao cho
07:44
Richard Axel and Linda Buck
178
452074
1633
Richard Axel và Linda Buck
07:45
was only awarded in 2004
179
453707
2433
là giải thưởng duy nhất vào năm 2004
07:48
for their discovery of how smell works.
180
456140
2790
cho sự khám phá về
cách thức mùi hương hoạt động.
cách thức mùi hương hoạt động.
07:50
It's really hard,
181
458930
1377
Nó thật sự khó khăn,
07:52
but in essence, nerves from the brain
182
460307
2591
nhưng về bản chất,
các dây thần kinh từ não
các dây thần kinh từ não
07:54
go up into the nose
183
462898
2213
đi lên vào trong mũi
07:57
and on these nerves exposed in the nose
184
465111
2381
trên các dây thần kinh
07:59
to the outside air are receptors,
185
467492
3054
bên trong mũi này
là các thụ cảm,
là các thụ cảm,
08:02
and odor molecules coming in on a sniff
186
470546
3149
các phân tử mùi
được hít vào mũi
được hít vào mũi
08:05
interact with these receptors,
187
473695
2150
tương tác với những thụ cảm trên,
08:07
and if they bond, they send the nerve a signal
188
475845
4259
nếu chúng có sự liên kết,
chúng sẽ gửi một tín hiệu
chúng sẽ gửi một tín hiệu
08:12
which goes back into the brain.
189
480104
2308
đến các dây thần kinh
để đi trở về não.
để đi trở về não.
08:14
We don't just have one kind of receptor.
190
482412
2062
Chúng ta có nhiều loại thụ cảm.
08:16
If you're a human, you have about 400
191
484474
1876
Ở con người, có khoảng 400
08:18
different kinds of receptors,
192
486350
2065
loại thụ cảm khác nhau,
08:20
and the brain knows what you're smelling
193
488415
2967
não bộ biết bạn đang ngửi gì
nhờ vào
nhờ vào
08:23
because of the combination of receptors
194
491382
1811
sự phối hợp
giữa các thụ thể
giữa các thụ thể
08:25
and nerve cells that they trigger,
195
493193
2513
và các tế bào thần kinh
được kích hoạt,
được kích hoạt,
08:27
sending messages up to the brain
196
495706
1558
gửi một tin nhắn đến não bộ
08:29
in a combinatorial fashion.
197
497264
2906
theo tổ hợp.
08:32
But it's a bit more complicated,
198
500170
990
Phức tạp hơn,
08:33
because each of those 400
199
501160
2135
bởi vì mỗi một thụ cảm này
08:35
comes in various variants,
200
503295
2151
đi kèm các biến thể khác nhau,
08:37
and depending which variant you have,
201
505446
2071
tùy thuộc vào loại biến thể
mà bạn có,
mà bạn có,
08:39
you might smell coriander, or cilantro, that herb,
202
507517
4182
bạn sẽ ngửi thấy mùi rau mùi,
hạt rau mùi, hay loại thảo mộc này
hạt rau mùi, hay loại thảo mộc này
08:43
either as something delicious and savory
203
511699
2618
là thơm ngon và có mùi vị
08:46
or something like soap.
204
514317
2174
hay chán phèo như xà bông.
08:48
So we each have an individual world of smell,
205
516491
2686
Chúng ta có
những thế giới riêng về mùi,
những thế giới riêng về mùi,
08:51
and that complicates anything
206
519177
1641
thứ rất phức tạp
08:52
when we're studying smell.
207
520818
2296
để có thể nghiên cứu kĩ lưỡng.
08:55
Well, we really ought to talk about armpits,
208
523114
2692
À, nên nói về vùng nách,
08:57
and I have to say that I do
have particularly good ones.
have particularly good ones.
209
525806
3396
phải nói rằng tôi có
vùng nách đặc biệt tốt.
vùng nách đặc biệt tốt.
09:01
Now, I'm not going to share them with you,
210
529202
2002
Tôi sẽ không chia sẻ nó
với bạn đâu,
với bạn đâu,
09:03
but this is the place that most people
211
531204
1979
nhưng đây là nơi mà mọi người
09:05
have looked for pheromones.
212
533183
1737
tìm kiếm các pheromone.
09:06
There is one good reason,
213
534920
1503
Có một lý do tốt ở đây,
09:08
which is, the great apes have armpits
214
536423
3404
đó là, loài dã nhân có hốc nách
09:11
as their unique characteristic.
215
539827
2328
như là một đặc tính.
09:14
The other primates have scent glands
216
542155
2401
Các loài linh trưởng khác
có tuyến mùi
có tuyến mùi
09:16
in other parts of the body.
217
544556
1830
ở những bộ phận khác trên cơ thể.
09:18
The great apes have these armpits
218
546386
2354
Dã nhân có hốc nách
09:20
full of secretory glands
219
548740
2217
với đầy đủ các tuyến bài tiết
09:22
producing smells all the time,
220
550957
2341
sản xuất ra mùi mọi lúc,
09:25
enormous numbers of molecules.
221
553298
3700
một lượng lớn các phân tử.
09:28
When they're secreted from the glands,
222
556998
1703
Được tiết ra từ các tuyến này,
09:30
the molecules are odorless.
223
558701
2004
các phân tử không có mùi.
09:32
They have no smell at all,
224
560705
2075
hoàn toàn không,
09:34
and it's only the wonderful bacteria
225
562780
1969
chỉ có những vi khuẩn
09:36
growing on the rainforest of hair
226
564749
2213
phát triển trên "rừng lông nhiệt đới"
09:38
that actually produces the smells
227
566962
1456
mới tạo ra mùi hương
09:40
that we know and love.
228
568418
2021
mà chúng ta biết và yêu.
09:42
And so incidentally, if you want to reduce
229
570439
1900
Nếu bạn đột nhiên muốn giảm bớt
09:44
the amount of smell,
230
572339
1430
các mùi này,
09:45
clear-cutting your armpits
231
573769
1920
làm sạch vùng nách
09:47
is a very effective way of reducing
232
575689
2256
là một cách rất hiệu quả để giảm
09:49
the habitat for bacteria,
233
577945
1514
môi trường sống của vi khuẩn,
09:51
and you'll find they remain less smelly
234
579459
2337
và bạn sẽ thấy ít mùi hơn
09:53
for much longer.
235
581796
2094
trong thời gian lâu hơn.
09:55
But although we've focused on armpits,
236
583890
2546
Dù tập trung vào vùng nách,
tôi vẫn nghĩ
tôi vẫn nghĩ
09:58
I think it's partly because they're the least
237
586436
1367
đó là phần cơ thể
09:59
embarrassing place to go and ask people for samples.
238
587803
3967
ít làm người ta ngại nhất
và xin mẫu thử từ mọi người
và xin mẫu thử từ mọi người
10:03
There is actually another reason why we might not
239
591770
2612
Một lý do khác
mà chúng ta có thể không
mà chúng ta có thể không
10:06
be looking for a universal sex pheromone there,
240
594382
2776
tìm kiếm một pheromone
giới tính phổ quát,
giới tính phổ quát,
10:09
and that's because 20 percent
of the world's population
of the world's population
241
597158
3839
đó là vì 20% dân số thế giới
10:12
doesn't have smelly armpits like me.
242
600997
3445
không có vùng nách "bốc mùi" như tôi.
10:16
And these are people from China, Japan,
243
604442
3916
Đó là những người
đến từ Trung Quốc, Nhật Bản,
đến từ Trung Quốc, Nhật Bản,
10:20
Korea, and other parts of northeast Asia.
244
608358
2595
Hàn Quốc, và những nơi khác
của Đông Bắc Á.
của Đông Bắc Á.
10:22
They simply don't secrete those odorless precursors
245
610953
3524
Họ chỉ đơn giản là không tiết ra
những tiền chất không mùi
những tiền chất không mùi
10:26
that the bacteria love to use to produce the smells
246
614477
4253
mà vi khuẩn thích sử dụng
để sản xuất ra mùi
để sản xuất ra mùi
10:30
that in an ethnocentric way we always thought of
247
618730
2349
với tư tưởng vị chủng như vậy
ta luôn nghĩ
ta luôn nghĩ
10:33
as characteristic of armpits.
248
621079
2105
đó là đặc trưng của vùng nách.
10:35
So it doesn't apply to 20 percent of the world.
249
623184
4507
Điều đó không đúng
với 20% dân số thế giới.
với 20% dân số thế giới.
10:39
So what should we be doing
250
627691
3002
Thế chúng ta sẽ làm gì
10:42
in our search for human pheromones?
251
630693
3053
trong nghiên cứu
về pheromone ở người?
về pheromone ở người?
10:45
I'm fairly convinced that we do have them.
252
633746
2452
Tôi khá tin tưởng rằng
chúng ta có nó.
chúng ta có nó.
10:48
We're mammals, like everybody else
253
636198
1953
Chúng ta là động vật có vú,
10:50
who's a mammal, and we probably do have them.
254
638151
3979
thuộc nhóm này,
và ta có thể có nó.
và ta có thể có nó.
10:54
But what I think we should do
255
642130
1583
Nhưng tôi nghĩ ta nên
10:55
is go right back to the beginning,
256
643713
1939
quay trở lại điểm bắt đầu,
10:57
and basically look all over the body.
257
645652
2339
và nhìn khắp cơ thể.
10:59
No matter how embarrassing,
258
647991
1691
Sự xấu hổ, không thành vấn đề,
11:01
we need to search and go for the first time
259
649682
3378
cần phải tìm kiếm
và tiên phong
và tiên phong
11:05
where no one else has dared tread.
260
653060
2460
khi mà không ai dám làm.
11:07
It's going to be difficult,
261
655520
1148
Sẽ khó khăn,
11:08
it's going to be embarrassing, but we need to look.
262
656668
2575
sẽ xấu hổ,
nhưng cần phải như thế.
nhưng cần phải như thế.
11:11
We also need to go back to the ideas
263
659243
2947
Cũng cần quay lại với ý tưởng
11:14
that Butenandt used when he
was studying the silk moth.
was studying the silk moth.
264
662190
3267
mà Butenandt đã từng làm
khi nghiên cứu về loài bướm đêm.
khi nghiên cứu về loài bướm đêm.
11:17
We need to go back and look systematically
265
665457
3468
Cần phải quay lại
và nhìn một cách có hệ thống
và nhìn một cách có hệ thống
11:20
at all the molecules that are being produced,
266
668925
2138
vào tất cả các phân tử
sẽ được sản xuất
sẽ được sản xuất
11:23
and work out which ones are really involved.
267
671063
2433
và làm việc với những người tham gia.
11:25
It isn't good enough simply to pluck a couple
268
673496
2106
Không đơn giản chỉ là chọn một cặp
11:27
and say, "They'll do."
269
675602
1944
và nói: "Họ sẽ làm".
11:29
We have to actually demonstrate
270
677546
1399
Cần phải chứng minh
11:30
that they really have the effects we claim.
271
678945
2810
rằng những gì được tuyên bố
thật sự có tác dụng.
thật sự có tác dụng.
11:33
There is one team that I'm
actually very impressed by.
actually very impressed by.
272
681755
3234
Tôi đã rất ấn tượng với một nhóm.
11:36
They're in France, and their previous success
273
684989
3176
Họ là người Pháp,
và thành công gần đây của họ
và thành công gần đây của họ
11:40
was identifying the rabbit mammary pheromone.
274
688165
4377
là xác định pheromone
của loài thỏ có vú.
của loài thỏ có vú.
11:44
They've turned their attention now
275
692542
2569
Bây giờ, họ chuyển sự chú ý đến
11:47
to human babies and mothers.
276
695111
3185
bà mẹ và em bé.
11:50
So this is a baby having a drink of milk
277
698296
3071
Đứa bé sẽ bú sữa
11:53
from its mother's breast.
278
701367
2643
từ bầu ngực của mẹ.
11:56
Her nipple is completely hidden
279
704010
2183
Núm vú của cô ấy
hoàn toàn được che lấp
hoàn toàn được che lấp
11:58
by the baby's head,
280
706193
1246
bởi đầu của đứa bé,
11:59
but what you'll notice is a white droplet
281
707439
3751
nhưng bạn sẽ thấy
những giọt màu trắng
những giọt màu trắng
12:03
with an arrow pointing to it,
282
711190
1781
có một mũi tên chỉ vào nó,
12:04
and that's the secretion from the areolar glands.
283
712971
3199
đó là sự tiết của tuyến dầu
(areolar glands).
(areolar glands).
12:08
Now, we all have them, men and women,
284
716170
2990
Cả nam và nữ đều có nó,
12:11
and these are the little bumps around the nipple,
285
719160
2818
đó là những chỗ
nổi lên xung quanh núm vú,
nổi lên xung quanh núm vú,
12:13
and if you're a lactating woman,
286
721978
1959
nếu bạn là một phụ nữ
cho con bú,
cho con bú,
12:15
these start to secrete.
287
723937
2337
nó sẽ bắt đầu tiết ra.
12:18
It's a very interesting secretion.
288
726274
2589
Thật sự thú vị.
12:20
What Benoist Schaal and his team developed
289
728863
3003
Benoist Schaal và nhóm của ông
đã phát triển
đã phát triển
12:23
was a simple test to investigate
290
731866
2407
một bài thử nghiệm đơn giản để điều tra
12:26
what the effect of this secretion might be,
291
734273
2806
hiệu ứng của sự tiết này,
12:29
in effect, a simple bioassay.
292
737079
2976
thực tế, là một thử nghiệm
sinh học đơn giản.
sinh học đơn giản.
12:32
So this is a sleeping baby,
293
740055
2675
Đây là một em bé đang ngủ,
12:34
and under its nose, we've put a clean glass rod.
294
742730
4989
chúng tôi đặt một đũa thủy tinh sạch
phía dưới mũi bé.
phía dưới mũi bé.
12:39
The baby remains sleeping,
295
747719
2111
Đứa bé vẫn ngủ,
12:41
showing no interest at all.
296
749830
2341
không có một chút
biểu hiện thích thú nào.
biểu hiện thích thú nào.
12:44
But if we go to any mother
297
752171
2074
Nhưng nếu chúng tôi
dùng một bà mẹ
dùng một bà mẹ
12:46
who is secreting from the areolar glands,
298
754245
2429
có tuyến dầu đang hoạt động,
12:48
so it's not about recognition,
299
756674
1577
12:50
it can be from any mother,
300
758251
2228
có thể là bất cứ bà mẹ nào,
12:52
if we take the secretion
301
760479
1352
nếu ta lấy chất tiết đó
12:53
and now put it under the baby's nose,
302
761831
2904
và đặt dưới mũi bé,
12:56
we get a very different reaction.
303
764735
2091
ta nhận được một phản ứng rất khác biệt.
12:58
It's a connoisseur's reaction of delight,
304
766826
2984
Phản ứng vui mừng
của một người sành sỏi,
của một người sành sỏi,
13:01
and it opens its mouth
305
769810
2060
đứa bé mở miệng
13:03
and sticks out its tongue
306
771870
1653
đưa lưỡi ra
13:05
and starts to suck.
307
773523
2087
và bắt đầu mút.
13:07
Now, since this is from any mother,
308
775610
2340
Bởi vì nó là từ một bà mẹ bất kì,
13:09
it could really be a pheromone.
309
777950
1792
nó rất có thể là pheromone.
13:11
It's not about individual recognition.
310
779742
1779
chứ không phải là
nhận biết cá nhân.
nhận biết cá nhân.
13:13
Any mother will do.
311
781521
1876
Mọi bà mẹ đều như vậy.
13:15
Now, why is this important,
312
783397
1463
Tại sao điều này quan trọng,
13:16
apart from being simply very interesting?
313
784860
2458
ngoài sự thú vị đó ra?
13:19
It's because women vary
314
787318
1807
Bởi vì phụ nữ thì khác nhau
13:21
in the number of areolar glands that they have,
315
789125
2773
về số lượng tuyến dầu,
13:23
and there is a correlation between the ease
316
791898
2196
và có mối tương quan giữa
13:26
with which babies start to suckle
317
794094
2542
sự dễ chịu lúc em bé bắt đầu bú
13:28
and the number of areolar glands she has.
318
796636
1862
và số lượng tuyến dầu mà người mẹ có.
13:30
It appears that the more secretions she's got,
319
798498
2798
Có vẻ như, người mẹ
có càng nhiều chất tiết,
có càng nhiều chất tiết,
13:33
the more likely the baby is to suckle quickly.
320
801296
3662
em bé sẽ bắt đầu bú nhanh hơn.
13:36
If you're a mammal,
321
804958
1460
Nếu bạn là động vật có vú,
13:38
the most dangerous time in life
322
806418
2543
thời điểm nguy hiểm nhất
trong cuộc sống
trong cuộc sống
13:40
is the first few hours after birth.
323
808961
2309
là vài giờ đầu sau khi được sinh ra.
13:43
You have to get that first drink of milk,
324
811270
3760
Bạn phải uống được ngụm sữa đầu tiên,
13:47
and if you don't get it, you won't survive.
325
815030
3491
nếu không, bạn sẽ không thể sống sót.
13:50
You'll be dead.
326
818521
1464
Bạn sẽ chết.
13:51
Since many babies actually find it difficult
327
819985
2638
Rất nhiều em bé
cảm thấy khó khăn
cảm thấy khó khăn
13:54
to take that first meal,
328
822623
1649
trong bữa ăn đầu tiên này,
13:56
because they're not getting the right stimulus,
329
824272
1977
chúng không được kích thích đúng cách,
13:58
if we could identify what that molecule was,
330
826249
3210
nếu có thể xác định
đó là loại phân tử nào,
đó là loại phân tử nào,
14:01
and the French team are being very cautious,
331
829459
1987
nhóm người Pháp đã rất cẩn thận,
14:03
but if we could identify the molecule,
332
831446
2115
nhưng nếu có thể xác định,
14:05
synthesize it, it would then mean
333
833561
2794
tổng hợp nó, nghĩa là
14:08
premature babies would be more likely to suckle,
334
836355
1906
trẻ sinh non
sẽ có khả năng được bú
sẽ có khả năng được bú
14:10
and every baby would have a better chance
335
838261
2928
và mọi em bé khác
có cơ hội tốt hơn
có cơ hội tốt hơn
14:13
of survival.
336
841189
1321
để tồn tại.
14:14
So what I want to argue is this is one example
337
842510
2540
Và thứ mà tôi muốn tranh luận ở đây
14:17
of where a systematic, really scientific approach
338
845050
3596
là một ví dụ về cách tiếp cận
có hệ thống, khoa học
có hệ thống, khoa học
14:20
can actually bring you a real understanding
339
848646
2722
đem đến cho bạn hiểu biết thật sự
14:23
of pheromones.
340
851368
1108
về pheromones.
14:24
There could be all sorts of medical interventions.
341
852476
2614
Đó có thể là tất cả
những loại can thiệp y tế,
những loại can thiệp y tế,
14:27
There could be all sorts of things
342
855090
1254
có thể là tất cả những thứ
14:28
that humans are doing with pheromones
343
856344
1700
mà con người đang làm
với pheromones
với pheromones
14:30
that we simply don't know at the moment.
344
858044
2048
mà ta chưa biết
vào thời điểm này.
vào thời điểm này.
14:32
What we need to remember is pheromones
345
860092
1886
Cái ta cần ghi nhớ là
pheromone
pheromone
14:33
are not just about sex.
346
861978
1378
không chỉ về giới tính.
14:35
They're about all sorts of things to do
347
863356
1716
Chúng là tất cả những thứ ta làm
14:37
with a mammal's life.
348
865072
1723
trong đời sống của loài có vú.
14:38
So do go forward and do search for more.
349
866795
2689
Vì thế, hãy tiếp tục bước đi và tìm kiếm.
14:41
There's lots to find.
350
869484
1040
Có rất nhiều thứ để tìm kiếm.
14:42
Thank you very much.
351
870524
1866
Xin cảm ơn rất nhiều.
14:44
(Applause)
352
872390
4488
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Tristram Wyatt - ZoologistDo humans have pheromones? Tristram Wyatt is on the case. A researcher at Oxford, Wyatt is interested in the evolution of pheromones throughout the animal kingdom.
Why you should listen
Tristram Wyatt wants to understand the messages that animals send with their smell. At Oxford, he researches the intersection of pheromone evolution and animal behavior, particularly in mammals. He's interested in the distinction between pheromones, the chemical signals a species produces, and each individual's signature mixture of distinct molecules. The zoologist has discovered some surprising biological coincidences along the way — like the fact that Asian elephants have the same female sex pheromones as 140 species of moths.
Wyatt is the author of Pheromones and Animal Behavior.
Tristram Wyatt | Speaker | TED.com