TED2008
Helen Fisher: The brain in love
Helen Fisher nghiên cứu não bộ đang yêu
Filmed:
Readability: 3.6
6,472,519 views
Tại sao chúng ta khao khát tình yêu đến mức chúng ta sẵn sàng chết vì nó? Để tìm hiểu thêm về nhu cầu vô cùng thực tiễn, vô cùng tự nhiên đối với tình yêu lãng mạn của chúng ta, Helen Fisher và nhóm nghiên cứu của bà chụp MRI (chụp cộng hưởng từ) của những người đang yêu - và cả những người vừa bị đá.
Helen Fisher - Anthropologist, expert on love
Anthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love. Full bio
Anthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:19
I and my colleagues Art Aron and Lucy Brown and others,
0
1000
3000
Tôi và các đồng nghiệp Art Aron và Lucy Brown và những người khác,
00:22
have put 37 people who are madly in love
1
4000
2000
đã đặt 37 người đang "yêu điên dại"
00:24
into a functional MRI brain scanner.
2
6000
3000
vào một máy quét não MRI.
00:27
17 who were happily in love, 15 who had just been dumped,
3
9000
3000
17 người hạnh phúc trong tình yêu, 15 người vừa bị bỏ rơi,
00:30
and we're just starting our third experiment:
4
12000
3000
và chúng tôi mới chỉ bắt đầu thí nghiêm thứ ba của mình:
00:33
studying people who report that they're still in love
5
15000
2000
nghiên cứu những người nói rằng họ vẫn đang yêu
00:35
after 10 to 25 years of marriage.
6
17000
3000
sau khi đã kết hôn được 10 đến 25 năm.
00:38
So, this is the short story of that research.
7
20000
3000
Vậy, đây là câu chuyện nhỏ từ nghiên cứu đó.
00:41
In the jungles of Guatemala, in Tikal, stands a temple.
8
23000
6000
Trong khu rừng nhiệt đới của Guatemala, ở Tikal, có một ngôi đền.
00:47
It was built by the grandest Sun King,
9
29000
2000
Nó được xây dựng bởi vị vua mặt trời vĩ đại nhất,
00:49
of the grandest city-state,
10
31000
3000
của đô thành vĩ đại nhất,
00:52
of the grandest civilization of the Americas, the Mayas.
11
34000
3000
của nền văn minh vĩ đại nhất của Châu Mỹ, người Maya.
00:55
His name was Jasaw Chan K'awiil.
12
37000
4000
Tên ông là Jasaw Chan K'awiil.
00:59
He stood over six feet tall.
13
41000
2000
Ông cao hơn 1m8.
01:01
He lived into his 80s,
14
43000
2000
Thọ hơn 80 tuổi,
01:03
and he was buried beneath this monument in 720 AD.
15
45000
5000
và được chôn dưới đài tưởng niệm này vào năm 720 sau công nguyên.
01:08
And Mayan inscriptions proclaim
16
50000
2000
Và những ghi chép của người Maya khẳng định rằng
01:10
that he was deeply in love with his wife.
17
52000
1000
ông vô cùng yêu thương vợ của mình.
01:11
So, he built a temple in her honor, facing his.
18
53000
5000
Vì vậy ông cho dựng một ngôi đền tưởng niệm bà, đối diện với ngôi đền của ông.
01:16
And every spring and autumn, exactly at the equinox,
19
58000
3000
Vào mỗi bận xuân phân và thu phân,
01:19
the sun rises behind his temple,
20
61000
3000
mặt trời mọc phía sau ngôi đền của ông,
01:22
and perfectly bathes her temple with his shadow.
21
64000
5000
và bóng của ngôi đền này hoàn toàn phủ kín ngôi đền của người vợ.
01:27
And as the sun sets behind her temple in the afternoon,
22
69000
4000
Và khi mặt trời lặn phía sau ngôi đền của bà vào buổi chiều,
01:31
it perfectly bathes his temple with her shadow.
23
73000
3000
bóng của nó hoàn toàn phủ kín ngôi đền của ông.
01:34
After 1,300 years, these two lovers
24
76000
4000
Sau 1300 năm, đôi tình nhân ấy
01:38
still touch and kiss from their tomb.
25
80000
3000
vẫn ôm hôn nhau từ trong huyệt mộ.
01:41
Around the world, people love.
26
83000
3000
Những người đang yêu ở khắp mọi nơi trên thế giới.
01:44
They sing for love, they dance for love,
27
86000
3000
Họ hát về tình yêu, nhảy vì tình yêu,
01:47
they compose poems and stories about love.
28
89000
3000
sáng tác những bài thơ tình và truyện tình.
01:50
They tell myths and legends about love.
29
92000
2000
Họ kể những thần thoại và truyền thuyết về tình yêu.
01:52
They pine for love, they live for love,
30
94000
4000
Họ mòn mỏi héo hon vì tình yêu, họ sống vì tình yêu,
01:56
they kill for love, and they die for love.
31
98000
2000
họ giết người vì tình, và chết vì tình.
01:58
As Walt Whitman once said,
32
100000
2000
Như Walt Whitman từng nói,
02:00
he said, "Oh, I would stake all for you."
33
102000
3000
ông ấy nói "Tôi sẽ đánh cuộc tất cả vì em"
02:03
Anthropologists have found evidence of romantic love in 170 societies.
34
105000
5000
Các nhà nhân chủng học đã tìm thấy bằng chứng của tình yêu ở 170 xã hội.
02:08
They've never found a society that did not have it.
35
110000
3000
Và họ chưa hề tìm thấy một xã hội mà không hề có tình yêu.
02:11
But love isn't always a happy experience.
36
113000
3000
Nhưng tình yêu không luôn luôn là một trải nghiệm hạnh phúc.
02:14
In one study of college students,
37
116000
2000
Trong một nghiên cứu của sinh viên,
02:16
they asked a lot of questions about love,
38
118000
2000
đã có rất nhiều câu hỏi về tình yêu,
02:18
but the two that stood out to me the most were,
39
120000
3000
nhưng hai câu mà đối với tôi là nổi bật nhất là
02:21
"Have you ever been rejected by somebody who you really loved?"
40
123000
5000
"Bạn đã bao giờ bị từ chối bởi một người bạn yêu thật lòng?"
02:26
And the second question was,
41
128000
1000
Và câu hỏi thứ hai là
02:27
"Have you ever dumped somebody who really loved you?"
42
129000
4000
"Bạn đã bao giờ rời bỏ ai đó thực lòng yêu bạn?"
02:31
And almost 95 percent of both men and women said yes to both.
43
133000
5000
Và gần như 95% cả nam lẫn nữ đã trả lời có cho cả hai câu.
02:36
Almost nobody gets out of love alive.
44
138000
4000
Hầu như không ai sống sót trong tình yêu.
02:40
So, before I start telling you about the brain,
45
142000
3000
Vì vậy, trước khi tôi bắt đầu nói với bạn về não bộ,
02:43
I want to read for you
46
145000
2000
tôi muốn đọc cho bạn nghe
02:45
what I think is the most powerful love poem on Earth.
47
147000
3000
bài thơ mà tôi cho rằng là bài thơ tình mãnh liệt nhất trên đời.
02:48
There's other love poems that are, of course, just as good,
48
150000
2000
Có những bài khác, tất nhiên, cũng hay như vậy,
02:50
but I don't think this one can be surpassed.
49
152000
2000
nhưng tôi không nghĩ là có bài nào có thể hay hơn bài này.
02:52
It was told by an anonymous Kwakiutl Indian of southern Alaska
50
154000
6000
Nó được một người da đỏ Kwakult vô danh ở phía nam Alaska kể cho
02:58
to a missionary in 1896, and here it is.
51
160000
4000
một nhà truyền giáo vào năm 1896.
03:02
I've never had the opportunity to say it before.
52
164000
4000
Tôi chưa từng có cơ hội đọc to nó lên trước đây.
03:06
"Fire runs through my body with the pain of loving you.
53
168000
3000
"Lòng tôi như lửa đốt bởi nỗi đau vì yêu em,
03:09
Pain runs through my body with the fires of my love for you.
54
171000
5000
nỗi đau đớn khắp người bởi ngọn lửa tình tôi dành cho em,
03:14
Pain like a boil about to burst with my love for you,
55
176000
3000
Nỗi đau sôi sục sắp sửa vỡ tung bởi tình yêu tôi dành cho em,
03:17
consumed by fire with my love for you.
56
179000
4000
bị thiêu đốt bởi tình yêu tôi dành cho em,
03:21
I remember what you said to me.
57
183000
2000
Tôi nhớ mọi điều em nói với tôi.
03:23
I am thinking of your love for me.
58
185000
2000
Tôi nghĩ về tình yêu em dành cho tôi,
03:25
I am torn by your love for me.
59
187000
2000
Tôi bị giằng xé bởi tình yêu em dành cho tôi.
03:27
Pain and more pain --
60
189000
3000
Nỗi đau chồng chất nỗi đau,
03:30
where are you going with my love?
61
192000
1000
em đang bỏ đi đâu với tấm tình của tôi?
03:31
I am told you will go from here.
62
193000
3000
Tôi nghe kể em sẽ đi từ đây.
03:34
I am told you will leave me here.
63
196000
1000
Tôi nghe kể em sẽ rời bỏ tôi từ đây.
03:35
My body is numb with grief.
64
197000
3000
Tôi chết lặng trong sầu muộn.
03:38
Remember what I said, my love.
65
200000
2000
Hãy nhớ điều tôi đã nói, tình yêu của tôi.
03:40
Goodbye, my love, goodbye."
66
202000
4000
Tạm biệt, tình yêu của tôi, tạm biêt."
03:44
Emily Dickinson once wrote,
67
206000
2000
Emily Dickinson từng viết,
03:46
"Parting is all we need to know of hell."
68
208000
4000
"Sự chia cách là mọi điều chúng ta cần biết về địa ngục."
03:50
How many people have suffered
69
212000
2000
Bao nhiêu kiếp người đã đau khổ
03:52
in all the millions of years of human evolution?
70
214000
4000
trong hàng triệu năm tiến hóa của loài người?
03:56
How many people around the world
71
218000
2000
Bao nhiêu người trên thế giới
03:58
are dancing with elation at this very minute?
72
220000
4000
đang nhảy múa trong hứng khởi ngay lúc này?
04:02
Romantic love is one of the most powerful sensations on Earth.
73
224000
3000
Tình yêu lãng mạn là một trong những xúc cảm mạnh mẽ nhất trên đời.
04:05
So, several years ago, I decided to look into the brain
74
227000
4000
Vì thế, vài năm trước, tôi quyết định sẽ tìm hiểu bên trong bộ não
04:09
and study this madness.
75
231000
4000
và nghiên cứu về sự điên loạn này.
04:13
Our first study of people who were happily in love
76
235000
2000
Nghiên cứu đầu tiên của chúng tôi về nhóm người hạnh phúc trong tình yêu
04:15
has been widely publicized,
77
237000
1000
đã được xuất bản rộng rãi,
04:16
so I'm only going to say a very little about it.
78
238000
3000
nên tôi sẽ chỉ nói rất ít về nó.
04:19
We found activity in a tiny, little factory near the base of the brain
79
241000
4000
Chúng tôi tìm thấy các xung động trong một nhà máy tí hon gần nền não
04:23
called the ventral tegmental area.
80
245000
2000
gọi là khu VTA (ventral tegmental area)
04:25
We found activity in some cells called the A10 cells,
81
247000
3000
Chúng tôi tìm thấy các xung não ở các tế bào A10.
04:28
cells that actually make dopamine, a natural stimulant,
82
250000
3000
Các tế bào này tiết ra dopamine, một chất kích thích tự nhiên,
04:31
and spray it to many brain regions.
83
253000
2000
và bơm chúng ra nhiều khu khác của não bộ.
04:33
Indeed, this part, the VTA, is part of the brain's reward system.
84
255000
4000
Chắc chắn rằng bộ phận này, VTA, là một phần của hệ thống tự thưởng của não bộ.
04:37
It's way below your cognitive thinking process.
85
259000
3000
Nó thấp hơn rất nhiều so với quá trình suy nghĩ nhận thức của bạn.
04:40
It's below your emotions.
86
262000
2000
Nó thấp hơn cảm xúc của bạn.
04:42
It's part of what we call the reptilian core of the brain,
87
264000
3000
Đó là một phần của khu vực "não bò sát" của bộ não,
04:45
associated with wanting, with motivation,
88
267000
3000
liên hệ với sự thèm muốn, với động lực,
04:48
with focus and with craving.
89
270000
2000
với sự tập trung và với khát khao.
04:50
In fact, the same brain region where we found activity
90
272000
3000
Thực chất, chúng tôi cũng tìm thấy xung não ở khu vực này
04:53
becomes active also when you feel the rush of cocaine.
91
275000
4000
được kích hoạt khi bạn cảm thấy một nguồn cocaine lớn tràn qua.
04:57
But romantic love is much more than a cocaine high --
92
279000
3000
Nhưng tình yêu lãng mạn thì còn hơn một lần phê thuốc --
05:00
at least you come down from cocaine.
93
282000
3000
ít nhất thì bạn còn tỉnh thuốc được.
05:03
Romantic love is an obsession. It possesses you.
94
285000
3000
Tình yêu là một nỗi ám ảnh. Nó chiễm hữu bạn.
05:06
You lose your sense of self.
95
288000
1000
Bạn mất đi nhận thức về bản thân.
05:07
You can't stop thinking about another human being.
96
289000
4000
Bạn không thể ngừng nghĩ về một người khác.
05:11
Somebody is camping in your head.
97
293000
2000
Ai đó đang đóng rễ trong đầu bạn.
05:13
As an eighth-century Japanese poet said,
98
295000
3000
Một thi sĩ Nhật Bản thế kỷ thứ 8 từng nói,
05:16
"My longing had no time when it ceases."
99
298000
3000
"Khát khao của tôi chẳng bao giờ vơi bớt"
05:19
Wild is love.
100
301000
2000
Hoang dại là tình yêu.
05:22
And the obsession can get worse when you've been rejected.
101
304000
3000
Và nỗi ám ảnh có thể trở nên tồi tệ hơn khi bạn bị bỏ rơi.
05:25
So, right now, Lucy Brown and I, the neuroscientist on our project,
102
307000
5000
Vì thế, hiện nay, Lucy Brown và tôi, nhà thần kinh học của dự án,
05:30
are looking at the data of the people
103
312000
2000
đang tìm hiểu số liệu của những người
05:32
who were put into the machine after they had just been dumped.
104
314000
4000
mà chúng tôi đặt vào máy sau khi họ mới bị bỏ rơi.
05:36
It was very difficult actually,
105
318000
2000
Thực sự là đã rất khó
05:38
putting these people in the machine,
106
320000
1000
để có thể đặt những người đó vào trong máy,
05:39
because they were in such bad shape.
107
321000
1000
bởi vì thể trạng của họ không được tốt.
05:40
(Laughter)
108
322000
5000
(Tiếng cười)
05:45
So anyway, we found activity in three brain regions.
109
327000
2000
Vì thế, dù sao thì, chúng tôi cũng thấy xung động não ở ba khu vực.
05:47
We found activity in the brain region,
110
329000
3000
Chúng tôi tìm thấy xung não ở khu,
05:50
in exactly the same brain region
111
332000
2000
chính xác là khu não bộ
05:52
associated with intense romantic love.
112
334000
2000
liên quan tới tình yêu nồng nhiệt.
05:54
What a bad deal.
113
336000
2000
Tệ thật.
05:56
You know, when you've been dumped,
114
338000
2000
Bạn biết đấy, khi bạn bị bỏ rơi,
05:58
the one thing you love to do is just forget about this human being,
115
340000
2000
điều bạn muốn làm là quên hẳn con người đó đi,
06:00
and then go on with your life --
116
342000
1000
và tiếp tục sống,
06:01
but no, you just love them harder.
117
343000
3000
nhưng không, bạn lại chỉ càng yêu họ hơn.
06:04
As the poet Terence, the Roman poet once said,
118
346000
5000
Như nhà thơ Terence người La Mã từng nói,
06:09
he said, "The less my hope, the hotter my love."
119
351000
2000
ông ấy nói, "Hy vọng của tôi càng ít, tình yêu của tôi càng nhiệt thành."
06:11
And indeed, we now know why.
120
353000
3000
Hẳn nhiên, chúng ta biết tại sao.
06:14
Two thousand years later, we can explain this in the brain.
121
356000
3000
2000 năm sau, chúng ta có thể giải thích điều này qua não bộ.
06:17
That brain system -- the reward system
122
359000
3000
Hệ thống não bộ, hệ thống trao thưởng
06:20
for wanting, for motivation, for craving, for focus --
123
362000
4000
cho sự thiếu thốn, cho động lực, cho khát khao, cho sự tập trung,
06:24
becomes more active when you can't get what you want.
124
366000
3000
được kích hoạt khi bạn không có cái bạn muốn.
06:27
In this case, life's greatest prize:
125
369000
2000
Trong trường hợp này, giải thưởng giá trị nhất từ cuộc sống là :
06:29
an appropriate mating partner.
126
371000
3000
một người bạn đời đích thực.
06:32
We found activity in other brain regions also --
127
374000
2000
Chúng tôi cũng tìm thấy hoạt động ở các vùng não khác --
06:34
in a brain region associated with calculating gains and losses.
128
376000
5000
trong một khu liên hệ với việc tính toán những điều được mất.
06:39
You know, you're lying there, you're looking at the picture,
129
381000
2000
Bạn biết đấy, bạn nằm đó, nhìn vào bức tranh tổng thể,
06:41
and you're in this machine,
130
383000
1000
và bạn ở trong chiếc máy này,
06:42
and you're calculating, you know, what went wrong.
131
384000
4000
và bạn tính toán, bạn biết đấy, mọi việc sai ở đâu.
06:46
How, you know, what have I lost?
132
388000
2000
Như kiểu, tôi đã mất gì?
06:48
As a matter of fact, Lucy and I have a little joke about this.
133
390000
3000
Thực ra thì, tôi và Lucy có một chuyện đùa vui về điều này.
06:51
It comes from a David Mamet play,
134
393000
4000
Nó xuất phát từ một vở kịch của David Mamet,
06:55
and there's two con artists in the play,
135
397000
1000
và có 2 kẻ lừa đảo trong vở kịch
06:56
and the woman is conning the man,
136
398000
3000
và người phụ nữ đang lừa dối người đàn ông,
06:59
and the man looks at the woman and says,
137
401000
1000
và anh ta nhìn vào cô ta rồi nói,
07:00
"Oh, you're a bad pony, I'm not going to bet on you."
138
402000
6000
"Ôi em là một con ngựa tồi. Tôi sẽ không đặt cược vào em."
07:06
And indeed, it's this part of the brain,
139
408000
2000
Và tất nhiên, chính là phần này của bộ não,
07:08
the core of the nucleus accumbens, actually, that is becoming active
140
410000
3000
lõi của nhóm neuron ở thể vân, đang được kích hoạt
07:11
as you're measuring your gains and losses.
141
413000
2000
khi bạn đang tính toán thiệt hơn.
07:13
It's also the brain region that becomes active
142
415000
3000
Đó cũng là phần não có hoạt động
07:16
when you're willing to take enormous risks
143
418000
2000
khi bạn sẵn sàng đón nhận nhũng sự mạo hiểm lớn
07:18
for huge gains and huge losses.
144
420000
3000
giữa thắng lớn và thua đậm.
07:21
Last but not least, we found activity in a brain region
145
423000
3000
Cuối cùng, chúng tôi cũng tìm thấy hoạt động ở một phần não
07:24
associated with deep attachment to another individual.
146
426000
5000
liên hệ với sự gắn kết sâu sắc với một cá nhân khác.
07:29
No wonder people suffer around the world,
147
431000
4000
Không thắc mắc tại sao người ta đau khổ
07:33
and we have so many crimes of passion.
148
435000
3000
và chúng ta phạm phải nhiều tội lỗi vì đam mê.
07:36
When you've been rejected in love,
149
438000
1000
Khi bạn đã bị từ chối trong tình yêu,
07:37
not only are you engulfed with feelings of romantic love,
150
439000
4000
bạn không chỉ bị nuốt chửng trong những xúc cảm tình yêu,
07:41
but you're feeling deep attachment to this individual.
151
443000
3000
mà bạn còn cảm thấy sự gắn kết sâu sắc đối với cá nhân này.
07:44
Moreover, this brain circuit for reward is working,
152
446000
3000
Hơn thế nữa, mạch não cho phần thưởng cũng hoạt động,
07:47
and you're feeling intense energy, intense focus,
153
449000
4000
và bạn cảm thấy nguồn năng lượng dồn dập, sự tập trung dồn dập,
07:51
intense motivation and the willingness to risk it all
154
453000
4000
động lực dồn dập và sự sẵn sàng để mạo hiểm tất cả
07:55
to win life's greatest prize.
155
457000
4000
để giành được phần thưởng lớn nhất của cuộc sống.
07:59
So, what have I learned from this experiment
156
461000
3000
Vậy, tôi đã học được điều gì từ thí nghiệm này
08:02
that I would like to tell the world?
157
464000
2000
mà tôi muốn nói với cả thế giới?
08:04
Foremost, I have come to think
158
466000
2000
Trước hết, tôi nghĩ rằng
08:06
that romantic love is a drive, a basic mating drive.
159
468000
3000
tình yêu là một sự săn đuổi, một sự săn lùng bạn tình căn bản,
08:09
Not the sex drive -- the sex drive gets you out there,
160
471000
2000
Không phải là sự săn đuổi tình dục -- sự săn đuổi tình dục chỉ đua bạn ra ngoài đó
08:11
looking for a whole range of partners.
161
473000
2000
tìm kiếm cả một loạt bạn tình.
08:13
Romantic love enables you to focus your mating energy
162
475000
3000
Tình yêu cho phép bạn tập trung năng lượng kết bạn
08:16
on just one at a time, conserve your mating energy,
163
478000
3000
vào chỉ một người duy nhất, bảo tồn năng lượng của bạn,
08:19
and start the mating process with this single individual.
164
481000
3000
và bắt đầu quá trình kết bạn với cá nhân này.
08:22
I think of all the poetry that I've read about romantic love,
165
484000
4000
Tôi nghĩ về mọi bài thơ tình tôi từng đọc,
08:26
what sums it up best is something that is said by Plato,
166
488000
4000
điều tóm gọn chúng lại là một câu nói của Plato
08:30
over 2,000 years ago.
167
492000
2000
hơn 2000 năm trước.
08:32
He said, "The god of love lives in a state of need.
168
494000
4000
Ông nói "Các bậc thần thánh của tình yêu sống trong trạng thái của sự cần thiết.
08:36
It is a need. It is an urge.
169
498000
3000
Đó là một sự cần thiết. Một sự thôi thúc.
08:39
It is a homeostatic imbalance.
170
501000
3000
Đó là một sự mất cân bằng nội môi.
08:42
Like hunger and thirst, it's almost impossible to stamp out."
171
504000
4000
Như cơn đói khát, nó hầu như không thể bị dập tắt."
08:46
I've also come to believe that romantic love is an addiction:
172
508000
4000
Tôi cũng tin rằng tình yêu là một thứ gây nghiện:
08:50
a perfectly wonderful addiction when it's going well,
173
512000
2000
một sự nghiện ngập hoàn toàn tuyệt diệu khi nó như mong đợi,
08:52
and a perfectly horrible addiction when it's going poorly.
174
514000
4000
và là một sự nghiện ngập kinh khủng khi nó không ổn.
08:56
And indeed, it has all of the characteristics of addiction.
175
518000
3000
Và tất nhiên, nó có mọi tính chất của chất gây nghiện.
08:59
You focus on the person, you obsessively think about them,
176
521000
3000
Bạn tập trung vào người đó, suy nghĩ một cách ám ảnh về họ,
09:02
you crave them, you distort reality,
177
524000
3000
bạn khao khát họ, bạn bóp méo thực tế,
09:05
your willingness to take enormous risks to win this person.
178
527000
2000
bạn sẵn sàng đón nhận rủi ro lớn để dành được người đó.
09:08
And it's got the three main characteristics of addiction:
179
530000
2000
Và nó có cả 3 giai đoạn chính của chất gây nghiện.
09:10
tolerance, you need to see them more, and more, and more;
180
532000
4000
Sự chịu đựng -- bạn cần nhìn thấy họ nhiều hơn, và nhiều hơn, và nhiều hơn --
09:14
withdrawals; and last, relapse.
181
536000
2000
quá trình cai nghiện, và cuối cùng, tái nghiện.
09:16
I've got a girlfriend who's just getting over a terrible love affair.
182
538000
4000
Tôi có một người bạn gái người vừa trải qua một chuyện tình tồi tệ,
09:20
It's been about eight months, she's beginning to feel better.
183
542000
2000
đã qua 8 tháng, cô ấy đã bắt đầu cảm thấy khá hơn.
09:22
And she was driving along in her car the other day,
184
544000
3000
Và hôm đó cô đang lái xe một mình,
09:25
and suddenly she heard a song on the car radio
185
547000
2000
thì đột nhiên nghe được một bài hát trên radio
09:27
that reminded her of this man.
186
549000
2000
gợi cô nhớ tới người đàn ông đó.
09:29
And she -- not only did the instant craving come back,
187
551000
3000
Và cô ấy -- không những sự khao khát tức khắc quay trở lại,
09:32
but she had to pull over
188
554000
2000
mà cô ấy đã tạt vào lề đường
09:34
from the side of the road and cry.
189
556000
2000
rồi khóc.
09:36
So, one thing I would like the medical community,
190
558000
2000
Vì vậy, một điều tôi muốn cộng đồng y khoa,
09:38
and the legal community, and even the college community,
191
560000
3000
và cộng đồng luật pháp, và thậm chí, cộng đồng sinh viên,
09:41
to see if they can understand, that indeed,
192
563000
3000
xem liệu họ có thể hiểu, rằng,
09:44
romantic love is one of the most addictive substances on Earth.
193
566000
4000
tình yêu là một trong những chất gây nghiện mạnh nhất trên Trái Đất.
09:48
I would also like to tell the world that animals love.
194
570000
4000
Tôi cũng muốn nói cho cả thế giới rằng động vật cũng biết yêu.
09:52
There's not an animal on this planet
195
574000
1000
Không có loài động vật nào trên hành tinh này
09:53
that will copulate with anything that comes along.
196
575000
3000
sẽ giao phối với bất cứ thứ gì qua đường.
09:56
Too old, too young, too scruffy, too stupid, and they won't do it.
197
578000
5000
Quá già, quá non, quá lôi thôi, quá ngu xuẩn, và chúng sẽ không giao phối.
10:01
Unless you're stuck in a laboratory cage --
198
583000
3000
Trừ khi chúng ở trong một chiếc lồng của phòng thí nghiệm --
10:04
and you know, if you spend your entire life in a little box,
199
586000
3000
và bạn biết đấy, nếu bạn dành cả đời trong một chiếc hộp nhỏ,
10:07
you're not going to be as picky about who you have sex with --
200
589000
4000
bạn sẽ không kén chọn về việc chọn ai để giao hợp --
10:11
but I've looked in a hundred species,
201
593000
2000
nhưng tôi đã tìm kiếm ở vài trăm loài,
10:13
and everywhere in the wild, animals have favorites.
202
595000
4000
và bất kể nơi đâu trong thế giới hoang dã, động vật có những sở thích riêng.
10:17
As a matter of fact ethologists know this.
203
599000
2000
Thực tế là các nhà phong tục học biết điều này.
10:19
There are over eight words for what they call "animal favoritism:"
204
601000
4000
Có hơn 8 từ mà họ gọi là thiên hướng động vật:
10:23
selective proceptivity, mate choice, female choice, sexual choice.
205
605000
5000
chọn lọc, chọn bạn tình, chọn con cái, chọn giao phối.
10:28
And indeed, there are now three academic articles
206
610000
3000
Và có ba bài báo học thuật
10:31
in which they've looked at this attraction,
207
613000
3000
xem xét tới sự thu hút này,
10:34
which may only last for a second,
208
616000
2000
có thể chỉ kéo dài trong 1 giây,
10:36
but it's a definite attraction,
209
618000
1000
nhưng chắc chắn đó là một sự thu hút,
10:37
and either this same brain region, this reward system,
210
619000
4000
và hoặc là chính khu vực não bộ này, hệ thống tự thưởng,
10:41
or the chemicals of that reward system are involved.
211
623000
3000
hoặc các hóa chất liên quan tới hệ thống tự thưởng.
10:44
In fact, I think animal attraction can be instant --
212
626000
3000
Thực tế, tôi cho rằng sự thu hút động vật này có thể là ngay tức thì --
10:47
you can see an elephant instantly go for another elephant.
213
629000
3000
bạn có thể thấy một con voi mời gọi một con voi khác ngay tức thì.
10:50
And I think that this is really the origin
214
632000
2000
Và tôi nghĩ rằng đây thực sự là nguồn gốc
10:52
of what you and I call "love at first sight."
215
634000
2000
của thứ mà bạn và tôi gọi là "tình yêu sét đánh"
10:54
People have often asked me whether
216
636000
5000
Mọi người thường hỏi tôi liệu
10:59
what I know about love has spoiled it for me.
217
641000
3000
những điều tôi biết về tình yêu có phá hoại nó.
11:02
And I just simply say, "Hardly."
218
644000
2000
Và tôi chỉ có thể nói đơn giản, hầu như không.
11:04
You can know every single ingredient in a piece of chocolate cake,
219
646000
3000
Bạn có thể biết từng thành phần trong một mẩu bánh sô-cô-la.
11:07
and then when you sit down and eat that cake,
220
649000
3000
và khi bạn ngồi xuống và ăn nó,
11:10
you can still feel that joy.
221
652000
2000
bạn vẫn cảm thấy niềm vui ấy.
11:12
And certainly, I make all the same mistakes
222
654000
2000
Và chắc chắn tôi đã phạm phải những sai lầm
11:14
that everybody else does too,
223
656000
2000
mà những người khác phạm phải,
11:16
but it's really deepened my understanding
224
658000
4000
nhưng nó thực sự làm sâu sắc thêm hiểu biết của tôi
11:20
and compassion, really, for all human life.
225
662000
4000
và lòng trắc ẩn, thực sự là vậy, cho toàn thể nhân sinh.
11:24
As a matter of fact, in New York, I often catch myself
226
666000
3000
Thực tế là, ở New York tôi thường thấy mình
11:27
looking in baby carriages and feeling a little sorry for the tot.
227
669000
4000
nhìn vào những xe nôi em bé và cảm thấy một chút thương tiếc cho đứa nhỏ,
11:31
And in fact, sometimes I feel a little sorry
228
673000
3000
và đôi khi tôi cảm thấy một chút thương tiếc
11:34
for the chicken on my dinner plate,
229
676000
1000
cho con gà trên đĩa ăn của tôi,
11:35
when I think of how intense this brain system is.
230
677000
6000
khi tôi nghĩ về sự mãnh liệt của khu não bộ này.
11:41
Our newest experiment has been hatched
231
683000
5000
Thí nghiệm mới nhất của chúng tôi đã được ấp ủ
11:46
by my colleague, Art Aron --
232
688000
2000
bởi đồng nghiệp của tôi, Art Aron,
11:48
putting people who are reporting that they are still in love,
233
690000
3000
đặt những người báo cáo rằng họ vẫn còn yêu,
11:51
in a long-term relationship, into the functional MRI.
234
693000
4000
trong một mối quan hệ lâu bền, vào máy chụp MRI.
11:55
We've put five people in so far,
235
697000
2000
Chúng tôi đã đặt năm người vào đó,
11:57
and indeed, we found exactly the same thing. They're not lying.
236
699000
5000
và chắc chắn, chúng tôi đã tìm thấy điều y hệt. Họ không hề nói dối.
12:02
The brain areas
237
704000
4000
Những khu vực não bộ này
12:06
associated with intense romantic love
238
708000
2000
liên hệ với tình yêu mãnh liệt,
12:08
still become active, 25 years later.
239
710000
4000
vẫn còn hoạt động, sau 25 năm.
12:12
There are still many questions to be answered
240
714000
3000
Vẫn còn nhiều câu hỏi cần được giải đáp
12:15
and asked about romantic love.
241
717000
3000
và cần được hỏi về tình yêu.
12:18
The question that I'm working on right this minute --
242
720000
1000
Câu hỏi mà tôi đang suy nghĩ ngay giây phút này,
12:19
and I'm only going to say it for a second, and then end --
243
721000
3000
và tôi sẽ chỉ nói về nó trong giây lát rồi kết thúc,
12:22
is, why do you fall in love with one person, rather than another?
244
724000
4000
ấy là tại sao bạn lại yêu một người này, chứ không phải người khác?
12:26
I never would have even thought to think of this,
245
728000
3000
Tôi chưa từng nghĩ là sẽ nghĩ tới điều này,
12:29
but Match.com, the Internet-dating site,
246
731000
2000
nhưng Match.com, trang web hẹn hò,
12:31
came to me three years ago and asked me that question.
247
733000
2000
đã tới gặp tôi ba năm về trước và hỏi câu hỏi này.
12:33
And I said, I don't know.
248
735000
2000
Và tôi đã trả lời, tôi không biết.
12:35
I know what happens in the brain, when you do become in love,
249
737000
3000
Tôi biết điều xảy ra trong não bộ, khi bạn đang yêu,
12:38
but I don't know why you fall in love with one person
250
740000
2000
nhưng tôi không biết tại sao bạn lại yêu người này
12:40
rather than another.
251
742000
1000
chứ không phải người khác.
12:41
And so, I've spent the last three years on this.
252
743000
4000
Và vì thế tôi đã giành ba năm vừa qua nghiên cứu vấn đề này.
12:45
And there are many reasons that you fall in love with one person
253
747000
2000
Và có rất nhiều lý do khiến bạn yêu người này
12:47
rather than another, that psychologists can tell you.
254
749000
2000
chứ không phải người khác, mà các nhà tâm lý học có thể kể cho bạn.
12:49
And we tend to fall in love with somebody
255
751000
1000
Và chúng ta có xu hướng yêu những người
12:50
from the same socioeconomic background,
256
752000
3000
có cũng hoàn cảnh kinh tế xã hội,
12:53
the same general level of intelligence,
257
755000
1000
cùng trình độ tri thức,
12:54
the same general level of good looks,
258
756000
2000
cùng cấp độ về ngoại hình,
12:56
the same religious values.
259
758000
2000
cùng giá trị tôn giáo.
12:58
Your childhood certainly plays a role, but nobody knows how.
260
760000
3000
Tuổi thơ cũng góp một phần nhưng không ai hiểu bằng cách nào.
13:01
And that's about it, that's all they know.
261
763000
2000
Và thế đó, đó là toàn bộ những gì họ biết.
13:03
No, they've never found the way two personalities
262
765000
3000
Không, họ chưa từng tìm ra cách mà hai nhân cách
13:06
fit together to make a good relationship.
263
768000
3000
khớp với nhau để làm nên một mối quan hệ tốt.
13:09
So, it began to occur to me
264
771000
2000
Vì thế, nó trở nên rõ ràng với tôi
13:11
that maybe your biology pulls you
265
773000
2000
rằng có thể các tác nhân sinh học kéo bạn
13:13
towards some people rather than another.
266
775000
3000
lại gần người này hơn người khác.
13:16
And I have concocted a questionnaire to see to what degree
267
778000
4000
Và tôi đã tạo ra một bộ câu hỏi để tìm xem
13:20
you express dopamine, serotonin, estrogen and testosterone.
268
782000
5000
bạn thể hiện tới mức độ nào dopamine, serotonin, estrogen và testosterone.
13:25
I think we've evolved four very broad personality types
269
787000
3000
Tôi nghĩ chúng ta đã phát triển bốn loại tính cách lớn
13:28
associated with the ratios of these four chemicals in the brain.
270
790000
4000
liên hệ tới tỷ lệ của bốn hóa chất này trong não bộ.
13:32
And on this dating site that I have created,
271
794000
2000
Và trên trang web hẹn hò mà tôi sáng tạo nên,
13:34
called Chemistry.com, I ask you first a series of questions
272
796000
6000
gọi là Chemistry.com, tôi hỏi bạn một loạt các câu hỏi
13:40
to see to what degree you express these chemicals,
273
802000
3000
để tìm hiểu xem bạn thể hiện như thế nào về bốn hóa chất này,
13:43
and I'm watching who chooses who to love.
274
805000
4000
và tôi đang theo dõi ai chọn ai để yêu.
13:47
And 3.7 million people have taken the questionnaire in America.
275
809000
3000
Và 3.7 triệu người đã trả lời bộ câu hỏi tại Mỹ,
13:50
About 600,000 people have taken it in 33 other countries.
276
812000
6000
và khoảng 600 ngàn người khác ở 33 nước khác.
13:56
I'm putting the data together now,
277
818000
1000
Tôi đang sắp xếp lại các dữ liệu,
13:57
and at some point -- there will always be magic to love,
278
819000
3000
và ở một chừng mực nào đó -- sẽ luôn có phép màu trong tình yêu,
14:00
but I think I will come closer to understanding
279
822000
3000
nhưng tôi nghĩ tôi sẽ tiến gần hơn đến việc nắm bắt
14:03
why it is you can walk into a room
280
825000
3000
tại sao bạn có thể bước vào một căn phòng
14:06
and everybody is from your background,
281
828000
2000
và tất cả mọi người có cùng hoàn cảnh,
14:08
your same general level of intelligence,
282
830000
2000
cùng trình độ học thức,
14:10
your same general level of good looks,
283
832000
1000
cùng cấp độ ngoại hình,
14:11
and you don't feel pulled towards all of them.
284
833000
3000
và bạn không thấy bị thu hút bởi tất cả bọn họ.
14:14
I think there's biology to that.
285
836000
2000
Tôi nghĩ là có các tác nhân sinh học cho vấn đề này.
14:16
I think we're going to end up, in the next few years,
286
838000
3000
Tôi nghĩ trong vài năm tới, chúng ta sẽ
14:19
to understand all kinds of brain mechanisms
287
841000
2000
hiểu được mọi loại cơ chế của não bộ
14:21
that pull us to one person rather than another.
288
843000
3000
kéo chúng ta về phía người này chứ không phải người khác.
14:24
So, I will close with this. These are my older people.
289
846000
6000
Vì vậy, tôi sẽ kết thúc vấn đề này tại đây. Đây là các bậc tiền bối của tôi.
14:30
Faulkner once said, "The past is not dead,
290
852000
3000
Faulkner từng nói, "Quá khứ không hề chết đi,
14:33
it's not even the past."
291
855000
1000
thậm chí nó chẳng phải là quá khứ."
14:34
Indeed, we carry a lot of luggage
292
856000
3000
Chắc chắn rằng, chúng ta mang theo rất nhiều ký ức
14:37
from our yesteryear in the human brain.
293
859000
3000
từ các năm trước đó trong não bộ của chúng ta.
14:40
And so, there's one thing
294
862000
1000
Và vì thế có một điều
14:41
that makes me pursue my understanding of human nature,
295
863000
7000
khiến tôi theo đuổi quá trình tìm hiểu cơ chế tự nhiên của con người,
14:48
and this reminds me of it.
296
870000
2000
và câu chuyện sau khiến tôi nhớ lại ý định đó.
14:50
These are two women.
297
872000
1000
Đây là hai người phụ nữ.
14:51
Women tend to get intimacy differently than men do.
298
873000
3000
Phụ nữ thường thân thiết với nhau theo cách khác với nam giới.
14:54
Women get intimacy from face-to-face talking.
299
876000
2000
Phụ nữ trở nên thân thiết bởi từ việc nói chuyện mặt đối mặt.
14:56
We swivel towards each other,
300
878000
2000
Chúng tôi xoay mặt lại với nhau,
14:58
we do what we call the "anchoring gaze" and we talk.
301
880000
4000
nhìn nhau chăm chú và nói chuyện.
15:02
This is intimacy to women.
302
884000
2000
Đây là sự thân thiết kiểu phụ nữ.
15:04
I think it comes from millions of years
303
886000
1000
Tôi cho rằng nó có từ hàng triệu năm từ khi phụ nữ
15:05
of holding that baby in front of your face,
304
887000
2000
bế đứa con và giữ nó trước mặt,
15:07
cajoling it, reprimanding it, educating it with words.
305
889000
3000
cưng nựng nó, quở trách nó, dạy dỗ nó bằng lời nói.
15:10
Men tend to get intimacy from side-by-side doing.
306
892000
4000
Đàn ông thường thân thiết nhờ làm việc cạnh nhau,
15:14
(Laughter)
307
896000
1000
(Tiếng cười)
15:15
As soon as one guy looks up, the other guy will look away.
308
897000
3000
Chỉ cần một người nhìn lên, người kia sẽ nhìn ra nơi khác.
15:18
(Laughter)
309
900000
2000
(Tiếng cười)
15:20
I think it comes from millions of years
310
902000
2000
Tôi cho rằng nó có từ hàng triệu năm từ khi họ
15:22
of standing behind that -- sitting behind the bush,
311
904000
3000
đứng đằng sau -- ngồi đằng sau bụi rậm,
15:25
looking straight ahead,
312
907000
2000
nhìn thẳng về phía trước,
15:27
trying to hit that buffalo on the head with a rock.
313
909000
2000
cố gắng ném hòn đá trúng đầu con trâu đó.
15:29
(Laughter)
314
911000
1000
(Tiếng cười)
15:30
I think, for millions of years, men faced their enemies,
315
912000
2000
Tôi cho rằng suốt hàng triệu năm đàn ông đối diện kẻ thù của họ,
15:32
they sat side by side with friends.
316
914000
3000
họ đã sát cánh cùng bạn bè.
15:35
So my final statement is: love is in us.
317
917000
4000
Vì thế, câu chốt của tôi là: tình yêu ở trong mỗi chúng ta.
15:39
It's deeply embedded in the brain.
318
921000
3000
Nó được ghi sâu vào não bộ.
15:42
Our challenge is to understand each other. Thank you.
319
924000
3000
Thử thách của chúng ta là tìm cách hiểu nhau. Cảm ơn các bạn.
15:45
(Applause)
320
927000
5000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Helen Fisher - Anthropologist, expert on loveAnthropologist Helen Fisher studies gender differences and the evolution of human emotions. She’s best known as an expert on romantic love.
Why you should listen
Fisher's several books lay bare the mysteries of our most treasured emotion: its evolution, its biochemical foundations and its vital importance to human society. Fisher describes love as a universal human drive (stronger than the sex drive; stronger than thirst or hunger; stronger perhaps than the will to live), and her many areas of inquiry shed light on timeless human mysteries like why we choose one partner over another. Her classic study, Anatomy of Love, first published in 1992, has just been re-issued in a fully updated edition, including her recent neuroimaging research on lust, romantic love and attachment as well as discussions of sexting, hooking up, friends with benefits, other contemporary trends in courtship and marriage, and a dramatic current trend she calls “slow love.”
Helen Fisher | Speaker | TED.com