TED2004
Steven Strogatz: The science of sync
Steven Strogatz: Khoa Học Của Sự Đồng Bộ Hoá
Filmed:
Readability: 3.6
755,988 views
Nhà toán học Steven Strogatz chỉ cho chúng ta biết làm thế nào mà đám các sinh vật (như chim, đom đóm hay cá) có thể đồng bộ hoá và hành động như một tập thể-- khi mà không có một sự ra lệnh nào. Khuynh hướng có sức ảnh hưởng này còn hiẹn diện cả ở những đồ vật.
Steven Strogatz - Mathematician
In his work in applied mathematics, Steven Strogatz studies the way math and biology intersect. Full bio
In his work in applied mathematics, Steven Strogatz studies the way math and biology intersect. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:19
I was trying to think, how is sync connected to happiness,
0
1000
2000
Tôi đã từng thử tìm hiểu,
làm thế nào đồng bộ kết nối được hạnh phúc,
làm thế nào đồng bộ kết nối được hạnh phúc,
và theo tôi, vì một số lí do mà
chúng ta vui vẻ trong sự đồng bộ
chúng ta vui vẻ trong sự đồng bộ
00:21
and it occurred to me that for some reason we take pleasure in synchronizing.
1
3000
7000
Chúng ta thích nhảy cùng nhau,
chúng ta thích hát cùng nhau
chúng ta thích hát cùng nhau
Và nếu bạn sẵn lòng,
tôi mong các bạn tham gia
tôi mong các bạn tham gia
00:28
We like to dance together, we like singing together.
2
10000
3000
vào thử nghiệm đầu tiên hôm nay.
Thử nghiệm là --
Thử nghiệm là --
00:31
And so, if you'll put up with this, I would like to enlist your help
3
13000
5000
và tôi nhận ra, khi các bạn vỗ tay
00:36
with a first experiment today. The experiment is --
4
18000
4000
bạn vỗ theo kiểu Bắc Mỹ
00:40
and I notice, by the way, that when you applauded,
5
22000
3000
là kiểu tiếng ghê tai và ngắt quãng
00:43
that you did it in a typical North American way,
6
25000
2000
Các bạn không có sự tổ chức từ trước.
Kể cả khi các bạn vỗ tay đồng thanh
Kể cả khi các bạn vỗ tay đồng thanh
00:45
that is, you were raucous and incoherent.
7
27000
4000
Các bạn nghĩ mình có thể làm được?
Tôi muốn thử xem nếu các bạn sẽ làm được
Tôi muốn thử xem nếu các bạn sẽ làm được
00:49
You were not organized. It didn't even occur to you to clap in unison.
8
31000
5000
theo như tôi được biết,
thì các bạn chưa được luyện tập
thì các bạn chưa được luyện tập
00:54
Do you think you could do it? I would like to see if this audience would --
9
36000
4000
các bạn có thể vỗ tay cùng nhau
một cách đồng bộ?
một cách đồng bộ?
00:58
no, you haven't practiced, as far as I know --
10
40000
2000
(Vỗ Tay)
01:00
can you get it together to clap in sync?
11
42000
3000
Whoa! Đó là thứ chúng ta gọi là
"hành động bột phát"
"hành động bột phát"
01:04
(Clapping)
12
46000
9000
(Tiếng cười)
01:14
Whoa! Now, that's what we call emergent behavior.
13
56000
2000
Vậy, nó nằm ngoài dự đoán của tôi, nhưng --
tôi vẫn dự là các bạn có thể đồng bộ
tôi vẫn dự là các bạn có thể đồng bộ
01:16
(Laughter)
14
58000
2000
Tôi không nghĩ là các bạn sẽ
tăng sự lặp lại ấy
tăng sự lặp lại ấy
01:18
So I didn't expect that, but -- I mean, I expected you could synchronize.
15
60000
4000
Rất thú vị.
01:22
It didn't occur to me you'd increase your frequency.
16
64000
3000
(Tiếng cười)
01:25
It's interesting.
17
67000
2000
Vậy chúng ta rút ra được điều gì?
Đầu tiên, chúng ta biết rằng các bạn đều thông minh
Đầu tiên, chúng ta biết rằng các bạn đều thông minh
01:27
(Laughter)
18
69000
3000
Ở đây toàn những con người thông minh,
nhạy bén
nhạy bén
01:30
So what do we make of that? First of all, we know that you're all brilliant.
19
72000
4000
Một số nhạc sĩ ở đây
01:34
This is a room full of intelligent people, highly sensitive.
20
76000
4000
Đó có phải là lí do mà các bạn
đồng bộ được?
đồng bộ được?
01:38
Some trained musicians out there.
21
80000
3000
Nghĩ một cách nghiêm túc
về câu hỏi này
về câu hỏi này
01:41
Is that what enabled you to synchronize?
22
83000
2000
hãy hỏi bản thân mình rằng điều kiện cần
nhất cho cái bạn vừa làm là gì,
nhất cho cái bạn vừa làm là gì,
01:43
So to put the question a little more seriously,
23
85000
3000
cho sự đồng bộ hoá tự phát.
01:46
let's ask ourselves what are the minimum requirements for what you just did,
24
88000
4000
Bạn có cần phải thông minh như bây giờ?
01:50
for spontaneous synchronization.
25
92000
3000
Thậm chí, bạn có cần phải có não
để có thể đồng bộ?
để có thể đồng bộ?
01:53
Do you need, for instance, to be as smart as you are?
26
95000
4000
Bạn có cần phải là vật thể sống?
Tôi biết, đó là một suy nghĩ ghê rợn
Tôi biết, đó là một suy nghĩ ghê rợn
01:57
Do you even need a brain at all just to synchronize?
27
99000
7000
Những vật thể vô hồn có thể đồng bộ hoá
một cách tự phát
một cách tự phát
02:04
Do you need to be alive? I mean, that's a spooky thought, right?
28
106000
5000
Nó là sự thật. Hôm nay, tôi sẽ giải thích
sự đồng bộ hoá là,
sự đồng bộ hoá là,
02:09
Inanimate objects that might spontaneously synchronize themselves.
29
111000
5000
nếu không phải một trong những, có lẽ
là động lực phổ biến nhất của tự nhiên
là động lực phổ biến nhất của tự nhiên
02:14
It's real. In fact, I'll try to explain today that sync is maybe one of,
30
116000
7000
Nó trải rộng từ quy mô nguyên tử đến
quy mô vũ trụ
quy mô vũ trụ
02:21
if not one of the most, perhaps the most pervasive drive in all of nature.
31
123000
4000
Nó là xu hướng có chiều sâu tới
trật tự của tự nhiên
trật tự của tự nhiên
02:25
It extends from the subatomic scale to the farthest reaches of the cosmos.
32
127000
6000
mà đối lập với những gì chúng ta
được dạy về sự hỗn loạn
được dạy về sự hỗn loạn
02:31
It's a deep tendency toward order in nature
33
133000
4000
Tôi không nói là định luật về sự hỗn loạn là sai
Nó không sai.
Nó không sai.
02:35
that opposes what we've all been taught about entropy.
34
137000
3000
Nhưng có lực đối kháng trong
vũ trụ
vũ trụ
02:38
I mean, I'm not saying the law of entropy is wrong -- it's not.
35
140000
3000
xu hướng tới trật tự tự phát. Và đó
là chủ đề của chúng ta
là chủ đề của chúng ta
02:41
But there is a countervailing force in the universe --
36
143000
2000
Theo đó, hãy để tôi bắt đầu với điều gì
có thể xảy đến với bạn ngay bây giờ
có thể xảy đến với bạn ngay bây giờ
02:43
the tendency towards spontaneous order. And so that's our theme.
37
145000
5000
khi bạn nghe về sự đồng bộ hoá trong tự nhiên
02:48
Now, to get into that, let me begin with what might have occurred to you immediately
38
150000
4000
Một ví dụ điển hình về một đàn chim
bay cùng nhau
bay cùng nhau
02:52
when you hear that we're talking about synchrony in nature,
39
154000
4000
hoặc một bầy cá bơi có tổ chức
02:56
which is the glorious example of birds that flock together,
40
158000
6000
Vậy, chúng không cần phải là sinh vật
cực kì thông minh
cực kì thông minh
03:02
or fish swimming in organized schools.
41
164000
4000
thế nhưng, chúng lại biểu diễn
"vở ba lê" tuyệt đẹp.
"vở ba lê" tuyệt đẹp.
03:06
So these are not particularly intelligent creatures,
42
168000
4000
Từ chương trình "Động vật săn mồi" của BBC
03:10
and yet, as we'll see, they exhibit beautiful ballets.
43
172000
3000
Chúng ta đang xem sự đồng bộ hoá
với bản năng tự vệ
với bản năng tự vệ
03:15
This is from a BBC show called "Predators,"
44
177000
2000
Khi bạn nhỏ và dễ bị công kích,
như những con chim sáo đậu
như những con chim sáo đậu
03:17
and what we're looking at here are examples of synchrony that have to do with defense.
45
179000
5000
hoặc như loài cá, đồng bộ hoá giúp cả đàn tránh
được loài ăn thịt, hoặc đánh lạc hướng chúng
được loài ăn thịt, hoặc đánh lạc hướng chúng
03:23
When you're small and vulnerable, like these starlings,
46
185000
3000
Chúng ta hãy tĩnh lặng để cảm nhận
sự tráng lệ này
sự tráng lệ này
03:26
or like the fish, it helps to swarm to avoid predators, to confuse predators.
47
188000
7000
Trong một thời gian dài, các nhà sinh học
bị phân tâm bởi hiện tượng này
bị phân tâm bởi hiện tượng này
03:35
Let me be quiet for a second because this is so gorgeous.
48
197000
3000
họ tự hỏi sao nó có thể xảy ra
03:53
For a long time, biologists were puzzled by this behavior,
49
215000
3000
Chúng ta đều biết rằng biên đạo
tạo nên sự đồng bộ
tạo nên sự đồng bộ
03:56
wondering how it could be possible.
50
218000
2000
Nhưng những sinh vật này không có
người biên đạo
người biên đạo
03:59
We're so used to choreography giving rise to synchrony.
51
221000
3000
Chúng tự biên đạo bản thân chúng
04:03
These creatures are not choreographed.
52
225000
2000
Và khoa học ngày nay bắt đầu
tìm ra cơ chế hoạt động
tìm ra cơ chế hoạt động
04:05
They're choreographing themselves.
53
227000
2000
Tôi sẽ chỉ cho bạn mô hình trên máy tính
tạo bởi Ian Couzin, một nhà nghiên cứu ở Oxford
tạo bởi Ian Couzin, một nhà nghiên cứu ở Oxford
04:09
And only today is science starting to figure out how it works.
54
231000
3000
nó cho chúng ta thấy
bầy đàn hoạt động như thế nào
bầy đàn hoạt động như thế nào
04:13
I'll show you a computer model made by Iain Couzin, a researcher at Oxford,
55
235000
6000
Có 3 quy luật đơn giản
04:19
that shows how swarms work.
56
241000
2000
Đầu tiên, mỗi cá thể chỉ nhận thức được sự
tồn tại của hàng xóm quanh chúng
tồn tại của hàng xóm quanh chúng
04:21
There are just three simple rules.
57
243000
2000
Thứ hai, mỗi cá thể có xu hướng
xếp thành hàng
xếp thành hàng
04:24
First, all the individuals are only aware of their nearest neighbors.
58
246000
4000
Và cuối cùng, chúng di chuyển
xích lại gần nhau
xích lại gần nhau
04:29
Second, all the individuals have a tendency to line up.
59
251000
3000
nhưng chúng vẫn giữ
một khoảng cách nhỏ
một khoảng cách nhỏ
04:33
And third, they're all attracted to each other,
60
255000
3000
Và khi bạn vận hành 3 nguyên tắc ấy
04:36
but they try to keep a small distance apart.
61
258000
2000
tự động bạn có thể thấy một bầy
04:39
And when you build those three rules in,
62
261000
3000
rất giống với bầy cá hoặc đàn chim.
04:42
automatically you start to see swarms
63
264000
2000
Cá rất thích ở gần nhau, cách nhau
bằng chiều dài cơ thể chúng
bằng chiều dài cơ thể chúng
04:44
that look very much like fish schools or bird flocks.
64
266000
3000
Chim cách nhau khoảng
3 hoặc 4 lần chiều dài cơ thể chúng
3 hoặc 4 lần chiều dài cơ thể chúng
04:48
Now, fish like to stay close together, about a body length apart.
65
270000
4000
Ngoại trừ điều đó ra, nguyên tắc
là giống nhau cho cả 2 loài
là giống nhau cho cả 2 loài
04:52
Birds try to stay about three or four body lengths apart.
66
274000
3000
Hãy quan sát sự thay đổi khi
động vật săn mồi xuất hiện
động vật săn mồi xuất hiện
04:55
But except for that difference, the rules are the same for both.
67
277000
3000
Nguyên tắc thứ 4: khi động vật săn mồi xuất hiện,
tránh nó ra
tránh nó ra
05:04
Now, all this changes when a predator enters the scene.
68
286000
3000
Đây là mô hình bạn thấy khi
có động vật săn mồi
có động vật săn mồi
05:09
There's a fourth rule: when a predator's coming, get out of the way.
69
291000
5000
Những con mồi của chúng ta
tránh ra theo các hướng ngẫu nhiên
tránh ra theo các hướng ngẫu nhiên
05:23
Here on the model you see the predator attacking.
70
305000
3000
và nguyên tắc xích lại gần nhau
mang chúng lại gần nhau,
mang chúng lại gần nhau,
05:28
The prey move out in random directions,
71
310000
2000
như vậy, có một sự tách ra rồi hợp lại
xuyên suốt
xuyên suốt
05:30
and then the rule of attraction brings them back together again,
72
312000
3000
Và bạn thấy điều đó trong tự nhiên
05:33
so there's this constant splitting and reforming.
73
315000
3000
Lưu ý rằng, có vẻ như từng cá thể
hành động như có sự hợp tác,
hành động như có sự hợp tác,
05:37
And you see that in nature.
74
319000
2000
nhưng thực sự, là hành động ích kỉ
theo Thuyết tiến hoá của Darwin.
theo Thuyết tiến hoá của Darwin.
05:47
Keep in mind that, although it looks as if each individual is acting to cooperate,
75
329000
6000
Mỗi cá thể giải tán một cách ngẫu nhiên
để cứu lấy vẩy hoặc lông của chúng .
để cứu lấy vẩy hoặc lông của chúng .
05:53
what's really going on is a kind of selfish Darwinian behavior.
76
335000
4000
Ngoại trừ khao khát muốn
cứu lấy chúng,
cứu lấy chúng,
05:57
Each is scattering away at random to try to save its scales or feathers.
77
339000
4000
mỗi sinh vật đều theo
những nguyên tắc trên
những nguyên tắc trên
06:03
That is, out of the desire to save itself,
78
345000
3000
và dẫn tới kết quả an toàn
cho toàn bộ chúng
cho toàn bộ chúng
06:06
each creature is following these rules,
79
348000
3000
Mặc dù trông chúng như đang nghĩ cho cả nhóm,
thực tế là không phải vậy.
thực tế là không phải vậy.
06:09
and that leads to something that's safe for all of them.
80
351000
2000
Bạn có thể đang tự hỏi lợi ích thực chất
khi ở trong một bầy đàn là gì,
khi ở trong một bầy đàn là gì,
06:11
Even though it looks like they're thinking as a group, they're not.
81
353000
3000
và bạn có thể nghĩ ra một số lợi ích.
06:32
You might wonder what exactly is the advantage to being in a swarm,
82
374000
3000
Như tôi đã nói, nếu bạn ở trong bầy đàn,
tỉ lệ bạn không may mắn
tỉ lệ bạn không may mắn
06:35
so you can think of several.
83
377000
2000
sẽ được giảm nếu so với một nhóm nhỏ
06:37
As I say, if you're in a swarm, your odds of being the unlucky one
84
379000
4000
Rất có nhiều đôi mắt
phát hiện ra nguy hiểm.
phát hiện ra nguy hiểm.
06:41
are reduced as compared to a small group.
85
383000
3000
Và bạn có thể thấy ở ví dụ
đàn chim sáo đậu,
đàn chim sáo đậu,
06:45
There are many eyes to spot danger.
86
387000
3000
khi loài diều hâu lạ tiến đến
tấn công chúng,
tấn công chúng,
06:48
And you'll see in the example with the starlings, with the birds,
87
390000
7000
có một làn sóng hoảng loạn
đang lan truyền
đang lan truyền
06:55
when this peregrine hawk is about to attack them,
88
397000
2000
có thể truyền tín hiệu
trong khoảng cách lớn
trong khoảng cách lớn
06:57
that actually waves of panic can propagate,
89
399000
3000
Bạn sẽ thấy -- nó có thể sẽ tới trong những
giây phút chót -- hoặc không
giây phút chót -- hoặc không
07:00
sending messages over great distances.
90
402000
3000
Thông tin có thể được truyền tải
nửa kilometer
nửa kilometer
07:03
You'll see -- let's see, it's coming up possibly at the very end -- maybe not.
91
405000
8000
trong một khoảng thời gian ngắn
qua cơ chế này.
qua cơ chế này.
07:12
Information can be sent over half a kilometer away
92
414000
3000
Vâng, nó đang xảy ra đây.
07:15
in a very short time through this mechanism.
93
417000
3000
Hãy nhìn nếu bận có thể thấy làn sóng
lan truyền trong bầy đàn.
lan truyền trong bầy đàn.
07:20
Yes, it's happening here.
94
422000
2000
Nó thật đẹp. Chúng ta có thể hiểu và nghĩ
điều gì đang xảy ra với đàn chim
điều gì đang xảy ra với đàn chim
07:22
See if you can see those waves propagating through the swarm.
95
424000
3000
với mô hình máy tính kia.
07:26
It's beautiful. The birds are, we sort of understand, we think,
96
428000
4000
Như tôi đã nói, chỉ với 3 nguyên tắc đơn giản
07:30
from that computer model, what's going on.
97
432000
2000
thêm một nguyên tắc về việc trông chừng
động vật ăn thịt
động vật ăn thịt
07:32
As I say, it's just those three simple rules,
98
434000
2000
Dường như chả có gì là bí ẩn.
07:34
plus the one about watch out for predators.
99
436000
2000
Tuy nhiên, chúng ta không thực sự hiểu rõ
về bản chất toán học.
về bản chất toán học.
07:36
There doesn't seem to be anything mystical about this.
100
438000
3000
Tôi là nhà Toán học. Chúng ta muốn có thể
hiểu một cách rõ hơn
hiểu một cách rõ hơn
07:39
We don't, however, really understand at a mathematical level.
101
441000
3000
Tôi cho các bạn xem mô hình trên máy tính,
nhưng máy tính không hiểu
nhưng máy tính không hiểu
07:42
I'm a mathematician. We would like to be able to understand better.
102
444000
4000
Máy tính chỉ là một thử nghiệm khác.
07:46
I mean, I showed you a computer model, but a computer is not understanding.
103
448000
3000
Chúng ta đều muốn có cái nhìn cụ thể hơn
về cơ chế hoạt động này
về cơ chế hoạt động này
07:49
A computer is, in a way, just another experiment.
104
451000
3000
và để hiểu rằng tổ chức này từ đâu mà có.
07:52
We would really like to have a deeper insight into how this works
105
454000
3000
Làm thế nào mà nguyên tắc có thể đưa tới
những khuôn mẫu?
những khuôn mẫu?
07:55
and to understand, you know, exactly where this organization comes from.
106
457000
5000
Có một trường hợp mà chúng ta đã
bắt đầu hiểu rõ hơn
bắt đầu hiểu rõ hơn
08:00
How do the rules give rise to the patterns?
107
462000
2000
và đó là trường hợp về
những con đom đóm
những con đom đóm
08:02
There is one case that we have begun to understand better,
108
464000
3000
Nếu bạn thấy đom đóm ở Bắc Mỹ
08:05
and it's the case of fireflies.
109
467000
3000
như nhiều các thứ khác ở Bắc Mỹ
08:08
If you see fireflies in North America,
110
470000
2000
chúng có xu hướng vận hành một cách độc lập.
Chúng không để ý tới nhau.
Chúng không để ý tới nhau.
08:10
like so many North American sorts of things,
111
472000
2000
Chúng làm việc một mình,
bật đèn sáng và tắt đèn,
bật đèn sáng và tắt đèn,
08:12
they tend to be independent operators. They ignore each other.
112
474000
4000
không để ý gì tới những con xung quanh.
08:16
They each do their own thing, flashing on and off,
113
478000
2000
Nhưng ở phía Nam Châu á -- Thái Lan
hay Mã Lai hay Borneo --
hay Mã Lai hay Borneo --
08:18
paying no attention to their neighbors.
114
480000
2000
Những con đom đóm đực hành động
và hợp tác một cách đẹp tuyệt
và hợp tác một cách đẹp tuyệt
08:20
But in Southeast Asia -- places like Thailand or Malaysia or Borneo --
115
482000
5000
Bạn có thể thấy chúng vào mỗi đêm
dọc bờ sông
dọc bờ sông
08:25
there's a beautiful cooperative behavior that occurs among male fireflies.
116
487000
5000
Các cây ngập mặn được bao quanh bởi những
con đóm đóm giao tiếp với nhau qua ánh sáng
con đóm đóm giao tiếp với nhau qua ánh sáng
08:30
You can see it every night along the river banks.
117
492000
3000
Đặc biệt, những con đom đóm đực bật đèn
cùng một lúc với nhau
cùng một lúc với nhau
08:33
The trees, mangrove trees, are filled with fireflies communicating with light.
118
495000
5000
trong một sự đồng bộ hoàn hảo,
để gửi thông điệp đến cho giống cái
để gửi thông điệp đến cho giống cái
08:38
Specifically, it's male fireflies who are all flashing in perfect time together,
119
500000
5000
Và như bạn có thể tưởng tượng, thông điệp
là "Lại đây. Hãy cặp với anh."
là "Lại đây. Hãy cặp với anh."
08:43
in perfect synchrony, to reinforce a message to the females.
120
505000
4000
(Nhạc)
08:47
And the message, as you can imagine, is "Come hither. Mate with me."
121
509000
4000
Trong giây lát, tôi sẽ chỉ cho bạn sự
chuyển động chậm của một con đom đóm
chuyển động chậm của một con đom đóm
08:52
(Music)
122
514000
6000
để bạn có thể cảm nhận được. Đây là
một khung hình
một khung hình
08:59
In a second I'm going to show you a slow motion of a single firefly
123
521000
4000
Bật và tắt -- giây thứ 30, đây.
09:03
so that you can get a sense. This is a single frame.
124
525000
3000
Và hãy nhìn cả khúc sông này, và
nhìn sự đồng bộ chính xác này.
nhìn sự đồng bộ chính xác này.
09:06
Then on, and then off -- a 30th of a second, there.
125
528000
5000
Bật, lại bật và tắt.
09:11
And then watch this whole river bank, and watch how precise the synchrony is.
126
533000
4000
Ánh sáng tổng hợp từ những con bọ này
--đây thực sự là những con bọ nhỏ--
--đây thực sự là những con bọ nhỏ--
09:18
On, more on and then off.
127
540000
3000
rất sáng đến nỗi những người đánh cá
ở biển có thể tận dụng
ở biển có thể tận dụng
09:27
The combined light from these beetles -- these are actually tiny beetles --
128
549000
3000
làm ngọn hải đăng chỉ đường về nhà
Đáng kinh ngạc.
Đáng kinh ngạc.
09:30
is so bright that fishermen out at sea can use them
129
552000
3000
Trong một thời gian dài, thật không thể tin
09:33
as navigating beacons to find their way back to their home rivers. It's stunning.
130
555000
4000
khi những người phương Tây đầu tiên,
như ông Francis Drake,
như ông Francis Drake,
09:37
For a long time it was not believed
131
559000
2000
đến Thái Lan và trở lại cùng câu chuyện
về cảnh khó tin này.
về cảnh khó tin này.
09:39
when the first Western travelers, like Sir Francis Drake,
132
561000
3000
Không một ai tin.
09:42
went to Thailand and came back with tales of this unbelievable spectacle.
133
564000
4000
Chúng ta không nhìn thứ gì như thế ở
châu Âu hay ở phương Tây.
châu Âu hay ở phương Tây.
09:46
No one believed them.
134
568000
2000
Và trong khoảng thời gian dài,
thậm chí sau khi câu chuyện được ghi lại,
thậm chí sau khi câu chuyện được ghi lại,
09:48
We don't see anything like this in Europe or in the West.
135
570000
3000
người ta vẫn nghĩ đó là một loại
ảo ảnh quang học nào đó.
ảo ảnh quang học nào đó.
09:51
And for a long time, even after it was documented,
136
573000
3000
Các báo khoa học xuất bản và nói
rằng đó là do mí mắt co giật,
rằng đó là do mí mắt co giật,
09:54
it was thought to be some kind of optical illusion.
137
576000
2000
hoặc, như bạn có thể biết,
con người có xu hướng
con người có xu hướng
09:56
Scientific papers were published saying it was twitching eyelids
138
578000
3000
nhìn ra kiểu mẫu không có thật.
09:59
that explained it, or, you know, a human being's tendency
139
581000
4000
Nhưng tôi mong bạn có thể thuyết phục
bản thân mình, với mẩu phim về ban đêm này,
bản thân mình, với mẩu phim về ban đêm này,
10:03
to see patterns where there are none.
140
585000
2000
rằng chúng thực sự
đồng bộ rất tốt.
đồng bộ rất tốt.
10:05
But I hope you've convinced yourself now, with this nighttime video,
141
587000
3000
Bây giờ câu hỏi là được đặt ra là,
chúng ta có cần phải sống
chúng ta có cần phải sống
10:08
that they really were very well synchronized.
142
590000
3000
để nhìn thấy trật tự bột phát này,
10:11
Okay, well, the issue then is, do we need to be alive
143
593000
3000
và tôi đã gợi ý rằng
câu trả lời là không.
câu trả lời là không.
10:14
to see this kind of spontaneous order,
144
596000
2000
Bạn không cần phải là
một sinh vật hoàn thiện.
một sinh vật hoàn thiện.
10:16
and I've already hinted that the answer is no.
145
598000
3000
Thậm chí bạn có thể
chỉ là một đơn bào
chỉ là một đơn bào
10:21
Well, you don't have to be a whole creature.
146
603000
2000
Ví dụ tế bào điều hoà nhịp tim
trong tim bạn bây giờ.
trong tim bạn bây giờ.
10:23
You can even be just a single cell.
147
605000
2000
Nó giúp bạn sống bình thường.
10:25
Like, take, for instance, your pacemaker cells in your heart right now.
148
607000
3000
Từng nhịp đập của tim phụ thuộc vào
khu vực quan trọng này, nút xoang nhĩ,
khu vực quan trọng này, nút xoang nhĩ,
10:28
They're keeping you alive.
149
610000
2000
mà có tầm 10.000 tế bào
riêng lẻ tự đập,
riêng lẻ tự đập,
10:30
Every beat of your heart depends on this crucial region, the sinoatrial node,
150
612000
5000
và có nhịp điệu xung điện
-- điệp áp tăng và giảm --
-- điệp áp tăng và giảm --
10:35
which has about 10,000 independent cells that would each beep,
151
617000
4000
truyền tín hiệu đến tâm thất
để bơm máu.
để bơm máu.
10:39
have an electrical rhythm -- a voltage up and down --
152
621000
3000
Bây giờ, bộ máy điều hoà nhịp tim
không phải là đơn bào.
không phải là đơn bào.
10:42
to send a signal to the ventricles to pump.
153
624000
3000
Đó là chế độ dân chủ gồm 10.000 tế bào
cùng hoà âm
cùng hoà âm
10:45
Now, your pacemaker is not a single cell.
154
627000
3000
để cho bộ máy điều hoà nhịp tim
hoạt động chính xác.
hoạt động chính xác.
10:48
It's this democracy of 10,000 cells that all have to fire in unison
155
630000
3000
Tôi không đưa ra ý nghĩ rằng đồng bộ hoá
luôn là điều tốt.
luôn là điều tốt.
10:51
for the pacemaker to work correctly.
156
633000
2000
Nếu bạn bị trúng phong, có trường hợp
mà cả tỉ tế bào thần kinh, hoặc ít nhất hàng triệu
mà cả tỉ tế bào thần kinh, hoặc ít nhất hàng triệu
10:54
I don't want to give you the idea that synchrony is always a good idea.
157
636000
3000
sẽ phóng điện như trong một
buổi hoà nhạc bệnh lí.
buổi hoà nhạc bệnh lí.
10:57
If you have epilepsy, there is an instance of billions of brain cells, or at least millions,
158
639000
5000
Như vậy, xu hướng hướng tới trật tự
không phải luôn là điều tốt.
không phải luôn là điều tốt.
11:02
discharging in pathological concert.
159
644000
3000
Bạn không cần phải là vật thể sống.
Thậm chí bạn không cần là đơn bào.
Thậm chí bạn không cần là đơn bào.
11:06
So this tendency towards order is not always a good thing.
160
648000
3000
Nếu bạn nhìn, ví dụ,
laze hoạt động như thế nào,
laze hoạt động như thế nào,
11:10
You don't have to be alive. You don't have to be even a single cell.
161
652000
3000
sẽ là trường hợp của
sự đồng bộ hoá nguyên tử.
sự đồng bộ hoá nguyên tử.
11:13
If you look, for instance, at how lasers work,
162
655000
3000
Trong tia laze, điểm khác giữa tia sáng
laze với tia sáng trên đầu tôi đây
laze với tia sáng trên đầu tôi đây
11:16
that would be a case of atomic synchrony.
163
658000
3000
là tia sáng này không liền mạch--
11:19
In a laser, what makes laser light so different from the light above my head here
164
661000
4000
rất nhiều màu khác nhau và tần số
khác nhau
khác nhau
11:23
is that this light is incoherent --
165
665000
2000
giống như cách các bạn vỗ tay
lúc ban đầu--
lúc ban đầu--
11:25
many different colors and different frequencies,
166
667000
3000
nhưng nếu bạn là tia laze,
đó sẽ là tràng vỗ tay có nhịp điệu.
đó sẽ là tràng vỗ tay có nhịp điệu.
11:28
sort of like the way you clapped initially --
167
670000
3000
Các nguyên tử sẽ phóng ra
trong sự đồng bộ,
trong sự đồng bộ,
11:31
but if you were a laser, it would be rhythmic applause.
168
673000
3000
phát ra tia sáng một màu, một tần số.
11:34
It would be all atoms pulsating in unison,
169
676000
2000
Bây giờ tới phần khá là rủi ro
trong bài nói của tôi,
trong bài nói của tôi,
11:36
emitting light of one color, one frequency.
170
678000
3000
mà sẽ chứng minh rằng vật vô hồn
có thể đồng bộ hoá.
có thể đồng bộ hoá.
11:40
Now comes the very risky part of my talk,
171
682000
3000
Nén hơi thở của bạn cho tôi.
11:43
which is to demonstrate that inanimate things can synchronize.
172
685000
4000
Tôi đang có 2 bình nước rỗng.
11:47
Hold your breath for me.
173
689000
2000
Đây không phải là Keith Barry
đang làm ảo thuật.
đang làm ảo thuật.
11:49
What I have here are two empty water bottles.
174
691000
4000
Đây là một kẻ vụng về chơi
với các chai nước.
với các chai nước.
11:56
This is not Keith Barry doing a magic trick.
175
698000
2000
Tôi có máy đập nhịp ở đây.
11:58
This is a klutz just playing with some water bottles.
176
700000
5000
Bạn nghe thấy chứ?
12:03
I have some metronomes here.
177
705000
2000
Tôi có máy đập nhịp,
12:08
Can you hear that?
178
710000
2000
và nó là máy đập nhịp nhỏ nhất thế giới--
tôi không nên quảng cáo.
tôi không nên quảng cáo.
12:12
All right, so, I've got a metronome,
179
714000
2000
Dù sao thì đây là máy đập nhịp
nhỏ nhất thế giới.
nhỏ nhất thế giới.
12:14
and it's the world's smallest metronome, the -- well, I shouldn't advertise.
180
716000
4000
Tôi đặt nó ở chế độ nhanh nhất,
12:18
Anyway, so this is the world's smallest metronome.
181
720000
3000
và giờ tôi đặt chế độ khác cùng theo cách đó.
12:21
I've set it on the fastest setting, and I'm going to now take
182
723000
3000
Chúng ta có thể thử trường hợp thứ nhất.
Tôi sẽ để chúng trên bàn cùng nhau,
Tôi sẽ để chúng trên bàn cùng nhau,
12:24
another one set to the same setting.
183
726000
2000
không có lí do gì để chúng đồng bộ hoá,
và có lẽ chúng sẽ không.
và có lẽ chúng sẽ không.
12:28
We can try this first. If I just put them on the table together,
184
730000
3000
Bạn sẽ nghe chúng rõ hơn. Tôi sẽ đứng đây.
12:33
there's no reason for them to synchronize, and they probably won't.
185
735000
3000
Tôi hi vọng rằng chúng có thể
sẽ chỉ đập nhịp rời nhau
sẽ chỉ đập nhịp rời nhau
12:42
Maybe you'd better listen to them. I'll stand here.
186
744000
2000
bởi vì tần suất của chúng không
hoàn toàn giống nhau.
hoàn toàn giống nhau.
12:49
What I'm hoping is that they might just drift apart
187
751000
2000
Phải không? Chúng rời nhau.
12:51
because their frequencies aren't perfectly the same.
188
753000
2000
Chúng đồng bộ khoảng một lúc,
rồi sau đó rời nhau.
rồi sau đó rời nhau.
13:01
Right? They did.
189
763000
2000
Và lí do là chúng không thể giao tiếp
với nhau
với nhau
13:03
They were in sync for a while, but then they drifted apart.
190
765000
2000
Bây giờ, có thể bạn sẽ nghĩ
đó là ý tưởng kì lạ.
đó là ý tưởng kì lạ.
13:07
And the reason is that they're not able to communicate.
191
769000
2000
Máy đập nhịp giao tiếp với nhau
theo cách nào?
theo cách nào?
13:09
Now, you might think that's a bizarre idea.
192
771000
2000
Chúng có thể giao tiếp với nhau
bằng lực cơ học.
bằng lực cơ học.
13:11
How can metronomes communicate?
193
773000
2000
Vậy tôi sẽ làm cho chúng như vậy.
13:14
Well, they can communicate through mechanical forces.
194
776000
3000
Tôi cũng muốn đẩy cái này lên một chút.
Làm thế nào chúng có thể liên lạc với nhau?
Làm thế nào chúng có thể liên lạc với nhau?
13:17
So I'm going to give them a chance to do that.
195
779000
2000
Tôi sẽ đặt chúng trên
mặt nền có thể di chuyển được,
mặt nền có thể di chuyển được,
13:19
I also want to wind this one up a bit. How can they communicate?
196
781000
3000
đó là "Hướng dẫn để học sau đại học ở Cornell."
Được chứ? Nó đây.
Được chứ? Nó đây.
13:22
I'm going to put them on a movable platform,
197
784000
2000
Hãy cùng xem nếu ta có thể
làm chúng hoạt động.
làm chúng hoạt động.
13:24
which is the "Guide to Graduate Study at Cornell." Okay? So here it is.
198
786000
9000
Vợ tôi chỉ ra rằng nó sẽ hoạt động tốt hơn
nếu tôi đặt cả 2 cái cùng lúc
nếu tôi đặt cả 2 cái cùng lúc
13:33
Let's see if we can get this to work.
199
795000
2000
bởi vì nếu không toàn bộ sẽ bị rớt xuống.
13:37
My wife pointed out to me that it will work better if I put both on at the same time
200
799000
4000
Được rồi. Và đây. Hãy cùng nhìn.
Tôi không ăn gian--
Tôi không ăn gian--
13:41
because otherwise the whole thing will tip over.
201
803000
2000
Hãy để tôi làm chúng không đồng bộ.
Không, thật khó để có thể làm vậy.
Không, thật khó để có thể làm vậy.
13:43
All right. So there we go. Let's see. OK, I'm not trying to cheat --
202
805000
7000
(Vỗ tay)
13:50
let me start them out of sync. No, hard to even do that.
203
812000
5000
Được rồi. Trước khi ai đó không được đồng bộ hoá,
tôi sẽ đặt chúng ngay đây.
tôi sẽ đặt chúng ngay đây.
14:08
(Applause)
204
830000
4000
(Tiếng cười)
14:12
All right. So before any one goes out of sync, I'll just put those right there.
205
834000
5000
Bây giờ, đó có thể thú vị,
14:17
(Laughter)
206
839000
1000
nhưng sự lan toả của xu hướng tới
trật tự tự phát
trật tự tự phát
14:18
Now, that might seem a bit whimsical,
207
840000
2000
thỉnh thoảng có những
kết quả ngoài dự tính.
kết quả ngoài dự tính.
14:20
but this pervasiveness of this tendency towards spontaneous order
208
842000
5000
Và ví dụ rõ ràng,
14:25
sometimes has unexpected consequences.
209
847000
4000
là sự việc xảy ra ở London vào năm 2000.
14:29
And a clear case of that,
210
851000
2000
Cầu Millenium được cho là
niềm tự hào của London --
niềm tự hào của London --
14:31
was something that happened in London in the year 2000.
211
853000
3000
cây cầu mới đẹp đẽ được bắc
qua sông Thames,
qua sông Thames,
14:34
The Millennium Bridge was supposed to be the pride of London --
212
856000
3000
con sông đầu tiên chảy hơn
100 năm tại London.
100 năm tại London.
14:37
a beautiful new footbridge erected across the Thames,
213
859000
4000
Có một cuộc thi thiết kế lớn cho cây cầu này,
14:41
first river crossing in over 100 years in London.
214
863000
4000
và bản thiết kế thuộc về
một đội hiếm có--
một đội hiếm có--
14:45
There was a big competition for the design of this bridge,
215
867000
3000
trong không khí của TED, thực sự --
của một kiến trúc sư--
của một kiến trúc sư--
14:48
and the winning proposal was submitted by an unusual team --
216
870000
4000
có lẽ là kiến trúc sư giỏi nhất ở Vương
quốc Anh, ngài Norman Foster--
quốc Anh, ngài Norman Foster--
14:52
in the TED spirit, actually -- of an architect --
217
874000
3000
làm việc cùng với nhà mỹ thuật, nhà điêu khắc,
ngài Anthony Caro,
ngài Anthony Caro,
14:55
perhaps the greatest architect in the United Kingdom, Lord Norman Foster --
218
877000
4000
và công ty thi công, Ove Arup.
14:59
working with an artist, a sculptor, Sir Anthony Caro,
219
881000
5000
Và họ nộp bản thiết kế cùng nhau,
dựa trên tầm nhìn của ngài Foster,
dựa trên tầm nhìn của ngài Foster,
15:04
and an engineering firm, Ove Arup.
220
886000
4000
đó là-- ông ấy nhớ đã đọc truyện tranh
Flash Gordon khi còn nhỏ,
Flash Gordon khi còn nhỏ,
15:08
And together they submitted a design based on Lord Foster's vision,
221
890000
5000
và ông ấy nói rằng khi Flash Gorden
tới vực sâu thẳm,
tới vực sâu thẳm,
15:13
which was -- he remembered as a kid reading Flash Gordon comic books,
222
895000
4000
anh ấy sẽ bắn thứ mà ngày nay
chúng ta gọi là kiếm laze.
chúng ta gọi là kiếm laze.
15:17
and he said that when Flash Gordon would come to an abyss,
223
899000
3000
Anh ấy bắn kiếm laze qua vực thẳm,
tạo nên một lưỡi dao bằng ánh sáng,
tạo nên một lưỡi dao bằng ánh sáng,
15:20
he would shoot what today would be a kind of a light saber.
224
902000
3000
và rồi leo qua lưỡi tia sáng này.
15:23
He would shoot his light saber across the abyss, making a blade of light,
225
905000
4000
Anh ấy nói, "Đó là tầm nhìn tôi
muốn gửi tới London.
muốn gửi tới London.
15:27
and then scamper across on this blade of light.
226
909000
2000
Tôi muốn lưỡi tia sáng này
đi qua sông Thames."
đi qua sông Thames."
15:29
He said, "That's the vision I want to give to London.
227
911000
2000
Và thế là họ xây một lưỡi tia sáng,
15:31
I want a blade of light across the Thames."
228
913000
3000
và nó là một dải dây bằng thép mỏng--
15:35
So they built the blade of light,
229
917000
2000
có lẽ là chiếc cầu dây văng phẳng nhất
và mỏng nhất thế giới,
và mỏng nhất thế giới,
15:37
and it's a very thin ribbon of steel, the world's --
230
919000
6000
với dây chằng ở phía bên ngoài.
15:43
probably the flattest and thinnest suspension bridge there is,
231
925000
3000
Các bạn quen với chiếc cầu với dây văng
to rủ xuống ở bên trên.
to rủ xuống ở bên trên.
15:46
with cables that are out on the side.
232
928000
3000
Nhưng những dây văng này lại
ở phía bên ngoài của cầu,
ở phía bên ngoài của cầu,
15:49
You're used to suspension bridges with big droopy cables on the top.
233
931000
3000
ví như nếu bạn lấy một cái chun cao su và
kéo dài nó qua sông Thames--
kéo dài nó qua sông Thames--
15:52
These cables were on the side of the bridge,
234
934000
3000
đó là cách để giữ cây cầu.
15:55
like if you took a rubber band and stretched it taut across the Thames --
235
937000
4000
Bây giờ, ai cũng háo hức để đi thử.
15:59
that's what's holding up this bridge.
236
941000
2000
Vào ngày khai mạc, hàng nghìn người dân
London đến thử và có chuyện đã xảy ra.
London đến thử và có chuyện đã xảy ra.
16:01
Now, everyone was very excited to try it out.
237
943000
2000
Và trong vòng 2 ngày, cây cầu đã phải
đóng cửa trước công chúng.
đóng cửa trước công chúng.
16:03
On opening day, thousands of Londoners came out, and something happened.
238
945000
5000
Đầu tiên, tôi muốn chỉ cho bạn
các cuộc phỏng vấn với một số người
các cuộc phỏng vấn với một số người
16:08
And within two days the bridge was closed to the public.
239
950000
4000
đã ở trên cầu vào ngày khai mạc, họ sẽ
mô tả điều gì đã xảy ra.
mô tả điều gì đã xảy ra.
16:12
So I want to first show you some interviews with people
240
954000
5000
Người đàn ông: Nó bắt đầu di chuyển ngang
sang 2 bên, và hơi nhún lên nhún xuống,
sang 2 bên, và hơi nhún lên nhún xuống,
16:17
who were on the bridge on opening day, who will describe what happened.
241
959000
3000
như là ở trên thuyền vậy.
16:20
Man: It really started moving sideways and slightly up and down,
242
962000
5000
Người phụ nữ: Vâng, nó bất ổn định,
và rất là nhiều gió,
và rất là nhiều gió,
16:25
rather like being on the boat.
243
967000
3000
và tôi nhớ là nó có rất nhiều cờ lên và xuống
hai bên, vì vậy bạn có thể chắc chắn--
hai bên, vì vậy bạn có thể chắc chắn--
16:28
Woman: Yeah, it felt unstable, and it was very windy,
244
970000
3000
rằng có gì đó xảy ra ở 2 bên,
có thể cảm thấy được.
có thể cảm thấy được.
16:31
and I remember it had lots of flags up and down the sides, so you could definitely --
245
973000
4000
Phỏng vấn: Không lên và xuống?
Cậu bé: Không.
Cậu bé: Không.
16:35
there was something going on sideways, it felt, maybe.
246
977000
3000
Phỏng vấn: Và không tiến lên hay lùi xuống?
Cậu bé: Không.
Cậu bé: Không.
16:38
Interviewer: Not up and down? Boy: No.
247
980000
2000
Phỏng vấn: Chỉ 2 bên. Bạn nghĩ
nó dịch chuyển khoảng bao nhiêu?
nó dịch chuyển khoảng bao nhiêu?
16:40
Interviewer: And not forwards and backwards? Boy: No.
248
982000
2000
Cậu bé: Tầm khoảng--
16:42
Interviewer: Just sideways. About how much was it moving, do you think?
249
984000
3000
Phỏng vấn: Tức là, từng kia, hay từng này?
16:45
Boy: It was about --
250
987000
2000
Cậu bé: Cái thứ 2.
16:47
Interviewer: I mean, that much, or this much?
251
989000
2000
Phỏng vấn: Từng này?
Cậu bé: Đúng vậy.
Cậu bé: Đúng vậy.
16:49
Boy: About the second one.
252
991000
2000
Người đàn ông: Nó khoảng ít nhất từ
6 đến 8 inches, tôi nghĩ vậy.
6 đến 8 inches, tôi nghĩ vậy.
16:51
Interviewer: This much? Boy: Yeah.
253
993000
2000
Phỏng vấn: Được rồi, vậy là ít nhất từng này?
Người đàn ông: Ồ, đúng vậy.
Người đàn ông: Ồ, đúng vậy.
16:53
Man: It was at least six, six to eight inches, I would have thought.
254
995000
3000
Người phụ nữ: Tôi nhớ là tôi
muốn ra khỏi cây cầu.
muốn ra khỏi cây cầu.
16:56
Interviewer: Right, so, at least this much? Man: Oh, yes.
255
998000
2000
Phỏng vấn: Ồ, thật ư?
Người phụ nữ: Đúng vậy. Nó rất kì lạ.
Người phụ nữ: Đúng vậy. Nó rất kì lạ.
16:58
Woman: I remember wanting to get off.
256
1000000
2000
Phỏng vấn: Như vậy là đủ để đáng sợ?
Người phụ nữ: Đúng vậy, nhưng tôi nghĩ là do tôi.
Người phụ nữ: Đúng vậy, nhưng tôi nghĩ là do tôi.
17:00
Interviewer: Oh, did you? Woman: Yeah. It felt odd.
257
1002000
2000
Phỏng vấn: Hãy nói cho tôi biết lí do
bạn làm điều này?
bạn làm điều này?
17:02
Interviewer: So it was enough to be scary? Woman: Yeah, but I thought that was just me.
258
1004000
6000
Cậu bé: Chúng tôi phải làm để
giữ thăng bằng
giữ thăng bằng
17:08
Interviewer: Ah! Now, tell me why you had to do this?
259
1010000
3000
bởi vì nếu bạn không giữ thăng bằng,
17:11
Boy: We had to do this because, to keep in balance
260
1013000
2000
thì bạn sẽ bị ngã, khoảng 45 độ
sang trái hoặc sang phải.
sang trái hoặc sang phải.
17:13
because if you didn't keep your balance,
261
1015000
2000
Phỏng vấn: Vậy hãy chỉ tôi cách
đi bình thường.
đi bình thường.
17:15
then you would just fall over about, like, to the left or right, about 45 degrees.
262
1017000
6000
Và hãy chỉ cho tôi cách đi khi cầu
bắt đầu di chuyển.
bắt đầu di chuyển.
17:21
Interviewer: So just show me how you walk normally. Right.
263
1023000
4000
Vậy bạn cố ý di chuyển bàn chân
sang hai bên và--
sang hai bên và--
17:26
And then show me what it was like when the bridge started to go. Right.
264
1028000
5000
ồ, những bước ngắn?
17:31
So you had to deliberately push your feet out sideways and --
265
1033000
4000
Người đàn ông: Đúng vậy. Rất rõ ràng
đối với tôi
đối với tôi
17:35
oh, and short steps?
266
1037000
2000
có lẽ đó là do số người trên cầu.
17:37
Man: That's right. And it seemed obvious to me
267
1039000
3000
Phỏng vấn: Họ cố ý bước từng bước
như vậy hay sao?
như vậy hay sao?
17:40
that it was probably the number of people on it.
268
1042000
3000
Người đàn ông: Không, họ chỉ bước sao
cho phù hợp với chuyển động của cầu
cho phù hợp với chuyển động của cầu
17:44
Interviewer: Were they deliberately walking in step, or anything like that?
269
1046000
4000
Được rồi, từng ấy đã gợi ý
cho chúng ta biết chuyện gì đã xảy ra.
cho chúng ta biết chuyện gì đã xảy ra.
17:48
Man: No, they just had to conform to the movement of the bridge.
270
1050000
4000
Hãy ví chiếc cầu như cái mặt nền này.
17:52
Steven Strogatz: All right, so that already gives you a hint of what happened.
271
1054000
3000
Hãy ví mọi người như máy đập nhịp.
17:55
Think of the bridge as being like this platform.
272
1057000
4000
Có thể bạn không quen với việc
nghĩ mình như máy đập nhịp,
nghĩ mình như máy đập nhịp,
17:59
Think of the people as being like metronomes.
273
1061000
3000
nhưng sau tất cả, chúng ta đi-- chúng ta
dao động trước và sau như chúng ta đi
dao động trước và sau như chúng ta đi
18:02
Now, you might not be used to thinking of yourself as a metronome,
274
1064000
3000
Và đặc biệt khi chúng ta bắt đầu
đi như những người này, phải không?
đi như những người này, phải không?
18:05
but after all, we do walk like -- I mean, we oscillate back and forth as we walk.
275
1067000
4000
Họ đều bước đi như trượt ván
một cách kì lạ
một cách kì lạ
18:09
And especially if we start to walk like those people did, right?
276
1071000
3000
một khi cây cầu bắt đầu chuyển động.
18:12
They all showed this strange sort of skating gait
277
1074000
4000
Và giờ hãy để tôi chỉ cho bạn
chiều dài của cây cầu.
chiều dài của cây cầu.
18:16
that they adopted once the bridge started to move.
278
1078000
3000
Nhưng nhân tiện đó, sau khi bạn thấy cây
cầu vào ngày khai mạc, bạn sẽ xem clip
cầu vào ngày khai mạc, bạn sẽ xem clip
18:19
And so let me show you now the footage of the bridge.
279
1081000
3000
thú vị về công việc hoàn thành bởi kĩ sư
cầu đường ở Cambridge tên là Allan McRobie,
cầu đường ở Cambridge tên là Allan McRobie,
18:22
But also, after you see the bridge on opening day, you'll see an interesting clip
280
1084000
4000
người đã chỉ ra vấn đề của cây cầu,
18:26
of work done by a bridge engineer at Cambridge named Allan McRobie,
281
1088000
5000
và là người đã dựng mô hình cây cầu
để giải thích rõ vấn đề là gì.
để giải thích rõ vấn đề là gì.
18:31
who figured out what happened on the bridge,
282
1093000
2000
Đó như vòng lặp phản hồi tích cực
ngoài sự mong đợi
ngoài sự mong đợi
18:33
and who built a bridge simulator to explain exactly what the problem was.
283
1095000
4000
giữa cách mọi người đi và cách
cầu bắt đầu dịch chuyển,
cầu bắt đầu dịch chuyển,
18:37
It was a kind of unintended positive feedback loop
284
1099000
4000
mà các kĩ sư không hề biết.
18:41
between the way the people walked and the way the bridge began to move,
285
1103000
3000
Thật sự, tôi nghĩ người
đầu tiên bạn thấy
đầu tiên bạn thấy
18:44
that engineers knew nothing about.
286
1106000
2000
là kĩ sư trẻ chịu trách nhiệm
về dự án này. Okay.
về dự án này. Okay.
18:46
Actually, I think the first person you'll see
287
1108000
2000
Phỏng vấn: Có ai bị thương không?
Kĩ sư: Không.
Kĩ sư: Không.
18:48
is the young engineer who was put in charge of this project. Okay.
288
1110000
4000
Phỏng vấn: Okay. Nó hơi nhỏ-- Kĩ sư: Đúng.
Phỏng vấn: -- nhưng là thật?
Phỏng vấn: -- nhưng là thật?
18:53
(Video) Interviewer: Did anyone get hurt? Engineer: No.
289
1115000
2000
Kĩ sư: Chắc chắn thế. Phỏng vấn: Bạn nghĩ,
"Ồ, phiền phức."
"Ồ, phiền phức."
18:55
Interviewer: Right. So it was quite small -- Engineer: Yes. Interviewer: -- but real?
290
1117000
3000
Kĩ sư: Tôi thấy thất vọng về nó.
18:58
Engineer: Absolutely. Interviewer: You thought, "Oh, bother."
291
1120000
3000
Chúng tôi đã mất nhiều thời gian để thiết kế
cây cầu này, và chúng tôi đã phân tích,
cây cầu này, và chúng tôi đã phân tích,
19:01
Engineer: I felt I was disappointed about it.
292
1123000
3000
Chúng tôi kiểm tra nó với các con số--để tải nặng
hơn so với các con số--
hơn so với các con số--
19:04
We'd spent a lot of time designing this bridge, and we'd analyzed it,
293
1126000
4000
và vấn đề xảy ra mà chúng tôi
không hề biết trước.
không hề biết trước.
19:08
we'd checked it to codes -- to heavier loads than the codes --
294
1130000
3000
Phỏng vấn: Ngoài sự phỏng đoán của bạn.
Kĩ sư: Chính xác.
Kĩ sư: Chính xác.
19:11
and here it was doing something that we didn't know about.
295
1133000
3000
Đây là chuyện rất kịch tính và gây sốc
19:14
Interviewer: You didn't expect. Engineer: Exactly.
296
1136000
2000
cho thấy cả đám đông-- trăm người--
19:16
Narrator: The most dramatic and shocking footage
297
1138000
3000
hiển nhiên bước từ bên này sang bên kia
trong sự đồng nhất,
trong sự đồng nhất,
19:19
shows whole sections of the crowd -- hundreds of people --
298
1141000
3000
không phải chỉ với nhau, mà cùng với cây cầu.
19:22
apparently rocking from side to side in unison,
299
1144000
2000
Sự di chuyển đồng bộ này dường như
điều khiển cây cầu.
điều khiển cây cầu.
19:24
not only with each other, but with the bridge.
300
1146000
3000
Nhưng làm thế nào đám đông có thể
đồng bộ hoá?
đồng bộ hoá?
19:27
This synchronized movement seemed to be driving the bridge.
301
1149000
4000
Có điều gì đặc biệt mà cầu Millennium
khiến họ làm vậy?
khiến họ làm vậy?
19:31
But how could the crowd become synchronized?
302
1153000
3000
Đây là trọng tâm của cuộc nghiên cứu.
19:34
Was there something special about the Millennium Bridge that caused this effect?
303
1156000
4000
Cuối cùng thì mô hình cây cầu đã hoàn thành
và tôi có thể làm nó lung lay.
và tôi có thể làm nó lung lay.
19:38
This was to be the focus of the investigation.
304
1160000
4000
Giờ, Allan, đây hoàn toàn là lỗi của bạn,
phải không? Allan McRobie: Đúng vậy.
phải không? Allan McRobie: Đúng vậy.
19:42
Interviewer: Well, at last the simulated bridge is finished, and I can make it wobble.
305
1164000
6000
Phỏng vấn: Bạn đã thiết kế mô hình
cầu này,
cầu này,
19:49
Now, Allan, this is all your fault, isn't it? Allan McRobie: Yes.
306
1171000
4000
và giờ, bạn đã tính và bắt chước chuyển
động của cây cầu thật?
động của cây cầu thật?
19:53
Interviewer: You designed this, yes, this simulated bridge,
307
1175000
2000
Đúng vậy, nó giống hệt về mặt vật lí.
19:55
and this, you reckon, mimics the action of the real bridge?
308
1177000
3000
Vâng. Thế nếu chúng ta bước lên,
chúng ta có thể bị lung lay?
chúng ta có thể bị lung lay?
19:58
AM: It captures a lot of the physics, yes.
309
1180000
2000
Allan McRobie là kĩ sư cầu đường đến từ Cambridge
và đã viết cho tôi,
và đã viết cho tôi,
20:00
Interviewer: Right. So if we get on it, we should be able to wobble it, yes?
310
1182000
3000
gợi ý rằng mô hình cầu sẽ
chuyển động lắc lư
chuyển động lắc lư
20:06
Allan McRobie is a bridge engineer from Cambridge who wrote to me,
311
1188000
3000
như là cây cầu thật--
20:09
suggesting that a bridge simulator ought to wobble
312
1191000
3000
rằng chúng tôi treo nó lên con lắc
với chiều dài y hệt.
với chiều dài y hệt.
20:12
in the same way as the real bridge --
313
1194000
2000
AM: Cái này chỉ nặng vài tấn,
nên khá dễ dàng để làm nó chuyển động.
nên khá dễ dàng để làm nó chuyển động.
20:14
provided we hung it on pendulums of exactly the right length.
314
1196000
2000
Chỉ bằng cách bước. Bây giờ, nó
thực sự chuyển động
thực sự chuyển động
20:16
AM: This one's only a couple of tons, so it's fairly easy to get going.
315
1198000
3000
Không cần phải là lắc thật sư.
Chỉ cần bước. Nó bắt đầu chuyển động
Chỉ cần bước. Nó bắt đầu chuyển động
20:19
Just by walking. Interviewer: Well, it's certainly going now.
316
1201000
3000
Khá là khó để bước đi.
20:22
AM: It doesn't have to be a real dangle. Just walk. It starts to go.
317
1204000
3000
Bạn phải cẩn thật chỗ bạn đặt
chân xuống, phải không,
chân xuống, phải không,
20:25
Interviewer: It's actually quite difficult to walk.
318
1207000
3000
bởi nếu bạn làm sai, nó sẽ
đẩy chân bạn ra ngoài.
đẩy chân bạn ra ngoài.
20:28
You have to be careful where you put your feet down, don't you,
319
1210000
3000
Nó thực sự tác động đến cách mà bạn đi.
Bạn không thể đi bình thường được.
Bạn không thể đi bình thường được.
20:31
because if you get it wrong, it just throws you off your feet.
320
1213000
3000
Không. Nếu bạn thử và bước 1 chân
lên chân kia,
lên chân kia,
20:34
AM: It certainly affects the way you walk, yes. You can't walk normally on it.
321
1216000
4000
nó sẽ chuyển chân bạn đi
đến dưới người bạn. AM: Đúng vậy.
đến dưới người bạn. AM: Đúng vậy.
20:39
Interviewer: No. If you try and put one foot in front of another,
322
1221000
2000
Phỏng vấn: Như vậy bạn phải bước
ra phía bên ngoài 2 bên.
ra phía bên ngoài 2 bên.
20:41
it's moving your feet away from under you. AM: Yes.
323
1223000
3000
Đúng là mô hình này làm tôi phải
bước y như
bước y như
20:44
Interviewer: So you've got to put your feet out sideways.
324
1226000
2000
những gì tôi nhìn thấy mọi người
bước trên cầu thật.
bước trên cầu thật.
20:47
So already, the simulator is making me walk in exactly the same way
325
1229000
3000
AM:..bước đi trượt băng. Nó không
phải như bước đi của rắn bò
phải như bước đi của rắn bò
20:50
as our witnesses walked on the real bridge.
326
1232000
2000
Phỏng vấn: Để tăng tính thuyết phục,
20:52
AM: ... ice-skating gait. There isn't all this sort of snake way of walking.
327
1234000
3000
Tôi muốn đám đông ở ngày khai mạc,
đội kiểm tra âm thanh,
đội kiểm tra âm thanh,
20:55
Interviewer: For a more convincing experiment,
328
1237000
2000
Hướng dẫn cho họ là:
hãy đi bình thường
hãy đi bình thường
20:57
I wanted my own opening-day crowd, the sound check team.
329
1239000
3000
Khá là thú vị bởi vì
không ai cố gắng điều khiển nó.
không ai cố gắng điều khiển nó.
21:00
Their instructions: just walk normally.
330
1242000
3000
Tất cả họ đều gặp khó khăn
trong việc đi lại.
trong việc đi lại.
21:12
It's really intriguing because none of these people is trying to drive it.
331
1254000
4000
Và cách duy nhất để đi thoải mái là
bước từng bước một.
bước từng bước một.
21:16
They're all having some difficulty walking.
332
1258000
2000
Nhưng sau đó, tất nhiên, tất cả bọn họ
đang điều khiển cây cầu.
đang điều khiển cây cầu.
21:19
And the only way you can walk comfortably is by getting in step.
333
1261000
3000
Bạn không thể làm gì khác. Bạn thực sự bị
bó buộc bởi sự chuyển động của cầu để bước đi,
bó buộc bởi sự chuyển động của cầu để bước đi,
21:22
But then, of course, everyone is driving the bridge.
334
1264000
3000
và vì thế điều khiển nó hơn.
21:27
You can't help it. You're actually forced by the movement of the bridge to get into step,
335
1269000
5000
Được rồi, từ Bộ Những Bước Đi
Ngốc Nghếch,
Ngốc Nghếch,
21:32
and therefore to drive it to move further.
336
1274000
2000
có lẽ tôi nên kết thúc. Tôi hơi quá thời gian.
21:38
SS: All right, well, with that from the Ministry of Silly Walks,
337
1280000
4000
Nhưng tôi hi vọng rằng các bạn sẽ khám phá
và nhìn thế giới theo cách mới,
và nhìn thế giới theo cách mới,
21:42
maybe I'd better end. I see I've gone over.
338
1284000
3000
để thấy tất cả những sự đồng bộ hoá kì diệu
xung quanh chúng ta. Xin cảm ơn.
xung quanh chúng ta. Xin cảm ơn.
21:45
But I hope that you'll go outside and see the world in a new way,
339
1287000
3000
(Vỗ Tay)
21:48
to see all the amazing synchrony around us. Thank you.
340
1290000
3000
(Vỗ Tay)
21:51
(Applause)
341
1293000
2000
(Vỗ Tay)
ABOUT THE SPEAKER
Steven Strogatz - MathematicianIn his work in applied mathematics, Steven Strogatz studies the way math and biology intersect.
Why you should listen
Steven Strogatz studies some of the most interesting problems in applied mathematics -- such as the intersection of math and biology, looking for patterns in the human sleep-wake cycle or in swarms of blinking fireflies.
He's been looking at nonlinear dynamics and chaos applied to physics, engineering and biology, and branching out into new areas, such as explorating of the small-world phenomenon in social networks (popularly known as "six degrees of separation"), and its generalization to other complex networks in nature and technology.
Strogatz' work has been in the news as British engineers released the definitive paper on the Millenium Bridge wobble, and its roots in how people walk on an unpredictable surface.
In 2012, he re-examined the "birthday problem" >>
Steven Strogatz | Speaker | TED.com