TED2007
Carolyn Porco: This is Saturn
Carolyn Porco bizi Saturna uçuruyor.
Filmed:
Readability: 4.5
3,001,983 views
Planet alim Carolyn Porco, ən böyük peyki olan Titan'a və buz şüaları atan donmuş Enceladus'e fokuslanaraq, Saturna edilən Cassini səfərindən fotoşəkillər göstərir.
Carolyn Porco - Planetary scientist
As the leader of the Imaging Team on the Cassini mission to Saturn, Carolyn Porco interprets and shares the pictures coming back from this fascinating planet, its rings and its moons. Full bio
As the leader of the Imaging Team on the Cassini mission to Saturn, Carolyn Porco interprets and shares the pictures coming back from this fascinating planet, its rings and its moons. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
In the next 18 minutes, I'm going to take you on a journey.
0
0
3000
Önümüzdəki 18 dəqiqə boyunca sizi bir səfərə çıxaracağam.
00:28
And it's a journey that you and I have been on for many years now,
1
3000
5000
Bu sizin və mənim uzun illərdir davam etdirməkdə olduğumuz bir səfər.
00:33
and it began some 50 years ago, when humans first stepped off our planet.
2
8000
6000
Bu səfər 50 il əvvəl, insanlar planetimizin xaricinə ilk addım attıklarında başladı.
00:39
And in those 50 years, not only did we literally, physically set foot on the moon,
3
14000
7000
Bu 50 ildə yalnız aya sözün tam mənasıyla ayaq basmakla qalmadıq,
00:46
but we have dispatched robotic spacecraft to all the planets -- all eight of them --
4
21000
7000
planetlərin səkkiz yaşına birdən robot kosmos vasitələri göndərdik,
00:53
and we have landed on asteroids, we have rendezvoused with comets,
5
28000
4000
asteroid eniş etdik, quyruqlu ulduzlarla randevulaştık,
00:57
and, at this point in time, we have a spacecraft on its way to Pluto,
6
32000
5000
və bu anda Plutoya doğru yol alan bir kosmos aracımız var.
01:02
the body formerly known as a planet.
7
37000
3000
köhnədən planet olaraq bilinən Plutoya.
01:05
And all of these robotic missions are part of a bigger human journey:
8
40000
6000
Bütün bu robot vəzifələr daha böyük bir insan səfərinin parçaları:
01:11
a voyage to understand something, to get a sense of our cosmic place,
9
46000
7000
kosmik yerimiz haqqında bir fikir əldə etmək,
01:18
to understand something of our origins, and how Earth, our planet,
10
53000
5000
kökenlerimiz haqqında bir şeyi və Dünyanın, planetimizin,
01:23
and we, living on it, came to be.
11
58000
2000
və üzərində yaşayan bizlərin necə meydana gəldiyini anlamaq üçün.
01:25
And of all the places in the solar system that we might go to
12
60000
3000
Günəş sistemi içərisində gedə biləcəyimi,
01:28
and search for answers to questions like this,
13
63000
4000
və bu kimi sualların cavabını arayabileceğimiz bir yer varsa,
01:32
there's Saturn. And we have been to Saturn before --
14
67000
3000
ora Saturn'dür. Saturna daha əvvəl də etdik -
01:35
we visited Saturn in the early 1980s --
15
70000
3000
1980-ci illərdə Saturnun ziyarət etdik,
01:38
but our investigations of Saturn have become far more in-depth in detail
16
73000
5000
ancaq Saturn haqqındakı incelemelerimiz,
01:43
since the Cassini spacecraft, traveling across interplanetary space
17
78000
4000
7 ildən bəri gezegenlerarası səfər edən Cassini kosmos vasitəsi
01:47
for seven years, glided into orbit around Saturn in the summer of 2004,
18
82000
6000
2004-cü ilin yazında Saturnun orbitinə kaydığında, dərinlik və detal qazandı,
01:53
and became at that point the farthest robotic outpost
19
88000
3000
və insanlığın günəş ətrafında o zamana qədər çatdığı
01:56
that humanity had ever established around the Sun.
20
91000
3000
ən irəli nöqtəyə çatmış oldu.
01:59
Now, the Saturn system is a rich planetary system.
21
94000
5000
Saturn sistemi zəngin bir planet sistemi.
02:04
It offers mystery, scientific insight and obviously splendor beyond compare,
22
99000
7000
Sirr və elmi anlayış təqdim edir və karşılaştırılabileceğin kənarında parıltılı.
02:11
and the investigation of this system has enormous cosmic reach.
23
106000
4000
bu sistem haqqında araşdırmaların böyük bir mənzili var.
02:15
In fact, just studying the rings alone, we stand to learn a lot
24
110000
4000
Necə ki, yalnız halqalar üzərində çalışaraq belə
02:19
about the discs of stars and gas that we call the spiral galaxies.
25
114000
5000
ulduz diskləri haqqında və spiral qalaktikalar olaraq adlandırdığımız qaz haqqında bir çox şey öyrəndik.
02:24
And here's a beautiful picture of the Andromeda Nebula,
26
119000
2000
İşdə Samanyolunda'ki ən yaxın və ən böyük spiral Qalaktikalarımız olan
02:26
which is our closest, largest spiral galaxy to the Milky Way.
27
121000
4000
Andromeda Nebulanı gözəl bir fotoşəkili.
02:30
And then, here's a beautiful composite of the Whirlpool Galaxy,
28
125000
3000
Bu da Whirlpool Galaksi'sinin
02:33
taken by the Hubble Space Telescope.
29
128000
2000
Habl teleskopu tərəfindən çəkilmiş gözəl bir görünüşü.
02:35
So the journey back to Saturn is really part of and is also a metaphor
30
130000
6000
Saturna çevril səfəri həqiqətən və məcazi
02:41
for a much larger human voyage
31
136000
2000
ətrafımızdakı hər şeyin bir-birləriylə əlaqəsini və insanların bu şəkilin harasında olduğunu anlamaq üçün etdiyimiz,
02:43
to understand the interconnectedness of everything around us,
32
138000
4000
çox daha böyük
02:47
and also how humans fit into that picture.
33
142000
3000
bir insanlıq səfərinin bir hissəsi.
02:50
And it pains me that I can't tell you all that we have learned with Cassini.
34
145000
7000
Zamanımız çatmayacağı üçün sizə son 2,5 il içində Cassini sayəsində öyrəndiyimiz hər şeyi anlatamamak,
02:57
I can't show you all the beautiful pictures that we've taken
35
152000
3000
çəkdiyimiz bütün gözəl fotoşəkilləri gösterememek
03:00
in the last two and a half years, because I simply don't have the time.
36
155000
3000
məni üzür.
03:03
So I'm going to concentrate on two of the most exciting stories
37
158000
4000
Ona görə Saturnun ətrafında reallaşdırmaqda olduğumuz və 2,5 ildir davam edən bu kəşf səfərinin
03:07
that have emerged out of this major exploratory expedition
38
162000
4000
ortaya çıxardığı ən həyəcanlı
03:11
that we are conducting around Saturn,
39
166000
2000
iki hekayəyə
03:13
and have been for the past two and a half years.
40
168000
3000
odaklanacağım.
03:16
Saturn is accompanied by a very large and diverse collection of moons.
41
171000
4000
Saturna çox sayda və çox müxtəlif peyklər yoldaşlıq edir.
03:20
They range in size from a few kilometers across to as big across as the U.S.
42
175000
5000
Bu peyklərin ebatları bir neçə kilometr ilə ABŞ-ın böyüklüyü arasında dəyişir.
03:25
Most of the beautiful pictures we've taken of Saturn, in fact,
43
180000
3000
Necə ki Saturnun çəkdiyimiz ən gözəl fotoşəkilləri
03:28
show Saturn in accompaniment with some of its moons. Here's Saturn with Dione,
44
183000
5000
onu uydularının bir neçəsiylə birlikdə gösterenler.Burada Saturn və Dion
03:33
and then, here's Saturn showing the rings edge-on,
45
188000
3000
burada da halqalarını
03:36
showing you just how vertically thin they are, with the moon Enceladus.
46
191000
4000
və onların şaquli olaraq nə qədər incə olduqlarını göstərir, Enceladus peyki ilə birlikdə.
03:40
Now, two of the 47 moons that Saturn has are standouts.
47
195000
5000
Saturnun 47 peykindən ikisi önə çıxır.
03:45
And those are Titan and Enceladus. Titan is Saturn's largest moon,
48
200000
5000
Titan və Enceladus.Titan Saturnun ən böyük peyki,
03:50
and, until Cassini had arrived there,
49
205000
2000
və Cassini oraya çatana qədər,
03:52
was the largest single expanse of unexplored terrain
50
207000
4000
günəş sistemimizdə hələ kəşf edilməmiş olan
03:56
that we had remaining in our solar system.
51
211000
4000
tək bölgə.
04:00
And it is a body that has long intrigued people who've watched the planets.
52
215000
4000
Eyni zamanda planetlərlə məşğul olanların başını uzun müddətdir qarışdıran bir cisimdi.
04:04
It has a very large, thick atmosphere,
53
219000
4000
Titanın çox böyük və incə bir atmosferi var
04:08
and in fact, its surface environment was believed to be
54
223000
4000
və səthi quruluşunun dünyadakılara
04:12
more like the environment we have here on the Earth,
55
227000
4000
günəş sistemindəki digər göy cisimlərindən daha çox
04:16
or at least had in the past, than any other body in the solar system.
56
231000
4000
bənzədiyinə inanılırdı.
04:20
Its atmosphere is largely molecular nitrogen, like you are breathing here in this room,
57
235000
5000
Atmosferi böyük nisbətdə molekulyar nitrojen, bu otaqda Nəfəs aldığınız kimi,
04:25
except that its atmosphere is suffused with
58
240000
2000
tək fərq
04:27
simple organic materials like methane and propane and ethane.
59
242000
4000
sadə üzvi materiallar olan metan, propan və etan ilə örtülmüş olması.
04:31
And these molecules high up in the atmosphere of Titan
60
246000
3000
Titanın atmosferindeki bu molekullar
04:34
get broken down, and their products join together to make haze particles.
61
249000
5000
qırılır və birləşib sis partikülleri meydana gətirirlər.
04:39
This haze is ubiquitous. It's completely global and enveloping Titan.
62
254000
5000
Bu sis tamamilə qlobal və Titanın hamısını örtür.
04:44
And that's why you cannot see down to the surface
63
259000
3000
Görünür yelpikdə olduğu halda
04:47
with our eyes in the visible region of the spectrum.
64
262000
2000
dəqiq görememenizin səbəbi bu.
04:49
But these haze particles, it was surmised,
65
264000
3000
Cassini ilə oraya varmamızdan əvvəl bu sis partiküllerinin
04:52
before we got there with Cassini, over billions and billions of years,
66
267000
4000
milyardlarla il əvvəl
04:56
gently drifted down to the surface and coated the surface
67
271000
4000
səthə yavaşca sürüklənəcək və
05:00
in a thick organic sludge.
68
275000
1000
incə orqanik bir palçıqdan səthi kapladıklarına inanılırdı.
05:01
So like the equivalent, the Titan equivalent, of tar, or oil, or what -- we didn't know what.
69
276000
7000
Yəni Titan katrandan, yağdan ya da hər hansı bir şeydən ibarətdir ola bilərdi-nə olduğunu bilmirdik.
05:08
But this is what we suspected. And these molecules,
70
283000
2000
Təxminimiz bu şəkildə idi. Bu molekullar
05:10
especially methane and ethane, can be liquids at the surface temperatures of Titan.
71
285000
9000
xüsusilə methan və Ethan Titanın səth sıcaklıklarında maye hala keçə bilərlər.
05:19
And so it turns out that methane is to Titan what water is to the Earth.
72
294000
5000
Beləliklə dünya üçün su nəysə, Titan üçün də metan'ın o olduğu ortaya çıxdı.
05:24
It's a condensable in the atmosphere,
73
299000
2000
Metan atmosferdə sıxlaşıb sıvılaşabilir,
05:26
and so recognizing this circumstance brought to the fore
74
301000
5000
bu şərtləri farketmemiz çox başqa, müxtəlif və qəribə
05:31
a whole world of bizarre possibilities. You can have methane clouds, OK,
75
306000
5000
ehtimalların önünü açdı. Metan bulutlarına sahib ola bilərsiniz, OK
05:36
and above those clouds, you have this hundreds of kilometers of haze,
76
311000
3000
bu buludların üzərində günəş işığının səthə çatmasını maneə törədən
05:39
which prevent any sunlight from getting to the surface.
77
314000
2000
yüzlərlə kilometr sis də ola bilər.
05:41
The temperature at the surface is some 350 degrees below zero Fahrenheit.
78
316000
6000
Səthdəki istilik mənfi 350 Fahrenheit altında (-212 dərəcə santigrat)
05:47
But despite that cold, you could have rain falling down on the surface of Titan.
79
322000
6000
Ancaq bu soyuğa baxmayaraq Titanın səthinə yağış yağa bilər.
05:53
And doing on Titan what rain does on the Earth: it carves gullies; it forms rivers
80
328000
3000
Dünyaya olduğu kimi yağış Titanda da oyuqlar, çaylar və çağlayanlar bilər
05:56
and cataracts; it can create canyons; it can pool in large basins and craters.
81
331000
7000
Kanyonlar meydana gətirə bilər, böyük havzalarda və kraterlərdə birikebilir.
06:03
It can wash the sludge off high mountain peaks and hills,
82
338000
3000
Yüksək dağ təpələrindəki palçığı
06:06
down into the lowlands. So stop and think for a minute.
83
341000
3000
alçaq bölgələrə akıtabilir.Öyleyse durun və bir dəqiqə düşünün.
06:09
Try to imagine what the surface of Titan might look like.
84
344000
4000
Titanın səthinin necə görünə biləcəyini xəyal etməyə çalışın.
06:13
It's dark. High noon on Titan is as dark as deep earth twilight on the Earth.
85
348000
5000
Qaranlıq-Titanın ən işıqlı zamanı dünyadakı alacakaranlığa bərabər.
06:18
It's cold, it's eerie, it's misty,
86
353000
2000
Soyuq, ürküdücü, dumanlı,
06:20
it might be raining, and you might be standing
87
355000
3000
yağış yağır ola bilər və
06:23
on the shores of Lake Michigan brimming with paint thinner. (Laughter)
88
358000
4000
siz tinerle dolub daşan Michigan Gölü sahillərində tikilir ola bilərsiniz.
06:27
That is the view that we had of the surface of Titan before we got there with Cassini,
89
362000
5000
Cassini ilə oraya getmədən əvvəl Titanın səthinin necə haqqındakı fikrimiz bu idi
06:32
and I can tell you that what we have found on Titan, though it is not the same in detail,
90
367000
7000
və deyə bilərik ki, Titanda qarşılaşdığımız, detallar tam olaraq eyni olmasa da
06:39
is every bit as fascinating as that story is.
91
374000
3000
bu hekayə qədər ovsunlayıcı.
06:42
And for us, it has been like -- the Cassini people --
92
377000
2000
Bu bizlər üçün, yəni Cassini insanları üçün
06:44
it has been like a Jules Verne adventure come true.
93
379000
4000
Bir Jules Verne macərasının reallaşması kimi idi.
06:48
As I said, it has a thick, extensive atmosphere.
94
383000
2000
Dediyim kimi qalın geniş bir atmosferi var.
06:50
This is a picture of Titan, backlit by the Sun, with the rings as a beautiful backdrop.
95
385000
5000
Bu günəşin arxadan işıqlandırdığı Titanın bir fotoşəkili, halqalar gözəl bir arxa zəmin meydana gətirir.
06:55
And yet another moon there --
96
390000
2000
Və başqa bir peyk da görülür
06:57
I don't even know which one it is. It's a very extensive atmosphere.
97
392000
3000
hansı olduğunu bilmirəm, çox üyük-əhatəli bir atmosfer.
07:00
We have instruments on Cassini which can see down to the surface
98
395000
3000
Cassini'de bu atmosfer quruluşunun içindən səthi görə biləcəyimiz alətlər var
07:03
through this atmosphere, and my camera system is one of them.
99
398000
4000
mənim kamera sisteminin də onlardan biridir.
07:07
And we have taken pictures like this.
100
402000
2000
Və biz bunun kimi fotoşəkillər çəkdik.
07:09
And what you see is bright and dark regions, and that's about as far as it got for us.
101
404000
5000
Gördüyünüz şey isə parlaq və qaranlıq bölgələr, və bizə də ancaq bu qədəri çatdı.
07:14
It was so mystifying: we couldn't make out what we were seeing on Titan.
102
409000
4000
Çox gizemliydi - Nə gördüyümüzü bir cür anlaya bilmədim.
07:18
When you look closer at this region, you start to see things
103
413000
5000
Bu bölgəyə daha yaxından baxdığınızda, bir şey görməyə başlayırsınız
07:23
like sinuous channels -- we didn't know. You see a few round things.
104
418000
4000
daha əvvəl bilmədiyimiz dalğalı kanallar kimi. Bir neçə yumru cisim görürsünüz.
07:27
This, we later found out, is, in fact, a crater,
105
422000
2000
Bunun əslində bir krater olduğunu daha sonra fərqinə vardım.
07:29
but there are very few craters on the surface of Titan,
106
424000
3000
Ancaq Titanın səthində çox az krater var.
07:32
meaning it's a very young surface.
107
427000
2000
Bu da çox gənc bir səth olduğu mənasını verir.
07:34
And there are features that look tectonic.
108
429000
2000
Tektonik (səth qabığının hərəkəti ilə o.ç.) görünən meydana gəlmələr var.
07:36
They look like they've been pulled apart.
109
431000
2000
Bir-birlərindən çəkilib ayrılmış kimi görünürlər.
07:38
Whenever you see anything linear on a planet,
110
433000
2000
Bir planetin üzərində çizgisel hər hansı bir şey görsəniz,
07:40
it means there's been a fracture, like a fault.
111
435000
4000
bu bir qırılma olduğu mənasını verər, fay kimi.
07:44
And so it's been tectonically altered.
112
439000
2000
Yəni səthi, səth qabığının hərəkətləriylə dəyişmişdi.
07:46
But we couldn't make sense of our images,
113
441000
2000
Amma bu görünüşlərdən bir məna çıxara bilmədim
07:48
until, six months after we got into orbit,
114
443000
4000
orbitə girməmizi 6 ay sonra
07:52
an event occurred that many have regarded
115
447000
2000
bir hadisə meydana gəlib
07:54
as the highlight of Cassini's investigation of Titan.
116
449000
3000
Cassini'nin Titan araştırmasındaki ən parlaq nəticəsi alana qədər
07:57
And that was the deployment of the Huygens probe,
117
452000
3000
Bu hadisə Cassini'nin yeddi il boyunca günəş sistemində daşıdığı
08:00
the European-built Huygens probe that Cassini had carried
118
455000
3000
Avropa istehsalı Huygens sondasının
08:03
for seven years across the solar system. We deployed it to the atmosphere of Titan,
119
458000
4000
yönlendirilmesiydi. Huygens'ı Titanın atmosferinə yönlendirdik,
08:07
it took two and a half hours to descend, and it landed on the surface.
120
462000
4000
alçalması 2,5 saat davam etdi və səthə eniş etdi.
08:11
And I just want to emphasize how significant an event this is.
121
466000
4000
Bunun nə qədər əhəmiyyətli bir hadisə olduğunu vurğulamaq istəyirəm.
08:15
This is a device of human making,
122
470000
3000
Bu insan istehsalı bir alət,
08:18
and it landed in the outer solar system for the first time in human history.
123
473000
4000
və insanlıq tarixində bir ilk olaraq günəş sistemi içində bu qədər uzağa eniş edildi.
08:22
It is so significant that, in my mind,
124
477000
4000
Bu mənim düşüncəmə görə çox əhəmiyyətli bir hadisə,
08:26
this was an event that should have been celebrated
125
481000
2000
hətta bu qeyd olunması lazım olan, Avropa və ABŞ-dakı bütün şəhərlərdə
08:28
with ticker tape parades in every city across the U.S. and Europe,
126
483000
5000
afişalar, konfetiler ilə, mərasimlər təşkil edərək qeyd olunması lazım olan bir hadisə idi,
08:33
and sadly, that wasn't the case.
127
488000
2000
amma çox təəssüf ki belə olmadı.
08:35
(Laughter).
128
490000
2000
(Gülüşmələr)
08:37
It was significant for another reason. This is an international mission,
129
492000
3000
Bu əslində tam fərqli bir səbəbdən ötəri əhəmiyyətli idi. Bu beynəlxalq bir vəzifə.
08:40
and this event was celebrated in Europe, in Germany,
130
495000
3000
və bu hadisə Avropada, Almaniyada qeyd olundu,
08:43
and the celebratory presentations were given in English accents,
131
498000
4000
və bu qeyd etmə Prezentasiyalar İngilis aksentiylə,
08:47
and American accents, and German accents, and French and Italian and Dutch accents.
132
502000
6000
Amerika aksentiylə, Alman aksentiylə, Fransız, İtalyan və Hollandiya aksanlarıyla edildi.
08:53
It was a moving demonstration of what the words
133
508000
4000
Bu bu iki sözün
08:57
"united nations" are supposed to mean:
134
512000
2000
"Birləşmiş Millətlər Təşkilatının" 'in nə demək olduğunu göstərən toxunaqlı bir gösteriydi
08:59
a true union of nations joined together in a colossal effort for good.
135
514000
6000
yaxşı bir məqsəd uğruna millətlərin, böyük bir şəkildə, həqiqətən birləşmiş olması.
09:05
And, in this case, it was a massive undertaking to explore a planet,
136
520000
4000
Bizim durumumuzda, bir planeti araşdırmanın məsuliyyətini alaraq
09:09
and to come to understand a planetary system
137
524000
3000
bu planet sistemini anlama nöqtəsinə çatmaq
09:12
that, for all of human history, had been unreachable,
138
527000
4000
bütün insanlıq tarixi boyunca ulaşılamamıştı
09:16
and now humans had actually touched it.
139
531000
2000
və artıq insanlar həqiqətən ona toxundu.
09:18
So it was -- I mean, I'm getting goose bumps just talking about it.
140
533000
4000
Demək istədiyim - Bu mövzuda danışarkən belə tüklərim tikan tikan olur,
09:22
It was a tremendously emotional event,
141
537000
2000
bu son dərəcə romantik bir olaydı,
09:24
and it's something that I will personally never forget, and you shouldn't either.
142
539000
5000
və bu mənim şəxsi olaraq əsla unutamayağım bir şey və sizlər də unutmamalısınız.
09:29
(Applause).
143
544000
6000
(Alqışlar)
09:35
But anyway, the probe took measurements of the atmosphere on the way down,
144
550000
3000
Hər nədirsə, sonda atmosferdə aşağı enərkən bəzi atmosferik ölçmələr etdi,
09:38
and it also took panoramic pictures.
145
553000
2000
ayrıca panoramik fotoşəkil çəkər çəkdi.
09:40
And I can't tell you what it was like to see the first pictures
146
555000
4000
Və sizə sondadan gələn Titanın səthinə aid ilk fotoşəkilləri görmənin necə bir hiss olduğunu izah edə bilməm.
09:44
of Titan's surface from the probe. And this is what we saw.
147
559000
4000
Bizim Gördüklərimiz işdə bunlar idi.
09:48
And it was a shocker, because it was everything we wanted
148
563000
3000
Şok edici idi çünki tapmağı istədiyimiz hər şey burada
09:51
those other pictures taken from orbit to be.
149
566000
2000
Daha əvvəl orbitdən çəkdiyimiz şəkillər.
09:53
It was an unambiguous pattern, a geological pattern.
150
568000
4000
Həqiqətən belirginlikte, açıq bir şekildi, coğrafi bir şəkil.
09:57
It's a dendritic drainage pattern that can be formed only by the flow of liquids.
151
572000
5000
Yalnız suyun axışıyla meydana gələ biləcək dendritik (ağac dallanmasına bənzər / dallanan) bir axış şəkli.
10:02
And you can follow these channels
152
577000
2000
Kanalları təqib edə bilirsiniz
10:04
and you can see how they all converge.
153
579000
1000
və necə birləşdiklərini görə bilirsiniz.
10:05
And they converge into this channel here, which drains into this region.
154
580000
4000
Və bu kanalın içində birləşib bu bölgənin içinə süzülüyorlar
10:09
You are looking at a shoreline.
155
584000
2000
Bir sahilinə baxırsınız.
10:11
Was this a shoreline of fluids? We didn't know.
156
586000
3000
Bu bir mayeyə aid sahil şeridi idimi? Bilmirik.
10:14
But this is somewhat of a shoreline.
157
589000
2000
Amma bu bir növ sahil şeridi.
10:16
This picture is taken at 16 kilometers.
158
591000
2000
Bu fotoşəkil 16 km.den çəkildi.
10:18
This is the picture taken at eight kilometers, OK? Again, the shoreline.
159
593000
4000
Bu da 8 km.den çeliken Musiqi, tamam? Təkrar, sahil şeridi.
10:22
Okay, now, 16 kilometers, eight kilometers -- this is roughly an airline altitude.
160
597000
5000
Bəli 16 km, 8 km - bu təxminən olaraq bir uçuş irtifası.
10:27
If you were going to take an airplane trip across the U.S.,
161
602000
3000
Əgər ABŞ içində bir təyyarə səfəri edəcək olsaydınız,
10:30
you would be flying at these altitudes.
162
605000
2000
bu irtifalarda uçur olacaqdınız.
10:32
So, this is the picture you would have at the window of Titanian Airlines
163
607000
4000
Yəni bu Titan Havayollarının pəncərəsindən
10:36
as you fly across the surface of Titan. (Laughter)
164
611000
3000
Titanın səthi boyunca uçarkən görəcəyiniz görünüşdür. (Gülmə)
10:39
And then finally, the probe came to rest on the surface,
165
614000
4000
Və sonunda sonda səthin üstünə endi,
10:43
and I'm going to show you, ladies and gentlemen,
166
618000
2000
İndi qadınlar və bəylər,
10:45
the first picture ever taken from the surface of a moon in the outer solar system.
167
620000
4000
sizə xarici günəş sistemindəki bir peykin səthində çəkilən ilk fotoşəkili göstərəcəyəm.
10:49
And here is the horizon, OK?
168
624000
4000
İşdə üfüq xətti burada, oldumu?
10:53
These are probably water ice pebbles, yes?
169
628000
4000
Bunlar da ehtimalla buz daşları, deyilmi?
10:57
(Applause).
170
632000
5000
(Alqışlar)
11:02
And obviously, it landed in one of these flat, dark regions
171
637000
4000
Görünüşə görə düz və qaranlıq bölgələrdən birinə eniş etdi
11:06
and it didn't sink out of sight. So it wasn't fluid that we landed in.
172
641000
5000
və görünüşdən kaybolmadı.Yani maye üzərinə eniş yaratmamışdıq.
11:11
What the probe came down in was basically
173
646000
3000
Sondanın eniş etdiyi səth, sadəcə,
11:14
the Titan equivalent of a mud flat.
174
649000
3000
Titanda bir palçıq düzündə ekvivalent bir bölgə.
11:17
This is an unconsolidated ground that is suffused with liquid methane.
175
652000
5000
Zəif və maye metanla örtülmüş bir üzə idi.
11:22
And it's probably the case that this material
176
657000
3000
Və ehtimalla bu material
11:25
has washed off the highlands of Titan
177
660000
4000
Titanın yükseltilerini
11:29
through these channels that we saw,
178
664000
1000
bu gördüyümüz kanallar boyunca yudu
11:30
and has drained over billions of years to fill in low-lying basins.
179
665000
4000
və milyardlarla ildən çox müddət boyunca alçaq havzalara axıtdı.
11:34
And that is what the Huygens probe landed in.
180
669000
3000
Huygens sondası işdə bura eniş etdi.
11:37
But still, there was no sign in our images,
181
672000
4000
Yenə də görüntülerimizde,
11:41
or even in the Huygens' images, of any large, open bodies of fluids.
182
676000
5000
ya da Huygens görünüşlərində, hər hansı böyük və açıq maye meydana gəlmələrinə rast gəlmədik.
11:46
Where were they? It got even more puzzling when we found dunes.
183
681000
5000
Harada idiniz? Kumullar tapdığımızda vəziyyət daha da baş qarışdırıcı hala gəldi.
11:51
OK, so this is our movie of the equatorial region of Titan,
184
686000
3000
Çox yaxşı, bu Titanın ekvatorial bölgəsinin filmi.
11:54
showing these dunes. These are dunes that are 100 meters tall,
185
689000
3000
Kumulları gösteriyor.100 metr uzunluğunda kumullar var,
11:57
separated by a few kilometers,
186
692000
3000
bir neçə km ilə ayrılırlar,
12:00
and they go on for miles and miles and miles.
187
695000
3000
və millər millər millər boyunca sürüyolarlar.
12:03
There's hundreds, up to a 1,000 or 1,200 miles of dunes.
188
698000
3000
100, 1000 ya da 1200 mil uzunluğunda kumullar var.
12:06
This is the Saharan desert of Titan.
189
701000
3000
Bu Titanın Səhra çölü.
12:09
It's obviously a place which is very dry, or you wouldn't get dunes.
190
704000
5000
Təbii ki çox quru bir yer, yoxsa kumullar əmələ gəlməzdi.
12:14
So again, it got puzzling that there were no bodies of fluid,
191
709000
5000
Yəni heç maye meydana gəlmə olmaması yenidən başımızı qarışdırdı,
12:19
until finally, we saw lakes in the polar regions.
192
714000
4000
sonunda qütb bölgələrində göllər görənə qədər.
12:23
And there is a lake scene in the south polar region of Titan.
193
718000
4000
Bu cənub qütb bölgəsindəki bir gölün görünüşü.
12:27
It's about the size of Lake Ontario.
194
722000
2000
Az qala Ontario gölü büyüklünde
12:29
And then, only a week and a half ago,
195
724000
1000
Sonra, yalnız 1,5 həftə əvvəl,
12:30
we flew over the north pole of Titan and found, again,
196
725000
4000
Şimali kuybu üzərində uçdu
12:34
we found a feature here the size of the Caspian Sea.
197
729000
5000
Caspian dənizi böyüklüyündə bir meydana gəlmə tapdıq.
12:39
So it seems that the liquids, for some reason we don't understand,
198
734000
4000
Elə görünür ki, anlamadığımız bir səbəbdən ötəri,
12:43
or during at least this season, are apparently at the poles of Titan.
199
738000
5000
heç olmasa bu mövsüm boyunca, mayelər Titanın qütblərindən.
12:48
And I think you would agree that we have found Titan
200
743000
3000
Sanaram Titanın fövqəladə, mistik bir yer kimi qəbul edir.
12:51
is a remarkable, mystical place. It's exotic, it's alien, but yet strangely Earth-like,
201
746000
7000
Egzotik, xarici amma yenə də qəribə bir şəkildə dünyaya bənzəyir,
12:58
and having Earth-like geological formations
202
753000
3000
dünya bənzəri coğrafi şəkillərə sahib
13:01
and a tremendous geographical diversity,
203
756000
4000
qorxunc bir coğrafi müxtəliflik göstərir,
13:05
and is a fascinating world whose only rival in the solar system
204
760000
4000
və o qədər ovsunlayıcı ki bir dünya ki, günəş sistemində komplekslik və zənginlik baxımından tək rəqibi
13:09
for complexity and richness is the Earth itself.
205
764000
3000
Dünyanın özü.
13:12
And so now we go onto Enceladus. Enceladus is a small moon,
206
767000
5000
İndi Enceladus'a geliyoruz.Enceladus kiçik bir peyk,
13:17
it's about a tenth the size of Titan. And you can see it here next to England,
207
772000
4000
Titanın onda biri qədər, onu burada İngiltərənin yanında görə bilərsiniz.
13:21
just to show you the size. This is not meant to be a threat.
208
776000
3000
Yalnız ebatını göstərmək üçün, yoxsa bir təhdid deyil bu.
13:24
(Laughter).
209
779000
2000
(Gülüşmələr)
13:26
And Enceladus is very white, it's very bright,
210
781000
4000
Enceladus çox ağ, çox parlaq,
13:30
and its surface is obviously wrecked with fractures.
211
785000
4000
səthi çatlaklarla dolu,
13:34
It is a very geologically active body.
212
789000
2000
coğrafi olaraq çox aktiv bir meydana gəlmə.
13:36
But the mother lode of discoveries on Enceladus
213
791000
2000
Ancaq Enceladus kəşflərinin ana damarı
13:38
was found at the south pole -- and we're looking at the south pole here --
214
793000
3000
bu çatlaqlar sistemini getdiyi-ki burada da cənub qütbünə baxırıq-
13:41
where we found this system of fractures.
215
796000
3000
cənub qütbündə ortaya çıxdı.
13:44
And they're a different color because they're a different composition.
216
799000
2000
Fərqli rəngdə çünki fərqli kombinasiyalar.
13:46
They are coated. These fractures are coated with organic materials.
217
801000
5000
Kaplanmışlar.Bu çatlaqlar orqanik materiallarla kaplanmışlar.
13:51
Moreover, this whole, entire region, the south polar region,
218
806000
4000
Hətta, bütün bu bölgə, cənub qütb bölgəsi,
13:55
has elevated temperatures. It's the hottest place on the planet, on the body.
219
810000
4000
yüksək sıcaklıklara sahib, Planet üzərindəki ən isti yer.
13:59
That's as bizarre as finding that the Antarctic on the Earth is hotter than the tropics.
220
814000
5000
Bu Antarktikanın troipk bölgələrdən daha isti olduğunu ortaya çıxarmaq qədər qəribə bir şey.
14:04
And then, when we took additional pictures, we discovered
221
819000
3000
Daha sonra əlavə fotoşəkillər çəkdik,
14:07
that from these fractures are issuing jets of fine, icy particles
222
822000
6000
və bu çatlaqların kosmosda yüzlərlə mil yayılan buz parçacıqları
14:13
extending hundreds of miles into space.
223
828000
2000
püskürtdüyünü kəşf etdik.
14:15
And when we color-code this image, to bring out the faint light levels,
224
830000
3000
Bu görünüşə rəng-kodu tətbiq, nəfəs işıq səviyyələrini ortaya çıxarmağa çalışdıq
14:18
we see that these jets feed a plume
225
833000
4000
və püskürdün quş tükü şəkli meydana gətirdiyini gördük,
14:22
that, in fact, we see, in other images, goes thousands of miles
226
837000
4000
digər görünüşlərdə də
14:26
into the space above Enceladus.
227
841000
2000
püskürdün Enceladus'un xaricindəki kosmosa doğru minlərlə mil getdiyini gördük
14:28
My team and I have examined images like this,
228
843000
3000
Qrupunun və mən buna bənzər görünüşləri araşdırdıq,
14:31
and like this one, and have thought about the other results from Cassini.
229
846000
4000
və Cassini'den aldığımız digər nəticələri düşündük.
14:35
And we have arrived at the conclusion
230
850000
4000
Beləcə, bu şüaların
14:39
that these jets may be erupting from pockets
231
854000
3000
Enceladus'un altındakı ciblərdə
14:42
of liquid water under the surface of Enceladus.
232
857000
4000
püskürüyor ola biləcəyi nəticəsinə çatdıq.
14:46
So we have, possibly, liquid water, organic materials and excess heat.
233
861000
5000
Yəni maye Suyumuz, orqanik materyallerimiz və yüksək hərarəti var.
14:51
In other words, we have possibly stumbled upon
234
866000
3000
Başqa bir deyişlə, günümüz planet araşdırmalarının
14:54
the holy grail of modern day planetary exploration,
235
869000
4000
Müqəddəs Kase'sine rast gəldik.
14:58
or in other words, an environment that is potentially suitable for living organisms.
236
873000
4000
Yəni, yaşayan orqanizmlər üçün uyğun bir yerə.
15:02
And I don't think I need to tell you that the discovery of life
237
877000
3000
Sanaram sizə Enceladus'ta ya da
15:05
elsewhere in our solar system,
238
880000
2000
günəş sistemimizdə başqa hər hansı bir yerdə
15:07
whether it be on Enceladus or elsewhere,
239
882000
2000
həyat kəşf edilsə,
15:09
would have enormous cultural and scientific implications.
240
884000
3000
bunun çox böyük mədəni və elmi nəticələri olacağını söyləməmə ehtiyac yoxdur.
15:12
Because if we could demonstrate that genesis had occurred
241
887000
4000
Çünki əgər Yaradılış'ın günəş sistemimizdə,
15:16
not once, but twice, independently, in our solar system,
242
891000
4000
bir-birindən müstəqil olaraq bir deyil iki dəfə meydana gəldiyini ispatlayabilirsek,
15:20
then that means, by inference, it has occurred a staggering number of times
243
895000
4000
bu, yaradılışın kainatın 13.7 milyard illik tarixi boyunca
15:24
throughout the universe and its 13.7 billion year history.
244
899000
5000
bir çox dəfə meydana gəldiyi mənasını verər.
15:29
Right now, Earth is the only planet still that we know is teeming with life.
245
904000
4000
Bu anda, Dünya üzərində həyat olduğunu bildiyimiz tək planet.
15:33
It is precious, it is unique,
246
908000
3000
Qiymətli və bənzərsiz,
15:36
it is still, so far, the only home we've ever known.
247
911000
3000
hələ bildiyimiz tək yuva.
15:39
And if any of you were alert and coherent during the 1960s --
248
914000
7000
Əgər 1960-cı illərdə ayıq və ardıcıl bəs,
15:46
and we'd forgive you, if you weren't, OK --
249
921000
2000
deyilsinizsə də sizi bağışlayar,
15:48
you would remember this very famous picture
250
923000
2000
1968-ci ildə Apollo VIII astronavtları tərəfindən çəkilən
15:50
taken by the Apollo 8 astronauts in 1968.
251
925000
4000
bu çox məşhur fotoşəkili xatırlayarsınız.
15:54
It was the first time that Earth was imaged from space,
252
929000
3000
Dünya kosmosdan ilk dəfə görüntülənmişdi,
15:57
and it had an enormous impact on our sense of place in the universe,
253
932000
3000
kainatdakı yerimiz
16:00
and our sense of responsibility for the protection of our own planet.
254
935000
5000
və planetimizi qoruma məsuliyyətimiz haqqında algımıza böyük bir qatqısı olmuşdu.
16:05
Well, we on Cassini have taken an equivalent first,
255
940000
4000
Biz də Cassini ilə buna ekvivalent bir ilkin fotoşəkilini çəkdik,
16:09
a picture that no human eye has ever seen before.
256
944000
4000
daha əvvəl heç bir insan gözünün görmədiyi bir fotoşəkil.
16:13
It is a total eclipse of the Sun, seen from the other side of Saturn.
257
948000
4000
Saturnun digər tərəfindən görülən tam bir günəş tutulması.
16:17
And in this impossibly beautiful picture,
258
952000
4000
Bu inanılmaz dərəcədə gözəl fotoşəkildə
16:21
you see the main rings backlit by the Sun,
259
956000
2000
günəşin arxadan işıqlandırdığı ana halqaları görürsünüz,
16:23
you see the refracted image of the Sun
260
958000
3000
işığı kəsilmiş günəşi
16:26
and you see this ring created, in fact,
261
961000
2000
və Enceladus'un solunumuyla ibarət olan
16:28
by the exhalations of Enceladus.
262
963000
3000
bu halqanı görürsünüz.
16:31
But as if that weren't brilliant enough, we can spot, in this beautiful image,
263
966000
6000
Əgər bu kifayət qədər parlaq deyilsə, bu gözəl fotoşəkildə,
16:37
sight of our own planet,
264
972000
2000
Saturnun halqalarının qolları arasına saxlanmış
16:39
cradled in the arms of Saturn's rings.
265
974000
4000
planetimizin görünüşünü tuta bilər.
16:43
Now, there is something deeply moving
266
978000
2000
Bu həqiqətən çox romantik bir şey,
16:45
about seeing ourselves from afar,
267
980000
2000
özümüzü uzaqdan görmək,
16:47
and capturing the sight of our little, blue-ocean planet
268
982000
3000
kiçik mavi planetimizin görünüşünü
16:50
in the skies of other worlds.
269
985000
2000
başqa dünyaların göklerinde tutmaq.
16:52
And that, and the perspective of ourselves that we gain from that,
270
987000
4000
Bu və bunun sonunda özümüz haqqında edineceğimiz perspektiv,
16:56
may be, in the end, the finest reward that we earn
271
991000
4000
yarım əsr əvvəl başlayan bu kəşfin sonunda
17:00
from this journey of discovery that started half a century ago.
272
995000
3000
kazanacağımız ən gözəl mükafat olacaq.
17:03
And thank you very much.
273
998000
2000
Çox təşəkkürlər.
17:05
(Applause)
274
1000000
12000
(Alqışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Carolyn Porco - Planetary scientistAs the leader of the Imaging Team on the Cassini mission to Saturn, Carolyn Porco interprets and shares the pictures coming back from this fascinating planet, its rings and its moons.
Why you should listen
Planetary scientist Carolyn Porco studies and interprets the photos from NASA space missions like the renowned Voyager mission to the outer solar system in the 1980s and the Cassini-Huygens mission to Saturn. She leads a team of scientists from the US and Europe that has been analyzing the images Cassini has sent back since it left Earth in 1997. At Saturn, they have found new phenomena everywhere they've turned their cameras … in the planet’s atmosphere, within its rings and on the surfaces of its many moons. And they've produced spectacular images and animations of these marvels in the process.
Back in the early-1980s, while still working on her doctorate, Porco was drafted onto the Voyager imaging team to assist in crunching the mountains of data coming back from Voyager’s fly-by of Saturn. Her work on the planet's rings and their relation to its moons cemented her connection with Saturn. After Voyager had flown by Neptune and was nearing conclusion, she worked together with Carl Sagan in planning Voyager’s celebrated Pale Blue Dot picture of Earth.
Her ongoing work at the Cassini Imaging Central Laboratory for Operations (CICLOPs) has two goals: to process, interpret and archive Cassini’s images for other scientists, and to make sure the images -- in all their breathtaking poetry and mystery and sheer Save-Image-As-Desktop awesomeness -- connect with the general public. She is an advocate for the exploration and understanding of planetary space, and her frequent talks (as well as her "Captain's Log" memos on the CICLOPS website) speak to everyone, scientist and nonscientist alike. Her advocacy extends to Hollywood, where she was the character consultant on the 1997 movie “Contact,” and a consultant on the 2009 Paramount Pictures re-boot of “Star Trek.” In 2012, she was named one the 25 most influential people in space by TIME magazine.
Finally, in a twist on the Pale Blue Dot theme, it was she who conceived the idea to invite the people of the world to smile while Cassini imaged the Earth on July 19, 2013 in an event called “The Day the Earth Smiled.”
For more information:
Solar System Portrait: Earth as 'Pale Blue Dot'
BBC: Saturn snapped as Earth smiled
The Atlantic: The Carl Sagan of Our Time Reprises the 'Pale Blue Dot' Photo of Earth
The Day the Earth Smiled: Image
Library of Congress: Portraits of the Solar System: Talking with Carolyn Porco About Carl Sagan
Carolyn Porco | Speaker | TED.com